ЎМИ матбуот хизмати

Бугун 10 июль куни Тошкент ислом институти ташаббуси билан Исломшунослик фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) Миродил Ҳайдаровнинг араб тилидаги “Шариат ва Ўзбекистон кодексида Оила ҳуқуқи: ҳанафийлик мазҳаби асосида никоҳ ва талоқ масалалари” номли китобининг онлайн тақдимоти ташкил этилди, дея хабар бермоқда Тошкент ислом институти сайти.

ZOOM дастури орқали ўтказилиб, 80дан ортиқ тадқиқотчилар, устозлар, талабалар ва қизиқувчилар иштирок этган тадбирни модератор сифатида Тошкент ислом институти ректори Уйғун Ғафуров кириш сўзи билан очиб берди. Кириш сўзида Миродил Ҳайдаровнинг илмий-касбий фаолияти тўғрисида қисқача маълумот берилди.

Шундан сўнг, китоб муаллифи Исломшунослик фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) Миродил Ҳайдаровга сўз берилиб, “Шариат ва Ўзбекистон кодексида Оила ҳуқуқи: ҳанафийлик мазҳаби асосида никоҳ ва талоқ масалалари” номли китоби тақдимоти бошланди.

Миродил Ҳайдаров китобнинг аҳамияти тўғрисида гапириб, ундаги никоҳ ва талоқ масалалари ҳанафийлик мазҳабидаги энг муътабар китоблардан бири Бурҳониддин Марғилонийнинг “Ал-Ҳидоя” асари ва Ўзбекистон Республикасининг Оила кодексидаги тегишли моддаларнинг қиёсий таҳлили араб тилида илмий асосда тадқиқ этилганини таъкидлади. Шунингдек, никоҳ ва талоққа оид замонавий масалаларда Ўзбекистон мусулмонлари идораси фатволаридан кенг фойдаланиб, мавзунинг ҳозирги кунимиздаги аҳамиятини очиб берди.

Таъкидлаш жоизки, буюк аждодимиз Бурҳониддин Марғилонийнинг тўққиз аср аввал (ҳижрий 573 йил, мелодий 1178 йил апрель ойида) таълиф этган “Ал-Ҳидоя” асаридаги никоҳ ва талоққа оид китоби илк бор Оила кодексидаги моддалар билан араб тилига таржима қилиниб, қиёсий тадқиқ қилиниши диний ва ҳуқуқий соҳадаги янгиликлардан бири бўлди.

Китоб тадқиқоти орқали Миродил Ҳайдаров ўз асарида оилалардаги келишмовчилик ва ажримларнинг олдини олишда шариат ва қонуннинг тутган роли, никоҳ ва талоқ масаласида ўзбошимчаликка йўл қўймаслик, оилада эр ва хотиннинг шаръий ва қонуний ҳуқуқлари, оилавий муносабатларни тартибга солиш каби муаммоларга алоҳида тўхталиб ўтган. Хусусан, муаллиф ҳанафий мазҳаби қоидалари асосида Ўзбекистон Республикасининг Оила кодексидаги Никоҳ ва никоҳнинг тугатилишига оид баъзи моддаларга тўлдириш ва қўшимчалар киритиш бўйича ўз таклифларини билдириб ўтди.

Тақдимотдан сўнг, Дин ишлари бўйича қўмита раисининг биринчи ўринбосари Музаффар Комилов, Ўзбекистон мусулмонлари идораси раисининг биринчи ўринбосари Ҳомиджон Ишматбеков, Имом Бухорий номидаги халқаро илмий-тадқиқот маркази директори Шовосил Зиёдов, ТИИ “Ақоид ва фиқҳий фанлар” кафедраси катта ўқитувчиси Муҳаммад Айюбхон Ҳомидов ва профессор Бахтиёр Тўраев китобнинг аҳамияти ҳақида гапириб, муаллифнинг меҳнатига юқори бериб, зарур ўринларда ўз таклифларини бердилар.

