muslim.uz
Унутилаётган суннатлар (5-суннат): Мажлисдан туришда дуо қилиш
Абу Барза розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ишни тугатиб, мажлисдан турсалар: “Субҳанакаллоҳумма ва биҳамдика, ашҳаду анлаа илаҳа илла анта астағфирука ва атубу илайка”, деб айтардилар (Имом Абу Довуд ривояти).
“Аллоҳим! Сени Сенга ҳамд айтган ҳолимда поклаб ёд этаман. Гувоҳлик бераманки, Сендан ўзга илоҳ йўқ. Сендан кечиришингни сўрайман ва Сенга тавба қиламан”.
Қаранг, бу жуда ҳам осон, аммо савоби улкан, гуноҳларни кетказувчи, жаннатга етказувчи бўлган амалдир. Лекин дангасалигимиз, бепарволигимиз оқибатида бунга эътибор бермаймиз, амал қилмаймиз. Кўпчилигимиз ҳатто билмаймиз ҳам. Аввал билмасак, энди билиб олдик. Энди билганимизга амал қилайлик ва бошқаларга ҳам етказайлик.
Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларини ёйилишига хизмат қилиш у зотга бўлган муҳаббат ва эҳтиромнинг юксак намунаси ҳисобланади. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам суннатларини аниқлик билан етказганларнинг ҳаққига: “Менинг гапимни эшитиб, ёдлаб, сингдириб, сўнгра етказган одамни Аллоҳ неъматлантирсин”, деб дуо қилганлар (Имом Термизий ривояти).
Келинг, биз ҳам Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига мувофиқ масжлисдан турганимизда дуо қилишни унутмайлик.
Аллоҳ таоло барчамизга ҳар бир ишда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларига амал қилишимизга тавфиқ ато этсин, омийн!
Аллоҳумма солли ва саллим ъала Муҳаммадин ва ъала оли Муҳаммад
Даврон НУРМУҲАММАД
Бир савол сўрасам: Инсонларни жин чалиши мумкин-ми?
— Болаликда бир тенгдошим оғзи қийшайиб, ўзи бемордек бўлиб қолганини кўргандим. Шунда катталар: “Уни жин чалибди”, дейишганди. Домлаларга олиб боришиб ўқитишгандан сўнг, аҳволи яхшиланиб кетганди. Ҳақиқатан ҳам жин чалиш, деган тушунча динимизда борми?
— Исломда жин чалиш бор. Лекин бунга жуда ҳам урғу бериб, ҳаддан ортиқ эътибор бериб юбормаслик керак. Тақволи ва парҳезкор олим инсон Қуръон оятларидан ихлос ила ўқиб дам солса кетади.
﴿الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لاَ يَقُومُونَ إِلاَّ كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ﴾
“Рибони ейдиганлар (қабрларидан) фақат шайтон уриб, жинни бўлган кишидек турарлар” (Бақара сураси, 275-оят).
Ушбу ояти каримада жин чалиши ҳақида сўз юритилиб, қандай ҳолатда бўлиши баён қилинган. Яъни уларнинг ўзларини тутишлари соғ-саломат, ақлли кишилар каби бўлмайди. Одатда жин уриб, ақлдан озган кишилар тартибсиз ва нотўғри ҳаракат қиладилар. Довдираб, ўзини ҳар тарафга уриб, уят ишларни ҳам қилаверадилар. Судхўрларда ҳам ана ўша ҳолат бўлар экан (“Тафсир Ҳилол” китобидан). Валлоҳу аълам!
Муҳаммад Айюб ҲОМИДОВ
ТИЛ МИЛЛАТ ҒУРУРИ
Миллий давлатчилигимиз ва ўзлигимиз тимсоли бўлган она тилимизни ривожлантириш, бу борада энг муҳим йўналиш бўлиб қолади. Худо хоҳласа, бу йил “21 октябрь – ўзбек тили байрами” кунини бутун мамлакатимиз миқёсида кенг нишонлаймиз.
Ш.М.Мирзиёев
(Мустақилликни 29 йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги нутқидан)
Тил – миллатнинг ўзига хослигини кўрсатувчи энг асосий восита, ўзбек тилининг давлат тили сифатида нуфузини ошириш йўлида кўплаб амалий ишлар қилинди. Хусусан, Президентимизнинг 2019 йил 4 октябрдаги “Давлат тили ҳақида”ги қарори бу борадаги ишларни янги босқичга кўтарди.
