Маълумки, намоз ўқиш учун аввало, таҳорат қилмоқлик, тоза кийим-бош, покиза жой каби шартлар мавжуд бўлгани каби, мўмин-мусулмон кишининг таом истеъмол қилиши учун ҳам риоя қилиши лозим бўлган баъзи бир одоблар борки, биз қуйида ўша амалларни зикр қилишга ва дастурхон атрофида мусулмон одам ўзини қандай тутишидан бошлаб то туриб кетгунга қадар қилиниши лозим бўлган амаллар тўғрисида қисқача маълумот беришга ҳаракат қиламиз.

Биринчидан, мусулмон киши ота-онаси, ўзи, аҳли аёли ва фарзандларини ҳалол ризқ билан таомлантиришга эътибор бериши зарур. Зеро, Аллох таоло Қуръони каримда:

 وَكُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ حَلَالًا طَيِّبًا وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِي أَنْتُمْ بِهِ مُؤْمِنُونَ

 (سورة ﺍلمائدة/88)

яъни: “Аллоҳ сизларга ризқ қилиб берган нарсаларнинг ҳалол ва покларини тановул қилингиз ва ўзларингиз имон келтирган Аллоҳдан қўрқингиз!” – деб марҳамат қилади.

Демак, бировни алдаб ёки хиёнат қилиб ё зулм қилган ҳолда бойлик орттирманг, дейилмоқда.

Ҳақиқатан, ҳаёт тажрибаси ҳам яққол кўрсатаётирки, мана шундай йўллар билан бойлик орттирган кимсалар, шу дунёнинг ўзидаёқ жазосини олаётганини кўрамиз. Аниқроқ қилиб айтадиган бўлсак, уларнинг на оиласида ҳаловат бор ва на боқиб вояга етказган фарзандларидан рўшнолик кўраётир. Пешона тери ва ҳалол йўллар билан бойлик орттириш эса шаръан рухсат этилган ишлардан ҳисобланади.

Иккинчиси. Таомдан олдин қўлини ювмоқлик. Расули акрам (с.а.в.) марҳамат қиладиларки:

" اَلْوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعَامِ حَسَنَةٌ وَ بَعْدَ الطَّعَامِ حَسَنَتَانِ "

(رواه الحاكم)

яъни: “Таомланишдан олдин қўлни ювмоқликда бир савоб бўлса, таомланиб бўлгач ювмоқликда, икки ҳисса савоб бор”.

Шу мазмундаги бошқа бир ҳадисда эса:

" اَلْوُضُوءُ قَبْلَ الطَّعَامِ وَ بَعْدَهُ يَنْفىِ الْفَقْرَ وَهُوَ مِنْ سُنَنِ الْمُرْسَلِينَ "

(رواه الطبرانى)

яъни: “Таомланишдан олдин ва ундан кейин қўл ювишлик фақирликни кетказади ва бу амал пайғамбарларнинг суннатидир”.

Учинчиси. Дастурхон атрофида қулай ҳолатда ўтириб олиб, то туриб кетгунга қадар бир аснода, яъни ётиб олмай ёки ёнбошлаб овқатланиш каби ишларни қилмаслик.

Зеро, пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) бундай ишларни қатъиян ман қилганлар. Абу Жуҳайфа (рз.)дан ривоят қилинади, Расул Акрам (с.а.в.): “Мен ёнбошлаган ҳолимда таом емайман” – дедилар (Бухорий ва Термизий ривояти).

Бундай ҳолатлар нафақат беодобчилик кўриниши билан, балки, соғлиққа зарари борлигини ҳозирги тиббий олимларнинг чуқур изланишларидан сўнг маълум бўлмоқда.

Мисол учун, япон олимлари инсон тик турган ҳолда овқатланишга ёки суюқлик ичишга одат қилган бўлса, у албатта, ҳаёти давомида кўр ичак касалига мубтало бўлиши аниқ, деб хулоса беришган. Чунки, инсон тик турган ҳолатида кўр ичак оғзи тепага, яъни, овқат келиш йўлига қараб очилиб турса, ўтирган ҳолатда ичаклар тўпланиб, кўр ичак пастга қараб турар экан ва натижада унга ҳеч нарса тушмай, инсон у касалдан ўзини-ўзи сақлар экан.

