Мустақилликнинг илк даврларида Ғарб мам­лакатлари олийгоҳларининг бирида ўқиётган ўз­бек йигити бир хонадонда ижарада турарди. Хонадонда кекса қария ва кампирдан бошқа ҳеч ким турмас, болалари қайсидир шаҳарда яшар, йилда бир-икки келиб хабар олса олар, бўлмаса ўшанга ҳам вақт топиша олмасди. Уларникида яшаб, уларга ўз фарзандидек бўлиб қолган ўзбек йигитининг одоби, хизмати, кексаларга ҳурматини кўриб ажабланишар, юрти ҳақида сўрашар эди. Бир куни қариялар:

– Ўғлим, сенинг одобинг, юриш-туришинг, муомаланг жуда ўзгача-да, юртинг ҳақида яна батафсилроқ сўзлаб бер, – деб илтимос қили­шибди.

– Мен Ўрта Осиёнинг Ўзбекистон деган дав­латиданман, деб ўзбек халқининг тўй-томоша, байрам ва урф-одатларини тўлқинланиб гапи­риб берибди йигит.

Унинг мамлакатига берган таърифидан оғзи очилиб қолган чол-кампир:

– Ажойиб! Яна ота-онага ҳурмат, қариндош­лар билан оқибат қандай? – деб сўрабдилар.

Йигит ота-онага ҳурмат, қариндошлик, бор­ди-келдилар ҳақида янада тўлқинланиб гапирибди.

– Бу гапларни эшитган қария, сен бизнинг юртга нима мақсадда келдинг ўзи? – деб сўради. Бу саволдан ажабланган йигит:

– Ғарб технологияси, илми ва айниқса, сиз­ларнинг миллий маданиятингизни, халқин­гиз­нинг урфларини ўрганиб, халқимга етказ­моқ­чи­ман.

– Асло ундай қилма, бизнинг илмимизни хоҳлаганингча ол, техникамизни ўрган, аммо урф ва маданиятимизни халқингга олиб бор­ма, – дебди.

– Нимага? – деди йигит.

– Ҳар бир халқнинг ўз урф-одати ва мада­ни­яти бор. Бизнинг маданият, менталитети­миз ўзи­мизга мос. Кўриб турибсан, бизда қарин­дош-уруғ­чилик йўқ, бўлса ҳам жуда оз қолди. Гоҳо қизи­мизнинг турмушга чиқиб кетганини, ўғлимизнинг оила қуриб, фарзандли бўлгани­ни бировлардан, газеталардан билиб қоламиз ёки қизимиз телефон орқали хабар беради. Ҳаётимиз ниҳоятда зерикарли, кексайиб кучдан қолсанг, қариялар уйига кетасан, набиранг ёки фарзандингни соғинасан, улар келса, яхши, лекин келишмаса-чи. Уларни соғиниб, умринг ўтиб кетади. Бизни кўришга фарзандларимиз­нинг вақтлари йўқ. Ишни баҳона қилишади. Биз­дан кўра футболни кўпроқ яхши кўришади. Биз­ларга бир сўм сарфлашмай, рес­торан, казино­ларга минг-минглаб сарфла­шади. Сен шу мадани­ятни, шу ҳурматни хал­қингга ўргатмоқчимисан? Майли яна қайтараман, технология, тараққиёт омилларига тегишли қанча илмни ўргансанг ўрган, аммо оммавий маданиятимизни юртингга олиб борма. Агар айт­ганларимга амал қилма­санг, бир кун бу ишинг учун пушаймон бўласан! Кексайиб ёлғиз қолганингда, унсиз йиғлайсан! Гапингга қараганда, Ўзбекистон тўйларида ош­лар берилиб, қудалар, қариндошлар яхши ва ёмон кунларида бир-бирининг ҳолидан хабар олар экан. Фарзандлар ота-онасини ҳурмат қилиб, хизматларини қилишаркан, ака-ука, опа-сингил бир-бирига оқибатли экан. Одамлар теле­фон қилмасдан меҳмонга бораркан, бу нақадар улуғ бахт. Бу бахт­ни асло қўлдан чиқарманглар, – деди қария.

