muslim.uz

muslim.uz

Савдо бир неча қисмга бўлинади. Сотиладиган товарга нисбатан байъ қуйидаги турларга бўлинади:

  1. Мутлақ байъ – бунда пулга маълум бир нарса алмаштирилади, яъни сотиб олинади. Бу савдонинг энг машҳур ва кенг тарқалган навидир. Ушбу навда инсон пулига эҳтиёжи тушган нарсаларнинг барчасини сотиб олиши мумкин. Бу байъда бошқа навларда бўладиган қайдлар учрамайди.
  2. Салам байъи – бу навда маълум бир нарсага пул алмаштирилади. Ёки бунинахт пулга нахт бўлмаган, насия нарсани сотиб олиш, деб таърифлаш ҳам мумкин. Масалан, деҳқон пули бор кишининг олдига келиб, фалон вақтда тайёр бўладиган сифати бундай буғдойни сизга сотдим дейди. У одам ҳам қабул қилдим, деб жавоб қидади. Шу зайлда улар ўртасида салам байъи боғланади. Бу байъ ўзига хос рукнларга шартларга эга бўлиб, фиқҳ китобларида бу борада батафси тўхталинган

“Салам” луғатда бериш, тарк қилиш ва топшириш деган маъноларни англатади[1]. Масалан: “Кийимни тикувчига салам қилди” яъни “берди”, дейилади. Мутризий айтадиларки: “Буғдойда салам қилди”, дейилади. Аслида эса, “Буғдойни нарх эвазига топширди”, деган маънони англатади. Бунда мафъулун фийҳ (воситали тўлдирувчи) бўлган “нарх”ни тушириб юборилган[2].

Шариатда эса, зиммадаги васф қилинган молнинг қийматини олдиндин беришга айтилади. Фақиҳлар унинг таърифи ва шартлари борасида ихтилоф қилишган. Ҳанафий ва Ҳанбалийлар “Нарх учун бериладиган дастмояни (раъсулмол) савдо шартномаси тузилган жойда берилиши, молни  топширишни  эса, кечиктирилиши  шарт”, дейишади.  Шундай қилинса, нархи олдиндан белгиланган молни савдо пайтида хозир бўлишини олдини олинади. Чунки, мол савдо пайтида хозир бўлса, салам савдоси бузилади. Бунда, молни айни савдо билан сотиб олса ҳам бўлади.- Мана шундай маъно билан салам савдосига таъриф беришади. Ибн Обидин “У насияни нақд билан сотиб олиш[3]”, дейдилар. “Иқноъ”да “ У, зиммадаги васф қилинган, маълум муддатга белгиланган нарсани савдо пайтида нархини олиш йўли билан сотишдур”, дейилади.

Шофеийлар  ҳам салам савдосида раъсулмолни савдо пайтида қўлга тутқазишни шарт  қиладилар. Лекин, нархи белгиланган молни кечиктириш ва савдо пайтида бериш жоиз дейдилар. Унга “Зиммадаги васф қилинган молнинг қийматини олдиндан бериш”, деб таъриф берадилар. Уларнинг наздида  савдо пайтида молни топшириш жоизлиги учун  “ маълум муддатга белгиланган”, деб қайд қилмайдилар.

Моликийлар савдо вақтида молни топшириш жоиз эмас дейдилар. Лекин, савдо қилинган мажлисда дастмояни топширишни саламнинг шартларидан деб ҳисобламайдилар. Уни икки, уч кунга кечиктириш жоиз дейдилар. Салам савдосига қуйидагича таъриф беришади. “ салам зиммадаги васф билан чегараланган, дастмояни ҳозир бўлиши ёки унинг ҳукмида бўлиши билан маълум муддатга белгиланган савдодир[4]”. Таърифдаги “унинг ҳукмида бўлган” деган сўзлари раъсулмолни бирозга кечиктириш жоиз эканига ишора қилади. “Маълум муддатга белгиланган” деган сўзлари эса, нархи белгиланган молни кечиктириш лозим эканини баён қилади. Бу  таърифдан  Моликийларда  савдо пайтида молни топшириш жоиз эмаслиги маълум бўлади.

Фиқҳ уламолари салам шартномасида сотиб олувчини “роббуссалам” (салам эгаси) ёки “ал-муслим (салам қилувчи)”, сотувчини “ал-муслам илайҳи (унга топширилган)”, сотилаётган молни  “ал- муслам фийҳи”, молга бериладиган қийматни эса “раъсулмол” деб номлашади[5].

