muslim.uz

muslim.uz

الخميس, 08 آذار/مارس 2018 00:00

Қуръони каримдан дуолар

«Яна шундайлари ҳам борки, улар: «Эй Раббимиз, бизга бу дунёда ҳам яхшилик ато этгин, охиратда ҳам яхшилик (ато этгин) ва бизни дўзах азобидан асрагин», – дейдилар» (Бақара, 201).

*****

«Жолут ва унинг лашкарлари билан тўқнашганларида: «Эй Раббимиз! Бизга сабр (ва тоқат ёмғири)ни ёғдир, қадамларимизни собит қил ва кофирлар қавми устидан бизга ғалаба ато эт!» – дедилар» (Бақара, 250).

*****

«Аллоҳ ҳеч бир жонга тоқатидан ташқари нарсани таклиф этмайди. Унинг касб этгани (яхшилиги) – ўзига ва орттиргани (ёмонлиги) ҳам ўзигадир. (Яна дедиларки:) «Эй Раббимиз, агар унутсак ёки хато қилсак, бизни жавобгар этма! Эй Раббимиз, биздан илгари ўтганларнинг зиммасига ортган машаққатни бизнинг зиммамизга ортма! Эй Раббимиз, тоқатимиз етмайдиган нарсани бизга юклаб ташлама! Бизларни афв эт ва кечир ҳамда бизларга раҳм қил! Сен бизнинг Хожамизсан. Бас, бизларга кофирлар қавми устидан ғолиблик ато эт!» (Бақара, 286).

Жаҳоннинг энг консерватив мамлакатларидан саналмиш Саудия Арабистони 2018 йилнинг 1 апрелидан хоҳловчиларнинг барига туристик ва бизнес визалар беришга қарор қилди. Шу йўл билан Саудия иқтисодиётни ривожлантирмоқчи ва уни нефтга қарамликдан халос қилмоқчи.

Daily Mail нинг маълум қилишича, валиаҳд шаҳзода Муҳаммад ибн Салмон томонидан амалга оширилаётган бундай ислоҳотлар 2030 йилга келиб мамлакатга сайёҳлар оқимининг йилига 30 млн кишигача етишига олиб келади, 2020 йилгача эса туризм соҳасига инвестициялар $ 54 млрд гача етади.
«Аллоҳ таоло заминимизга нефтдан ҳам қимматлироқ бойликни ато этганини яхши англаймиз, – деди шаҳзода. – Мамлакатимизда икки Муқаддас Масжид ва дунёдаги энг муқаддас қадамжо – Каъбатуллоҳ бор. Ҳар куни дунёдаги миллиардлаб мусулмонлар унга қараб намоз ўқишади».
Туризм ва қадимий обидалар қўмитаси раҳбари Султон ибн Салмон ибн Абдулазиз янги туристик визанинг баҳоси ҳозирча аниқланмаганини, аммо у қиммат бўлмаслигини айтди. Чунки туризмдан келадиган иқтисодий фойда виза нархларидан олинадиган фойдадан анча кўпдир, деди у.
Ҳозир Саудия Арабистони маълум давлатлар фуқароларига виза беради, лекин шунда ҳам қатор талаблар ва чекловлар билан. Масалан, сайёҳ фақат аккредитациядан ўтган ширкат орқали мамлакатга келиши ва белгиланган меҳмонхоналарда туриши керак.


info.islom.uz

 Луқмони Ҳаким ўғлига бундай насиҳат қилган экан: Эй, ўғлим! Олимлар билан ҳамнафас бўл, устозлар орасида ўтир, чунки Аллоҳ таоло еру осмонни суви билан обод қилганидай, қалбларни ҳам илму ҳикмат нури билан мунаввар қилади”.

Илм-ирфон тарқатиш, ёшларга таълим тарбия бериш нақадар улуғ фазилат ва савобли иш экани ҳақида Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда бундай дейилган: Дарҳақиқат, инсонларга яхшилик ва илму маърифатни ўргатган барча устозларга барча ҳайвонлар, ҳаттоки денгиздаги балиқлар ҳам истиғфор айтади”.