Азизлар! Ҳа, бизда дунёда йўқ урф-одат­ларимиз, гўзал одобимиз бор. Буларни Ғарбнинг оломон маданиятига аралаштириб, ўзлигимиз­ни йўқотиб қўймайлик. Ҳозир ёшларимиз бизни айблашлари мумкин, аммо ўзлари кексалик ёши­га етишса, суянчиқсиз, ёрдамчисиз ёлғиз қолишса, беморлигида ҳеч ким ҳолидан хабар олмаса, шароити бўлса-да, қариялар уйида етти ёт бего­наларнинг гоҳ ширин, гоҳ аччиқ сўзларидан диллари оғриса, ўзимизнинг гўзал маданият, миллат ва ўзаро оқибатни қўмсаб ҳўнг-ҳўнг йиғлайдилар. Шу боис ўзимизнинг миллий либос, маданият ва маърифатимизни асло қўл­дан чиқармайлик.

“Қасамини бузган қиз” китобидан

Эй, пешиндаги уйқу! Сен менинг ҳаётимдаги биринчи ёмон кўрган нарсамсан!
Энди-энди эсимни таний бошлаганим боғча даврига тўғри келади. Боғча давридан эса битта нарса – пешиндаги уйқу хотирамда муҳрланиб қолган. Шунақа ёмон кўрардим сени! Боғча опаларимиз мажбурлаб ухлатишарди. Улар билан-ку уйғонганимиздан кейин компот беришганида ярашиб олардик, аммо сени – пешиндаги уйқуни ҳеч кечира олмасдим! Ёмон кўрардим!

Умримнинг энг ширин дамларини тортиб олаётгандек кўринардинг! Ўртоқларим билан энг қизиқ ўйинимизнинг энг муҳим жойида пайдо бўлардинг. Ҳамма нарсанинг белига тепиб, аждарҳодек домингга тортардинг бизни. Сен кетганингдан кейин нима ўйнаганимизни, қаерга келганимизни эслолмай чалкашиб кетардик. Биринчи марта сўкинганимда ҳам сени сўккам бўлсам керак, ҳойнаҳой. Ёки унда ҳали сўкинишни билмасмидим?! Хуллас, сени ёмон кўрардим, жуда ёмон кўрардим, эй, пешиндаги уйқу!
Мактабга чиқиб сендан қутулганимга хурсанд бўлдим. Сени унутдим. Сени шунчалик ёмон кўрганимдан, бир неча йил борлигингни ҳам билмай яшадим. Шунчалик хафа бўлганман шекилли, ҳаётимдан бутунлай ўчириб ташладим.
Университетни битириш арафасида сени эслагандим. Ўшанда, америкаликларга ҳамма масалада ҳавас қилиш касалига йўлиққанимда, Америка маркази – Нью-Йорк шаҳрида сенинг қадринг нақадар баланд экани, Нью-Йорк марказидаги Манхэттен бизнес районида казо-казо ишбилармонлар учун «Метронапс» фирмасида иш кўрсатишинг мени ажаблантирганди. Ҳатто ўша фирманинг расмий интернет саҳифаси – www.metronaps.com сайтида сени қанчалик мақтаб ёзишганига ҳайрон бўлгандим. Сен билан 20 дақиқа учрашиш учун америкаликлар 14 доллар тўлашаётганини ўқиб, кўзларимга ишонмагандим.