Маълумки, саламнинг луғавий ва истилоҳий маънолари ўртасида боғлиқлик бор. Чунки, унинг луғавий маъноси бериш, тарк қилиш, топшириш деган маъноларни англатади. Фақиҳларнинг истилоҳида эса,  савдо мажлисида раъсулмолни сотиб олувчи тарафидан  сотувчига  беришни тақозо қиладиган битимдур. Бу битим сотувчига зиммадаги васф қилинган, маълум муддатга белгиланган молни сотиб олувчига топширишни лозим қилади. Шунга кўра, саламнинг истилоҳий маъноси луғавий маъносидан истифода қилиб олинган. Ибн Форис “Ҳулят ул-фуқаҳо” асарида “Салам “бир нарсани топширдим”, деган сўздан олинган. Шунинг учун, раъсулмолни қўлга ушламай ажрашиш мумкин эмас. Агар қийматни қўлга ушламай ажрашилса салам шартномаси бўлмайди. Чунки, у ерда ҳеч нарса топширилгани  йўқ”, - дейдилар.

Салам шартномасининг қонунийлиги Қуръон, суннат, ижмоъ билан собит бўлган.  Аллоҳ таъоло бақара сурасида: “Эй, иймон келтирганлар, қачон маълум муддатга қарз олди берди қилсангиз, уни ёзинг”, деган. (282 оят) Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу: “Шоҳидлик бераманки, зиммадаги васф қилинган, маълум муддатга келишилган салафни Аллоҳ ўз китобида ҳалол қилиб изн берган ”, деб туриб юқоридаги оятни тиловат қилар эканлар[6].

Оятнинг  далиллик жиҳати: Бу оят қарзни мубоҳ эканига далолат қилади. Салам эса қарзнинг бир кўриниши. Қози Ибн Арабий: “Қарз икки келишувчининг бирида нақд, иккинчисининг зиммасида насия бўлган ҳар бир муомаладир. Арабларнинг наздида айн ҳозир бўлган, қарз эса йўқ бўлган нарсадир[7]”, деган. Шундай экан, оят  умумий  қарз олди  бердиларини ҳалол эканига далолат қилади. Салам қарзни бир тури экани эътиборидан уни ҳам ўз ичига олади. Зеро, сотиладиган мол белгиланган вақтига қадар сотувчининг зиммасида бўлади.

  1. Истисноъ байъи – бу ҳунарманддан махсус кўринишдаги махсус нарсани ясаб беришини талаб қилишдир. Яъни, ушбусавдодабайъҳунармандясаганнарсанисотиболишгабоғланади. Бунда хомашё, асбоб - ускуналарнинг барчаси ҳунарманд тарафидан бўлади. Агар, хомашё буюртмачи томонидан бўладиган бўлса, бу ҳолда битим ижара келишувига айланади, истисноъ дейилмайди[8].

 

  1. Сарф байъи – бу савдода пулга пул айрбош қилинади. Яъни, тиллага тилла, кумушга кумуш алмаштирилади. Ёки бирини бошқасига: тиллага кумуш, кумушга тилла алмашилади.[9] Ҳозирда долларга сум алмаштириш ёки бунинг акси ҳам ушбу савдо сирасидандир.

5.Жизоф (чамалаш) байъи – бу бир нарсани кайлий, вазний, ададий ўлчовларсиз, фақатгина, кўришлик сўнгидан тахмин ва чамалаш йўли билансотиш ёки сотиб олишдир[10]. Ушбу турдаги савдонинг жоиз бўлиши учун  сотилаётган нарсанинг ажратиб қўйилган ва ишора қилинган бўлиши ва яна бадал бошқа жинсдан тўланиши шарт қилинади.

  1. Рибоъ байъи – молни молга айирбош қилишда эвазсиз ортиқча молга эга бўлиш, яъни, шаръий ўлчовлар билан бир жинсдаги нарсаларда қилинган байъда бир жинснинг бошқасидан ортиқ бўлишидир.Ушбу савдо турининг ҳаромлиги Қуръон, суннат ва ижмо билан собит бўлган
  2. Муқояза байъи (бартер) – тайин бир нарсага тайин бошқа бир нарсани айирбошлаш. Яъни, пул кўринишида бўлмаган молга худди шундай бошқа бир молни алмаштириш.Агар, бадалларнинг иккаласи ҳам пул бўлса, бу сарф савдоси бўлиб қолади. Икковидан биттаси пул бўлса мутлақ ёки салам байъларига айланади[11].
  3. Музораба – музораба сўзи “зарбун” ўзагидан олинган бўлиб, луғатда ҳисса қўшиш, сафар қилиш маъноларини билдиради. Истилоҳда музораба деб, фойдада маълум бир фойдага шерик бўлиш учун сармоя эгаси бирортасига ўз молини тижорат қилиш мақсадида беришлигидир. Шунинг учун музорабада, томонлардан биридан меҳнат, иккинчисидан дастмоя бўлади[12].

