وَقَالُواْ لَن تَمَسَّنَا ٱلنَّارُ إِلَّآ أَيَّامٗا مَّعۡدُودَةٗۚ قُلۡ أَتَّخَذۡتُمۡ عِندَ ٱللَّهِ عَهۡدٗا فَلَن يُخۡلِفَ ٱللَّهُ عَهۡدَهُۥٓۖ أَمۡ تَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ٨٠

80. (Яҳудийлар): "Бизни жаҳаннам ўти бир неча кунгина тегади, холос", дейишади. (Эй Муҳаммад): "Аллоҳ аҳдини бузмайди, деб Аллоҳдан аҳд олганмисизлар ёки билмаган нарсаларингизни Аллоҳ номидан сўзлаяпсизларми?!" денг.

Исломнинг илк давридаги яҳудийлар: "Бизлар бир неча кунгина дўзахда азобланамиз, кейин Аллоҳ бизларни жазоламайди" деб сафсата сотишарди. Аллоҳ Ўз Пайғамбарига туширган ваҳийи орқали уларнинг бу ёлғон иддаоларини рад этяпти. Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумо шундай дейди: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага келганларида яҳудийлар: "Бу дунёнинг муддати етти минг йилдир, Аллоҳ инсонларни дўзахда дунё кунларининг ҳар минг йилига охират кунининг бир куни билан азоблайди, демак, етти кунгина жазолайди, сўнг тўхтатилади", дейишар эди. Шунда Аллоҳ юқоридаги оятни нозил қилди" (Икрима ва Саид ибн Жувайрдан Ибн Исҳоқ ривояти). Заҳҳокнинг ривоятида эса Ибн Аббоснинг бундай дегани келтирилади: "Аҳли китоблар дўзахнинг икки тарафи ораси қирқ (йил, кун, ойлиги аниқ бўлмаган) масофа эканини топишди ва: "Биз дўзахда Тавротда топганимизча (яъни, қирқ йил ё кун ё ой) азобланамиз", дейишди" (Найсобурий. "Асбабун-нузул", 18-бет).

بَلَىٰۚ مَن كَسَبَ سَيِّئَةٗ وَأَحَٰطَتۡ بِهِۦ خَطِيٓ‍َٔتُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ٨١

81. Йўқ! Ким ёмонлик қилган бўлса ва ёмонлиги уни ўраб олган бўлса, ана ўшалар дўзахийлардир ва унда абадий қолишади.

Аммо қиёмат келганида одил Парвардигор ким жаннатий, ким дўзахий эканини яхши билгани учун ҳамма нарсани адолат билан ҳал этади. Ўз манфаатлари йўлида ёлғон тўқиб, Аллоҳ таолонинг оятларига куфр келтирган нодон кимсалар қилган ёмонликлари учун дўзахга ташланишади. Минг азобда юриб сақаргача (дўзахнинг энг тубан жойигача) боришади. У ерда заҳарли заққум дарахти бор. Белгиланган куни ўша жойга етадилар. Шунда дўзах посбонлари уларга: "Эй Аллоҳнинг душманлари, сизлар дўзахда фақат белгиланган маълум кунлар азобланамиз, деб ўйлаган эдинглар, мана энди саноқлар кесилди, абадийлик қолди", дейишади.

وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ٨٢

82. Имон келтириб, яхши амалларни қилувчилар жаннатийлардир ва унда абадий қолишади.

