muslim.uz

muslim.uz

الإثنين, 06 شباط/فبراير 2017 00:00

Тилни сақлаш

 Тил инсоннинг энг мукаррам, шу билан бирга энг хатарли  азоси ҳамдир. Агар  инсон уни яхшиликга  ишлатса, улкан ажр-мукофотларга эга бўлади, бордию ёмонликга ишлатса уни ортидан маломатга қолиши тайин. Шунинг учун ҳам Пайғамбар соллоллоҳу аълайҳи васаллам: “Одам боласининг кўпчилик хатолари тилидан” [1]  деганлар.

Инсонни абадий саодатга эришишиб жаннатга кириши, ёки бахтсиз бўлиб дўзахга киришишининг ҳам асосий сабабчиси тилидир. Абу Ҳурайра розиёллоҳу аънҳудан ривоят қилинади: “Росулуллоҳ соллоллоҳу аълайҳи васаллам, инсонларни жаннатга киритадиган амалларнинг кўпроғи ҳақида сўралганларида: “Аллоҳга тақво қилиш ва чиройли хулқ” дедилар. Инсонларни дўзахга киритадиган нарсаларнинг аксари ҳақида сўралганларида эса: “Оғиз ва фарж” [2] дедилар. Демак инсоннинг нажот топишига Аллоҳга бўлган тақвоси ва чиройли хулқи сабабчи бўлса, ҳалокатга учрашига тилини лағвдан, авратини зинодан сақламаслиги сабаб бўлар экан. Жобир розиёллоҳу аънҳудан ривоят қилинган ҳадисда Росулуллоҳ соллоллоҳу аълайҳи васаллам: “ Ким менга икки жағи ва икки оёғи ўртасидаги нарсани сақлашни кафолатини берса, мен унга жаннат кафолатини бераман. Бирор бир садақа Аллоҳ азза ва жаллага яхши сўздан кўра маҳбуброқ эмас” [3]   дедилар.

Сўзнинг аҳамияти шунчалик муҳимки инсон биргина сўзи билан мусулмон бўлиши ёки диндан чиқиши, инсонлар ўртасини ислоҳ қилиши ёки бузиши мумкин. Шундай экан Аллоҳ таъоло неъмат қилиб берган тилларимизни фақат хайрли амалларга ишлатмоғимиз ва уни Аллоҳ ва Росули қайтарган нарсалардан тиймоғимиз лозим. Анас розиёллоҳу аънҳудан ривоят қилинган ҳадисда Росулуллоҳ соллоллоҳу аълайҳи васаллам: “Токи тилини сақламагунича бирортангиз ҳам иймоннинг ҳақиқатига ета олмайди” [4] дедилар. Росулуллоҳ соллоллоҳу аълайҳи васаллам ҳадиси шарифда марҳамат қилганларидек иймоннинг ҳақиқатига етиш мақсадида тилимизни ундан сақлашимиз керак бўлган нарсаларни яна бир бор эслатиб ўтишни лозим деб билдик. Чунки Аллоҳ таоло: “ (Эй, Муҳаммад соллоллоҳу аълайҳи васаллам) Эслатинг! Зеро, эслатма мўминларга манфаат етказур”[5] деган.

 

Имом Бухорий номидаги Тошкент Ислом институти

“Таҳфизул-Қурьон” кафедраси ўқитувчиси,

“Новза” жомеъ масжиди ноиби имоми

А. Собиров.

 

[1] Табароний ва Ибн Абуддунё ривояти.Ваҳид Абдуссалом  Болий. Ҳифзуллисан 5-бет.1990-йил Макка-и мукаррама.

[2] Термизий ривоят қилиб саҳиҳ деган 3.245 Ваҳид Абдуссалом Болий. Ҳифзуллисан 5-бет. 1990-йил Макка-и мукаррама.

[3] Имом Байҳақий. Шуъабул-иймон, 4- жуз, тилни сақлаш боби 4915- ҳадис. 1990-йил  Байрут. Дарул кутубил иълмийя.  