Миср Араб Республикасининг “Мактабат Ал-Азҳарийя лит-турос” нашриётида араб тилида чоп этилган ушбу китоб мутахассислар томонидан ҳам катта қизиқишга сабаб бўлди. Жумладан, Шайх Муҳаммад Тавфиқ Рамазон ал-Бутий, Дамашқ университети профессори доктор Бадиъ Саййид ал-Лаҳҳам, Шайх Исмоил Булбул ҳамда юртимиздаги исломшунос олимлар эътирофига лойиқ деб топилди.

ЎМИ матбуот хизмати

«КazakhTourism» миллий компанияси янги сайёҳлик йўналиши сифатида Қозоғистон ҳақида имижли видеороликларини яратиш ниятида.
Kazakh-tv.kz маълумотига кўра, уч тилдаги – қозоқ, рус ва инглиз тилларидаги ушбу видеоролик республиканинг фавқулодда сайёҳлик салоҳиятини яққол намоён этади. Дарвоқе, мутахассислар мамлакат ва бутун Марказий Осиё минтақаси диққатга сазовор омилга эга эканини ҳам айтишади. Бу ерда Шарқ ва Ғарб, шунингдек, замонавий инфратузилма ва қадимий цивилизацияларнинг бой тарихи уйғунлашиб кетган. Бу ерда антик даврнинг энг машҳур олимлари ишлаган. Замонавий Ўрта Осиё минтақасида улар учун бу қадар жозибадор бўлган нарсаларни туристлар туркий дунёнинг буюк алломалари изидан бориб топишлари мумкин. Бирлашган саёҳатлар уларга бу имкониятни бериши мумкин. Ўзбекистонлик мутахассислар Қозоғистон Республикаси Туркистон виляотидаги Аҳмат Яссавий мақбараларига, сўнгра Ўзбекистоннинг Тошкент вилоятидаги "Зангиота" ёдгорлик мажмуасига ва Қорақалпоғистондаги Ҳаким ота Бакирғоний мақбарасига ташрифларни қамраб оладиган трансчегаравий саёҳатларни ҳам ишлаб чиқишни таклиф этмоқда.
«Мы предлагаем сформировать Единый календарь культурных мероприятий стран тюркоязычных государств, в рамках которых необходимо будет координировать организацию различных фестивалей, демонстрирующих культуры и традиции тюркоязычных стран», - сказал председатель Государственного комитета по развитию туризма Узбекистана, Азиз Абдухакимов.
"Биз туркий тилли мамлакатларда маданий тадбирларнинг ягона тақвимини яратишни таклиф қиламиз, унда туркий тилли мамлакатларнинг маданияти ва анъаналарини намойиш этувчи турли фестивалларни ташкил этишни мувофиқлаштириш керак бўлади", - дейди Ўзбекистон туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси раиси Азиз Абдуҳакимов.
Ихтисослашган сунъий йўлдош телеканали Қозоғистон, Туркия, Озарбайжон, Ўзбекистон ва Қирғизистон доимий аъзо бўлган Туркистон Кенгаши давлатларининг сайёҳлик салоҳиятини тарғиб қилади. Мутахассислар республикаларда туристик йўналишларнинг ягона харитасига эга умумий Интернет порталини яратишни ҳам таклиф қилмоқдалар. Сайтда маҳаллий ва хорижий сайёҳларга туркий халқларнинг тарихи, маданияти, анъаналари ва замонавий ҳаёти ҳақида маълумотлар берилади, виртуал саёҳатлар ва экскурсияларни жойлаштириш имконини беради.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Бугунги кунда Германия Европадаги шарқшунослик ва исломшунослик фанлари ривожланган мамлакатлардан бири ҳисобланади. Охирги икки юз йил давомида бу мамлакатдан юзга яқин йирик исломшунос ва шарқшунос олимлар, араб, форсий ва туркий  тилларда ёзилган мўътабар манбаларнинг моҳир таржимонлари етишиб чиқди. Жумладан, Фридрих Август Деофидус Тоулукнинг (1799-1877) “Ваҳдати вужуд” номли китобини  мутолаа  қилган  диалектика мактаби  назариётчиси ва файласуфи Георг  Вильгельм Фридрих Гегель (1770-1831) шу даражада Мавлоно Жалолиддин Румий қарашларининг таъсири остига тушиб  қоладики, унинг “ваҳдати вужуд” назариясини ўзининг “Фалсафий фанлар энциклопедия”сида ҳам  келтиради.