Ҳадиси шарифда Сарвари олам:

" إِنَّمَا أَناَ عَبْدٌ آكُلُ كَماَ يَأْكُلُ الْعَبْدُ ، وَ أَجْلِسُ كَماَ يَجْلِسُ الْعَبْدُ "

(الجامع الكبير للسيوطى)

яъни: “Албатта, мен ҳам оддий бир бандаман. Бандадек овқатланаман ва бандадек ўтираман” – деб марҳамат қиладилар.

Тўртинчиси. Овқатланиш экан деб томоғига етгунча тўйиб ейиш ҳам хунук одат ҳисобланади. Зеро, инсон қанча тўқ бўлса, уни дангасалиги кучаяди. Хоҳ ибодат масаласида бўлсин, хоҳ риёзат иши бўлсин. Ваҳоланки, қориннинг учдан бир қисми овқат учун, бир қисми суюқлик учун ва яна бир қисми нафас олиш учун керак, шу қоидага амал қилувчи кишилар табибга мурожаат қилишларига ҳожат қолмайди. Қолаверса Пайғамбаримиз (с.а.в.) ҳеч қачон тўйиб овқат емаганлар.

“Ас-Сияр ал-Ҳалабия” китобининг соҳиби ҳазрати Умардан ривоят қилиб айтади, Расул Акрам (с.а.в.) шундай деган эканлар:

" نَحْنُ قَوْمٌ لاَ نَأْكُلُ حَتىَّ نَجُوعَ وَ إِذَا أَكَلْنَا لَمْ نَشْبَعْ "

(الجامع الكبير للسيوطى)

яъни: “Биз шундай қавмдирмизки, очликни ҳис қилмагунча таомланмаймиз, таомланганда ҳам тўйиб емаймиз!”

Бешинчидан. Оилада ҳамма жамъул-жам бўлиб овқатланса мақсадга мувофиқ бўлади. Барака бўлади. Ҳар ким ўз ҳолича беузр ўз уйига кириб еса, ундай ҳолатлар оқибати яхшиликка олиб келмайди.

Анас ибн Молик айтадиларки: “Расулуллоҳ (с.а.в.) ҳеч ёлғиз овқатланмас эдилар”.

Шу маънода бир ҳадиси шарифларида:

" خَيْرُ الطَّعَامِ ماَ كَثُرَتْ عَلَيْهِ الْأَيْدِى "

яъни: “Таомнинг яхшиси кўпчилик билан баҳам кўрилганидир” – деб марҳамат қиладилар.

Албатта, мусулмон киши ҳар бир ишни болашдан аввал “бисмиллоҳ” билан бошлагани каби, таомга қўл чўзиш баробарида “бисмиллаҳир роҳманир роҳим” деб бошламоғи керак.

Оиша (рз.)дан ривоят қилинади, Расулуллоҳ (с.а.в.): “Қайси бирингиз таом еса, Алоҳнинг исмини зикр қилсин. Агар аввалида Аллоҳнинг исмини зикр қилишни унутиб қўйса, “Бисмиллаҳи аввалаҳу ва охираҳу” десин” – дедилар (Абу Довуд ва Термизий ривояти).

Оиша (рз.)дан ривоят қилинган бошқа бир ҳадисда, Пайғамбаримиз (с.а.в.) ўзларининг олтита саҳобалари билан таом емоқда эдилар. Бир аъробий келиб, икки марта олиб ҳаммасини еб қўйди. Шунда у зот алайҳис салом: “Аммо, у “бисмиллоҳ”ни тасмия айтганида, ҳаммангизга етар эди” – дедилар (Термизий ривояти).

Ўнг қўли билан овқатланиш ҳам суннат амаллардандир. Ибн Умар (рз.)дан ривоят қилинади. Расулуллоҳ (с.а.в.): “Қайси бирингиз таом еса, ўнг қўли билан есин. Сув ичса, ўнг қўли билан ичсин. Чунки, шайтон чап қўли билан еб, чап қўли билан ичади” – дедилар (Имом Муслим, Абу Довуд ва Термизий ривояти).

Яна муҳим нарсалардан бири таомни ҳеч қачон камситмаслик. Зеро Пайғамбаримиз (с.а.в.) бирон марта овқатни айбламас эдилар. Мабодо овқат кўнгилларидек бўлмаса, емай қўярдилар. Аммо овқат яхши бўлмабди ёки бу овқатни мен хуш кўрмайман, каби сўзларни асло айтмасдилар.

