Мерос ҳақида сўз борганида васият масаласига ҳам алоҳида аҳамият бериш зарур. Чунки васият масаласида ҳам одамлар орасида жуда кўп келишмовчиликлар, турли фикрлар содир бўлади. Вафот этган одамлар томонидан ҳам гоҳида ноўрин васиятлар бўлиб туради. Аслида васият ҳам мерос ҳақидаги ояти каримада баён қилинади.

“Зарар қилмайдиган васиятни ёки қарзни адо этгандан сўнг. Булар Аллоҳнинг васиятидир. Ва Аллоҳ билувчи ҳамда Ҳалийм Зотдир” (Нисо, 12-оят)

Демак, мол-мулкини кимгадир васият қилиб қолдириш ҳам шаръан жоиз амал. Яъни бир инсон вафот қилишидан аввал меросхўрларини йиғиб “болаларим ман вафот қилганимдан кейин қолдирган мулкимдан фалончига мунча миқдорда беринглар” деса мана шу васият бўлади. Аммо унинг ҳам бир қатор талаб ва қоидалари мавжуд бўлиб қуйида уларга имкон қадар тўхталамиз.

1. Мулкдор одам ўзининг мерос молидан кимгадир васият қилишга мажбур эмас. Фуқаҳоларимиз бу масалани мустаҳаб амал дейдилар. Яъни васият қилмаса ҳам гуноҳкор бўлмайди. Васият қилиш ёки қилмаслик мулк эгасининг ўз ихтиёридаги ишдир.

2. Мулкдор одамнинг ўз молидан васият қилиши меросхўрларидан бошқа одамларнинг номига адо қилинади. Чунки меросхўрларга мерос молидан белгиланган улуш бордир. Улар ўша мерос улушига эга бўладилар.

Бунинг асоси қуйидаги ҳадиси шарифдир:

“Албатта Аллоҳ таоло (мерос борасида) барча ҳақдорларнинг ҳаққини белгилаб бергандир. Меросхўрлар учун васият қилинмайди”. (Абу Довуд, Термизий, ибни Можа, Аҳмад ва Байҳақийлар ривояти).

Борди-ю майит шу каби васиятни тайинлаган бўлса ҳам у васият бажарилмайди. Чунки гуноҳ ва маъсиятга қаратилган васиятлар амалга оширилмайди.

3. Васият қилинган мулк миқдори марҳум қолдирган мулкнинг 1/3 қисмидан ошмаслиги керак. Масалан, Абдуллоҳ вафот қилишидан аввал болаларига “мендан кейин ўзим таълим олган мактабга мулкимнинг ярмини ўтказиб беринглар” деса унинг бу васияти молининг 1/3 қисмида бажарилади. Чунки унинг қолган мулки меросхўрлар орасида ҳар бирининг белгиланган миқдордаги улушига қараб тақсимланиши керак.

4. Марҳум мулкининг ҳаммасини меросхўрларидан бошқага васият қилган бўлса ва бу ишга унинг меросхўрлари рози бўлсагина мазкур васият тўлиқ амалга оширилади. Аммо меросхўрлар рози бўлмасалар ҳам мулкнинг 1/3 қисми айтилган ўринга топширилади. Бу борада меросхўрларнинг рози ёки норозилиги эътиборга олинмайди.

Айни шу масалада васият қилинган мулк, ўз эгасига топширилмаса уни олган одам гарчи марҳумниинг меросхўри бўлса-да бировнинг ҳақини ўзлаштириб олган бўлади. У мулкни тасарруф қилиш ушбу меросхўр учун ҳаромдир. Яъни бировнинг ҳақини еган бўлади.

5. Васиятни ижроси марҳумнинг бўйнидаги қарзлари ўз эгаларига етказилганидан кейин амалга оширилади. Чунки пайғамбар соллолоҳу алайҳи васаллам шундай тадбиқ қилганлар.

6. Агар васият қилувчи мулкини ношаръий, ножоиз жойларга васият қилса, унинг васияти эътиборга олинмайди ва бажарилмайди.