Инсон ҳаётида билими, маърифати билан жамият аъзолари ўртасида қадр-қиммат ва обрў эътиборга эга бўлади, ҳатто Одам алайҳиссаломни барча фаришталардан ҳам юқори мақомга кўтарган нарса илм-маърифатдир.

Ҳақ таоло Қуръони каримда илмли кишиларнинг ва устозларнинг мартабалари юксак даражаларга кўтарилишини баён қилиб, шундай дейди:   “Аллоҳ сизлардан имон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)ларга кўтарур. Аллоҳ қилаётган (барча яхши ва ёмон) амалларингиздан хабардордир” (Мужодала, 11)..

Олимлик, устозлик мақоми нақадар улуғ ва бемисл экани ҳақида жаноби Пайғамбаримиз бундай марҳамат қилганлар: Олимнинг бошқалардан ортиқлиги ойдин кечада ойнинг бошқа юлдузлардан зиёда нурли эканига ўхшайди. Дарҳақиқат, уламолар пайғамбарларнинг меросхўрларидир. Пайғамбарлар ўзларидан кейин динор ҳам, дирҳам ҳам мерос қолдирмаганлар. Улар ўзларидан фақат илму маърифатни мерос қилиб қолдиришган. Ким бу мерос илмни олган бўлса, у катта бахту саодатни қўлга киритибди” (Имом Термизий, Абу Довуд ва Ибн Можалар  ривоят қилган).

Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳунинг улови тизгинини ушлаб, унга минишига ёрдам бериб бундай деганлар: Уламоларга шундай хизмат қилишга буюрилганмиз. Агар шогирд улуғлик сифатига етмай туриб, ундан фахрланиб кибрланса, жоҳилдир. Зеро, илм-ҳикмат мўмин кишининг йўқотган нарсасидир, қачон топса, уни олишга ҳақли”.

Ҳазрат Али розияллоҳу анҳу илм ўрганувчига қарата шундай деганлар: “Устознинг сендаги ҳақларидан бири – сен одамларга омматан салом бериб, муаллимга хос салом беришингдир. Унинг рўбарўсида ўтиришинг, унинг ҳузурида қўлинг билан ишора этмаслигинг, кўзингни қисмаслигинг, устозга керагидан зиёда савол бермаслигинг, жавоб беришида унга ёрдам бермаслигинг, агар хоҳламаса, унга қайта-қайта савол бермаслигинг, устоз туришга ҳаракат қилганда унинг кийимларидан ушламаслигинг, унинг сирларини фош этмаслигинг, устоз ҳузурида бирон-бир масалада хато қилишини ҳеч қачон тиламаслигинг, устоз агар ногоҳ адашса, узрини қабул этишинг, устозга қарата: “Мен фалончи бундай деганини эшитдим” ёки “фалончи сизнинг хилофингизга гапирди”, деб айтмаслигинг, устоз ҳузурида бирон-бир олимни тавсифламаслигинг, узун суҳбатидан ҳеч қачон малолга келмаслигинг, устоз хизматидан ўзингни олиб қочмаслигинг лозим бўлади. Устознинг бирон юмуши чиқиб қолса, уни адо этиш учун барча шогирдлар чопишади. Устоз гўё бир хурмо дарахтига ўхшайдики, сен ундан бирон нарса тушишини пойлаб турасан”.

Соҳибқирон Амир Темурнинг шундай гапи бор: “Илм ва диннинг машҳур устозлари ўз маслаҳатлари билан подшоҳларга ёрдам бериб келишган”.

Устозлар барчамизнинг, хусусан, шогирдларнинг эҳтиромига лойиқ бўлган буюк инсонлардир. “Илм билан мустаҳкамланмаган ҳар қандай улуғликнинг оқибати хорликдир”, деган  экан Аҳнаф ибн Қайс.