Бир ҳадиси шарифларида Расул акрам (с.а.в.):

 أَكْرِمُوا الْخُبْزَ فَإِنَّ اللهَ أَنْزَلَهُ مِنْ بَرَكَاتِ السَّمَاءِ وَاَخْرَجَهُ مِنْ بَرَكَاتِ الْأَرْضِ

رواه الحاكم

яъни: “Нонни эъзозланглар, чунки у Аллоҳ таолонинг осмон баракотларидан бўлиши билан бирга, ернинг баракотли неъматларидан ҳам ҳисобланади” – деб марҳамат қилган эканлар.

Қолаверса, овқатланишнинг яна бир одобларидан бири, овқатни ўта иссиқ ҳолда емаслик ва овқатланиш давомида кўп суюқлик ичмаслик ҳам тавсия этилади. Чунки ошқозон учун бу қийинчиликни ҳосил қилади.

Таомдан сўнг эса дуо қилишлик ҳам суннат амалларидан ҳисобланади. Абу Умома (рз.)дан ривоят қилинади, Пайғамбаримиз (с.а.в.) қачон дастурхонлари йиғиштирилса: “Аллоҳга кўп, пок, муборак ҳамд бўлсин. Ундан ўзга кифоячи йўқ. У тарк қилинган ҳам эмас. Ундан беҳожат ҳам бўлинмас. Раббимиз” – дер эдилар (Термизий ривояти).

Сунан соҳибларининг ривоятида эса, Расулуллоҳ (с.а.в.) қачон ўз таомларидан фориғ бўлсалар: “Бизни таомлантирган, сероблантирган ва мусулмонлардан қилган Аллоҳга ҳамд бўлсин”, дер эдилар” – дейилган.

Мусулмон киши ҳар доим исрофгарчиликни олдини олишга ҳаракат қилади. Зеро, исрофни ва исрофгарни Аллоҳ таоло асло дўст тутмайди. Бу ҳақда Қуръони каримда воридким:

...كُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ

 (سورة الآعراف/31)

яъни: “...еб-ичингиз, (лекин) исроф қилмангиз! Зеро, У исроф қилувчиларни севмагай”.

Ушбу ояти карима мазмунидан келиб чиққан ҳолда, тўй-ҳашам ва турли маросим-маъракаларда имкон борича исрофгарчиликка йўл қўймасликка ҳаракат қилмоғимиз лозим.

Аллоҳ таборака ва таоло барчаларимизни ҳалол йўллар билан ризқ-рўзий топишга, ҳалол ризқлар билан таомланишга, ҳалол юриб, ҳалол туришга насиб айлаб, зикр қилинган ояти карима ва ҳадислар маъно-мазмунига амал қилиб, саодат аҳлидан бўлишимизга муваффақ айласин! Омин.

Фатво бўлими ходими

Собиржон АРЗИҚУЛОВ

Ўсиб келаётган ёш авлодга ҳар томонлама маънан ва жисмонан чуқур ақлий билимга эга бўлишлари учун юртимиздаги барча таълим муассасаларида қулай имкониятлар эшиги очиб берилган. Келажагимиз давомчилари бўлган ёшларимиз эса ушбу яратилган имкониятлардан унумли фойдаланиб, устозлари берган билимларни тўлиқ ўзлаштиришлар лозим.

Жорий йилнинг 18 февраль куни “Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Беруний” ўрта махсус ислом билим юртида “Очиқ эшиклар куни” ўтказилди. Тадбирга талабаларнинг ота-оналари ҳам таклиф этилди.

Тадбирни ўтказишдан кўзланган мақсад ота-оналарга талабаларга яратилган имкониятлар, таълим соҳасидаги ютуқлар, талабаларнинг тартиб-интизоми 2016–2017 ўқув йили 1-семестр рейтинг натижалари  ва устоз, ота-она ва талаба биргаликда ишлашини таъминлашдан иборат. 

Ушбу тадбирни Қорақалпоғистон мусулмонлари қозиёти қозиси, билим юрти мудири Ш. Бауатдинов кириш сўзи билан очиб, мусқтақиллик йилларида диний соҳада эришилган ютуқлар ва яратилган имкониятлар ҳақидаги маърузаси ва билим юрти мудир ўринбосарларининг маърузалари тингланди. Сўнгра билим юртида ўзининг одоб-ахлоқи, тартиб-интизоми, билими, зукколиги, интилувчанлиги, озодалиги каби номинациялар бўйича талабалар ва уларнинг ота-оналарига ҳамда 2016–2017 ўқув йили биринчи семестр натижаларига мувофиқ махсус стипендиянтларга ташаккурномалар тантанали равишда топширилди.