Таърифдан кўринмоқдаки, музораба икки киши ўртасида шерикликка биноан тузилган ақддир, савдо битими эмас ва бу битим узоқ муддатга тузилади. Муробаҳа  эса сотувчи ва олувчи ўртасида қилинган савдо битимидир.   Бу битим ақд мажлиси тугаши билан ниҳоясига етади. Музораба каби узоқ муддат давом этмайди ва кўриладиган фойда сотувчига бўлади, музораба каби томонлар ўртасида тақсимланмайди.

Музорабада иккинчи тараф, яъни музориб мол эгасининг вакили ҳисобланади. Муробаҳада эса иккинчи тараф оддий харидор бўлади.

Музораба икки қисмга бўлинади:

  1. Мутлоқ музораба;
  2. Қайдланган музораба.

Мутлоқ музорабадан мурод музорибга бирор бир хос иш ёки унинг кайфияти, иш юритиш жойи, иш юритиш вақти, кимлар билан иш юритиши чегараланмай сармоя унга ҳавола қилинади.

Қайдланган музораба юқоридаги мутлоқ музорабанинг акси бўлиб, унда хос иш юритиш, маълум жой, вақт ва бошқаларда қайдлар белгилаб қўйилади. Муробаҳада эса бунадай қисмлар йўқ.

Музорабада ҳам омонатнинг эътибори бор. Чунки, музориб молни ниманингдир бадалига эмас, балки роббул молнинг буйруғи билан олади, ва унинг вакилига айланади. Муробаҳа ҳам айни омонат байъидир.  Лекин музораба ақди фосид бўладиган бўлса, ўз-ўзидан, токи омил ажри мислини олмагунча, ижира ақдига ўтиб туради[13]. Муробаҳада фосидлик юзага келса ақд шу ернинг ўзида тўхтайди. Байъ фосидлик кўтарилса амалга ошади, бўлмаса ошмайди.

Тошкент ислом институти

Модуль таълим шакли

3-курс талабаси Муҳаммад Нуритдинов

 

[1] Ибн Манзур. Лисон ал-араб. Дор содир. Байрут. 12 ж. 295.   

[2] Мутризий. ал-Мағриб. Ҳалаб. 1402 ҳ. 1 ж.412 б.  

[3] Аллома Муҳаммад Амин ибн Умар ибн Абдулазиз Обидин ад-Дамашқий. Радд ал-мухтор ала ад-дурр ал- мухтор. 4 ж. 203 б.

[4] Қуртубий. ал-Жомиъ лиаҳкам ал-қуръон. Дор аш-шаъб. Қаҳира. 1186 б.   

[5] Қунавий. Анийс ал-фуқаҳо. Дор ал-вафо. Жидда. 1406 ҳ. 220 б. 

[6] Бу ҳадисни Имом Ҳоким, Байҳақий, Абдраззоқ, Ибн Абу Шайбалар тахриж қилганлар. Ибн Ҳажар ал-Асқалоний. ад-Дироя фий тахрижи аҳадис ал-ҳидоя. ал-Фажала ал-жадийда. Миср. 1384 ҳ. 2 ж. 159 б.

[7] Ибн ал-Арабий. Аҳком ал-қуръон. Ийсо ал-Бобий ал-Ҳалабий. 1376 ҳ. 1 ж. 247 б.   

[8]Зуҳайлий Ваҳба. Ал-фиқҳ ал-исламий ва адиллатуҳу (Ислом фиқҳи ва унинг далиллари). - Дамашқ, Сурия: Дору-л-фикр. 2006.T.V. -Б. 301

[9] Муаллифлар гуруҳи. Фиқҳул муомалот (Муомалотлар фиқҳи) Т.V. -Б.791

[10]Ибн Обидин Муҳаммад Амин. Радду-л-муҳтор ала ад-дурри-л-мухтор. -Жидда: Дору олами-л-кутуб. 2000. Т.V. -Б. 556

[11]Ал-мавсуъа ал-фиқҳийя ал-кувайтийя (кувайт фиқҳий энциклопедияси). - Кувайт: Вазаротул авқоф ва-ш-шуъун ал-исламийя (вақф ва диний ишлар вазирлиги). 1404-1427ҳ. Ж.XXVI.-Б.349

[12] Қаранг: Бурҳониддин Абаулҳасан Али ибн Абубакр ибн Абдулжалил Марғиноний. Ал-Ҳидоя шарҳи Бидаяти-л-мубтади.- Маккат-л-мукаррама. Т. II. -Б 221

[13] Қаранг: ўша китоб. Т. II. -Б 221

الأربعاء, 01 حزيران/يونيو 2022 00:00

Яна бир муҳим китоб нашрдан чиқди

Шу кунларда кенг китобхонлар оммаси учун динимиз софлиги ва ёт ғояларнинг кирдикорларини кўрсатиб берган “Сохта салафийларнинг саёз сабоғи” номли китоб нашрдан чиқди. Уни Абдулҳамид Зайриев ва Эркин Қудратуллоҳлар нашрга тайёрлашди.