[4] Имом Байҳақий. Шуъабул-иймон, 4- жуз, тилни сақлаш боби 5005- ҳадис. 1990-йил Байрут.  Дарул кутубил иълмийя.  

[5] Зориёт сураси 55-оят.Шайх Абдулазиз Мансур.  Қуръони карим маъноларининг таржимава тафсири. 2009-йил Тошкент. ТИУ нашриёти.

الإثنين, 06 شباط/فبراير 2017 00:00

Гуноҳлар оқибати

Бу умматнинг илм денгизи, Пайғамбаримиз Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламнинг амакиларини ўғиллари Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳумо гуноҳ соҳибларига хутба қилиб шундай дейдилар:

“Эй гуноҳ соҳиби, сен гуноҳларинг оқибатидан хотиржам бўлмагин. Билгинки гуноҳни ортидан келадиган нарса гуноҳнинг ўзидан оғирдир.

Гуноҳ қилаётганингда ўнг ва чап тарафингдаги фаришталардан ҳаё қилмаслигинг гуноҳнинг ўзидан кам эмас.

 Гуноҳ қилаётиб, Аллоҳ сен билан қандай муомалада бўлишини билмаган ҳолингда кулишинг гуноҳнинг ўзидан оғирдир.

Эришган гуноҳинг билан шодланишинг гуноҳнинг ўзидан оғирдир.

Эришолмаган гуноҳинг сабабли маҳзун бўлишинг гуноҳнинг ўзидан оғирдир.

Гуноҳ содир этаётганингда Аллоҳ сени кўриб турганидан қалбинг ларзага келмай, пардангни шамол ўйнатса, ундан қўрқишинг гуноҳнинг ўзидан оғирдир.[1]

 Тошкент Ислом институти ўқитувчиси,

 “Навза” жомеъ масжиди ноиби имоми А. Собиров.  

 

 

 

 

 

 

 

 

[1]Доктор  Абдурроҳман Раьфат. Суварун мин ҳаятис саҳаба 187- 188-бет

الثلاثاء, 06 حزيران/يونيو 2017 00:00

Закотнинг ҳикмати

Қурони карим закотнинг фарзлигини Мадинада нозил қилинган суралар орқали очиқ-ойдин баён қилди. Жумладан, Бақара сурасида айтилади: “Намозни баркамол ўқингиз ва закотни берингиз...” (Бақара, 110-оят). Қуръони каримда кўплаб ана шундай намоз билан закотни бир-биридан ажратмасдан келган оятлар учрайди. Пайғамбар (с.а.в.) ҳам ўз ҳадислари орқали закотнинг фарзлигини ва унинг Ислом динидаги мавқеини белгилаб бердилар. Жаброил (а)ни дин аҳкомларини ўргатиш мақсадида келишликлари билан боғлиқ  машҳур ҳадис ва бошқаларда Исломни бешта рукн устига бино қилинганлиги баён этилди. Лекин булардан ташқари бир қатор ҳадислар борки, уларда Пайғамбар (а.с.) мазкур рукнларнинг баъзи-бирларини айтишлик билан чекланганлар. Бироқ намоз ва закот ҳар доим улар буюрган ишларнинг муқаддимасида зикр қилинаверган. Ана шулардан бири Пайғамбар (а.с.) Муоз ибн Жабални Яманга юборишлари ривоят қилинган ҳадисдир. Унда Пайғамбар (а.с.) жумладан бундай деганлар: “Сен аҳли китоблардан бўлган қавм ҳузурига борасан. Уларни Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ ва Мени Расулуллоҳ, деб гувоҳлик келтиришга чақирасан. Агар улар бу борада сенга итоат қилсалар, Аллоҳ таоло бир кеча-кундузда уларга беш вақт намоз ўқишни фарз қилганини ўргат. Агар улар сенга бунда ҳам итоат қилсалар, Аллоҳ таоло уларнинг зиммасига бойларидан олиб камбағалларига қайтариладиган садақа (закотни)ни фарз қилганини ўргат. Агар улар сенга бу борада ҳам итоат қилсалар, молларининг сарасини олишдан сақлан ҳамда мазлумнинг дуоси (қарғиши)дан эҳтиёт бўл. Чунки у (қарғиш) билан Аллоҳ ўртасида тўсиқ йўқдир”. Бу ҳадисни тасдиқловчи оят ҳам Тавба сурасида келади: “агар улар (араб мушриклари бутларга сиғинишдан) тавба қилиб, намозни қоим қилсалар ва закотни берсалар, биродарларингиз диндадир”. (Тавба сураси). Кўриниб турибдики, закот Исломнинг энг асосий рукнларидан бири экан. Чунки ушбу оят ва юқоридаги ҳадисда диннинг энг аҳамиятли фарзларигина тилга олинди ва закот ибодати рўза ва ҳаж каби тушириб қолдирилмади. Албатта, бу гапимиздан рўза ва ҳажнинг Ислом рукнларидан эканлиги масаласига асло халал етмайди, чунки рўза ва ҳаж ибодатлари динга янги чақирилаётган кишиларга энг зарур бўлган нарсалар айтиб ўтилган ўринлардагина тушиб қолган холос.