Ҳукамолардан бири шундай деган экан: “Ота-оналар фарзандларини дунёдаги оловдан ҳимоя қилишса, устозлар эса уларни охират оловидўзахдан муҳофаза этишади”.

Илм толиблари ва шогирдлар ҳам доимо илму маърифати зиёда бўлиш йўлида устозлардан билмаганларини сўраб-билишда жиддий ҳаракат қилишлари лозим.

 

Муслим АТАЕВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво бўлими ходими,

Тарих фанлари номзоди

ЎМИ Матбуот хизмати

 

الخميس, 08 آذار/مارس 2018 00:00

“Тамаъ жамиятдан чиқаргай сени”

“…Кимки ўз нафсининг бахиллигидан сақлана олса, бас, айнан ўшалар нажот топувчилардир” (Тағобун сураси, 16-оят).

Шоир Саъдий Шерозий нафсни маломат қилиб, шундай деган эди:

Кишини бузуқ нафс этар хору зор,

Гар оқил эсанг сен уни айла хор.

Тамага бўйсунмаса ҳар киши,

У қул эрмас, озод ўтар турмуши.

Тамаъ жамиятдан чиқаргай сени,

Уни ҳайдагил, у чиқармай сени.

Дарҳақиқат, нафси бад инсонни не кўйларга солмайди? Унга тобе бўлганлар хор ва забун, уни қўлга олганлар эса ҳақиқий мард бўладилар.

Улуғ алломаларимиздан бири нафсни ўлдирувчи унсурларни учта деб баён этади: “Нафсни фақат уч нарса билан ўлдириш мумкин. Булар хомушлик ханжари, очлик қиличи ва танҳолик найзасин қўлга олиб хузуъни тарк қилишдир. Агар кимда бу уч қурол бўлмаса, унинг нафси ҳеч қачон нажотга келмайди. Яъни бўйсунмайди. Ҳар кимки симу зарга қизиқса, унинг иши оқибатда изтиробли, аламли бўлади. Кимки ишларини охират учун қилса, унга Аллоҳ таолодан кўп марҳаматлар келади.  Дунёнинг моли хокисорлар учун ва охират парҳезкорлар учун бўлади.

Эй ўғил, шайтон сенинг душманингдир. У сенинг бўйнингга  оловли кишан солишни истайди. Кунинг бошланишида бирор ёмон иш қилдингми? Бу ишинг билан жоҳиллик қилдинг. Кимки тоати дангасалик билан бўлса, унинг самараси гумроҳлик ва адашиш бўлади. Тоат қилиш вақтида худди шамол каби шитоб ва ғайрат билан ҳаракат қил. Шунингдек, дунёнинг ишларидан, ташвишларидан озод бўлиб, жону дил билан тоат қилишга кириш. Гарчи бу ер сенинг ётар жойинг бўлса ҳам, унинг қаърига киргач сенинг жону танингга ҳеч раҳм қилинмайди”.

Ҳазрати Сўфи Аллоҳёр “Нафси шум баёнида” шундай деган эди:

Кел э кас, бўлма акнун тобеи нафс,
Сўлур ахшом сабо бу гардани ғафс.

Ҳама тоатларинг хўбию софи,
Яқин билсанг, эрур нафсинг хилофи.

Яъни, эй инсон энди ўз нафсингга тобе бўлма. Чунки бир кун бу йўғон бўйнинг сўлади. Гарданингга ажалнинг тиғи ботиши муқаррар. Сенинг барча тоат-ибодатларингни яхшиси ва покизаси, шубҳасиз, ўз нафсингга хилоф иш тутишингдир.

