Ислом дини илму маърифатга тарғиб қилувчи диндир. Инсоннинг дунё ва охиратининг обод бўлиши илм олмоғи ва унга амал қилиши билан бўлади. Қуръони каримнинг кўплаб оятлари ва Пайғамбаримиз (с.а.в.) қатор ҳадисларида ушбу маънолар баён этилган. Инсоният илм билангина Аллоҳни танийди, ҳақиқий саодат қўлга киритади, у билан юксалади. Илм эса устознинг саъй-ҳаракати, тинимсиз меҳнати ва матонати билан   эгалланади. Қуръони каримда ўзи эгаллаган илмни бошқаларга ўргатган устозларнинг шаъни – шарафи нақадар улуғлиги ҳақида бундай марҳамат қилинади : “Аллоҳ сизлардан иймон келтирган ва илм ато этилган зотларни (баланд) даража (мартаба)га кўтарур. Аллоҳ қилаётган (барча яхши ва ёмон) амалларингиздан хабардордир” (Мужодала сураси, 11)

Илмли кишининг илмсиз кишидан даражаси юқори эканлигини бир қанча ҳадисларда ҳам баён қилинган. Жумладан, Абу Амома ал-Баҳилийдан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга икки киши ҳақида гапиришди. Уларнинг бири обид, иккинчиси эса олим эди. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам “Олимнинг обиддан ортиқлиги худди менинг сизлардан энг қуйи даражадаги кишидан ортиқлигимга ўхшайди” – дедилар (Имом Термизий ривояти).

         Устозга меҳрини, ҳурматини кўрсата олмаган шогирднинг илмни пухта эгаллай олмаслиги тайин. Абдуллоҳ ибн Аббос ўзидан ёши улуғ бўлган Зайд ибн Собитнинг уловлари тизгинини ушлаб, унга минишларида ёрдам бериб бундай деганлар: “Уламоларга шундай хизмат қилишга буюрилганмиз. Агар шогирд улуғлик сифатига етмай туриб, ундан фахрланиб кибрланса у жоҳилдир. Зеро, илм-ҳикмат мўмин кишининг йўқотган нарсасидир, қачон топса, уни олишга ҳақли”.

         Кишида илм ўз – ўзидан пайдо бўлиб қолмайди. Албатта бунинг учун устоз зарур. Илм ва уни талаб қилишнинг фазилати нақадар улуғ бўлса, илм ўргатиш яъни устозлик қилишнинг фазилати унданда буюкдир. Қуръони каримда баён қилинишича, инсониятнинг аввали Одам Ато ҳам ўзининг замонаси учун зарур бўлган илмга муҳтож бўлганидан Аллоҳ таолонинг Ўзи у зотга таълим берди: “Аллоҳ Одамга барча (яратилган ва яратилажак нарсаларга тегишли) номларни ўргатди” (Бақара сураси. 31- оят).

Хулоса қилиб айтганда, илм ўрганганда устознинг ўрни беқиёс экан. Устозсиз илм олган киши – илмда комил бўлмаслиги, тушунмаслиги натижасида турли ихтилофларга бориши мумкин экан.

Собитжон ИСАҚОВ

Избоскан туман “Бобур” жоме

масжиди имом-ноиби

ЎМИ Матбуот хизмати

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деб марҳамат қилган:

حَتَّى إِذَا أَتَوْا عَلَى وَادِي النَّمْلِ قَالَتْ نَمْلَةٌ يَا أَيُّهَا النَّمْلُ ادْخُلُوا مَسَاكِنَكُمْ لَا يَحْطِمَنَّكُمْ سُلَيْمَانُ وَجُنُودُهُ وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ

“Токи улар чумолилар водийсига келганларида, бир чумоли: “Эй чумолилар, масканларингга киринглар, Сулаймон ва унинг аскарлари сизларни билмасдан эзиб юбормасинлар”, деди”. (Чумолилар ҳам асалариларга ўхшаб, ажойиб интизомга эга. Ҳали-ҳануз уларнинг жамоат бўлиб яшашлари сири англанган эмас. Бу оятда улар бир-бирларини хавф-хатардан огоҳ этишлари айтилмоқда.) (Намл сураси, 18-оят).