Яна бир гуруҳ ҳадислар келадики, уларда Расулуллоҳ (с.а.в.) закот беришдан бош тортганларни охиратдаги қаттиқ азобдан огоҳлантирадилар. Имом Муслим ривоят қилган ҳадисда Пайғамбар (с.а.в.) айтади: “Кимники олтин ва кумушлари бўлиб, улар ҳаққини адо этмаса, қиёмат кунида олтин-кумушлари эритилиб, тунукалар этиб қуйилади. Сўнг уларни жаҳаннам ўтида қиздирилиб, миқдори эллик минг йилга тенг бўлган кунда эгасининг ёнбошига, пешонасига ва белига босилади. Бу ҳол Аллоҳ таоло барча инсонлар орасини тўла ҳукм қилиб бўлгунча давом этади. Қайси бир мол ва қўй эгаси борки, у моллари ҳаққини адо этмаса, қиёмат куни уни келтирилиб, ўз ҳайвонларинг туёқлари билан эздирилади ва шоҳлари ила суздирилади. Қачон охиргиси тугаганда, аввалгиси қайтарилади. Бу иш муддати эллик минг йилга тенг бўлган кунда Аллоҳ бандалар орасини ҳукм қилиб тугатгунга қадар давом этади. Сўнг уни жаннатга ёки дўзахга олиб борадиган ўз йўлига солиб қўйилади”. Мазкур ҳадисдан закотни бермасликнинг жазоси оғир бўлишлиги билан бирга, закотни Ислом динидаги адо этилиши зарур бўлган энг асосий фарзлардан эканлиги келиб чиқмоқда.

Бошқа ҳадисларда закот бермаслик баъзи дунёвий уқубатларга сабабчи бўлиши мумкинлиги кўрсатилади. Пайғамбар (с.а.в.) айтади: “Қайси бир қавм закотни бермас экан, Аллоҳ уларни қаҳатчиликка гирифтор қилади”. Яна бир ҳадисларида: “Қачон садақа (закот) молга аралашса, албатта, уни бузади”, деган бўлсалар, бошқасида: “Мол қуруқликдами ёки денгиздами фақат закот бермаслик сабабидангина ҳалок бўлади”, деб айтганлар. Демак, Аллоҳнинг ҳаққи борасидаги бахиллик баъзи бир дунёвий офат-балоларнинг ҳам сабабчиси бўлиши мумкин экан.

Хуллас, закот Мадина даврига келиб Исломнинг энг асосий рукнларидан бирига айланди. Унинг шартлари, нисоби, бериладиган ўринлари, вақти ва бошқа томонлари тартибга солинди. Закотда ҳар икки томоннинг, яъни, мол эгаларининг ҳам камбағалларнинг ҳам манфаатлари ҳисобга олинди. Молни ишлаб топишдаги машаққатга қараб чиқариладиган молнинг миқдори белгиланди. Агар молга ҳеч қандай машаққатсиз эришилса (хазина топиш), уни 1/5 ни, бир оз меҳнат қилиб топилса (лалмикор ерда деҳқончилик), 1/10 ни, харажатлар орқали суғориладиган ерга экин экса, 1/20 ни ва яна ҳам кўпроқ меҳнат-машаққат билан топса (тижорат моллари), 1/40 ни закот сифатида чиқариш белгиланган.