Ҳақиқатан, ҳар ким ўз нафсининг бошини янчиши ва доимо хор тутиши лозим. Уни қўлдан келганча ҳаромдан узоқ сақлаш керак.  Қоринни овқат билан лиқ тўлдирмаслик шарт. Агар шундай қилса, худди ҳайвон каби ўзининг охури, яъни овқати учун яшовчи бўлиб қолади. Ҳар ким нафс итини тўйдирса, уни гуноҳ қилишга журъатли қилиб қўяди. Ҳаддан ташқари тўйиб овқатланиш ҳайвонларга хосдир. Инсон эса бу борада латиф ва парҳезкор бўлмоғи лозим. Бутун кечани кундузга қадар уйқу билан ўтказманг.  Агар киши кечаси туриб икки ракат намоз ўқиса ҳам ўз қабри учун савоб чироғини ёққан бўлади. Ҳаддан зиёда уйқу ва  овқатланиш фақат ҳайвонларга хосдир. Уйқуда ётганлар Ҳақ таолонинг инъомларидан баҳраманд бўла олмайдилар. Яъни, кимки тунларда уйқуни тарк қилиб ибодатда бўлса, Ҳақ таолодан унга файз ва ҳол неъматлари етишади.

Фаридуддин Аттор “Панднома” асарида шундай келтиради: “Ҳар кимда “менинг номим яхши бўлсин”, деган завқ, хоҳиш, манманлик бўлса, у хос бандалардан эмас, авомлардандир. Бу нафсни туяқуш деб билгин. Чунки у на юк ташийди, на осмонга учади. Агар унга “осмонга уч” десанг, “туяман”, дейди ва агар устига юк ортмоқчи бўлсанг “қушман”, дейди. Ям-яшил майсанинг ранги ҳам мафтункордир. Аммо мазаси аччиғу ҳиди нохушдир. Агар сен нафсга итоат қилиб юрсанг, унинг фармони очлик ва чанқоқдан бошқа нарса эмас”.

Нафс сенга тоатларда суст бўлишни ўргатади. Гуноҳлардан узр сўрашдан сакраб ўтказиб кетади. Яъни гуноҳларга тавба қилишдан чалғитади. Нафсингни зиндонда сақлагин ва у сенга нима буюрса унга хилоф қилгин. Худди туядек йўлга тушиб юк таши. Тоат юкини Аллоҳ таолонинг даргоҳига олиб бор. Худойи таолониг юкини жон билан ташиш лозим, йўқса худди ит каби хор бўлиб туриш лозим. Кимки ўз юкини кўтариб борса, бу дунёда ўз жонининг ғамини еган бўлади.  Ҳар кимнинг Ҳақ таоло ҳузурида юки бўлса, у тажаллий қилувчидан ёрдам олади. Яъни Ҳақ таоло ҳам унга ёрдам қилади.

Кимки туяқушдек ўз юкидан қочса, унинг ҳаёти гулистонидан барглар тўкилади, ўз умрини барбод қилади. Йўл хатарлидир, пистирмада ўғри бор. Шайтон алайҳиллаъна иймонни ўғирлаш учун тайёр турибди. Лекин бир жойда тўхтаб туришдан йўлда юрган яхшироқ. Мунзил узоқ, юкинг бошингдан оғиб турибди. Бас, сен ҳам ҳаракат қил, бошқалардан қолиб кетма. Ҳар кимнинг бу йўлда оғир юки бўлади ва ҳар нафас дийдасидан қон ёшлари ёмғирдек оқиб туради. Сенда кўп ортиқча лаш-лушлар бор, уларни ташлаб юкингни енгиллатгин. Йўқса, бу йўлда сенинг ишинг қаттиқ бўлади, оғир азобларни кўрасан. Аслида сенинг юкинг бу дунёда йиққан ўлимтикларингдан иборат. Сен эса унинг изидан хору зор бўлиб юрибсан”.

Мутасаввиф шоир Махтумқули: Бўлма коми нафс учун ҳар сифланинг олдида паст,/ Обрўсизлик юкин чекмакка маҳзур ўлмағил”, деган эди.

Яъни, нафсингни талабини бажараман, хоҳишини қондираман, деб ҳар нокаснинг олдида паст кетмагин ва обрўсизлик юкини тортишдан ҳузурланмагин.

