Ислом динида бешта фарз бор:

Имон

Намоз

Рўза

Закот

Ҳаж.

Имонда еттита фарз бор:

Аллоҳга;

Аллоҳнинг фаришталарига;

Аллоҳнинг китобларига;

Аллоҳнинг пайғамбарларига;

Охират кунига;

Тақдирга, яъни яхшилик ҳам, ёмонлик ҳам Аллоҳдан эканига;

Ўлимдан кейин қайта тирилмоққа ишониш.

Таҳоратда тўртта фарз бор:

Юзни пешонадан, сочлар чиққан жойдан, ияк остигача ва икки қулоқ орасидаги қисмини ювиш.

Қўлларни тирсаклари билан бирга қўшиб ювиш.

Бошнинг тўртдан бирига масҳ тортиш.

Оёқларни тўпиқлари билан қўшиб ювиш.

Ғуслда учта фарз бор:

Оғизни ғарғара қилиб чайиш.

Бурунни ачиштириб чайиш.

Баданнинг ҳамма жойини ювиш.

Таяммумда тўртта фарз бор:

Ният

Пок тупроққа таяммум қилиш

Икки қўлни пок тупроққа уриб, юзга суриш

Қўлларни яна тупроққа уриб, қўлларга тирсак билан қўшиб суриш.

Намозда ўн иккита фарз бор:

Олтитаси намоз ташқарисида, олтитаси намоз ичида.

Намоз ташқарисидагилар «шарт», ичидагилар «рукн» дейилади.

Намознинг олти шарти:

Таҳорат бузилган бўлса, таҳорат қилиш, жунуб бўлган бўлса, ғусл қилиши.

Бадан, кийим ва намоз ўқиладиган жой нажосатдан тоза бўлиши.

Аврат ёпиқ бўлиши.

Қиблага қараб туриш.

Ўз вақтида ўқиш.

Ўқийдиган намозига ният қилиш.

Намознинг олти рукни:

Ифтитоҳ такбири

Қиём

Қироат

Руку

Сажда

Қаъда (сўнгги ўтириш).

Қолган фарзлар

Илм олиш.

Амри маъруф ва наҳий мункар.

Ҳайз ва нифос илмини билиш.

Ризқни ҳалол йўл билан топиш.

Шариатда ҳалол дейилган нарсаларни ейиш ва ҳаром дейилган нарсалардан ўзини тийиш.

Муҳим вазифалар

Аллоҳ таолони зикр этиш

Ҳалолдан еб-ичиш

Таҳорат олиш, ғусл қилиш

Беш вақт намоз ўқиш

Ризқни Аллоҳдан деб билиш

Тоза кийим кийиш

Аллоҳга таваккул қилиш

Қаноаткор бўлиш

Аллоҳга шукр қилиш

Аллоҳнинг қазо ва қадарига рози бўлиш

Балоларга, мусибатларга сабр этиш

Гуноҳларга тавба қилиш

Ихлос билан ибодат этиш

Шайтонни душман билиш

Ҳар бир ишда Қуръони каримни ҳужжат, дастур деб билиш

Ўлим муқаррарлигига ишониб, унга тайёр бўлиш

Яхшиликка буюриш, ёмонликдан қайтариш

Аллоҳ севганини севиш, севмаганидан қочиш. Ҳар бир ишни Аллоҳ учун қилиш

Ота-онага яхши муносабатда бўлиш ва уларга итоат этиш

Қариндошларни зиёрат қилиш

Омонатга хиёнат этмаслик

Аллоҳнинг азобидан қўрқиш

Аллоҳга, Пайғамбарга итоат қилиш

Гуноҳлардан қочиш, ибодат билан машғул бўлиш

Ўйлаб, тадбир билан иш кўриш

Коинотга ибрат назари билан боқиш

Тилни ёмон сўзлардан сақлаш

Қалбни поклаш, беҳуда сўзларни гапирмаслик, фойдасиз ишларни қилмаслик

Ҳеч кимга ёмонлик қилмаслик

Ҳеч кимни масхара этмаслик, миннат қилмаслик

Ҳаромга қарамаслик

Сўзига содиқ бўлиш, тўғриликдан айрилмаслик

Сеҳр-жоду қилмаслик

Ёмон сўзларни эшитмаслик

Илм таҳсил этиш

Тўғри ўлчаш ва тўғри тортиш

Фақирга садақа бериш, муҳтожга ёрдам бериш

Аллоҳнинг раҳматидан умид узмаслик.

Нафсга (ёмон орзуларга) тобе бўлмаслик.

Аллоҳ учун ейиш, едириш

Кифоя қиладиган даражада ризқ талаб этиш

Молининг закотини бериш

Ҳайз ва нифос ҳолатида хотинига яқинлашмаслик

Қалбини маъсият ва ёмонликлардан тозалаш

Кибр қилмаслик

Етимнинг молини сақлаш

Беш вақт намозни вақтида ўқиш

Зулм ва ҳақсизлик билан халқнинг молини емаслик

Аллоҳга ширк келтирмаслик

Ароқ ичмаслик, қимор ўйнамаслик, пора олмаслик, пора бермаслик

Зинодан қочиш

Бекорчи ишлар учун қасам ичмаслик.