Мазкур рисола Ўзбекистон мусулмонлари идорасига қарашли “Шамсуддинхон Бобохонов” нашриёт матбаа ижодий уйида тайёрланиб, чоп этилди.

Дарҳақиқат, сохта салафийларнинг барқарор ақидамизга зид даъволари, ўз қараш ва мақсадларини омма онгига сингдириш йўлидаги турли кирдикорларини ҳужжат-далиллар асосида фош этиш ҳозирги кунимизда ҳам ўз долзарблигини йўқотгани йўқ.

Айни шу мақсадда ёзилган мазкур рисолада ҳар бир мусулмон эътиқодини пок сақлаши ва турли бузғунчи оқимлар кирдикорларига алданиб қолмаслиги учун аҳли сунна вал-жамоа нима дегани, уларнинг тоифалари, ваҳҳобийлик оқимининг пайдо бўлиши, асосий эътиқоди, таълимоти ва жамиятга таъсири, барқарор ақидамизга зид даъволари, салафи солиҳлар асли кимлар бўлиши, уларнинг тутган йўли, сохта салафийлар қайси жиҳатлари билан улардан фарқланиши кабиларни билиши лозим.

Ушбу китобда она тилимиз билан бирга араб, турк, инглиз тилларида ёзилган кўплаб манба ва адабиётлардан ҳам фойдаланиб айни бузғунчи оқимнинг ҳийла-найранглари ва кирдикорларини фош этади ва бир эътиқод йўлида бирлашиш, ҳамжиҳат бўлиб яшаш, ўзаро ихтилоф, зиддият, адоват, ихтилоф ва низоларнинг олдини олишга даъват этади.

Ўйлаймизки, мазкур рисола кенг китобхонлар оммасининг диний-маърифий савия ва тушунчаларини бойитиб, тўғри ақида асосида яшаши учун уларга йўлланма беради, иншоаллоҳ.

 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

ҚАДРЛИ ВА МУҲТАРАМ АЗИЗ БОЛАЖОНЛАР!

Сизларни Халқаро болаларни ҳимоя қилиш куни билан табриклайман! Ўзбекистонимизнинг ҳар бир ўғил-қизи тинч-осуда юртда, ота-онаси бағрида, жисм-у жони саломат бўлиб улғайишини тилайман.

1- июнь Халқаро болаларни ҳимоя қилиш куни бутун дунё болалари учун энг беғубор ва қувончли байрам ҳисобланади.

Албатта, бола бу дунё, бола бу ҳаёт мазмунининг ажралмас қисмидир. Болалар ўз табассумлари орқали инсонлар қалбида ҳаётга, яшашга бўлган қизиқишни уйғотадилар. Кўзларида эзгулик ва меҳр қалқиб турган болажон мусаффо осмонда эркин парвоз этаётган қалдирғоч мисоли.

Зеро, Хадиси Шарифда “Катталаримизга хурмат кўрсатмаган, кичикларимизга иззат кўрсатмаган инсон биздан эмас” дейилган.

ЗАЙНИДДИН ДОМЛА ЭШОНҚУЛОВ
Самарқанд вилояти бош имом-хатиби

الأربعاء, 01 حزيران/يونيو 2022 00:00

Фарзандлар – ўзимизники!

Бисмиллаҳир роҳманир роҳим!

«Албатта, Сиз буюк хулқ узрадирсиз!» деб, (Каломуллоҳ Қуръони каримнинг Қалам сураси 4 ояти)да марҳамат қилиб, макорими ахлоқни такомиллаштириш учун юборилган Жаноби севимли Пайғамбаримиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни улуғлаган Парвардигори оламга беҳисоб ҳамду саноларимиз бўлсин!

«Ҳақ бўлатуриб тортишувни тарк қилган киши учун жаннатнинг чеккасида бир қаср бино қилинишига; ҳазил бўлса ҳам ёлғонни тарк қилган кишига жаннатнинг ўртасида бир қаср бино қилинишига; хулқи гўзал бўлган киши учун эса жаннатнинг юқорисида бир қаср бино қилинишига кафилман» деб, (Имом Абу Довуд ривоятлари) марҳамат ила ваъда этган ҳабибимиз, кўзимиз нури, бошимиз тожи Жаноби севикли Пайғамбаримиз Муҳаммад Мустафо Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга чексиз салавот-шарифларимиз ва саломларимиз бўлсин!

