Мотуридий (Абу Мансур ал-Мотуридий; Абу Мансур Муҳаммад ибн Муҳаммад ибн Маҳмуд ал-ҳанафий ал-Мотуридий ас-Самарқандий) (870 йил; Самарқанд — 944 йил; Самарқанд) — имом, фиқҳ олими, калом илмининг мотуридийлик оқими асосчиси. „Имом ал-ҳудо», „Имом ал-мутакаллимин» („Ҳидоят йўли имоми», „Мутакаллимлар имоми») номлари билан улуғланган. Мотурид қишлоғида (ҳозирги Жомбой туманида) таваллуд топиб, то умрининг охиригача шу ерда яшаган, бу ерда катта боғ ҳам барпо этган.

Мотуридий Самарқанддаги ал-Аёзий мадрасасида ўқиди, маҳаллий ҳанафий фақиҳлардан таълим олди, Абу Бакр Аҳмад ал-Жузжоний, Абу Наср Аҳмад ибн ал-Ҳусайн ал-Иёдий, Нусайр ибн Яҳё ал-Балхий, Муҳаммад ибн Муқотил ар-Розий унга устозлик қилишди. Кейин ўзи фиқҳ ва калом илмларидан дарс берди. Абу Аҳмад ал-Иёдий, Абул Ҳасан Али ибн Саййид ар-Рустуғфаний, Абу Бакр ас-Самарқандий, Макҳул ан-Насафий, Абул Муъин ан-Насафий, Абулюср ал-Паздавий каби шогирдлар етиштирди. Васиятига кўра, Самарқанддаги Чокардиза қабристонига дафн этилди.

Мотуридийнинг асосий асарлари „Китоб ат-тавҳид» („Яккахудолик ҳақидаги китоб»), „Таъвилат аҳл ас-сунна»дир („Суннийлик анъаналари шарҳи»). „Китоб ат-Тавҳид» билиш назарияси баён қилинган мусулмон илоҳиётшунослигининг биринчи асари ҳисобланади. Китобнинг калом илми таърифи берилган муқаддимасида билимнинг 3 манбаи: ҳиссий (сезги) аъзолари воситасида, нақл — ривоятлар воситасида ва ақл-идрок воситасида ахборотлар олиш мумкинлиги ҳақида гапирилади. Мотуридий соф дин доирасидан чиқмаган ҳолда ақл-идрокни улуғлайди ва мантиқан асосланган билимнинг аҳамиятини таъкидлайди. Китобда ўша даврдаги адашган фирқалар қарашларининг ҳақиқатдан йироқ эканлиги таҳлил этилган. Мотуридий „Дин йўлидаги барча адашувларнинг сабаби — риёкор кимсаларга кўр-кўрона эргашишдадир», деб таъкидлаган эди.

Мотуридий илоҳиётчи олим сифатида муҳим ақидавий масалалар — жузъий ихтиёр, эътиқод, охират ҳаёти кабиларни қамраб олувчи рисолалар битди. „Маъхаз аш Шариъа» („Шариат асослари сараси»), „Китоб ал-усул» („Диний таълимот асослари китоби»), „Китоб ал-жадал» („Диалектика ҳақидаги китоб») каби асарлари шулар жумласидандир. Мотуридий Абу Ҳанифа қарашларини тушунтириб бериб, уни ривожлантирди. Абул Ҳасан ал-Ашъарий (873—935) ишлаб чиққан Ислом ақидаси асосларини такомиллаштириб, уни суннийлик эътиқодига кириб қолган нотўғри, ғайри саҳиҳ ақидалардан тозалади. Мотуридий қарашлари ўз даврида минтақанинг маданий ва илмий равнақита сабаб бўлган. Чунки Мотуридий дин асосларини мантиқан тушунтирган, танлов ҳуқуқи ва ижтимоий ҳамжиҳатликни қарор топдириш ғояларини ривожлантирган. Мотуридий жами 15 га яқин асар таклиф этган. Унинг каломга оид 7 та ва фиқҳга оид 2 та асари бўлиб, улар сақланиб қолмаган. Мотуридийнинг бизгача етиб келган асарлари қисман тадқиқ қилинган. Унинг Қуръон тафсирига бағишланган „Таъвилот ал-Қуръон» асари ва унинг узвий давоми ҳисобланмиш „Иршад ал-мубтадийин фий тажвиди Калами Роббил ъаламин» („Қуръон ўқишга киришганлар учун қўлланма») китоби Ўзбекистон Фанлар академияси Шарқшунослик институтида сақланади.