     Филология фанлари доктори, профессор Аннемарие Бригитта Шиммел Германиянинг XX асрдаги машҳур исломшунос ва шарқшунос олимаси ҳисобланади. У ислом тарихи, адабиёти, фалсафаси ва айниқса, тасаввуфга доир 120 дан ортиқ асар ёзган. Шу жумладан, унинг “Жонон менинг жонимда” номли асари олмон тилидан ўзбек тилига таржима ва нашр қилинган.

Исломшунос немис олимлардан яна бир Аннемарие Шеммел бўлиб, у тасаввуф таълимотининг йирик тадқиқотчиларидан бири сифатида  аҳамиятга молик асарлар қолдирган.  Жумладан, у ўзининг “Шамс шукуҳи” номли китобида Мавлоно Жалолиддин Румийнинг тасаввуф фалсафаси ва  илоҳиётга оид  фикрларини тадқиқот доирасига  тортар экан, унга нисбатан  бўлган ҳар қандай  шубҳани  бартараф этиш, унинг  нуроний ва  самимий чеҳрасини  кўрсатишга  ҳаракат қилади. Шиммел ўз асарларида ваҳий, инсон мақоми, моддий дунё акси, ҳақиқий ишқнинг асл илдизи каби мавзуларга оид Румийнинг фалсафий фикрларига жиддий эътибор қаратади.

Бугун биз батафсил ёритмоқчи бўлган машҳур немис исломшунос ва тасаввуфшунос олими Берндт Рудольф Радткдир.  У 1944 йилда Германияда туғилиб, 1966-1974 йиллар мобайнида Швециянинг Базл университитетида тадқиқотчи сифатида фаолият олиб борган.

Берндт Рудольф Радтк Марказий Осиёдан чиққан буюк мутафаккирлар ҳаёти ва илмий меросини тадқиқ қилиш борасидаги изланишлари билан ҳам шуҳрат қозонган. Б.Р.Радткнинг ана шундай қимматли тадқиқотларидан бири унинг машҳур исломшунос олим Фритис Майер илмий раҳбарлиги остида “Учинчи ҳижрий (милодий IX аср) асрнинг мусулмон олими Ал-Ҳаким ат-Термизий” мавзусида ёқлаган докторлик диссертацияси эди.

У 1992 йилдан буён Утрих университетида форс ва араб тиллари мутахассиси сифатида талабаларга сабоқ бериб келмоқда.

Берндт Рудольф Радткнинг немис тилида ёзилган юздан ортиқ мақолалари асосан ислом дини тарихи, фалсафаси ва маданияти, тасаввуф таълимоти тадқиқотига бағишланган бўлиб, Европадаги бир қатор илмий журнал ва мажмуаларда нашр этилган, “Араб адабиёти энциклопедияси” ва “Ислом энциклопедияси” каби йирик фундаментал илмий манбаларга киритилган.

Берндт Рудольф Радтк ўттиз йилдан ортиқ давр мобайнида олиб борган тадқиқотлари натижасида улуғ мутасаввиф ва муҳаддис, “Ҳакимия” тасаввуфий-ирфоний мактабининг асосчиси, улуғ юртдошимиз Ҳаким ат-Термизий ҳаёти ва маънавий меросига оид бир қатор рисола ва илмий мақолалар эълон қилган. Бу борада айниқса, унинг “Ал-Ҳаким ат-Термизий” номли монографияси алоҳида ўрин тутади.