Гарчи мени бутунлай ташлаб кетган бўлсангда, охирги вақт сени тез-тез учратадиган бўлиб қолдим. Охирги уч йил Хитойда ишладим, у ердагиларнинг сени ҳар куни канда қилмай зиёрат қилишлари мени лол қолдирди. Ҳатто обрўли ташкилотларнинг расмий одамлари қабулига кирганимда ҳам, хонанинг бир чеккасида сенинг асбоб-ускуналаринг – йиғма кроват ва юмшоқ ёстиққа кўзим тушарди. Тушликдан кейин иш юзасидан биронта хитойликни топа олмай қийналганимда, уларнинг офислари ичидан қулфланган, телефонлари ўчирилган эканини кўрганимда, ҳаммасининг сен билан дийдорлашишаётганини сездим. Уларку майли, ҳатто офиси ва каровати йўқ кўчадаги оддий ишчилар ҳам сен келганингда ерга узала тушиб кутиб олишлари ҳавасимни келтира бошлади. Шунча вақт бунга эътибор бермаган эканман, балки Хитойнинг бу қадар тез суръатда ривожланаётганига уларнинг сенга бўлган катта ҳурмати сабабдир, эй пешиндаги уйқу!
Яқинда Грецияда тадқиқот ўтказишибди. «CNN»нинг хабар беришича, 23 минг киши иштирок этган тадқиқот сенинг мижозларингда юрак ишлаши яхшиланганини кўрсатган. Пешинда ухлаб олган одам билан пешинда ухламаган одамнинг фарқи катта бўлишини ҳатто Ғарб ҳам тан ола бошлади, шунчалик обрўйинг ошиб кетдими?
Ўша грекларнинг айтишича, юракнинг яхшиланишидан ташқари, сен иш унумини ҳам оширганинг ва асабийлашиш ҳолатларини ҳам кескин камайтирганинг кузатилган. Мен эса қадрингга етмабман, сени бекор ранжитибман. Сен-ку майли, сал қолса тунги уйқуни ҳам қувиб солмоқчи эдим. Битта америкалик олимнинг гапига қараганда, «тундаги уйқу бизга ғор давридаги одамлардан қолган мерос» эмиш. Гуёки, ғор давридаги одамлар кечаси ташқарига чиқишса, ёввойи ҳайвонларга ем бўлишдан қўрқиб, қоронғу тушиши билан ғорларга беркиниб олишган ва ўзларини ухлашга мажбур қилишган экан. Шунинг асоратида бугунги одамзот кечаси ухлашга одатланиб қолганмиш. «Бугун кечаси бизга хавф соладиган ҳайвонлар йўқ. Секин-аста бу ёмон одатдан қутулишимиз ва ўзи шундоқ ҳам қисқа умримизнинг ярмини уйқуга сарфламай, уйқуни бутунлай йўқотишимиз мумкин», – деб ёзганди ўша олим. Мен содда, унинг гапига ишониб, ўзимни мажбурлаб икки ҳатто уч кун кечаси ухламай кўрдим. Аммо бу кундузи қиладиган ишларимга салбий таъсирини ўтказганидан кейин фикримдан қайтдим. Аллоҳ бизга кечани «ўраб олгувчи бир либос», ундаги уйқуни эса «баданларимиз учун бир ором» қилиб қўйган зот (Фурқон суръаси, 47-оят) эканини англаб етиб, америкалик тўқима олимнинг фикри сафсата эканини ўз вақтида инкор қилдим.

Энди билдим, сени кўпчилик яхши кўрар экан! Time журналида бизнесменларнинг ёлғон гапириши ҳақида мақола ўқигандим. Ўша мақолада: «Пешиндан кейин «учрашувдаман» деган бизнесменларнинг аксарияти ўз хонасида ёстиқ билан учрашаётган бўлади», – деб ёзилганди. Қара, қанчалик машҳурсан! Интернетни титкилаб, сен замонавий Испания маданиятида ҳам катта ўрин тутишингни ўқидим.

Ишқилиб, бу ўрта асрлардаги Андалусиянинг Ислом билан алоқасига бориб тақалмасин-да, бўлмаса сени ҳайдаб солганим учун ўзимни кечира олмай қоламан. Йўқ, шунақа экан! Ҳатто Пайғамбаримиз ҳам мен яхши кўрадиган «бомдоддан кейинги уйқу»ни эмас, сени тарғиб қилган эканлар! Катта-катта олимлар тунги ибодатни яхши ўтказиш учун сенинг хизматингдан фойдаланишган экан! Эҳ, қаердан ҳам сени хафа қилдим-а, пешиндаги уйқу!