Каломуллоҳ Қуръони карим ояти карималарида, Жаноби Пайғамбаримиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг муборак ҳадиси шарифларида, саҳобаи киромларнинг гўзал феъл-атворларида, уламоларимизнинг ноёб асарларида, улуғларимизнинг китобларида ва доно халқимизнинг доно мақолларида келган “Ҳаёт” университетида учрайдиган ҳар хил саволларга мукаммал ва тўлиқ, батафсил ва аниқ жавоблар ҳар биримиз учун ЗАРУР ва ДАРКОР бўлса керак…

Ҳозирги даврда, ахборот технологиялари ўта тезкорлик билан ривожланаётган бир пайтда, нанотехнология зўр шиддатлик билан авжига чиқаётган замонда, ҳар хил оммавий ахборот воситалари хилма-хил маълумотларни кечаю кундуз зўравонлик билан тарқатаётган бир онда, фарзандларимиз ўз-ўзлари билан ёлғиз қолиб 25 соат вақтларини телефон, компьютер билан машғул бўлиб, болаларимиз улар билан “банд” бўлиб қолганларида мазкур вазифалар ва пурмаъноли ҳикматлар жаннатмакон юртимизнинг, муқаддас Ватанимизнинг, доно халқимизнинг ҳар бир фуқаросига қушга – ҳаво, балиққа – сув зарурлигидай зарур бўлса керак…

Муқаддас ислом динимизни пок сақлаш, уни турли хил ғаразли хуруж ва ҳамлалардан, туҳмат ва бўҳтонлардан ҳимоя қилиш, унинг асл моҳиятини ўниб-ўсиб келаётган ёш авлодимизга тўғри тушунтириш, ислом маданиятининг эзгу ғояларини кенг тарғиб этиш вазифаси ҳамон долзарб бўлиб қолмоқда. Бу вазифа нафақат бирор вазифадор ёки бирор соҳадаги масъулларга белгиланган, балки ҳар бир (!) ОТА УЧУН, ҳар бир (!) ОНА УЧУН буюк вазифа ва бугунги XXI аср замонасида ЭНГ КАТТА вазифа, деб билмоғимиз лозим!

«ЖОНЛИ» ВА «ЖОНСИЗ» ТАРБИЯ

«Агар огоҳсан сен – шохсан сен.
Агар шохсан сен – огоҳсан сен»

Албатта, халқимиз, жумладан, ёш авлод ғарб фан-техникаси, маданияти, адабиёти, санъатининг илғор жиҳатларини инкор этмайди. Бироқ ғарбда дин ва одобга зид бўлган қарашларнинг кўпчиликка сингдирилиши оқибатида юзага келган «оммавий маданият» тушунчасини ғарб зиёлиларининг ўзи «ғарбнинг муаммоси» сифатида баҳолаётганини ҳамда «оммавий маданият»нинг маънавий-ахлоқий тубанликларини ёшларимиз қанча тез англаса, шунча яхши.

Бугунги кунда тарбия ҳам, минг афсуслар бўлсинки, икки хил бўлиб қолди: 1) «жонсиз» тарбия ва 2) «жонли» тарбия.

1) «Жонсиз» тарбия – бу интернет, компьютер, телефон, дисклар, телевизор. Минг афсус ва надоматлар бўлсинки, бу нарсалар ҳам кўп ёшларимизни, баъзи ўринларда сал каттароқларимизни ҳам тўғри йўлдан, ўз ота-оналари не-не машаққатлар чекиб ўргатган йўлдан, ота-боболаримиздан буюк ва беқиёс мерос бўлиб келаётган йўлдан оздириб ва адаштириб қўймоқда. Натижада, доно халқимиз мақолида «яхшини шарофати, ёмонни касофати» деб айтилганидек, ўзлари ҳам, оиласи ҳам, қариндошлари ҳам, қўшнилари ҳам, дўстлари ҳам, яқинлари ҳам, атрофдагилари ҳам сарсон бўлиб, уларнинг касофатлари яшаб турган маҳалласига ҳам, ишлаб турган ишхонасига ҳам, бутун эл-юртига ҳам етмоқда.