Чорва моллари закотида ҳам шундай, яъни, агар мол ва қўйлар йилнинг ярмидан кўпроқ қисмида яйловда ўтлаб юрса, белгиланган тарзда улардан закот берилади. Лекин йилнинг асосий қисмида пуллик ем-ҳашак билан боқилса ва улар тижорат учун бўлмаса, закот берилмаслиги тайинланди. Шунингдек, закот йиғувчи мол эгасига зулм қилиб ҳайвонларнинг энг сараларини олиши мумкин эмас.

Камбағаллар ҳолатини эътиборга олингани эса қуйидагиларда кўринади. Эҳтиёжга қараб икки ёки ундан кўп  йиллик закотни олдиндан олиб камбағалларга сарфлаш мумкин. Шунингдек, битта нисоб мавжуд бўлса, бир неча нисоб учун закот олиш ҳам мумкин. Бундан ташқари закот молларини камбағалларга зарур бўлган бошқа молларга (ўз қийматида) алмаштириб бериш ҳам мумкин. Яна бошқа бир қатор жиҳатлар ҳам мавжуд бўлиб, улардан маълум бўладики, закот ибодатида муҳтожлар аҳволи ҳеч қачон назардан четда бўлмаган.

Энди мана шунчалик қулайлик билан фарз қилинган ибодатдан ким бош тортса, дунё ва охиратда азобга дучор қилиниши ҳам адолатдандир. 

Тошкент ислом институти катта ўқитувчиси

 Саййид Жамол

الجمعة, 03 شباط/فبراير 2017 00:00

Ўлгандан сўнг гапирган зотлар

الجمعة, 03 شباط/فبراير 2017 00:00

Қуръони карим тиловатида тартил

Бандаларини Ўзининг муқаддас, мўжиз Каломини ўқишни ўрганиш бахтига мушарраф этган Аллоҳ таолога беҳад ҳамду санолар бўлсин.

Ўз умматларига: «Сизларнинг энг яхшиларингиз Қуръонни ўрганиб, уни бошқаларга ўргатганингиздир»  дея, уларни ушбу Каломи Раббонийнинг таълимига тарғиб қилган ва бунда ўзи энг гўзал намуна бўлган Набийимиз Муҳаммад мустафога Аллоҳниг салоту саломлари бўлсин.

Тиловатдаги тартил борасида Аллоҳ таоло:

"ورتل القرآن ترتيلا"

"Ва Қуръонни тартил билан тиловат қил",деган. (Муззаммил сураси 4-оят.).

Қуръонни тартил билан ўқиш деб, уни дона-дона қилиб, ҳар бир ҳарфини ўз ўрнидан чиқариб, оятларини алоҳида-алоҳида қилиб, тажвид қоидалари асосида ва оятнинг маъноларини тадаббур қилишга имкон бўладиган ҳолатда ўқишга айтилади.

Қуръонни тартил билан ўқишга бўлган фармони илоҳий барча мўмин-мусулмонларга оммавий фармондир. Муҳаммад алайҳиссаломга фаришта Жаброил алайҳиссалом Қуръонни тартил билан ўқиб берганлар. Ўз навбатида Пайғамбар алайҳиссалом умматларига тартил билан ўқиб берганлар.

سُئِلَ أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ ، كَيْفَ كَانَتْ قِرَاءَةُ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ؟ قَالَ : كَانَتْ مَدًّا ، ثُمَّ قَرَأَ (بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ) يَمُدُّ بِبِسْمِ اللهِ وَيَمُدُّ الرَّحْمَنَ وَيَمُدُّ الرَّحِيمَ

Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «У кишидан, Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қироатлари қандоқ бўлган, деб сўралганда, чўзиб ўқиш бўлган, деди ва Бисмиллаҳир роҳманир роҳийм, деб «бисмиллаҳ»ни чўзиб, «ар-Роҳман»ни чўзиб, «ар-Роҳийм»ни чўзиб қироат қилди». (Сунан суғро лил имам Аҳмад Бйҳақий 994-ҳадис.).