Машҳур одамлардан Томас Эдисон бутун умр сени канда қилмагани, Уинстон Черчилл эса ҳатто Иккинчи жаҳон уруши даврида ҳам ҳар куни сен билан учрашиб тургани энди ярамга туз сепгандек бўляпти, эй пешиндаги уйқу! Черчилл ҳатто: «Пешиндаги уйқу менинг вақтимни камайтирмайди, кўпайтиради – бир кунда мен икки кун яшагандек бўламан!», – деб айнан менга қарата айтган бўлса керак. Мен эса сени энг қадрли вақтимни тортиб олишда ноҳақ айблаган эканман!

Сўнгги йилларда техника ривожлангани сайин вақтимиз камайиб бораётгани сезилмоқда. Одамлар кечаси ухлагани ётганида ҳам ёнида телефонини ҳеч қачон ўчирмаяпти, ўша америкаликлар таътилга чиқишса ҳам кичик компьютерларни ўзлари билан олиб кетишмоқда. Уйқу замонавий одам учун ноёб нарсага айланган, уйқуга берилиб кетиш эса камчилик сифатида қараладиган бўлиб қолган. Аммо барибир сенинг аҳамиятинг беқиёс эканини ҳеч ким инкор қилаётгани йўқ. Нью-Йоркни қўйиб туринг, ҳозир дунёнинг кўплаб мамлакатларидаги замонавий ташкилотлар ҳам ўз биноларида алоҳида «Пешиндаги уйқу» хоналари ташкил эта бошлашибди. Энг қизиғи, пешиндан кейин бироз ухлаб олиш учун мўлжалланган бу хоналар «уйқу хонаси» эмас, «куч хонаси» (Power Room) деб атала бошланибди. «Чунки бу хона куч беради, пешиндан кейин бирров ухлаб олиш иш унумини оширади», – дейишмоқда экан доно ишбилармонлар.

Кечир мени, эй пешиндаги уйқу! Ўз вақтида қадрингга етмаганим учун, сени ҳайдаб солганим, ёшлик давримда сендан унумли фойдаланмаганим учун кечир!

Сен билан энди-энди таниша бошлаётган ўғлим ҳаққи ҳурмати, қайт! Унинг «Мен пешиндаги уйқуни ёмон кўраман!», – деган гапларига эътибор берма! У ёш бола, нима деяётганини ўзи билмайди.

Мен сени яхши кўраман. Вақтида қадрингга етмадим. Қайтақол! Ўтиниб сўрайман! Режаларим катта. Бир кунда икки марта яшамоқчиман, ишларимнинг унумли бўлишини хоҳлайман, балки кечаси ибодатга туришим учун ҳам ёрдам берарсан. Сенсиз буларнинг бирортасини бажара олишимга кўзим етмаяпти. Илтимос, қайт, эй пешиндаги уйқу!

Аваз БЕРДИҚУЛОВ

Манба: Azon.uz

Тошкент шаҳрининг туманларидан бири Шайхонтоҳур деб аталади. Жуда қадим тарихга эга бу манзилнинг номи ҳам ўзига яраша қадимий ва улуғдир. Хўш, халқ тилида Шайхонтоҳур, аслида Шайх Хованд Тоҳур исм-шарифли зот ким бўлган?

Тарихий манбаларда зикр этилишича, Шайх Хованд Тоҳур илоҳиёт ва тариқат илмининг йирик намояндаларидан бири бўлган. Бу зотнинг оталари асли Бўстонлиқ туманидаги Боғистон қишлоғидан бўлиб, ўз давридаги машҳур мутасаввиф Шайх Умар Боғистонийдир. Шайх Хованд Тоҳур илоҳиёт ва тариқат илмининг илк сабоқларини ўз падари бузрукворларидан олган.

Манбаларга кўра, Шайх Умар Боғистонийнинг насабномасига қараганда, ўн олти ота-бобо билан пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в)дан кейин халифалик маснадига ўтирган чаҳорёрларнинг иккинчиси - Ҳазрат Умар ибн Ҳаттобга бориб туташаркан.