Бир гурух франциялик “олимлар” Қуръонни танқид қилишга уриндилар ва لَا يَحْطِمَنَّكُمْ калимасида тўхталиб, “Қуръон ушбу лафзни ишлатиш билан таъбирда хатога йўқ қўйган. Чунки, حطم (“ҳаттома”) феъли “синдирмоқ” деган маънони англатади. Шиша синдирилади, аммо чумоли синдирилмайди-ку, балки эзилади, ўлдирилади-ку” дейишди.

Бу гапга австралиялик бир олим эътироз билдирди. У бир неча йиллар давомида чумолилар тузилишини ўргана бошлади ва тадқиқот хулосасини эълон қилди. Хулосада ушбу гаплар бор эди: “Албатта, Қуръоннинг мазкур лафзи юз фоиз тўғри! Чунки, чумоли танасининг 70 фоизи шиша моддадан ташкил топган экан”.

Кейин у ушбу хулосани бутун дунёга эълон қилди.

Демак, чумоли эзилмайди, балки синдирилади! Қуръон буни ўн тўрт асрдан бери айтиб келади. Аммо бу ҳақиқат бутун оламга бир неча йиллар олдин маълум бўлди.

Қани айтингчи, бундан ўн тўрт аср олдин бирорта микроскоп, лаборатория мавжуд бўлмаган пайтда ўқиш-ёзишни ўрганмаган Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам инсониятга яқиндагина маълум бўлган илмий ҳақиқатни қаердан билдилар экан?! Албатта, бу хабарни у зотга Аллоҳ таолонинг Ўзи билдиргандир!

Шайх Солиҳ Туркийнинг “Мин роваиъил Қуръан”

номли мақоласидан

Нозимжон ИМИНЖОНОВ

таржимаси

ЎМИ Матбуот хизмати

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам марҳамат қиладилар: “Агар орангизда мункиллаган қариялар, ўтлаб юрган жонзотлар ва эмизикли чақалоқлар бўлмаганида эди, бошингизга балолар ёмғирдек ёғилган бўларди”.

Қашқадарё вилоятининг Чироқчи туманилик фуқаро 1941 йилда урушга кетади. Уруш тугагач, яна армия хизматида давом этади. Бу орада унинг оила аъзоларига унинг бедарак кетгани ҳақида мактуб келиб тушади. Вақт ҳамма нарсага даво. Бора-бора қариндошлар бу шум хабарга кўникиб қолади. Кунлардан бир кун у уйга қайтиб келади ва шундан буён то бугунга қадар унинг исми барча ерда – Тошкент ва Қаршидаги Хотира майдонларидаги китобларда ҳам, ҳокимият ва бошқа ташкилотлар рўйхатида ҳам “бедарак йўқолган”лигича қолиб кетди. Қуйида бобонинг набираси таҳририятимизга йўллаган мактубни ҳавола этамиз.

“Қашқадарё вилоятининг Чироқчи туманидаги “Бешчашма” МПТ, Мирзатўп қишлоғида яшовчи Хидир бува Эшалиев 1926 йил туғилган. 1944 йил ҳарбий хизматга чақирилган. Ўша йилнинг 12 апрелидан собиқ иттифоқ армиясининг 125-зенит полки таркибида 1945 йилнинг 9 майига қадар немис-фашистларига қарши курашган. Ғалаба қўлга киритилгандан сўнг 1949 йилнинг 4 декабригача Қизил байроқли Болтиқ флоти таркибидаги 90648-сонли ҳарбий қисмда ўқчи вазифасида хизмат қилган. 

Лекин ўша даврнинг талотўпларида нимадир бўлиб, бедарак йўқолганлар рўйхатига кириб қолган. 1949 йил ҳарбий хизматдан қайтиб келиб, Чироқчи тумани ҳарбий бўлимидан рўйхатдан ўтган бўлса-да, бедарак йўқолганлар рўйхатида тураверган. Қаршидаги ва Тошкентдаги Хотира майдонида ҳамда Қашқадарё хотира китобида ҳам бедараклар рўйхатида турибди... 