Дунё ҳаётида имон билан, солиҳ амалларни қилиб ўтган кишилар ухровий тижоратда жуда катта фойда кўришади. Аллоҳ таоло бундай саодатманд кишиларни жаннат билан мукофотлайди ва улар жаннатнинг кўркам боғларида, беҳисоб неъматлар ичра абадий роҳат-фароғатда яшашади. Ривоят этилишича, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бир куни саҳобаларга: "Бани Исроилда бир киши бор эди, у жуда кўп хайрли ишларни қиларди. Ўша киши қиёмат куни сизларнинг ичингизда ҳашр (қайта тирилиш) қилинади", дедилар. Шунда саҳобалар: "Эй Аллоҳнинг Расули, у киши нима яхши иш қиларди?" деб сўрашди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шундай жавоб қилдилар: "Унга отасидан жуда кўп мол-дунё мерос қолганди. Бойликнинг бир қисмига бир боғ сотиб олиб, уни фақирларга вақф (абадий фойдаланишга бериш) қилди: "Парвардигорим ҳузурига борганда бу менинг боғим бўлади", деди. Яна бир қанча олтин айириб, уни фақир ва ночор кишиларга тарқатди: "Бу билан Аллоҳ таолодан жория ва қуллар сотиб оламан", деди. Яна бир қанча қулларни озод қилди: "Булар ҳам Аллоҳ ҳузурида менинг хизматчиларим бўлади", деди. Бир куни эса кўзи ожиз одамни кўриб қолди. Қараса, қоқилиб-йиқилиб кетяпти. Унга бир улов сотиб олиб берди ва: "Бу эса Аллоҳ таоло ҳузурида менинг уловим бўлади", деди. Пайғамбар алайҳиссалом бу ҳикояни айтиб бўлганларидан кейин: "Жоним измида бўлган Аллоҳ таолога қасамки, бу улов унинг учун эгарланган ва жиловланган ҳолда ҳозир турганини кўряпман, бу киши унга минади ва Маҳшаргоҳга шундай ҳолда келади", дедилар.

Қувончли воқеа шуки, кўп йиллардан буён Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан чоп этиб келинаётган ишончли тақвим китоби нашрдан чиқди.

Ушбу тақвим китоби бир неча ўн йиллар давомида мўмин-мусулмонларнинг энг муҳим қўлланмасига айланиб, халқимизнинг ўта ишончли манбаси ҳисобланади.

Таъкидлаш кераки, янги 1442 ҳижрий йил учун (2020-2021 мил.) тақвим китоби Марказий Осиёдаги уламолар, фатво ҳайъатлари ҳамда Астрономия институти мутахассислари томонидан пухта ишлаб чиқилиб, ҳар бир жиҳатга жиддий эътибор қаратилган ҳолда намоз вақтлари ниҳоятда аниқлик ва дақиқлик билан кўрсатилди.

Бугундан, “Шамсуддинхон Бобохонов” нашриёт-матбаа ижодий уйи томонидан махсус ҳимоя белгиси билан янги йиллик тақвим китоби сотувга чиқди. Ушбу тақвимга Дин ишлари бўйича қўмитанинг ижобий хулосаси ҳам олинган.

Беш вақт намознинг аниқ вақтлари, динимиз аҳкомлари, ҳижрий ойлар фазилати, улуғлар ўгити ва насиҳатини ўз ичига олган, янги шакл ва юқори дизайндаги йиллик тақвимни харид қилишга шошилинг!

Эслатма, намоз ўз вақтида фарз эканини инобатга олган ҳолда ишончли тақвимни харид қилиш муҳимдир. Шариатимизда намоз вақтлари Қуёшнинг чиқиши, қиёмга келиши ва ботиши ҳолатлари билан боғлиқлиги алоҳида қайд этилган. Мазкур тақвимда айнан мана шу жиҳатларга жуда ҳам катта эътибор қаратилган.

Ўз навбатида, ноқонуний ва яширин йўллар ёки нусха кўчириш орқали кўпайтирилган намоз вақтларини харид қилишдан эҳтиёт бўлинг, уларнинг тўғрилигига ҳеч ким кафолат бермайди! 

Азиз ўқувчилар, ишончли, мазмундор ва ҳар томонлама сифатли тақвимни республикамиздаги барча китоб дўконларидан харид қилишингизни тавсия этамиз. Нашриётимизнинг ўзидан сотиб олсангиз, исталган услубда янада қулай ва арзон нархларда олишингиз мумкин.