Тоҳир Воҳид,
Тошкент шаҳридаги “Умар ибни Хаттоб” жоме масжиди имоми ноиби

Индонезиянинг Сулавеси оролида жойлашган Асмаул Ҳусна масжиди ёки 99 гумбаз масжиди минтақа рамзларидан бири ва диний туризм маркази ҳисобланади.
Жанубий Сулавеси вилояти Макасар шаҳрида жойлашган масжид сайёҳлар энг кўп ташриф буюрадиган жойлардан бири ва шаҳарнинг рамзи ҳисобланади. Бу Сулавеси оролидаги энг катта мусулмон иншооти.
"Исломосфера" нашрига кўра, масжиднинг расмий номи Асмаул Ҳусна – "Аллоҳнинг энг буюк исмлари"га деб жаранглайди. 99 гумбаз Аллоҳнинг 99 исмининг рамзи ҳисобланади. Шу сабабли иморат 99 гумбазли масжид сифатида ҳам танилган. Унинг катталиги чеккаларидан марказга томон пасайиб борадиган кичиклари билан ўралган битта катта гумбаз тепасида жойлашган конусни ифодаловчи ўзгача архитектураси билан эътиборлидир. Бино дизайнидаги қизил, тўқ сариқ ва сариқ ранглар устувор бўлиб, бу Асмаул Ҳуснага жуда чирой беради. Архитектураси туфайли Индонезиядаги 10 та энг чиройли масжидлардан бири бўлиб, мамлакат ва хориждан кўплаб сайёҳларни ўзига жалб қилади.
Бино лойиҳаси муаллифи ҳозирда Ғарбий Ява ҳокими вазифасини эгаллаб турган сиёсатчи ва архитектор Ридван Комил ҳисобланади. "Асмаул Ҳусна"дан ташқари Ридван Комил Бандунг шаҳридаги "Ал-иршод" масжиди, Макасардаги Nipah савдо маркази, Пекин Ислом маркази масжиди, Банда Ачеҳ шаҳридаги Цунами музейи ва бошқа биноларни лойиҳалаштирган.
Бу масжиднинг қурилиши анча қимматга тушди. Турли манбалардан олинган хабарларга кўра, унинг қурилишига 182 миллиард индонезия рупияси сарфланди. Бундан ташқари, унинг кўп гумбазли тузилиши мураккаблиги туфайли, ниҳоят 2017 йилда очилгунга қадар бинонинг қурилиши узоқ вақт давом этди.
Асосий бино 72 х 45 метр майдонни қамраб олган бўлиб, у ҳам намоз ўқиш, ҳам дам олиш маскани бўлган очиқ майдон билан ўралган. Асмаул Ҳусна масжиди 13 000 нафар намозхонларни ўз бағрига сиғдира олади. Унинг катта ҳажмига қарамай, у энергия тежамкор ҳисобланади, чунки унда табиий ёруғлик ва вентиляция қўлланилади.
Бино 3 қаватли бўлиб, унинг пастки қисми ертўладир. Унда таҳоратхона, жамғарма ва галерея офислари мавжуд. Биринчи қаватда эркаклар намозхонаси, денгиз кўринишини тақдим этувчи иккинчи қаватда эса аёллар намозни адо этадилар.
Масжид олдида хуфтон намозидан сўнг 30 дақиқага ёниб турадиган қўшимча ёритиш билан рақсга тушувчи фаввора бор.
Мечеть располагается на набережной. Она потрясающе выглядит на фоне закатного неба. Ночью здание подсвечивается. Его окружает престижный живой район с роскошной недвижимостью, жилыми комплексами, магазинами и торговыми центрами.
Масжид қирғоқбўйида жойлашган. У қуёш ботаётган осмон фонида ажойиб кўринади. Тунда бино қўшимча ёритилади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саллалари

Жобир розияллоҳу анҳу айтади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Макка фатҳи куни Маккаи мукаррамага бошларида қора салла ўраган ҳолда кирдилар” (Имом Термизий ривояти).

Жаъфар ибн Амр ибн Ҳурайс отасидан ривоят қилади: "Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни қора салла билан минбарда хутба қилаётганларини кўрдим".

Аллоҳумма солли ва саллим аъла Муҳаммадин ва аъла оли Муҳаммад.