Бундай шаклдаги «жонсиз» тарбия – доно халқимиз дунёқарашига ва миллатимиз менталитетига ҳам, Қуръони карим оятлари ва Пайғамбаримиз алайҳиссаломнинг ҳадиси шарифларига ҳам, динимиз кўрсатмалари ва шариатимиз ҳукмларига ҳам, уламоларимиз фатволари ва давлатимиз қонунларига ҳам, шарқона одобларимиз ва мазҳабимиз меъёрларига ҳам, жамиятшунослик алоқалари ва одамгарчилик муносабатларига ҳам, инсоний туйғулар ва руҳшунослик сир-асрорларига ҳам, юртимиз урф-одатлари ва ўзбекчилик қоидаларига ҳам, маданиятимиз ахлоқлари ва инсоний ақлга ҳам, ахлоқий норма ва доно халқимиз мақолларига ҳам, миллий анъаналаримиз ва диний қадриятларимизга ҳам, халқимиз онги ва мусулмончилигимиз асосларига ҳам, Ислом динимиз тушунчаларига ҳам МУТЛАҚО зид эканлигини унутмайлик!

Хорижий телеканалларда нима намойиш этилса ёки интернетда нима тарғиб қилинса, барчасини қабул қилавериш асло мумкин эмас! Биз улар орасидан имон-эътиқодимиз, анъанаю қадриятларимизга МОС КЕЛАДИГАНЛАРИНИГИНА саралаб олмоғимиз шарт. Бу мақсадга эса ёшларимизга телефон, телевидение, компьютер ва интернетдан оқилона фойдаланиш йўлларини ўргатиш, уларнинг мазкур ахборот манбаларидан фойдаланишларини назорат қилиб бориш орқалигина эришиш мумкин. Токи ҳали суяги қотиб улгурмаган ёшларимизнинг беғубор маънавиятига жиддий зарар етмасин.

Мутахассисларнинг тадқиқотларига кўра, АҚШда жиноятчиларнинг ярмидан кўпи бузилган оилалар фарзандлари экани маълум бўлган. Уларга ота-онасининг ажрашгани туфайли етказилган кучли руҳий зарба ўрта ёш, ҳатто кексалик чоғида ҳам салбий таъсир ўтказиши аниқланган.

2) «Жонли» тарбия – бу улуғ аждодларимиздан давом этиб келаётган олтиндан қиммат ривоятлари ва ноёб ҳикматлари, буюк ота-боболаримиздан эшитиб келаётган тилло билан тенг панд-насиҳатлари ва бетакрор ҳикоялари, меҳрибон ота-оналаримиздан ўрганиб келаётган гавҳар ўгитлари ва мислсиз сўзлари, элимиз таниган ва халқимиз тан олган устозларимиздан таълим олиб келаётган зар тушунчалари ва бебаҳо илмлари, жаннатмакон юртимиз – муқаддас Ватанимиз таълим масканларида таралаётган дурдан аъло фанлар ва беқиёс билимлар.

Бу «жонли» тарбиядаги маълумотлар эса маънавият ва маърифат йўналишига ҳамда тарбия соҳасига дахлдор ҳар бир инсон учун, ҳар бир (!) ОТА УЧУН, ҳар бир (!) ОНА УЧУН беқиёс энциклопедик манба бўлиб хизмат қилади.

Оиладаги бош – бобо ёки буви, ота ёки она ҳар куни, айниқса жума оқшоми, бозор оқшоми кунларида оилавий дастурхон атрофида ўтирганларида оиласининг ҳар бир аъзоларини исмларини номма-ном айтиб, ҳар бир ўғил-қизларини, ҳар бир келин-куёвларини, ҳар бир невара-чевараларини ҳақларига яхши тилаклар айтиб, яхши дуолар қилсалар – бу ҳам «жонли» тарбиянинг бир тури ҳисобланади. Зеро бундай шаклдаги «жонли» тарбияни ҳаммаларимизнинг ота-боболаримиз, она-момоларимиз аввал-азалдан чин ихлос билан, соф эътиқод билан, гўзал намуна ва чиройли ибрат бўлиб, баркамол даражада бериб келишган. Шунда «мени отам мени ҳақимга бундай дуо қилганлар», «мени онам мени бундай бўлишимни Худодан сўрар эдилар» деган онги-шууридаги дастурхон атрофидаги сурат уни кўз олдида доим туради. Дастурхон атрофида, оиласи ҳузурида айтилган ота-онасининг умидлари, орзулари уни бошқа ножўя хатти-ҳаракатлардан тийилишга, ҳар куни қўл очиб Яратгандан сўраётган тилакларни эслаб, мазкур тилакларга мос келмайдиган ишлардан сақланишга ундайди.

Буюк ота-боболаримиздан мерос бўлиб қолиб келаётган доно халқимизни юксак маънавиятига давлатимиз раҳбари Муҳтарам Президентимиз ҳам: «Дуо қилган, дуо олган ҳеч қачон кам бўлмайди. Бундай жойдан ҳеч қачон барака аримайди» деб, яна қўшимча сифатида бизларга  енгилмас куч қилиб бердилар.