Бугун Вазирлар Маҳкамасида бевосита тил масалалари билан шуғулланувчи департаментнинг ташкил қилиниши Давлат тилининг мавқеини мустаҳкамлашга хизмат қилади. Ана шундай шарафли вазифани олиб тил тарғиботи йўлида янги йўлни бошлаб берган буюк шоир Эркин Воҳидов эдилар. У сўзни қанчалик эъзозлагани, тилга қанчалик меҳр билан муносабатда бўлганини ёзган асарларидан билиб оламиз.
Э.Воҳидов ўз сўзларининг бирида шундай деган “Сўз ҳам тирик мавжудот. Унинг чақалоқлик, болалик, ўсмирлик ҳамда балоғат чоғлари бўлади. Сўзда мансуб халқнинг руҳи, феъл-атвори акс этади. Ўз сўзингни қўйиб, ўзганинг забонига суяниш – ўз жигарингни уйингдан ҳайдаб, бегонани етаклаб юришдай гап...”
Сўз ва унинг мўъжизалари, каломнинг муқаддаслиги, кўнглимиздан кечаётган ҳис-туйғуларимиз ифодасини ўша сўз орқали намоён этиш имконини беради. Ҳакимлар айтади “Қалб қайнаб турган қозонга тил эса чўмичга ўхшайди. Киши гапираётганда қалбидаги ширин, аччиқ, ёқимли – ёқимсиз ва бошқа нарсаларни тил билан сўзлаб беради. Бу унинг қалбини қандай эканлигини кўрсатади.”
Тил орқали юзага келувчи восита – сўзнинг офатлари кўп. Бемаъни, бефойда сўзларни гапириш, гуноҳ ишларни сўзлаш, фитна қўзғатиш, сергаплик ва одамларга ёқиш учун сўзамоллик қилиш, аҳлоқсиз ва шунга ўхшаш сўзларни айтиш, сўқиниш, сирни ошкор қилиш, ёлғон сўзлаш, ғийбат офат келтирадиган сўздир. Бу каби сифатлар қораланган ва инсонлар булардан қайтарилган. Чунки бу сўзларнинг манбаи ёмонлик ва маломатдир. Шунинг учун табиблар инсоннинг тилига қараб унинг ичидаги дардларни аниқлашга уринишса, унинг тилидан чиқаётган сўзга қараб одамнинг ким эканлигини билса бўлади.
Имом Набавий айтадилар “Билгинки, ҳар бир одам фойдали бўлмаган барча гаплардан тилини сақлаш лозим. Фойдали гапни гапириш ва гапирмаслик тенг (баробар) бўлса, суннатга кўра гапирмаслик (керак). Сабаби, умумий (гапирилиши мумкин) бўлган гаплар кўпинча кераксиз гаплар билан тугайди. (ортиқча гапларни гапирмасдан) Тинч – хотиржамликка ҳеч нарса тенг келмайди. Шунинг учун Пайғамбаримиз (с.а.в) “Кишининг маъносиз нарсалардан воз кечиши - исломини яхшилигидандир” деганлар.
Ҳакимлар айтади:
Йигит киши оёғининг қоқилиб кетишидан эмас,
Тилини хато қилишдан ҳалокатга учрар,
Оёқнинг қоқилиши секин - аста соғаяр
Тилнинг қоқилиши бошни жудо айлар.
Тил ҳақида гапирар эканмиз тил ҳалқнинг бойлиги. Шундай экан фақат масъул идоралармас, ҳалқ курашиши керак, чунки бу миллатнинг бойлиги. Э.Воҳидов “Сўз латофати” китобида ёзганидек: Она тили умуммиллат мулки. Демак, тил олдидаги масъулият умуммиллий. Мен ўзбекман, деган ҳар бир инсон ўзбек тили учун қайғурмоқ керак.”
Дин ишлари бўйича қўмита бош мутахассиси
М.Юлдашев
МУБАЙЯН ВА НАСРИЙ БАЁНИ: Аввалғи фарзнинг баёни (Еттинчи мавзу)
ОЗ-ОЗ ЎРГАНИБ ДОНО БЎЛУР...
* * *
Заҳируддин Муҳаммад Бобур хазиналари
* * *
МУБАЙЯН ВА НАСРИЙ БАЁНИ
* * *
ИЙМОН-ЭЪТИҚОД КИТОБИ
* * *
НАЗМ
Бобур, аввалғи фарз қил таъриф –
Ким, бор инсонга аввал ул таклиф.