Шайх Хованд Тоҳур 1355 йилда вафот этиб, ҳозирги Шайхонтоҳур мақбараси қад кўтарган жойга дафн этилган. Шайх дафн этилган мозор зиёратгоҳга айланган.

XV асрнинг иккинчи ярмида Хожа Аҳрор Валий Шайх Хованд Тоҳур қабрлари устига мақбара қурдиради. Маълумот учун, Хожа Аҳрор Валийнинг оналари Хожа Довуднинг қизлари бўлган. Хожа Довуд эса Шайх Хованд Тоҳурнинг ўғиллари эди. Аммо мазкур мақбара замонлар ўтиши билан нураб, бизгача етиб келмаган. Ҳозирги мақбара эса эски мақбаранинг тарихи ва лойиҳаси асосида XIX асрда қайтадан қуриб тикланган. Бу табаррук гўша бугунги кунда обод мажмуага айлантирилган.

kun.uz

Дунёдаги меҳмонхона бизнеси пешқадамларидан – Rezidor Hotel Group компаниясининг маълумотларига кўра, яқин 10 йилда “Ҳалол” туризм ҳажми йилига 20 фоиздан ошиб боради.

Кейинги вақтда “Ҳалол” туризм, стандартлар ва хизматлар ҳақида жуда кўп фикрлар айтилиб, тадқиқотлар ўтказилмоқда. Шундай экан, мусулмон давлатлари вакиллари учун меҳмонхоналар қандай жиҳозланиши, хизматлар сифатини ошириш учун нималар қилиш кераклиги кўпчилик учун қизиқ.

ЎзА бу борада эксперт, Жаҳон банкининг Ўзбекистондаги консультанти Жаҳонгир Имомназаровнинг фикрлари билан қизиқди:

Бир қатор туристик портал вакиллари ҳамкорликда ўтказган тадқиқот кўра, 2030 йилга бориб, 15 ёшдан 29 ёшгача бўлган дунё ёшларининг учдан бири мусулмонлардан иборат бўлади, – дейди Ж.Имомназаров. – Бунга сабаб бор. Мисол учун, 2016 йилда турли мамлакатларга сайёҳат қилган 121 миллион мусулмоннинг 80 миллиони ёшлар бўлган. Ҳозирда бу ёшдагилар йилига 2-5 марта, ўртача 4-6 кунлик сайёҳатларга чиқмоқда. 2025 йилга келиб ёш мусулмонлар дунё бўйлаб сайёҳатлар учун йилига 100 миллиард доллардан кўпроқ миқдорда пул сарфлаши тахмин қилинмоқда.

Қайд этиш жоизки, “Ҳалол” туризмнинг ривожланиши, ўз навбатида, ушбу сектор билан боғлиқ бошқа соҳаларни ҳам ривожланишига тўртки беради. Масалан, транспорт соҳасида: мусулмон сайёҳлар учун учиш давомида спиртли ичимликлар таклиф қилинмайдиган, фақат “Ҳалол” таомлар бериладиган, намоз вақтлари эълон килиб бориладиган, диний мавзудаги кўрсатувлар намойиш қилинадиган авиарейслар аллақачон йўлга қўйилган.

Юқорида айтиб ўтилганидек, охирги бир йил ичида мамлакатимизда ҳам туризмни ривожлантириш йўлида жиддий қадамлар қўйилди: Индонезия, Жанубий Корея, Малайзия, Сингапур, Туркия, Исроил, ва Япония фуқаролари учун Ўзбекистонга визасиз ташриф тартиби жорий этилди. Зиёратчиларга қулайлик яратиш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Туризмни ривожлантириш давлат қўмитасининг “Туристик хизматларни сертификатлаштириш маркази” давлат унитар корхонаси янги давлат стандартини ишлаб чиқди. Унга кўра, ҳар бир меҳмонхона умумий хоналар сонининг камида ўндан бирида Қуръони Карим, ибодат қилиш учун жойнамоз, ҳамда камида 30 фоизида қибла кўрсатгичи бўлиши шарт.