 

Баҳодир УСМОНОВ,

Янгийўл тумани “Пусур Оқсоқол” жоме масжиди имом-хатиби

 

الخميس, 08 آذار/مارس 2018 00:00

  “Эълоус-Сунан” асарининг хизмати

Ҳар бир фиқҳий мазҳаб ўз таълимотини асослаш мақсадида дастлаб Қуръони карим ва Муҳаммад алайҳиссалом ҳадисларига суянган ҳолда иш тутган. Суннийлик йўналишидаги тўрт мазҳабдан бири ҳанафийлик мазҳаби ҳам, аслида Қуръон ва суннатга асосланган ўз фиқҳий таълимотига эга.  

Ҳиндистонлик машҳур олим Зафар Аҳмад Усмон Таҳонавий ҳанафийлик мазҳабига оид ҳукмлар асли оят ва ҳадисларга асосланганини исботлашга уриниб, йигирма жилддан иборат “Эълоус-сунан” китобини ёзди. Бу китоб 1997-2001 йилларда икки марта Байрут шаҳрида чоп этилди. Муаллиф асарида олтита саҳиҳ тўплам соҳиблари Имом ал-Бухорий, Имом Муслим,  Имом Термизий, Имом Абу Довуд, Имом Насоий,  Имом Ибн Можжа   асарларидан  унумли фойдаланган.

“Эълоус-сунан” асари ҳам бошқа фиқҳий китобларнинг тартибидек таҳорат ва намоз каби боблар билан бошланган ва ҳар бир фиқҳий масала оят ва ҳадислар ҳамда асарлар (саҳобаларнинг сўзлари) билан далилланган.

Ҳанафийлик мазҳабига билдирилган эътирозлар, раддия ва ихтилофларни чуқурроқ ўрганиб чиқиш,  бугунги кун илм аҳилларининг  айни долзарб вазифалари ва ихтилофларга барҳам бериш йўлидаги мақсадларига мувофиқдир. Уламолар   ихтилофлар ҳақида фикр билдириб,  улар асосан икки тур, эътиқодий ва фиқҳий (аслий ва фаръий) ихтилофлардан иборат эканини таъкидлашган. Эътиқодий масалалар динимиз асосига тегишли бўлиб, бу соҳада ихтилофга йўл қўйиш асло мумкин эмас. Суннийлик йўналишида бу масалада ихтилофлар йўқ. Фиқҳга оид масалалардаги ихтилофларнинг ўзи ҳам иккига бўлинади. Биринчиси масаланинг турига қарши ихтилоф бўлиб, бу турдаги ихтилоф ҳаром ҳукмидадир. Чунки ихтилоф қилинаётган масаланинг ҳар иккиси ҳам китоб ва суннат далилларига асослангандир.  Бу  турдаги ихтилофларнинг ўзига яраша сабаблари ва ҳикматлари бор.

Мазҳаблар ўртасидаги “ихтилоф”лар деган ибора  ўрнига масалаларнинг “турли хиллиги” иборасини қўллаган ўринлироқдир. Имомлари наздида бир масаланинг турли хил бўлиши далилларини турли хил даражада, яъни “саҳиҳ”, “ҳасан” ва “заиф”   бўлиши ёки  ҳадисларни  етиб борган-бормаганлиги сабаб бўлган. Мазкур имомлар хусусида фақат яхши гумонда бўлиш вожибдир. Уларнинг ҳар бирлари мужтаҳид уламолар бўлиб, қилган ижтиҳодларида тўғри йўл топган бўлсалар иккита ажр, хатога йўл қўйган бўлсалар бир ажрга сазовор бўлаверадилар. Масалан, фиқҳий китобларда келтирилган таҳорат, намоз бобларидаги турли далилларга асосланган, тури хил кўринишга эга бўлган масалаларни олсак, бу масалалар турлилиги Расулуллоҳ алайҳиссалом суннатларида кузатилган ва уларнинг ўзига хос ҳикмат ҳамда сабаблари бор.