Шарҳ: Албатта, Аллоҳ таоло Қуръони Каримни Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга Жаброил алайҳиссалом орқали нозил қилган. У зот Қуръони Каримни қандоқ қабул қилиб олган бўлсалар, худди шундоқ қилиб саҳобаларга ўргатганлар. Саҳобаи киромлар эса худди ушбу ривоятда Анас розияллоҳу анҳу ўргатаётганларидек тобеъинларга ўргатганлар. Ана шу тарзда Қуръони Карим ва унинг қироати авлоддан авлодга омонат ила ўтиб келмоқда.

Демак, Қуръони Карим тиловати Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг тиловатларига ўхшаши керак. Бунинг учун эса, устоздан ҳар бир ҳарфни, ҳар бир сўзни, ҳар бир оятни ўрганиш лозим бўлади.

Устозлар ушбу ривоятда васф қилинаётгандек, Анас ибн Молик розияллоҳу анҳуга ўхшаб аниқ қилиб ўргатмоқлари керак.

عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ: كَانَ رَسُولُ الله يُقَطِّعُ قِرَاءَتَهُ يَقُولُ الْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ثُمَّ يَقِفُ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ثُمَّ يَقِفُ وَكَانَ يَقْرَؤُهَا مَلِكِ يَوْمِ الدِّينِ.

Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:

«Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қироатларини узиб-узиб қилар эдилар. «Алҳамду лиллаҳи роббил аламийн» деб, сўнгра тўхтар эдилар. «Ар-Роҳманир роҳийм» деб, сўнгра тўхтар эдилар. Кейин «Малики явмидийн» деб, қироат қилар эдилар». (Термизий Шамоил Муҳаммадийя 307-ҳадис.).

Шарҳ: Умму Салама онамиз розияллоҳу анҳо Қуръони Каримни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан тўлиқ ёдлаган ҳамда бошқаларга устозлик қилган зотлардан эдилар. У киши бу ривоятда Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қироатларидаги бир хусусиятни, ҳар бир оятнинг охирида тўхташларини баён қилмоқдалар.

Бу ҳақдаги барча далилларни ўрганиб чиққан уламолар, ҳар бир оятда тўхтаб қироат қилиш мандубдир, деганлар.

عن عبد الله بن عمروعن النبي صلى الله عليه و سلم قال يقال لصاحب القرآن أقرا وارتق ورتل كما كنت ترتل في الدنيا فإن منزلتك عند آخر آية تقرأ بها

Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

«Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қуръон соҳибига: қироат қилиб кўтарилавер. Дунёда қандоқ тартил қилган бўлсанг, худди шундоқ тартил қил. Албатта, сенинг манзилинг охири қироат қилган оятинг маконидан бўладир, дейилади», дедилар». (Сунан Термизий 3914-ҳадис.).

Имом Шофеий: тартилнинг энг ози тиловатда шошилишни тарк этишдур деганлар.

Ёдда сақланг!

Тажвид илми қуйидагиардан иборат:

1-         Чўзиш ҳарфларини табиий миқдоридан ортиқча чўзиш

2-         Ғунналарни чўзиш

3-         Сакта (нафас олмай бир оз тўхтаб сўнгра давом эттириш)

4-         Танғим (овозни гўзал қилиш)

Табиий савол туғиълади тажвид китобларидаги булардан бошқа қоидаларчи? Улар нима?

Жаваб: Улар соф араб тилининг асл қоидаларидур. Соф араб тилида у қоидаларга амал қилинган ва ҳозирда ҳам амал қилинади. Юқоридаги 4 қоида Аллоҳнинг каломига хос бўлган қоидалардур.

Тошкент Ислом Институти 4-курс талабаси

Тожиддинов Абдуссомад Абдулбосит ўғли

Мақолалар

Top