Қадимга даврларда Ер юзида баҳайбат одамлар яшагани ҳақидаги Қуръони карим оятларини кейинги вақтлардаги археологик топилмалар тасдиқламоқда.  Ана шундай далил-исботлардан яна бири – баҳайбат одамнинг тошга айланган оёқ изи Хитойдан топилди. Хитой халқ республикасининг жануби-ғарбидаги Гуйчжу вилоятидан топилган из сайёҳларнинг эътиборини тортди. Оёқ изи Пиньян аҳоли пунктидан унча узоқ бўлмаган жойдан топилган эди. Сайёҳлар гуруҳи шахсий фотоаппаратларида баҳайбат одамларнинг яшаганининг исботи бўлган изни тасвирга олишди. Ўша оёқ изи бугунги эркак кишининг оёқ изидан тахминан икки ярим баробар катта.

Учиш аппаратини яратиш ғояси ака-ука Райтлардан минг йил бурун мусулмон шоири, мунажжими ва муҳандиси Аббос ибн Фирнаснинг (Abbas ibn Firnas) хаёлига келган эди. У 852 йилда кенг матонинг орасига дарахт шохларини қалаб қушнинг қанотига ўхшатиб кенгайтиради ва ўшанга осилиб масжид минорасидан сакрайди.  Фирнас худди қушга ўхшаб учиб кетишдан умид қилган эди, аммо у ўйлаганидек бўлмади. У ясаган қанот қўнишни секинлаштирганини ҳисобга олиб, уни биринчи парашют деб айтиш мумкин. Олим бир оз қўрқиб кетади ва енгил тан жароҳати олади.  Фирнас етмиш ёшга тўлганида ўша аппаратини такомиллаштиради ва энди у тоғдан сакрайди. У ҳавода 10 дақиқа муаллақ туради. Кейин эса аппаратига дум қўймагани оқибатида ерга урилиб нобуд бўлади. 

Улуғ ой  -  Рамазон ойининг   охирги кунларида  турибмиз. Бу ойнинг файзли, футуҳли кунлари ва тунларидан унумли фойдаланишимиз лозим. 

Баъзи аёлларимиз рамазон рўзасини  тутса-да, охирги ўн кунликда бепарво бўлишади. Чунки улар ҳайит айёмига тайёргарликни бошлаб юборишади. Кимдир ҳайитга янги кийим олиш, кимдир ширинликлар пишириш ташвишида  улуғ кунларни   бесамар ўтказиб юборади. Қиз узатилган, келин тушган хонадонларда  ҳайитга алоҳида тараддуд  кўрилади.  Айниқса, қиз узатган  оналар    қизининг   келин бўлиб тушган хонадонига  қутилар ва тоғораларда  пишириқлар,  сархил мевалар, ширинликлар юбориб дастурхон тўкин  бўлишига ҳаракат қилишади. Келинлар  ҳайит кунлари қайнона, қайнэгачи-қайнисингилларини  хурсанд қилиш,   меҳмонларни кўнглини  олиш, уларни    келинсалом билан   кутиб олиш ташвишида бўлишади. Буларнинг  барчаси албатта келинликнинг зийнати,   миллий урф-одатларимиз сирасига киради. Лекин ҳар  нарсада  ҳам меъёр бор.  Ҳайит   риёкорлик, исрофгарчиликда  кимўзарчилик байрами эмас,  балки  саховат, яхшилик,  меҳр-оқибат айёмидир.

Ҳадиси шарифларда   исрофгарчиликдан қайтарилиб, тежамкорликка тарғиб ва ташвиқ этилади:“Аллоҳнинг ноз-неъматларидан ҳоҳлаганча еб-ичинглар, хайр-эҳсон қилинглар, кийиниб ясанинглар, лекин исрофгарчилик ва манманликка йўл қўймангизлар!” (Имом Аҳмад, Насаий, Ибн Можжа ривоятлари).

 Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг “Тўй, маросим ва маъракаларни меъёрида ўтказиш ҳақида фатво”сида,   янги келин тушган хонадонда бўладиган ҳайит маросимларини ихчам тарзда, фақат қариндошлар билан бир кунгина ўтказиш ҳақида таъкидлаб ўтилган.