Халқимизнинг миллий маънавияти, оилаларимизда амал қилинадиган тартиб-қоидалар ёшлар тарбиясида муҳим аҳамиятга эгадир. Улар оила мустаҳкамлигини таъминлашда улкан пойдевор вазифасини ўтайди. Диёримизда миллий қадриятлар ва муборак динимизнинг эзгу таълимотлари асосида оилага доир қонун-қоидалар янада мукаммал қайта ишланди. Жаноб ҳазрат Пайғамбаримиз Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ўз ҳадиси шарифларида марҳамат қиладилар: «Болаларингизга одоб беринглар ва одобларини чиройли қилинглар!» Бу хусусда шоирларимизни ибратли сўзлари бор:

                      «Биринчи ғиштни қийшиқ қўяркан меъмор,
                      Осмонга етса ҳам қийшиқдир девор».

Оилада эрнинг мавқеи баландлиги, хотин ҳам ўз хақ-ҳуқуқларига эгалиги, фарзандларнинг ота-онани ҳурмат қилишларини олайлик. Кўп йиллар давомида ота-боболаримиз қалбига сингиб кетган ушбу миллий ва диний қадриятларни бугун янада сайқаллаш кераклигини замон талаб этмоқда. Айниқса, шиддат билан ўзгариб бораётган ҳозирги замонда бемаъни хуружлар кўпайиб, уларнинг инсон ва жамият ҳаётига салбий таъсирлари мисли кўрилмаган даражада кучайиб бормоқда. Шунинг учун барчамиз кўзимизни каттароқ очиб, зийраклик ва огоҳлик билан бундай ҳамлаларга қарши курашмоғимиз лозим.

Айниқса ҳозирги ёзги таътиллардан сермаъно, сермаҳсул, мазмунли ва унумли фойдаланиб, ҳар бир ота, ҳар бир она ўз фарзандига одоб-ахлоқ намуналарини, киндик қони тўкилган мислсиз Ватанига – ватанпарварлик ҳис-туйғуларини, бобо-бувига – эҳтиром-ҳурматни, ота-онага – меҳр ва итоаткорликни, оила аъзоларига – раҳмдиллик ва меҳрибонликни, ўз жуфт ҳалолига – ҳақиқий муҳаббат ва содиқликни, қўни-қўшниларга – оқибат ва чиройли муносабатни, қавм-қариндошларга – саховат-мурувватни, синфдош-касбдошларга – чин дўстлик ва ёрдам беришни, атрофдаги барча одамларга – инсонпарварлик ва самимийликни, ҳайвон-парранда-ҳашаротларга – раҳм-шафқатни уқтириб, юқтириб, тушунтириб, сингдиришимиз – ҳам бурчимиз, ҳам қарзимиз, ҳам фарзимиздир! Худони олдида ҳам, бандасини олдида ҳам, юрт-халқимиз олдида ҳам!

Буларни ҳаммасини болаларимизга ўргатиш учун бизларга ҳеч қандай махсус олий маълумот ҳам, тегишли сертификат ҳам, ҳеч қандай қизил диплом ҳам керак эмас! Ёшларимизда бу жиҳатларини биз уйғотишимиз (!) керак холос. Зеро шу сифатларнинг ҳаммаси фарзандларимизнинг қонида бор, уларнинг хамиртурушларида бор! Зеро шу фазилатларнинг ҳаммаси болаларимизнинг ДНК ларида мавжуд! Чунки бу хусусиятларнинг барчаси бизларнинг ота-оналаримиздан авлоддан-авлодга, қон орқали ўтиб келаяпти! “Бунинг қонида бор-да ўзи!” деб ёки “олма пишса, тагига тушади” деб бежиздан-бежиз айтмайди доно халқимиз!

Кимнинг она Ватанни севиш туйғуси кучли ва имон-эътиқоди мустаҳкам бўлса, ўзининг ўтмишини ҳурматлаб, яхши билса, «оммавий маданият» тузоғига тушиб қолмайди, дину давлатимизнинг “ҳақиқий дўстлари”нинг қармоғига илинмайди. Бунинг учун оилада ота-оналар фарзандлари билан миллий мусиқа, халқ қўшиқ-ашулаларимизни эшитишса, биргаликда китоб ўқишса, ўқиган асарларини биргаликда муҳокама қилишса, уларни турли спорт секцияларига ва мусиқа тўгаракларига жалб этишса, эришилган ютуқлари ва эгаллаётган тажрибаларига қизиқишса, илм-ҳунар ўрганишларида ҳамнафас бўлишса, ёшларнинг ёт ғоялар учун вақти ҳам, қизиқиши ҳам бўлмайди.