Мурожаат учун телефонлар:

Иш: 71-227-34-30

Уяли: 90-934-04-20

«Шамсуддинхон Бобохонов» НМИУ

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Бугун, 19 август куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратлари Тошкент ислом институтида олиб борилаётган бунёдкорлик ва режалаштирилган қурилиш ишлари билан яқиндан танишдилар.

Муфтий ҳазратлари ушбу ўқув даргоҳи ҳудудида қад ростлаётган 4 қаватли бинода бўлаётган қурилиш жараёнларини кўздан кечириш чоғида ўқитувчи ва талабаларга қулай шарт-шароитлар қилиш, қўшимча бинонинг олийгоҳ фаолиятидаги таълим жараёнига ижобий таъсири ҳақида тавсиялар бердилар.

Ҳозирда мазкур бинога пластик деразалар ўрнатиш, бинони том қисмини ёпиш ва ички ва ташқи томонларида пардозлаш ишлари амалга оширилмоқда.

Шу билан бирга Тошкент ислом институти ректори Уйғун Ғафуров Тошкент ислом институтининг ўқув аудитория ва маъмурий-бошқарув хоналарга эҳтиёжини таъминлаш мақсадида, институтда мавжуд асосий бинони реконструкция қилиш (янги 3-қават қуриш) бўйича барча зарур ҳужжатларни расмийлаштириш ишлари амалга оширилганини ҳамда мазкур ўқув биносини “Paradise Projects” масъулияти чекланган жамиятнинг таклиф лойиҳасига биноан Тошкент шаҳар Қурилиш бош бошқармаси ҳамда Тошкент шаҳар Архитектура ва қурилишни назорат қилиш бошқармасидан мавжуд бинони реконструкция қилишга рухсатнома олинганлигини айтиб ўтди.

Институтнинг асосий биносида реконструкция ишлари 2020 йил 20 авгусдан бошланади ҳамда қўшимча равишда 15 дона талабалар ўқув аудиторияси, 1 дона катта мажлислар зали, 1 дона ўқитувчи ва талабалар ошхонасини жойлаштириш режалаштирилган.

Олий маъҳаддаги янги қурилиш ишларини миллий ва замонавий меъморчилик анъаналарига тўла мос ҳолда амалга ошириш юзасидан муфтий ҳазратлари алоҳида йўналишлар ва тавсиялар бердилар.
Ташриф сўнгида муфтий ҳазратлари мазкур қурилиш ишлари учун дуои фотиҳа бердилар

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Илгари мусулмонлар айрим уламоларни улуғлаб, “Шайхул Ислом” (Ислом дини шайхи), “Фахрул Ислом” (Ислом дини фахри), “Ҳужжатул Ислом” (Ислом дини ҳужжати), “Нажмул уламо” (Уламолар юлдузи), “Муфтий сақолайн” (Инсу-жин муфтийси), “Лисонул мутакаллимийн” (Мутакаллимларнинг сўзловчи тили) каби унвонлар билан атаганлар. Бундай аташ асло муболаға бўлмаган. Балки у муҳтарам уламолар ҳақиқатдан ушбу унвонларга лойиқ бўлганлар. Масалан, “Шамсул аимма” (Имомлар қуёши) унвони берилган Сарахсий раҳматуллоҳи алайҳ ўн икки минг рисолани ёд олгани нақл қилинган.

Абу Мансур Мотуридийни яқиндан таниган уламолар ва шогирдлари томонидан у зотнинг мартабаларини намоён этувчи кўплаб унвонлар берилган:  

–      Имомул ҳудо (Тўғри йўлга бошловчи);

• Имомул мутакаллимийн (Калом илми олимлари пешвоси);
• Мусаҳҳиҳу ақоидил муслимийн (Мусулмонларнинг ақидаларидан хатоларни тузатувчи);
• Роису аҳли сунна вал жамоа (Аҳли сунна вал жамоа бошлиғи);
• Носирус сунна ва қомиъул бидъа (Суннатни ҳимоя қилувчи ва бидъатларни бостирувчи);

–  Муваттиду ақоиди аҳлис сунна (Аҳли сунна ақидалари асосчиси).