БОБОҚУЛОВ САЙФИДДИН
Мир Араб олий мадрасаси 1-босқич талабаси

تم في 18 مايو من هذا العام في المؤسسة التعليمية الاسلامية المتوسطة باسم "الهداية" حفل تقديم و الترجمة الاكاديمي للكتب الدينية "نور يقين" و "نور البصر" و "هل رأيتم النبي" و "رسول الله صلى الله عليه وسلم وأهلي البيت " التي الف من جانب عبد العظيم داملا ضياء الدين وهو مدرس بارز في قسم "الحديث وعلوم التاريخ الإسلامي" في معهد طشقند الإسلامي العالي باسم الإمام البخاري.

شارك في الحفل الكريم أساتذة وطلاب المؤسسة التعليمية. وافتتح فعالية الحفل مدير المؤسسة التعليمية / عبد العزيز بابامرزايوف. وأكد في كلمته إثراء الكتاب بالترجمات الأكاديمية والشروح أعطى المتحدث الكلمة للمؤلف معترفًا بإثراء الكتاب بالترجمة الأكاديمية والشروح  ومزاياها على الكتب التي سبق ترجمتها ونشرها من قبل مؤلفين آخرين وإعترف جوانب فريدة من نوعها وبعد كلمته اعطى الكلمة للمؤلف.

وأكد الاستاذ عبد العظيم داملا أن هذا اللقاء هو تدريب عملي للطلاب وأن الكتاب "نور اليقين" من الكتب المدرسية التي تم تدريسها في المؤسسات التعليمية الإسلامية لسنوات عديدة. وذكرمؤلف الكتاب "نور اليقين" الاستاذ محمد الخضري وقدم المعلومات المفصلة عن حياته وعمله.

 و تحدث في حفل تقديم الكتب مراجع الكتاب "نور اليقين" و مدرس قسم "الحديث والتاريخ الإسلامي" في معهد طشقند الإسلامي العالي  بهادر داملا أعظموف عن الترجمات الماهرة من العربية إلى الأوزبكية من خلال الأمثلة المأخوذة من الكتاب.    وأشاران هذا الكتاب يعد المصدر الرئيسي للمدرسين في علم السيرة بالمؤسسات التعليمية الإسلامية وقراء علم السيرات.

في هذا الحدث أعرب الطلاب أيضًا عن آرائهم حول الطبعة الجديدة.

محمد علي كتبايف ، مدير مركزموارد المعلومات في المؤسسة التعليمية

الاسلامية المتوسطة باسم "الهداية"

وصل فخامة الرئيس شوكت ميرضيائيوف رئيس جمهورية أوزبكستان في 17 مايو الحالي إلى مدينة سمرقند. 

وقام رئيس دولتنا بزيارة ضريح الإمام البخاري بمحافظة سمرقند.

وتليت الآيات القرآنية على روح جدنا العظيم. 

واطلع الرئيس الأوزبكي على سير إعادة إنشاء مجمع الإمام البخاري. 

                      وكالة أنباء أوزبكستان  

Жорий йил 18-май куни “Ҳидоя” ўрта махсус ислом билим юртида Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси катта ўқитувчиси, сийрат фани устози Абдул Азим домла Зиёуддин томонидан таълиф этилган “Нурул яқин”, “Нурул басар”, “Сиз пайғамбарни кўрганмисиз?” ва “Расуллуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ва аҳли байт” номли китобининг академик таржимаси тақдимоти бўлиб ўтди.
Тақдимот тадбирида билим юрти ўқитувчи ва талабалари иштирок этдилар. Тадбирни билим юрти мудири Абдулазиз Бобамирзаев очди ва олиб борди. Нотиқ ўз сўзида китобнинг академик таржима ва изоҳлари билан бойитилгани, бошқа муаллифлар томонидан олдин таржима қилиниб чоп этилган китоблардан афзаллиги ва ўзига хос жиҳатларини алоҳида эътироф этиб, сўзни муаллифга берди.
Абдул Азим домла ўз сўзида ушбу учрашув талабалар учун амалий машғулот эканини таъкидлаб, “Нурул яқийн” китоби ислом таълим муассасаларида кўп йиллардан буён ўқитилаётган дарсликлардан бири экани, китоб муаллифи Муҳаммад Хузарий ҳақида ҳам алоҳида тўхталиб, у кишининг ҳаёти ва ижоди ҳақида батафсил маълумотлар берди.
Тақдимотда “Нурул яқийн” китоби тақризчиси, Тошкент ислом институти “Ҳадис ва ислом тарихи фанлари” кафедраси ўқитувчиси Баҳодир домла Аъзамов сўз олиб, араб тилидан ўзбек тилига моҳирона қилинган таржималарни китобдан олинган мисоллар орқали айтиб ўтди. Китоб ислом таълим муассасалари Сийрат фани ўқитувчилар ҳамда китобхонлар учун асосий манба бўлиб хизмат қилишини таъкидлади.
Тадбирда талабалар ҳам янги нашр ҳақида ўз фикр-мулоҳазаларини билдирдилар.

Билим юрти Ахборот –ресурс маркази мудири, Муҳаммадали КАТТАБАЕВ