Илоҳо ўзларимизни ҳам, фарзанд-зурриётларимизни ҳам Меҳрибон Парвардигоримиз Ўзи буюрган, жаноб Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам тавсия этган, ўтмишда ўтганларимизни руҳлари шод бўладиган, халқимиз хурсанд бўладиган, ота-оналаримиз рози бўладиган йўллардан юришимизни насиб этсин!

Иброҳимжон ИНОМОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси ўринбосари

2022 йил 31 май куни сайёр йиғилиш Каттақўрғон шаҳрида ташкил қилинди. Шаҳардаги мавжуд 5 та масжид имом-хатиблари ва ноиблар ҳамроҳлигида вилоятдаги 16 та шаҳар ва туман бош имом хатиблари шаҳардаги 16 та маҳаллаларга тарқалиб, жойларда аҳолининг кам таъминланган ва нотинч оилалар хонадонига ташриф буюрди. Шунингдек, маҳалла марказларида уюшмаган ёшлар билан суҳбатлар ташкил қилинди. Ҳар бир маҳалладаги фуқаролар сони, ижтимоий ҳолати ва муаммолари таҳлил қилинди. Шу билан бир қаторда вилоят ишчи гуруҳи Каттақўрғон шаҳридаги 5 та масжидда пешин намозини ўқиб, йиғилган намозхонларга “Тинчлик қадри”, “Ёшлар келажагимиз”, “Оилангизни асранг”, “Ёт ғояларга алданманг” мавзуларида маърузалар қилдилар ҳамда уларнинг муаммо ва таклифларини тингладилар.Иш жараёнидаги ҳолатлар ишчи гуруҳ томонидан далолатнома асосида хатланди.

Ушбу тадбир давомида умумий ўрганилган хонадонлар ва ўтказилган учрашувлар сони қуйидагини ташкил қилди:

  • Имом-хатиблар ташриф буюрган маҳаллалар сони: 16 та. Шундан 10 тасидамуаммолар борлиги аниқланди ва барчаси ижрога йўналтирилди;
  • Кам таъминланган оилаларга ташриф: 40 та. Барчасига моддий ёрдам кўрсатилди.
  • Ногиронлиги бор ва касалманд 20 нафар фуқаролар ҳолидан хабар олинди. Шундан барчасига моддий ёрдам кўрсатилди.
  • Нотинч оилаларга ташриф: 8 та. Шундан 5 та оиладаги келишмовчиликлар ислоҳ қилинди.3 нафари ўтказилган тушунтиришлардан ўзларига тегишли хулосалар чиқарди;
  • Ичкиликка ружу қўйган 3 нафар фуқаро билан суҳбат ўтказилди. Буларнинг барчаси қилаётган ишларининг оқибатларини тўғри тушуниб етганлигини айтиб ўтди;
  • Қўшниси билан низолашган 2 та оиланинг ўртаси ислоҳ қилинди;
  • ЖИЭМда, қидирувда бўлган ва ИҲМ бўлган жами 28 нафар фуқароларнинг хонадонларида бўлиб, улар ва оила аъзолари билан суҳбат ўтказилди. Шундан Уларнинг барчасиЮртбошимизнинг олиб бораётган ислоҳотларидан ғоят мамнун эканликларини айтиб ўтди;
  • Узоқ муддатга хорижга бориб келган 5 нафар шахслар билан ҳамда хозирда хорижда юрганларнинг 3 нафарининг оила аъзолари билан учрашиб, уларга зарур кўрсатма ва маслаҳатлар берилди. Шуларнинг барчаси мутаассиб фикрда эмаслиги маълум бўлди.
  • Уюшмаган ёшлар билан 16 та МФЙда йиғилиш ўтказилди. Унда 300 нафарга яқин уюшмаган ёшларнинг иштироки таъминланди.
  • Шаҳардаги 5 та масжидда Пешин намозини ўқиб, йиғилган намозхонларга долзарб мавзуларда маъруза қилинди. Унда 2000 нафардан ортиқ намозхонлар иштирок этишди.
  • Юқорида айтиб ўтилган хонадонларга кўрсатилган жами моддий ёрдам миқдори:11 млн сўмни ташкил қилди.
  • Вилоят бош имом-хатиби ўринбосари Ёқубжон домла Мансуров Каттақўрғон шаҳридаги 02855 сонли ҳарбий қисм хизматчилари ва уларнинг оила аъзолари билан “Ватанни ҳимояси муқаддасдир” ва “Мустаҳкам оила асослари” мавзуларида маърифий суҳбат ўтказди.

 ЎМИ Самарқанд вилоят вакиллиги матбуот хизмати

Мақолалар

Top