Абу Мансур Мотуридийнинг мазкур унвонлари ҳам асло муболаға эмас, балки у зот ҳақиқатан шу мартабага лойиқ зот бўлганлар.     

Уламолар айтадиларки, Ҳужжатул Ислом (Ислом дини ҳужжати) дейилганда фақат Имом Ғазолий тушунилганидек, Имомул ҳудо (тўғри йўлга бошловчи) дейилганда ҳам фақат Имом Мотуридий тушунилади.   

Абдулқодир Абдур Раҳим,

Имом Бухорий номидаги Тошкент Ислом

институти ўқитувчиси

Ақл арабча сўз бўлиб, луғатда “тутиш”, “қайтариш”, “боғлаш” каби маъноларни англатади. Ақл ўзагидан олинган “иқол” сўзи чорва ҳайвонларини боғлаб қўйиладиган “тушов”, “занжир”, “кишан” деган маъноларни ифода этади. Тушов чорва ҳайвонини қочиб кетишдан сақлаб, экинларни пайхон қилиши, бировга жароҳат етказиши, ўзи йўқолиб қолиши каби зарарларнинг олдини олганидек, инсондаги ақл ҳам ўз эгасини ёмон ахлоқлардан, зарарли ишлардан қайтариб, уни инсонийлик чегарасида ушлаб туради. Бу борада улуғ тобеъинлардан Омир ибн Абди Қайс раҳимаҳуллоҳ айтади:

"إذا عَقَلَك عَقْلًك عما لا ينبغي فأنت عاقل"

“Агар ақлинг сени номаъқул ишлардан ман қила олса, сен (чиндан ҳам) оқилсан”.

Аллоҳ таоло Ўз марҳамати ва фазли билан инсонга худди чорва ҳайвонлардек арқон ёхуд занжирни эмас, балки унинг азизу мукаррамлигига муносиб ўлароқ, сиртдан кўзга кўринмас нурафшон ақлни раво кўрди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар:

" العقل نورٌ في القلب ، يفرق بين الحق والباطل "

“Ақл қалбдаги нур бўлиб, у ҳақ билан ботил ўртасини ажратади”.[1]

Уламолар томонидан ақлга кўплаб таърифлар берилган. Бу таърифлар ўзаро бир-бирини тўлдирувчидир. Жумладан: Ақл – Аллоҳ таоло инсонга ато этган қувват ва табиий ҳис бўлиб, у билан инсон назарий ишларни идрок қилади ва ҳайвондан ажралиб туради.

Ақл – қалбдаги руҳоний нур бўлиб, унинг воситасида зарурий илмлар идрок этилади.

Ақл – инсонга берилган буюк неъмат бўлиб, у орқали Роббисини танийди, дунёвий ва ухровий фойдаларни жалб қилиб, зарарларни даф қилади.

Қуръони каримда ақлга тааллуқли сўзлар 50 марта, “Ақл эгалари” ибораси эса 10 мартадан зикр қилингани динимизда ақлга нечоғлик юксак эътибор берилганининг тасдиқидир. Зотан, Исломда диний мажбуриятлар инсон зиммасига айнан ақл сабабли юклатилгандир. Шунинг учун, шариатда ақлсиз, эси паст одам ва ёш бола каби ақли тўлиқ шаклланмаганларга алоҳида ҳукмлар жорий қилинган.

Ақли бўла туриб уни ишлатмаган, ҳавойи нафсига эргашиб илоҳий кўрсатмаларга амал қилмаган ва қонун-қоидаларни бузган кимсалар қаттиқ танқид қилинади. Аллоҳ таоло уларнинг охиратдаги фойда бермас хасратли нолаларини қуйидагича баён қилади:

“Яна улар: “Агар қулоқ солганимизда ёки ақл юритганимизда эди, дўзахийлар қаторида бўмас эдик” дерлар” (Мулк сураси, 10-оят).