Радткнинг Ҳаким ат-Термизий ҳаёти ва меросини ўрганиш бўйича амалга оширган йирик ишларидан яна бири мутафаккирнинг араб тилида ёзилган “Бадв уш-шаън” асарининг немис тилига қилган таржимасидир. Ундан сўнг 1996 йилда Берндт Радтк америкалик олим Жон Укин билан ҳамкорликда Англияда Ҳаким Термизийнинг “Бадв уш-шаън” ва “Сийрат ул-авлиё” асарларини инглиз тилидаги таржимаси ва шарҳи билан бирга нашр эттирган. “Сийрат ул-авлиё”нинг Б.Радтк томонидан нашрга тайёрланган танқидий матни (аслиятда, араб тилида) эса 1992 йил Байрутда чоп этилган. Мазкур асарнинг инглиз ва араб тилларидаги вариантлари асосида бир қанча тасаввуфий асарларни инглиз тилидан форс тилига таржима қилган эронлик тасаввуфшунос олим Мажидиддин Кайвоний 2000 йилда “Мафҳуми “валоят” дар оғози ирфони исломий” (“Ислом ирфонининг бошланиши даврида “валоят” тушунчаси”) номи остида форс тилига таржима қилиб, чоп эттирди.

Ҳозирги кунда Берндт Рудольф Радткнинг ўндан ортиқ ёзган асарлари жумладан, “Ҳаким Термизийнинг уч асари” номли монографияси, “Мистик ал-Ҳаким ат-Термизий”, “Ал-Ҳаким ат-Термизий – IX аср ислом дини пешвоси”, “Хуросон ва Трансоксиания (Мовароуннаҳр)лик илоҳиёт пешволари ва мистик (суфий)лар” каби асар ва мақолалари жаҳон тасаввуфшунослигида қимматли тадқиқотлар сифатида кенг фойдаланилади. Чунончи, Термизий алломалар ҳаёти ва илмий-адабий мероси бўйича тадқиқотлар олиб борган ўзбек олимлари Р.Абдуллаев ва Ж.Чўтматов бир неча ўринда Б.Радткнинг Ҳаким ат-Термизийга оид рисоласига мурожаат этганлар.

Хулоса қилиб айтганда, Б.Радткнинг ислом тарихи ва фалсафасига оид тадқиқотлари жаҳон исломшунослиги тарихида ўзига хос аҳамиятга эга. Уларни ўзбек тилига таржима ва нашр қилиш шак-шубҳасиз, ўзбек исломшунослигининг ривожи учун ҳам хизмат қилади. 

Мухлисабону Махкамова

Ўзбекистон Халқаро Ислом академияси

Исломшунослик факултети талабаси

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг Самарқанд вилоятидаги вакили, вилоят бош имом хатиби Зайниддин Эшонқулов иштирокида Самарканд шаҳри отинойилари билан учрашув бўлиб ўтди. Унда 139 нафар отинойига фаолиятларини юритиши учун Ўзбекистон мусулмонлар идорасининг махсус гувоҳномалари топширилди.
“Отинойилар касбий маҳорати, билим савиясини оширишга қаратилган ўқув машғулотлари ташкил этилиши бизга жуда яхши имконият бўлди, – дейди ЎМИ Самарканд вилояти бош имом хатибининг хотин-кизлар масалалари буйича маслахатчиси Н.Темирова. – Ўқув машғулотлари якуни бўйича ўтказилган тест синовларидан муваффақиятли ўтган 847 нафар вилоятимиз отинойиси махсус сертификатни қўлга киритиб, фаолият юритаётган эди.
Ушбу отинойиларимиз жорий йилнинг 20-23 июнь кунлари Республика комиссиясидан имтиҳондан ўтишди. Якуний натижаларига кўра, 550 нафар отинойи Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг отинойилик фаолиятини юритиш бўйича гувоҳномасига сазовор бўлишди. Ана шу гувоҳномалар вилоятимиз бош имом хатиби З.Эшонқулов иштирокида Самарканд шахрининг 139 нафар отинойисига берилди. Бу эса ўз навбатида отинойилар зиммасидаги масъулиятни янада оширади.
Аллоҳ таоло отинойиларимизга халқимиз маънавий-маърифий дунёқарашини бойитиш йўлида сарф этаётган беминнат меҳнати, хизмат ва вақтларининг ажру мукофотини зиёда қилсин”.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати