Миллий тарихини ўрганган, ундан тўғри хулосалар чиқарган авлод улуғ ишларга қодир бўлади. Шу боисдан ҳам мамлакатимизда ёшлар таълим-тарбияси, маънавияти, маърифати давлат сиёсатининг устувор йўналишларидан бирига айланган. Буюк аждодларимиз, хусусан, жадид боболаримиз илгари сурган умидбахш ғоялар, уларнинг орзу-интилишлари, шак-шубҳасиз, бугун Янги Ўзбекистонимизда ўз аксини топаётгани айни ҳақиқатдир.

Давлатимиз раҳбари раислигида 2023 йилнинг 22 декабрида ўтказилган Республика Маънавият ва маърифат кенгашининг кенгайтирилган йиғилишида мамлакатимиз маънавий-маърифий ҳаёти билан боғлиқ янги истиқболли ташаббуслар ўртага ташланди. Жумладан, Президентимиз маънавият ва маърифат, таълим-тарбия масаласи бугун сув ва ҳаводек зарурлигини таъкидладилар.

Бугун чиндан ҳам мураккаб бир даврда яшамоқдамиз. Ижтимоий тармоқлар орқали эркимиз, мустақиллигимизга нисбатан айтилаётган алжирашлар, маънавий таҳдидлар, ахборотлар кураши, биздан уйғоқ бўлишимизни, жасорат кўрсатишимизни талаб этмоқда. Зотан, ким Ватан ва халқ келажаги ҳақида журъат билан сўз айтар экан, барчасининг моҳиятида жадид маърифатпарварлари пешвоси Маҳмудҳўжа Беҳбудийнинг “Ҳақ олинур, лекин берилмас!” деган улуғвор ғояси мужассам.

Албатта, давлатимиз раҳбари куюнчаклик билан айтган ушбу сўзлари бутун жамиятимизни, миллионлаб қалбларни уйғотиб юборди десак муболаға бўлмайди. “Тарихдан маълум: Ватан ва халқ тақдирига нисбатан таҳдидлар кучайган вазиятда айнан миллат фидойилари – уйғоқ қалбли зиёлилар, шоир ва адиблар, санъат намояндалари, маънавият ва маърифат соҳаси ходимлари жасорат билан майдонга чиққанлар. Мамлакатимиз ўз тараққиётининг янги, юксак босқичига кираётган ҳозирги пайтда бизга жадид боболаримиз каби Ғарб илм-фан ютуқлари билан бирга, миллий қадриятлар руҳида тарбия топган етук кадрлар сув билан ҳаводек зарур”.

Ҳа, бугунги кунда бизга ижтимоий ахлоқ, маънавият, маърифат, фидойилик ва юксак ватанпарварлик ҳар қачонгидан ҳам муҳимдир. Зотан, ҳар қандай юксак иқтисодий ва маърифатли жамият асосида, аввало, инсон камолоти, ахлоқи ва тарбияси туради.

Биз бу каби маънавий, маърифий жасоратни жадид боболаримизнинг шижоати, улар ёзиб қолдирган ўлмас асарлардан, ғоялардан олишимиз мумкин. Шунинг учун ёшларимиз жадид адабиётини, маънавияти ва маърифатини кўпроқ ўқишлари, уларда кўтарилган ғоя ва мақсадларни ўз ҳаётларига дастуриламал қилиб олишлари лозим.

Айнан миллий ғоя – ижтимоий, маънавий зарурат, у жамиятга янгича руҳ, шижоат бағишлайди. Миллий ғоя бирдамлик, фидойилик, ватанпарварлик билан амалга ошади.

Демак, бугун нафақат иқтисодий, балки тарбиявий, маънавий-маърифий, мафкуравий соҳаларда ҳам рақобатга тайёр бўлишимиз керак.

Давлатимиз раҳбари: “Азизларим, тарбияси издан чиққан нопок кимсалардан огоҳ бўлайлик! Фарзандаларимизни уларнинг бузғунчи таъсиридан асрайлик! Келажагимизни ёвуз кучлар қўлига бериб қўйишга асло ҳаққимиз йўқ. Агар барчамиз биргаликда қатъий ҳаракат қилсак, жамиятимизда соғлом ижтимоий-маънавий муҳитни мустаҳкамлашга, албатта, қодирмиз. Янги Ўзбекистонда қонун устувор, жиноятга жазо муқаррар бўлиши шарт. Ва, албатта, шундай бўлади.” Албатта, киши ўзининг собит фикри, бой дунёқарашига эга бўлса, уни эзгу йўлдан адаштириб бўлмайди. Жамиятда соғлом муҳитни қарор топтириш учун, аввало, ёшларимизни ҳар томонлама юксак салоҳиятли этиб тарбияламоғимиз лозим.