Ақлини ишлатиб нафсини жиловлай олган ва шайтоннинг йўлига юрмасдан Роббисининг амрига қулоқ солган бандаларга хушхабарлар берилади:

“Шайтондан – унга ибодат қилишдан йироқ бўлган ва Аллоҳ(нинг тоати ва ибодати)га қайтган зотлар учун (жаннат) хушхабари бўлсин! Бас, (эй Муҳаммад) гапга қулоқ тутиб, унинг энг гўзалига (яъни нажотга элтувчи рост Сўзга) эргашадиган бандаларимга хушхабар беринг! Ана ўшалар Аллоҳ ҳидоят қилган зотлардир. Ва ана ўшалар ақл эгаларидир” (Зумар сураси, 17-18-оятлар).

Мақтовга сазовор хислатларнинг меъёридан ортиғи нуқсон саналади. Масалан, шижоатнинг ҳаддан ташқариси ҳовлиқиш дейилади. Саховатнинг чегарадан чиқиб кетиш ҳолати совириш дейилади. Бироқ, ақл борасида бундай деб бўлмайди. Чунки кишининг ақли қанча кўп бўлса, у учун бу зиёда фазилат ҳисобланади. Шу боис:

“Одамларнинг энг афзали уларнинг ақллироғидир”, дейилган.

“Мансурул-ҳикам” (Сочилган дурдона ҳикматлар) китобида:

كلُّ شيئِ إذا كثر رخص إلاّ العقل ، فإنه إذا كثر غلا

“Қайси нарса кўпайса, қадри камайиб кетади. Фақат ақл бундан мустасно, чунки у кўпайгани сари қадри ошаверади”, дейилган.

Аммо, ақлнинг зиёдалиги деганда айёрлик ва макр-ҳийлага ёврилган, бировнинг ҳаққини поймол этишга қаратилган ёвузликни тушунмаслик керак. Балки, ўз соҳибини ножўя ишлардан қайтариб, кўплаб солиҳ амаллар қилишга сафарбар этиш орқали уни Роббисига яқинлаштирувчи руҳий қувват ақлнинг зиёдалиги деб аталади.

Луқмон ибн Омир[2] Абу Дардо[3] розияллоҳу анҳудан ривоят қилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: “Эй Уваймир, ақлингни кўпайтир, шунда Раббингга яқинлигинг ортади”. Мен: “Ота-онам сизга фидо бўлсин! Ақл борасида ким ҳам менга кафил бўла оларди?!” дедим. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ ҳаром қилган ишлардан сақлан ва Аллоҳнинг фарзларини адо эт, шунда оқил бўласан. Сўнг, қўшимча солиҳ амалларни ҳам бажар, шунда дунёда ақлинг кўпаяди, Роббингга яқинлигинг ортади ва бу билан азизликка эришасан”, дедилар[4].

Аллоҳ таоло барчамизни эзгу амалларда бардавом қилиб, ақли зиёда ва Ўзига яқин бандалардан бўлмоғимизга тавфиқ ато этсин!

Асрорхон МАҲМУДОВ,

Мир Араб Олий мадрасаси ўқитувчиси.

[1] “Адабуд-дунё вад-дин”. Абулҳасан Алий ибн Муҳаммад ибн Ҳабиб ал-Басрий ал-Мовардий. Дор Ибн Касир, Димашқ – Байрут, 2005. – Б.15.

[2] Луқмон ибн Омир ал-Вассобий ал-Ҳамасий. Ибн Ҳиббон уни сиқалар (ишончли ровийлар) қаторида зикр қилган. Абу Ҳотим ар-Розий: “Унинг Абу Дардодан ривояти мурсалдир” деган.

[3] Абу Дардо Уваймир ибн Зайд ибн Қайс ал-Ансорий розияллоҳу анҳу улуғ саҳобий бўлиб, Халифа Усмон ибн Аффон розияллоҳу анҳунинг даврида ҳижрий 32 йилда Дамашқда вафот этган.

[4] “Адабуд-дунё вад-дин”. Абулҳасан Алий ибн Муҳаммад ибн Ҳабиб ал-Басрий ал-Мовардий. Дор Ибн Касир, Дамашқ – Байрут, 2005. – Б. 26-28.