Будур иймон, мен айтайин, эшитинг,
Ҳар не дермен, ани кўнгулга битинг.
Муъманун биҳқаким бўлур таҳқиқ,
Қилғай иқрор тил, кўнгул тасдиқ.
НАСРИЙ БАЁН
* * *
Биринчи фарзнинг баёни
Бобур, энди биринчи фарзнинг таърифини баён қил, чунки инсонга аввал шу нарса таклиф қилинган – юкланган, буюрилган. Бу (биринчи фарз) иймон келтиришдир, буни эшитинг ва ҳар айтган сўзимни кўнгилга ёзиб қўйинг.
Биринчи иймон келтириладиган нарса, таҳқиқ қилиниб, ўрганилиб, ҳақиқати юзага чиқарилганда, (Аллоҳнинг якка-ягоналигини ва ҳазрати Муҳаммад алайҳиссалом Аллоҳнинг бандаси ва Расули эканликларини) тил билан иқрор қилиб, қалб билан тасдиқ қилмоқдир.
ШАРҲ. Калимаи тоййиба: “Лаа илаҳа иллаллоҳу Муҳммадур-Расулуллоҳ” (“Аллоҳдан бошқа ҳеч бир илоҳ йўқ, ҳазрати Муҳаммад (алайҳиссалом) Аллоҳнинг Расулидирлар”).
Калимаи шаҳодат: “Ашҳаду ал-ло илоҳа иллаллоҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва Росулуҳ” (“Мен гувоҳлик бераманки, Аллоҳдан бошқа ҳеч бир илоҳ йўқдир ва яна мен гувоҳлик бераманки, (ҳазрати) Муҳаммад (алайҳиссалом) Аллоҳнинг бандаси ва Расулидирлар”).
Насрий баён ва шарҳ муаллифи:
Мирзо КЕНЖАБЕК
Илм-маърифат бешиги
Бу заминда азалдан комил инсон тарбиясига устувор аҳамият қаратилган. Бунга ушбу заминда туғилиб вояга етган буюк алломалар ижодию жаҳонгир саркардаларнинг бунёдкорлик фаолияти ёрқин мисол.
Ўзбекистон халқаро ислом академиясида IRCICA–Ислом тарихи, санъати ва маданиятини тадқиқ қилиш халқаро маркази ҳамда “Ислом тарихи ва манбашунослиги –IRCICA” кафедраси ҳамкорлигида “Марказий Осиё халқлари маданияти, диний анъана ва урф-одатлари” мавзусида ўтган республика илмий-амалий онлайн конференцияда шу ҳақда сўз борди.
Конференцияда Ислом тарихи, санъати ва маданиятини тадқиқ этиш халқаро маркази мутасаддилари, тарихчилар, санъатшунослар, шарқшунослар, турли давлат ва жамоат ташкилотлари, ҳамкор муассасалар раҳбарлари, илмий-тадқиқотчилар, ўқитувчи ва талаба-ёшлари иштирок этди.
Анжуманда Ўзбекистон халқаро ислом академияси диний-маърифий фаолиятни мувофиқлаштириш бўйича биринчи проректори, профессор Шуҳрат Ёвқочев, “Ислом тарихи ва манбашунослиги–IRCICA” кафедраси мудири, тарих фанлари доктори Неъматулло Муҳамедов ва бошқалар Президентимиз раҳнамолигида мамлакатимизда муқаддас динимизнинг асл тинчлик, бағрикенглик, инсонпарварлик моҳиятини тарғиб қилиш, уни турли хуружлардан асраш, илмий-маданий меросни ўрганиш ва тарғиб қилиш, жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш тамойили асосида кенг қамровли ишлар олиб борилаётганини таъкидлади.Ўтган қисқа вақт ичида Имом Бухорий ва Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот марказлари, Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази, Ўзбекистон халқаро ислом академияси ташкил этилгани мазкур соҳага кўрсатилаётган эътибор натижасидир.
IRCICA – Ислом тарихи, санъати ва маданиятини тадқиқ этиш халқаро маркази бош директори, Ўзбекистон халқаро ислом академиясининг “Фахрий доктори” Халит Эрен Марказий Осиё халқларининг жаҳон тамаддунига қўшган ҳиссаси ўзига хос эканини таъкидлади.