Опа-сингилларимиз   Рамазон ойининг сўнгги кунларида   исрофгарчиликка ружу қўйиш  ўрнига,  ихлос ила Қуръон тиловати,  ибодат,   истиғфор, яхшилик, хайр-саховат қилиб   ўтказишса икки дунё саодатига эришишади. Зеро,  Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг Нисо сураси 114-оятида шундай марҳамат қилади: “Уларнинг кўпгина шивир-шивирларида - садақа беришга ёки эзгуликка буюришга ёҳуд одамлар  ўртасини ислоҳ қилишга буюрмаган бўлса – яхшилик йўқдир.  Кимда-ким Аллоҳ ризоси учун шуни қилса, унга улкан мукофот беражакмиз”.

М.Абдуллаева,

ЎМИ мутахассиси

Рамазон ойининг файзи бўлакча. Рўза кунларида бир ой давом этадиган саҳарлик ва ифторликлар бирдамлик ва ҳамжиҳатлик туйғусини янада юксалтиради. Айниқса, Рамазон ҳайитини хушнудликда кутиб олиш динимиз кўрсатмаси ҳамда аждодларимиздан мерос ажойиб анъанадир. Ҳайит намозини масжидда адо этиб қайтаётган юртдошларимиз оила аҳлини байрам билан муборакбод этиб, фарзандларини севинтириш ниятида ширинликлар харид қилади. Ана шунга “ҳайитлик” деб аталади. Йўл-йўлакай савдо расталаридан олинган турли ширинликлар ва ўйинчоқлар оила аҳлини, айниқса, кичкинтойларни беҳад қувонтиради. Ушбу бу байрам шукуҳи уларнинг ёдида муҳрланиб қолади.

Шундай муборак байрамда фарзандларимизга фақат ширинликлар олиб бориш билан кифояланмасдан ана ўша ширинликлар қаторига чиройли бир китоб ҳам қўшиб тақдим этсак, уларнинг руҳияти ва маънавияти юксалишига катта хизмат қилган бўламиз.

Аллоҳга шукрки, юртимизда китоб ва китобхонлик давлатимизнинг диққат-эътиборида турибди ва бу борада, ҳатто президент қарори чиқиб унинг ижроси юзасидан кўплаб чора-тадбир амалга оширилмоқда. Ота-оналар ҳайит кунлари болаларига китоб совға қилишни одат қилиб олса, бундан китоб жавонимиз бойийди ҳамда оила аҳлимизнинг ҳам маънавий дунёси юксалади. Тўғри, ёш болалар кўпроқ ширинлик ва ўйинчоқларга ўч бўлади. Лекин байрам кунларида бола ёқтирган нарсалар ёнига бир донагина рангли-тасвирли китоб қўшиб қўйилса, уларда шунга аста-секин кўникма ҳосил бўлади. Кейинги ҳайитларда қандай китоб совға қилишар экан деб кутишни одат қилади.

Китобдан яхши дўст йўқ. Ширинлик ёки ўйинчоқни кўрган боланинг кўнгли кўтарилса ҳам бир оз вақт ўтгандан кейин эсдан чиқади. Лекин китобнинг шодлиги ва ўрни бўлакча. Мутафаккирлардан бири: “Агар уйингизда китоб жавони бўлмаса, сиз билан суҳбатлашиш бефойда”, деган экан. Бошқа бири эса: “Китоб тўла уйнинг файзи шу қадарки, уларни варақламай турибоқ, ўзингизни улардаги донолик шарбатини симираётгандек ҳис қиласиз”, деган.

Ҳайит байрамларида болаларга совға тариқасида берилган китоблар бошқа ҳадялар қаторидан ўрин олса, ажр-савоби ҳам, фойдаси ҳам ниҳоятда улуғ бўлиши аниқ. Зеро, китоб маънавиятимизни бойитади, руҳиятимизни озиқлантиради, ақлимиз кўзини очиб, унга чироқ каби нур таратади. Ҳар бир хонадонда ана шу ақл чироғи порлаб турса, ҳаётимиз янада нурафшон бўлади, иншааллоҳ.

Бобомурод Эрали