Албатта, амалга оширилган ишлар мусулмон сайёҳларнинг эътиборини тортиши аниқ. Лекин, бу борада қилинадиган ишлар анча. Масалан, яшаш ва авиапарвозлар тарифларининг юқорилиги, транспорт тизимининг етарли даражада ривожланмагани, сайёҳлар учун қулай ахборот муҳитининг мавжуд эмаслиги (навигация ва инфомарказлар), малакали кадрларнинг етишмаслиги каби муаммолар тармоқ учун умумий бўлса, таҳоратхона ва намозхоналарнинг, “Ҳалол” сертификатига эга бўлган ошхоналарнинг, шу турдаги озиқ-овқат маҳсулотларининг, меҳмонхоналарнинг йўқлиги фақат зиёрат туризмига алоқадор.

Ҳар қандай меҳмонхона ҳам мусулмонларга тўғри келиши мумкин. Хонада жойнамоз ва қибла тарафни кўрсатувчи кўрсатгич бўлса етарли. Лекин, мусулмон сайёҳларнинг эътиборини тортиш учун булар камлик қилади. Меҳмонхонада ислом динида ҳаром қилинган егулик ва ичимликлар умуман бўлмаслиги, махсус таҳоратхона ва намозхоналар ташкил қилиниши, хоналарда Қуръон, жойнамоз ва тасбеҳлар бўлиши, рамазон ойида рўзадорлар учун саҳарлик ва ифторликлар ташкил қилиниши уларнинг эътиборини тортиши аниқ.

Шу ўринда МДҲ давлатлари орасида биринчи бўлиб “Ҳалол” туризм доирасида маҳсус стандарт ишлаб чиққан ва 2007 йил амалда жорий қилган Қозоғистоннинг тажрибаси эътиборга молик. Қозоғистонда “Ҳалол” сертификатига эга ўнга яқин меҳмонхона фаолият юритмоқда. Бу меҳмонхоналарнинг аксарияти 5 юлдузли бўлиб, шулардан бир нечтаси дунёга машҳур меҳмонхоналар тизимига киради.

Умуман олганда, дунёнинг машҳур меҳмонхоналари ўзлари бизнес юритаётган соҳани доимий равишда синчковлик билан кузатиб боришади ва ҳар қандай янги талабни эътиборга олади. InterContinental, Marriott, Ramada, Movenpick, CrownPlaza каби машҳур меҳмонхоналар тизимининг мусулмонлар учун муқаддас бўлган Мадинаи Мунаварра ва Маккаи Мукаррамма шаҳарларида ҳам “ҲАЛОЛ” сертификатига эга бўлган меҳмонхоналари борлиги фикримизнинг ёрқин далилидир.

ЎМИ Матбуот хизмати

Жорий йилда Қозоғистондан уч минг зиёратчи ҳаж амалларини адо этади. Бу ҳақда “Казинформ” халқаро ахборот агентлиги хабар берди.

Саудия Арабистони Қозоғистон учун уч минг кишилик квота белгилаган. Қозоғистонликлар зиёратчиларни 18 компания Ҳажга олиб бориш билан шуғулланади.

Ҳажга бориш истагини билдирганлар орасида 16 ёшдан 89 ёшгача бўлган кишилар борлиги маълум қилинган. Вояга етмаганлар ота-оталари ҳамроҳлигида боради.

Қозоғистон мусулмонлари идораси ҳаж бўлими ходими Нурқанот Байзаковнинг айтишича, ҳозирга кунда 1,5 минг кишининг визаси тайёр бўлган. Зиёратчилар учун ягона кийим тикилган ва уларнинг логотиплари ҳар хил бўлиши мумкин.

Бу йил ҳаж сафарига бориш учун бир киши 4,4-5 минг АҚШ доллари тўлаган. Авиарейслар Олмота, Остона, Оқтов ва Чимкент шаҳарларидан амалга оширилади.

Қозоғистонликларнинг биринчи гуруҳи 8-9 август кунлари учиб кетса, улар 1 сентябрга қадар Қозоғистонга қайтадилар.

ЎМИ Матбуот хизмати