– Ислом динининг Марказий Осиёга кириб келиши натижасида минтақада санъат, маданият ва илм-фан янада ривожланди, – дейди Халит Эрен. – Минтақа турли хил эътиқод ва маданий ўзига хос халқларни қабул қилди ва кўп маданиятли ҳаёт тажрибасига эга бўлиб келмоқда. Марказий Осиёда камолга етган алломалар бугунги замонавий фанлар – архитектура, илоҳиёт, астрономия, тиббиёт, фалсафа, геометрия, география, ҳуқуқшунослик, тасаввуф фанлари ривожига катта ҳисса қўшди.
Дарҳақиқат, ўша даврда ҳудудда кўплаб кутубхоналар, расадхоналар қурилди. Хусусан, Юсуф Хос Ҳожибнинг Марказий Осиё халқлари учун беқиёс аҳамиятга эга, адолатли бошқарув ҳақидаги “Қутадғу билиг” китоби ёзилди. Ал-Фарғонийнинг астрономияга оид китоби кўп йиллар мобайнида Европа таълим муассасаларида асосий манба бўлиб хизмат қилди. Форобий Аристотелдан сўнг “Иккинчи муаллим” сифатида эътироф этилди. Ибн Сино тиббиёт илмини, ал-Хоразмий алгебра фанини янги босқичга олиб чиқди. Форобий, Амир Темур, Мирзо Улуғбек, Алишер Навоий каби сиймолар жаҳонга танилди.
Қувонарлиси, бугун ҳам мазкур жараён давом этмоқда. IRCICA – Ислом тарихи, санъати ва маданиятини тадқиқ этиш халқаро маркази барқарор ривожланиб боряпти.
Конференция турли мавзуларда маърузалар тингланди. Шунингдек, Ўзбекистондаги ислом цивилизацияси маркази директори Шоазим Миноваров “Ислом цивилизацияси маркази музейи экспозициясининг таркибий тузилиши” мавзусида маъруза қилди.
– Президентимизнинг 2017 йил 23 июндаги қарорига мувофиқ, мамлакатимиз асрлар давомида жаҳон цивилизациясининг ажралмас қисми, ислом маданияти марказларидан бири бўлиб келганини акс эттирадиган илмий-тарихий концепция ишлаб чиқилди, – дейди Шоазим Миноваров. – Марказ учун Тошкент шаҳрида маҳобатли иншоот қурилиши бошланган бўлиб, шаклан ва мазмунан тенги йўқ мазкур мажмуада юртимизда ва чет элларда сақланаётган қадимий қўлёзма, тарихий далил ва ҳужжатлар, археологик топилмалар, осор-атиқалар, замонавий ахборот-коммуникация технологиялари асосида намойиш этиладиган “Ислом санъати музейи”, улкан фондга эга кутубхона, йирик илмий тадқиқотлар маркази, энг замонавий усулларда реставрация қилиш, тиклаш ва кўпайтириш бўлимлари, нашриёт ҳамда замонавий конференция зали ташкил этиш режалаштирилган.
Конференцияда Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази директори Шовосил Зиёдов “Марказий Осиё маданияти тарихига оид манбаларда кутубхоналар ҳақида маълумотлар” мавзусида батафсил маълумот берди.
– Ўрта асрларда минтақа шаҳарларида кўплаб кутубхоналар фаолият кўрсатган, – дейди Ш. Зиёдов. – Кутубхоналар асос эътибори билан уч хил – сарой, масжид ва мадрасалар ҳамда сулолавий-хусусий кутубхоналарга ажратилган. Ушбу зиё даргоҳларида китоблар уйга берилган ёки кутубхонанинг ўзида фойдаланилган. Китобларни бошқа шаҳарга олиб чиқиш ёки сотиш қатъиян ман қилинган. Кутубхоналарда сақланаётган Абу Райҳон Беруний, Ибн Сино каби кўплаб алломаларнинг қўлёзма асарлари минтақа халқларининг илм олиши, маданияти шаклланишига катта таъсир кўрсатган.
Марказий Осиё минтақаси жаҳон цивилизацияси марказларидан бири саналади. Минтақа халқлари тарихи, маданияти, диний анъана ва урф-одатлари, аллома ва олимлар ҳаёт йўлларини ўрганиш, уларнинг меросини тадқиқ этиш долзарб масалага айланган.
Конференцияда Марказий Осиё халқлари тарихи ва маданияти ҳамда ёзма ёдгорликлари ва илмий меросига оид мавзулар ҳам муҳокама қилинди.
Қизғин мунозара, савол-жавоблар остида ўтган онлайн-анжуман йиғилганларда катта таассурот қолдирди. Ҳамкор ташкилотлар билан илмий-амалий алоқаларни янада давом эттиришга келишиб олинди.