Уни байрамларда, тантаналарда ҳеч ким йўқламайди. Чунки 1944 йил бедарак кетган деган хат келган. “Катталар”нинг кўзининг олдида 68 йилдан бери яшаб-ишлаб юрган бўлса ҳам бедарак. Чунки 44-йил шундай хат келган. Бобо ҳозир 92 ёшда. Буни қарангки, бедарак кетган деган одам қайтиб келса, яна 69 йил яшаса, уйланса, болали-чақали, невара-чеварали бўлса...ким ўзи у одам, деб сўрайдиган одам бўлмаса...” 

Хидир бобонинг невараси Илҳом Эшалиев.

Набиранинг айтишича, Хидир бобо ўта камсуқум, юқоридаги ишларга шу пайтгача аҳамият бермай юрган, бир инсон сифатида ҳаёт кечирган инсонлардан бири. Аммо бобо кунлардан бир кун тўлқинланиб кетади, кўзига ёш олиб йиғлайди. “Ёшлигимнинг энг чиройли дамлари қон кечиб, жангларда ўтди. Бошимдан жуда кўп қийинчиликларни ўтказдим. Лекин ким ёки нима учун? Мени ҳамон бедарак кетган деб юришибди. Биров ҳолимдан хабар олмайди. Менга мол-давлат керакмас, шу давлатим мени эсласин дейман”, дея ўкинади. 

Бобонинг набираси Илҳом Эшалиев таҳририятимизга мурожаат қилиш билан бирга Президент виртуал қабулхонасига ҳам мурожаат қилади. Буни қарангки, бобони йўқлаб келишади. Унга бир қути совға ҳам улашади. Аммо Илҳом Эшалиевнинг айтишича, гап совғада, аниқроғи, моддий манфаатда эмас. Ҳужжатларда ҳаммаси рисоладек бўлиши зарур. Унинг Чироқчи туман ҳокимияти ва бошқа мутасадди ташкилотларига қилган мурожаатлари самарасиз қолган. “2011 йил Президент девонига қилинган мурожаатдан сўнг уч-тўрт кун “югуриб” қолишганди. Лекин ҳеч нарса қилиб беришмади, ўшанда кўзбўямачилик бўлганди”, дейди бобонинг набираси Илҳом Эшалиев.

Назаримизда, бу масала марказида улкан мантиқсизлик ётибди. Бобонинг паспорти, ҳарбий гувоҳномаси, урушда олган медали бор, аммо у ҳамон “бедарак”. Хидир бобонинг қариндошлари томонидан Россия Федерациясига юборилган мурожаатга кўра, Россия ҳарбий қўмондонлиги Хидир Эшалиевни ҳақиқатда ҳам ўша йиллари урушда қатнашганини, ундан кейин яна ҳарбий хизматда бўлганини тасдиқлаган ва бу ҳақда зарур маълумотнома тақдим этган.

Хуллас, гаплар ана шунақа...

Мана яна ҳадемай, “Хотира ва қадрлаш куни” етиб келади, яна уруш ва меҳнат фахрийларини йўқлаб табриклашади, яна Хидир бобо ана уруш ветеранлари рўйхатига кирмай қолаверадими? Ёки биргина отахонни мукофотланганлар рўйхатига қўшиб қўйиш давлатимизга шунчалик оғир келяптими? Бу одам ким учун қон кечган эди ўзи?..

Ўзбек халқи кекса авлодни доим ардоқда, эътиборда тутиб келган, ҳурматини жойига қўйган. Халқ хизматида бўлган, олис ўтмиш йўлини босиб ўтган бундай кишиларни ҳеч ким дилини оғритишга ботинмаган, аксинча, дуосини олишга интилган. Хидир бобо Эшалиевнинг бу муаммоси ҳал этилса, ҳам савоб бўларди, ҳам бир кишининг қадри тикланарди, ҳам ҳақиқат қарор топарди.

Таҳририят

Бу ҳақда уламоларимиз нима дейди?

БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИЙМ

Қарияларни эъзозлашга динимизда алоҳида эътибор
берилган. Имон­ эътиқодли, ихлосли ва нуроний кексаларнинг фазилатларини билиш ҳамда уларнинг ҳақларини адо этиш бошқалар учун вожибдир. Бундай хайрли ишлар Пайғамбаримизнинг (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) суннатларига мувофиқдир. У зот кишиларга кексаларнинг фазилатларини билдириб, уларнинг ҳақларига риоя этишни шарт қилганлар. 
Имом Термизий Анасдан (розияллоҳу анҳу) ривоят қилган ҳадиси шарифда Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) кексаларни улуғлаш ҳақида бундай деганлар: “Ёш йигит кекса кишини ёши улуғлиги учун ҳурмат қилса, Аллоҳ таоло уни ҳам кексайганида ҳурмат қилинадиган инсонлар қаторига қўяди”. Бир йигит бобосига дерди: “Бобожон, мен ҳам сизнинг ёшингизга етсам дейман...” “Илоё, ниятингга ет, болам, узоқ яшай десанг, кексаларни ҳурмат қил...” деди бобоси. Кексаларга ҳурмат халқимизнинг азалий ибратли қадриятларидан ҳисобланади... 9 май куни юртимизда “Хотира ва қадрлаш куни” деб белгиланди. Ушбу байрам шарофати билан кекса отахону онахонларимиз халқимиз эъзозида бўлиб, моддий ва маънавий жиҳатдан қўллаб­-қувватланади. “Хотира ва қадрлаш” куни юксак ахлоқнинг ёрқин бир кўриниши, ҳавас қилса ярашгулик байрамга айланди. Бу кун тарихнинг оғир синовларини бошдан кечирган, фидокорона меҳнат қилган табаррук ёшдаги отахон, онахонларимизга ҳурмат ва эҳтиром кўрсатиш айёмидир. “Қадр кўрсатган қадр топади” – халқимизнинг доно ҳикмати ҳам шуни таъкидлайди.

Қадрлаш ўзликни англаш демакдир. Бу сўз замирида имон бутлиги, одоб-­ахлоқ, аждодлар мероси, шунингдек, атрофимиздаги инсонларга чуқур ҳурмат мужассам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий Усмонхон Алимов ҳазратларининг “Оилада фарзанд тарбияси” китобидан 

БИСМИЛЛАҲИР РОҲМАНИР РОҲИЙМ

Кексаларни ва ўзидан катталарни эҳтиром қилиш ўз қадр-қийматини билган ҳар бир жамиятнинг энг аҳамиятли қадриятларидан бири ҳисобланади. Бу қадриятлар уларга амал қилган жамиятларда ўзига муносиб олиймақом жой олади. Мазкур жамиятларда ҳар бир инсон кексаларни эъзозлаш бўйича ўзининг масъулиятини яхши билади ва бажаради. Ана шунда ҳар бир иш ва шахс ўз ўрнини топади.
Қадимда бобо ва момоларимиз динимиз таълимотларига амал қилиш жараёнида бу борадаги кўрсатмаларни ҳам гўзал тарзда амалга оширганлар ва барчага ўрнак бўлганлар.
Мусулмонлар орасида кексалар доимо қадрланиб келган, чунки Ислом шариатида бу ишга алоҳида аҳамият берилади. Зотан, қарилик инсон ҳаётининг ожизлик ва заифлик босқичи ҳисобланади. Шунинг учун ёш, бақувват чоғида жамиятга хизмат қилган кишиларга қариган чоғларида яхшилик қилиш уларнинг яхшилигини яхшилик билан қайтариш сирасидаги ишлар қаторига киради. Ислом шариатида ҳар бир қарияга ўзига яраша имтиёз бе-рилган. Уларнинг ҳар бири жамиятда эъзозланиш ва эҳтиром қилиниш ҳаққига эгадир. Мазкур ҳолатларнинг барчаси мусулмонлар яшайдиган жамиятда яққол кўзга ташланиб туради.