Даврон НУРМУҲАММАД

Бу муборак ҳадис олимларнинг уммат олдидаги қадрини намоён қиладиган энг улуғ ҳадислардан бири ҳисобланади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам марҳамат қиладилар: “Дарҳақиқат, Ер юзидаги олимларнинг мисоли худди осмондаги юлдузларнинг мисоли кабидир…” (Имом Аҳмад ривояти).

Ер юзидаги олимлар билан осмондаги юлдузлар ўртасида қандай ўхшашлик бор? Аллоҳ таоло Қуръони каримда юлдузларнинг учта фойдали жиҳатини бизга хабар беради: «Ҳақиқатан, Биз (Ерга) яқин осмонни чироқлар (юлдузлар) билан безадик ва уларни шайтонларга отиладиган тошлар қилиб қўйдик» (Мулк сураси, 5-оят). 

«(Йўлларга) белгилар ҳам (қўйди). Юлдузлар билан ҳам улар йўл топурлар» (Наҳл сураси, 16-оят). 

Демак, юлдузларнинг биринчи фойдали хусусияти осмонни безаб турадиган чироқлар бўлганидир. Олимлар ҳам худди шундай Ер юзини безаб турувчи чироқлардир. Аввалги замонларда одамлар “олимлар”, “уламолар” деб ишлатаверишган. Аммо ҳозир биз “олимлар” сўзига “раббоний олимлар”, “адолатли имомлар”, “тўғри йўлда юрувчилар” каби илмига мувофиқ амал қиладиган сифатларни қўшиб айтишга мажбур бўляпмиз. Ана шундай сифатга эга бўлган олим воқеликда Ер юзининг кўрки, зийнати ҳисобланади. Чунки чинакам олимларнинг Ердаги ҳаётга бўлган таъсири жуда улкандир. 

Юлдузларнинг иккинчи фойдали хусусияти «шайтонларга отиладиган тошлар», яъни осмон соқчилари эканидир. Олимлар ҳам Ер юзидаги Ислом соқчилари бўлиб, улар Ислом ақидасини, ибодатларини, ахлоқини жоҳилликдан, шайтоний хуружлардан қўриқлаб туришади. Юлдузлар осмон сирларидан воқиф бўлиш учун яқинлашган шайтонларга отиладиган тошлар бўлгани каби Ер юзидаги олимлар ҳам инсон қиёфа сидаги шайтонларга отилади ган алангали тошлардир.

­Илмига амал қиладиган тақводор олимлар динни, одамларни турли бидъатчиларнинг фитналаридан, зарарларидан ҳимоя қилиб туришади. Чунки бундай бузуқ ниятли кимсаларни, уларнинг зарарларини фақатгина у билан замондош бўлиб, унинг маданияти ва менталитетини яхши биладиган илмига амал қилувчи, тақводор, фаросатли, зийрак олим кўра билиши ва даф қилиши мумкин. Айнан шундай олимлар ўз замонасида пайдо бўладиган бидъатчи ва адашганларга қарши тура олади. Хусусан, уларга қарши курашда оммавий ахборот воситаларидан ҳам кенг фойдаланишади. 

Юлдузларнинг учинчи хусусияти – одамлар улар орқали йўлларини топиб олишади. Дарҳақиқат, Аллоҳ таоло мусофир йўловчилар манзилларига янглишмай етиб олишлари ҳамда Ернинг тўрт томонини ва қиблани аниқлаш учун осмонда Сурайё, Етти оғайни, Олтин қозиқ, Қутб юлдузларини аломат сифатида яратиб қўйган. 

Олимлар Ерга зийнат ва ҳимоячи бўлиш билан бирга, тўғри йўлни кўрсатиб турувчи йўлчи юлдуз ҳамдирлар. Тўғрилик ва ҳақ йўлни излаганларга олимлар доимо тўғри йўлни кўрсатиб беришган. Олимларга муҳаббатли, уларни ўзларига йўлбошчи қилиб олган инсонлар улардан таралаётган ҳидоят нуридан фойдаланиб бахту саодатга эришадилар. 

 Шайх Муҳаммад АВВОМА ҳафизаҳуллоҳ суҳбатлари асосида 

Азизбек ХОЛНАЗАРОВ тайёрлади.
“Ислом Нури” диний-маърифий газетасининг 2020-йил, 23-сонидан

ЎМИ матбуот хизмати