Маълумки, ислом дини бутун инсониятга юборилган дин бўлиб, ер юзининг турли минтақаларида, турли миллатларнинг урф-одатларида, турмуш тарзларида намоён бўлади. Масалан, Африка минтақаси каби сув танқис ҳудудларда таҳорат, таяммум, ғусл каби сув билан боғлиқ масалаларни чуқурроқ ўрганишга ҳамда турли шаклларини тадбиқ қилишга эҳтиёж каттадир. Шунингдек, совуқ ва ўта совуқ минтақаларнинг ҳам ўзига яраша муаммолари бор. Уламолар бу каби масалаларни атрофличи ўрганиб чиқиб, бир масала бир минтақа учун ўта муҳим бўлса, манбаларга асосланиб имкон қадар енгиллик яратиб, турли ҳил шаклларини ижтиҳод қилишган. Масалан, таҳорат бобидаги бошга масҳ тортиш масаласида қўлларнинг орқа томони билан гарданга масҳ тортишни ҳанафий уламолари мустаҳаб амал дейишган.“Эълоус-сунан” асарида “Гарданга масҳ тортиш боби” да мазкур амалнинг мустаҳаб эканига қуйидагича далил келтирилади:Ким таҳорат қилганда икки қўли билан гарданига масҳ тортса, қиёмат куни унинг бўйни кишандан озод бўлади” (Абу Ҳасан ибн Форс ривояти)

 Айнан шу амални бидъат деб ҳисоблайдиган тоифалар ҳам бор, улар бу каби масалалардаги турли хилликнинг сабаб ва ҳикматларини ўйлаб ҳам кўрмайдилар ва ўз ихтилофлари билан мусулмонлар оммаси, айниқса,  Ислом таълимоти билан эндигина танишиб келаётган ёшлар ўртасида турли тушунмовчиликларни келтириб чиқаради. Натижада кўп ўринларда ёшлар билан ота-боболари ўртасида келишмовчилик ва норозиликлар вужудга келди. Бундай ихтилофларнинг шаръий ҳукми ҳаром ҳисобланади, чунки бу ихтилофлар бир диндаги одамлар ўртасида хусумат ва адоватни юзага келтиради. Шунингдек, таҳорат асносида қулоқларнинг ичи  ва орқасига масҳ қилиш бидъат деб даво қилганлар ҳам бор, уларга раддия сифатида далил қилиб мазкур ҳадисни келтириш мумкин.

 Шуайб ривоят қилади,  Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг олдига бир киши келиб, “Эй Расулуллоҳ, таҳорат қандай қилинади деб сўради. Расулуллоҳ бир идишда сув олиб келишни буюрдилар ва икки қўлларини кафтигача уч марта ювдилар, сўнг юзларини уч марта ювдилар, сўнг қўлларини чиғаноғигача  уч марта ювдилар, сўнг бошларига масҳ тортдилар, сўнг икки  бармоқларини қулоқларини ичига киритиб, бош бармоқлари билан қулоқларини орқасини ва икки кўрсаткич бармоқлари билан қулоқларини ичини масҳ қилдилар, сўнг оёқларини  уч марта ювдилар, сўнг: “Таҳорат шунақа бўлади”,  Ким бундан зиёда ёки кам қилса, аниқ бир ёмон иш қилибди ва ўзига ўзи зулм қилибди дедилар” (Аду Довуд ва Насоий ривоятлари)