Сўнгги йилларда диний-маърифий соҳада ҳам катта ижобий ишлар амалга оширилмоқда. Президентимизнинг ташаббуси билан ҳаж квотаси йилдан-йилга ортиб бормоқда. Умра зиёратига бўлган чекловлар эса бутунлай олиб ташланди. Демак, улуғ зиёратларни амалга ошириб келган юртдошларимиз маънавият, маърифат тарғиботчиси бўлиши, одамларни яхшиликка, эзгуликка бошлаши керак. Афсуски, бу ҳақиқатни ҳамма ҳам тушуниб етганларича йўқ. Зиёрат баҳона ўзини кўз-кўз қилиш, манманликка берилиш каби ҳунук ҳолатлар кўзга ташланмоқда. Булар, албатта, барчамизни ўйлантириши, ташвишга солиши керак.

Зотан, умра ибодати суннат амал бўлиб, илм олиш орқали юрт тараққиётига ҳисса қўшишликни ҳам англатади. Илм эгаллаш эса муқаддас динимизда энг улуғ амаллардан бири. Бугун Ватанимиз, халқимиз биздан, ёшларимиздан кутаётган биринчи илинж ҳам мукаммал, чуқур илм олишдир.

Муҳаммадзакий ҲОМИДОВ,

Қува тумани “Акбаробод” масжиди

имом ноиби

Дин ишлари бўйича қўмита
Ахборот хизмати

Ўтган ҳафтада диний-маърифий соҳада рўй берган муҳим хабарларнинг қисқача тафсилоти

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Манбаларда таъкидланишича, ёзувга ва китоб кўчиришга талаб ва эҳтиёжнинг ошиши туфайли ўтмишда Хуросон ва Мовароуннаҳрда бир неча хаттотлик мактаблари вужудга келган. Ҳирот, Бухоро, Хоразм, Фарғона (Қўқон), Самарқанд ва Тошкент хаттотлик мактаблари шулар жумласидан.

Улар орасида Бухоро хаттотлик мактаби алоҳида ажралиб туради. У XVI–XVII асрларда тараққиётнинг янги босқичига кўтарилди. Машҳур хаттотлар етишиб чиқди. Буни бир жиҳатдан мазкур даврда Бухорода маданий ҳаёт маълум даражада ривожланиш пиллапоясига кўтарилгани билан ҳам изоҳлаш мумкин. Айнан шу даврда Ҳирот хаттотлари ва мусаввирларидан бир қисми Бухорога келади. Пировардида Бухоронинг ўзига хос бўлган янгича китобат ва ҳуснихат санъати ривож топади.

XVI–XVII асрларда яшаб ижод этган Бухоро хаттотлари ўзига хос услуб яратдилар. Тарих саҳифаларида Мир Али Ҳиравий Фатҳободий, Мирзо Исматуллоҳ Мунший, Содиқ Мунший Жондорий, Мир Маъсум Бухорий, Аваз Бадалий Бухорий, Ҳожи Ёдгор, Домло Бобобек, Абдулмажид Махдум Бухорий, Субҳонқули, Муҳаммад Ризо Намадий, Мирзо Мавлон Бухорий, Абдуллоҳ Савдо, Абдулваҳҳобхўжа, Абдулқодирхўжа, Мирзо Муҳаммаджон, Мирзо Исъҳоқ каби зарринқалам соҳиблари – моҳир хаттотларнинг номлари тез-тез учраши бунинг ёрқин далилидир.

Ўша даврда Бухорода кўфий, сулс, ғубор, насх, настаълиқ хатлари жуда ривожланган. Шу жараёнда насх хати асосида “Насхи Бухорий”хати яратилади. У Мир Убайд Бухорий (вафоти 1601-й.) томонидан ихтиро қилинган. Бу хат насх хатидан кўра каттароқ (йирикроқ) бўлиб, жозибадорлиги ва мўъжизакорлиги билан ҳар қандай кишини ҳам ўзига мафтун этади.

Манбаларда айтилишича, Мир Убайд Бухорий Муҳаммад алайҳиссаломни тушида кўради. Пайғамбаримиз Мир Убайдга қалам ҳадя этадилар. Хаттот уйғонганида ҳадя этилган қалам қўлида турганини кўради. Ўша қалам билан ёза бошлаганида эса мўъжиза рўй бериб, янги хат услуби –“Мир Убайдий” вужудга келади ва бу хат “Насхи Бухорий” деб атала бошланади.

Бу хат тез орада Ўрта Осиё, шунингдек, Афғонистон шимолида кенг тарқалади. Мазкур хатда Қуръонни китобат қилиш бошланади. Қори Мир Файз Бухорий, Қори Абдулвоҳид Бухорий, Қори Аҳмад Бухорий, Мирзо Ҳошим Хўжандий, Муҳаммад Эрсорийлар “Насхи Бухорий” хатида Қуръон, “Далоил ул-хайрот”, “Фарзи айн” сингари китобларни, хутбаларни китобат қилганлар. Мир Убайд Бухорий эса шу тариқа ушбу хат ихтирочиси, моҳир хаттот сифатида тарихда қолди.

Абдулғафур РАЗЗОҚ,

Бухоро шаҳридаги Мир Араб мадрасаси мударриси, хаттот

ТИИ Ҳадис ва ислом тарихи фанлари кафедраси ўқитувчиси Баҳодир домла Аъзамов