Биз, бугунги кун мусулмонлари ҳам мазкур бобо ва момолари-мизга муносиб бўлишимиз, барча гўзал одобларимизга амал қилиб, кексаларни эъзозлаш, уларга иззат-икром кўрсатиш ишларини қойилмақом тарзда йўлга қўйиб боришимиз лозимдир.
Катталарни улуғлаш, эъзозлаш, авайлаш барча пайғамбар алайҳиссаломларнинг суннати ва мусулмон жамиятларининг асосий белгиларидан биридир. Ҳозирги кунда инсонпарварлик борасидаги динимиз таълимотларини ўрганиб, уларга амал қилишни йўлга қўйиб бориш жараёнида кексаларни эъзозлашдек буюк инсоний фазилатни яхшилаб йўлга қўйиб бориш ҳаммамиз учун ниҳоятда фойдали бўлади.
Кексаларга кўрсатиладиган ҳурмат ва эъзоз мусулмонлар жамиятида шариат таълимоти асосида амалга оширилади. Яъни бу борада Қуръони карим оятларидан, Набий алайҳиссаломнинг ҳадисларидан, уламоларнинг ижмоъларидан ва улуғларнинг амалларидан далиллар, ҳужжатлар бордир.

Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратларининг «Кексаларни эъзозлаш» китобидан

17-21 апрель кунлари Дубай шаҳри ҳокими, Бирлашган Араб Амирликлари Вазирлар кенгаши раиси, БАА амирининг ноиби Муҳаммад бин Рошид Ол Мактум раҳбарлигида Дубай шаҳрида ўтказилаётган 7-халқаро араб тили анжуманида нутқ сўзлаган Ислом ҳамкорлик ташкилоти бош котиби доктор Юсуф Усаймин, араб тили жаҳонда тарқалган тиллар орасида 4-ўринни эгаллаши, дунёдаги 66 давлат аҳолиси араб тилида сўзлашиши, уларнинг адади 470 миллиондан ортиқ эканини таъкидлади.  

 Доктор Юсуф Усаймин маърузасида ИҲТга аъзо 57 давлатдан 22 тасининг араб давлатлари экани, мазкур давлатларда араб тили Ислом маданияти тамаддуни пойдевори, шунингдек, араб миллатининг фаровонлик омилларидан бўлиб  эътироф этилишини таъкидлаб, БМТ Бош Ассамблеясининг  1973 йилда ўтказилган 28-давра анжуманида араб тилидан жаҳонда БМТ ва унинг турли жойлардаги бўлинмаларида расмий иш юритилувчи олтинчи расмий тил сифатида фойдаланишга қарор қабул қилинганини қўшимча қилди.

Шунингдек, нотиқ араб тилидан 1969 йилда ташкил этилган Ислом ҳамкорлик ташкилоти фаолиятида расмий тил сифатида фойдаланиб келинаётгани, араб тили БМТнинг Таълим, илм-фан ва маданият масалалари бўйича халқаро ташкилоти – ЮНЕСКО ҳамда Африка Иттифоқи ва улардан ташқари бир қатор халқаро ташкилотларнинг ҳам расмий тилларидан бири саналишини айтиб ўтди.

Дубай шаҳрида ўтказилаётган 7-халқаро араб тили анжумани иштирокчиси, Ислом ҳамкорлик ташкилоти таркибидаги Таълим, фан ва маданият масалалари бўйича Халқаро ислом ташкилоти – АЙСЕСКО (ISESCO) бош котиби Доктор Абдулазиз Усмон ат-Тувайжирий  ISESCO га аъзо бўлмаган давлатлар ва дунёдаги мусулмонлар камчиликни ташкил этувчи давлатларда араб тилини ўргатишга ташкилотининг муҳим ҳисса қўшаётганига тўхталди.  Шунингдек, мазкур давлатларда АЙСЕСКО (ISESCO) ташкилоти ташаббускорлигида араб тилини ўргатишга оид кафедралар ва илмий марказлар ташкил этиш, иқтидорли мударрисларни юбориш ва таълим грантлари ажратишга доир ишлар амалга оширилганини айтди. 

 Дубай шаҳри ҳар йили 80та давлатдан 2000га яқин вакиллар иштирокида халқаро араб тили анжуманини ўтказишга мезбонлик қилиб келмоқда. Мазкур анжуманда араб тилидаги 70 дан ортиқ тадқиқот ишлари ва илмий мавзулар муҳокама этилади. 

Халқаро алоқалар бўлими ходими

Илёсхон Аҳмедов тайёрлади

ЎМИ Матбуот хизмати