Тадбирдан сўнг ота-оналар ўз фарзандларининг синф хоналари билан танишиб, гуруҳ раҳбарлари билан алоҳида суҳбат ўтказдилар ва ота-оналар учун билим юрти бўйлаб кичик саёҳат ташкил этилди.

Саламат КУДАЙБЕРГЕНОВ,

“Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Беруний”

ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси   

Истиқлолимизнинг ўтган йиллари мобайнида, муборак Умра сафарини ташкил этиш борасида, катта ютуқларга эришилди. Бугунги кунда бу ишлар янада такомиллашиб, зиёратчиларга кўплаб қулай шарт-шароитлар яратилмоқда.

Шу йилнинг 20 февраль куни, эрта тонгда, ўзбекистонлик зиёратчиларнинг Тошкент шаҳри зиёратчиларидан иборат дастлабки гуруҳи, Тошкент–Жидда йўналишида умра амалларини адо этиш мақсадида, Саудия Арабистонига жўнаб кетишди.

Эрта тонгда, Дин ишлари бўйича қўмита ва Ўзбекистон мусулмонлари идораси масъул ходимлари иштирокида, жами 230 нафардан иборат: зиёратчилар, ишчи гуруҳи, гуруҳ раҳбарлари, шифокорлар ва ошпазлар Саудия Арабистонига кузатилди.

Зиёратчиларимизга Маккаи мукаррамада “Аброж ал-Кисва” ва Мадинаи мунавварада “Нур ал-Мавадда” меҳмонхоналарига жойлашадилар. Уларга Саудия Арабистони Подшоҳлигидаги бир неча йиллик ҳамкоримиз “ал-Ҳидоя” ширкати томонидан хизмат кўрсатилади.

Зиёратчиларни Жидда шаҳри аэропортида кутиб олиш ва кузатиш тадбирлари Ҳаж ва Умра масалалари бўйича Атташе З.Абдуллаев бошчилигида, ишчи гуруҳи ва “ал-Ҳидоя” ширкати ходимлари билан биргаликда, уюшган ҳолда амалга оширилади. Шунингдек, зиёратчиларимизга ўзбекистонлик тажрибали ишчи гуруҳи, шифокорлар ҳамда моҳир ошпазларимиз хизмат кўрсатадилар.

Эслатиб ўтамиз, бу йилги баҳорги умра мавсумида, 5500 нафар ва Рамазон мавсумида, 670 нафар фуқароларимизнинг умра зиёратига бориши режалаштирилган. Ўзбекистон мусулмонлари идораси ва “Ўзбекистон ҳаво йўллари” МАК ўртасидаги келишувга кўра, “Умра-2017” баҳор мавсуми зиёратчиларини кузатиш 1 апрелга  қадар давом этади.

Аллоҳ таолодан, умра амалларини адо этиш учун сафарга чиққан азиз юртдошларимизга, амалларни мукаммал бажариб, жонажон Ватанимизга, ота-она, фарзандлари бағрига соғ-саломат қайтишларини сўраб қоламиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси

 Халқаро алоқалар бўлими

Соғлиқни сақлаш Умумжаҳон ташкилоти қайси араб мамлакатида инсонлар узоқ умр кечиришларини эълон қилди.

Тўпланган маълумотларга кўра, Қатарда ўртача умр кўриш ёши – 82 ёшни ташкил этар экан. Иккинчи ўринда эса Қувайт бўлиб – 80 ёш экан. Учинчи ўринда – 79 ёш билан Баҳрайн, Иордания ва Ливан. Ундан кейин Тунис ва БАА (76 ёш), Саудия Арабистони Подшоҳлиги ва Сурия (75 ёш), Жазоир ва Миср (73 ёш), Ўмон ва Марокаш (72 ёш) ҳамда Ироқ ва Ливия (65–69 ёшлар) мамлакатлари ўрин олган.

 Соғлиқни сақлаш Умумжаҳон ташкилоти берган хабарга кўра, охирги йилларда араб мамлакатларида сурункали касалликлар билан хасталанганлар сони анча камайган. Эрта ўлимнинг асосий сабабларидан бири юрак касалликлари ва тромбоз бўлган. 

Моҳира ЗУФАРОВА

тайёрлади.