Шуни ҳам таъкидлаш керакки, таҳоратдаги ҳамма амаллар  бир ҳадисни ўзида мукаммал акс этмаган бўлиши мумкин. Юқоридаги ҳадисда ҳам таҳоратдаги кўп амаллар зикр қилинмаган, аммо бу борадаги бошқа ҳадисларни ҳам эътиборга олиш керак. Таҳоратдага тўртта фарз адо этилиши билан таҳорат ибодат қилишга кифоя қилади, аммо ундаги  далиллар орқали ворид бўлган суннат ва мустаҳаб  амаллар фарз амалларни мукаммал бўлиши учун гаровдир.  Уламолар таҳоратдаги амалларни, таҳорат масаласига тегишли барча ҳадисларни тўплаб, уларни атрофлича ўрганиб чиқиб сўнгра якуний хулоса беришган. Ҳукм чиқаришдан олдин айни масалага тегишли бўлган барча манбаларни атрофлича ўрганиб чиқмаслик ихтилофлар вужудга келишининг асосий омилидир. Шу ўринда бир ривоят ёдга тушади: фил ҳақида эшитган, лекин кўрмаган бир неча сўқир кишиларни филнинг олдига олиб бориб, мана қаршингизда фил турибди, уни ҳар бирингиз ушлаб кўришингиз мумкин, дейилибди. Шунда улардан ҳар бири алоҳида-алоҳида бориб филнинг дуч келган аъзосини ушлаб пайпаслаб кўрибди. Бири оёғини, бири қулоғини ва бири хартумини ушлаб кўрибди. Сўнгра ҳар биридан фил ҳақида сўралибди. Филнинг ҳар хил аъзосидан тутган сўқирларнинг хулосалари ҳам ҳар хил бўлибди. Оёғини ушлаб кўрган сўқир киши фил узун ва йўғон устунга ўхшаган нарса, деса; қулоғини ушлаб кўргани фил япалоқ, катта супрага ўхшайди, дебди; хартумидан тутгани фил узун арқонга ўхшаган маҳлуқ, дебди. Фил ҳақидаги бу маълумотлар тўғри, аммо атрофлича эмас.  Иккинчи турдаги ихтилофлар айни бир амалга қарши чиқиш, уни  йўққа чиқариш ихтилофидир. Бу каби ихтилофлар юқорида айтилган тўрт манбанинг бирортасида қайд этилмаган амалларга қарши юзага келади ҳамда  ўринли бўлса унга қарши курашилади. 

 “Эълоус-сунан” асарида бу каби масалалар етарлича далиллар билан ёритилган. Бу каби манбаларни янада пухтароқ ўрганиш, илмий таҳлил қилиш ихтилофларга барҳам беришнинг асосий омилларидандир. Ихтилофлар ҳар қандай жамиятнинг ашаддий душмани, уни таназзулга олиб борувчи  ёмон иллат экани маълум. Чунончи, Қуръони каримда ҳам бу иллатдан қаттиқ қайтарилганмиз: “Барчангиз Аллоҳнинг арқонини маҳкам тутинг ва бўлиниб кетманг. Ва Аллоҳни сизга берган неъматини эсланг: бир вақтлар душман эдингиз, бас, қалбларингизни  улфат қилди. Унинг неъмати ила биродар бўлдингиз. Оловли жар ёқасида эдингиз ундан сизни қутқарди. Шундай қилиб Аллоҳ сизга Ўз оятларини баён қилади. Шоядки, ҳидоят топсангиз” (Оли Имрон, 103),  Шунингдек, Анфол сурасининг 46-ояти ҳамда Рум 31-32-оятларида ҳам ихтилофларга берилмаслик қатъиян амр этилган.

Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг ҳадисларида ҳам одамлар ўрталаридаги  ғаразли тортишувлар, ихтилоф ва фирқабозликлар қаттиқ қораланади. Абу Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:Расулуллоҳ алайҳиссалом:”Ихтилоф қилманглар. Қалбларингиз ихтилофли, бир-бирига зид бўлиб кетади (Имом Муслим ривояти).

Бу каби ҳадислар жуда кўп ривоят қилинган. Юқорида таъкидланганидек ихтилофлар, ўзаро келишмовчиликлар ҳар қандай жамият учун зарарлидир. Дарҳақиқат, ихтилофлар қалбларни бир-бирига зид қилиб қўяр экан, инсонларнинг жамият равнақига ҳисса қўшиши амримаҳол бўлиб қолади.

Манбалар хазинаси илмий ходими  Муҳаммадсиддиқ Усмонов тайёрлади.

ЎМИ Матбуот хизмати

                                             

 

Мақолалар

Top