ЎМИ матбуот хизмати

ЎМИ матбуот хизмати

ҚАЗО НАМОЗЛАРИ

Мўмин-мусулмонлар намозларини доимо вақтида ўқиши лозим. Лекин бирор сабаб билан, масалан, ухлаб қолиб вақтини ўтказиб юборган намознинг қазосини ўқиши керак. Фарз ва витр намозлар вақтида ўқилмаса, уларнинг қазосини ўқиш лозим.

Намозни вақтида ўқимаслик катта гуноҳдир. Шунинг учун қазо намози ўқилгач, Аллоҳ таолодан мағфират тилаш ва ҳар намозни ўз вақтида, қазо қилмай ўқишни насиб этишини сўраб дуо қилиш керак.

Намозларни иложи борича ўз вақ­тида адо этишга ғайрат қилиш керак. Инсоннинг ўзига боғлиқ бўлмаган ҳолатлар бундан мустасно. Ана шу ҳолатлар сабаб намоз қазо бўлиб қолса, уларни адо этиш учун маълум бир вақт белгиланмаган. Аммо куннинг уч вақтида – кун чиқаётган, қуёш тиккага келган ва кун ботаётган вақтларда қазо намозларни ўқиб бўлмайди. Бу уч вақтдан бошқа исталган пайтда қазо намозларни ўқиш жоиз (“Баҳрур роиқ”).

Қазо намозлар бир кунлик, яъни беш вақт намоз бўлса, вақт намози ва улар ўртасида тартибга риоя қилинади. Агар, қазо намозлар олти вақтдан кўпайиб кетса, тартибга риоя қилиш шарт эмас.

 Кўп йил ўқилмаган намозларнинг қазосини ўташда тартиб шарт бўлмаса-да, тартибга риоя қилиш (яъни, олдин бомдод, кейин пешин сўнг асрни ўқиш) мустаҳабдир (“Фатовойи Ҳиндийя”).

Кўп намозлари қазо бўлган киши уларнинг ҳаммасини бир жойда, кетма-кет адо этмоқчи бўлса, битта азон айтиб, ҳар бирини бошлашдан олдин қомат айтиши мумкин, хоҳласа ҳам азон, ҳам қомат айтади (“Ҳидоя”). Аммо қазоларини алоҳида-алоҳида вақтлар ва жойларда адо этса, ҳар бир қазо намоз учун азон ва қомат айтиши шартдир (“Баҳрур роиқ”).

Сафарда ўқилмай қолган намоз ҳазарда (ватанда) ҳам қаср қилиб ўқилади. Ҳазарда ўқилмаган намознинг қазоси сафарда тўлиқ ўқилади.

Кўп йиллик намозларнинг қазосини ўқимоқчи бўлган одам намознинг ҳар бир ракатида Фотиҳа билан бирга замсура ўқийди (“Заҳирия”). Бунга сабаб агар Аллоҳ таоло ўша қазо намозларини бандадан кечиб юборган бўлса, ўтаган намозлари нафл бўлади. Нафл намозларнинг ҳар бир ракатига Фотиҳа ва замсура ўқиши шарт.

САЖДАИ САҲВ

Намознинг фарз ё вожиб амалларидан бири вақтидан кечиктирилса ёки вожиб амали унутилиб, адо этилмаса, масалан, киши тўрт ракатли намозларда биринчи икки ракатдан сўнг қаъдада ўтирилса ё унда ташаҳҳуддан кейин салавотни ўқиб қўйса, қаъдаи охирада (охирги ўтиришда) «Ташаҳҳуд» ўқиб, намозни ёлғиз ўқиётган бўлса икки томонга, жамоатда бўлса ўнг томонга салом беради ва «Аллоҳу акбар», деб икки марта сажда қилади. Бу икки сажда «саждаи саҳв»  дейилади ва яна чўкка ўтириб ташаҳҳуд, салавот, дуо ўқиб, ўнг ва чап томонга салом бериб намозни тугаллайди.

Пайғамбаримиз Муҳаммад (алайҳиссалом) дуо ибодат эканини айтганлар. Шунинг учун намоз тугагач, дуо қилиш лозим: «Эй Раббимиз, бизга бу дунёда ҳам, охиратда ҳам яхшиликни бергин ва бизни дўзах азобидан сақлагин».

ЎМИ матбуот хизмати

ЎМИ матбуот хизмати

САФАРДА НАМОЗ ЎҚИШ

Бизнинг динимиз осон ва енгил диндир.

Киши яшаб турган жойидан ўртача юришда камида (90 чақирим) масофага боришни ният қилиб йўлга чиқса, қишлоғи ёки шаҳрининг охирги уйлари кўринмай қолган дақиқадан бошлаб мусофир ҳисобланади. Ана шунча масофа йироқ жойдаги шаҳар ё қишлоққа етгач, у ерда ўн беш кун ё ундан кўп туришни ният қилса, унга бориш ва келиш йўлида мусофир саналади, у ерга етиб боргач, муқим бўлади. Агар у жойда ўн беш кун туришни ният қилмаса, у ерда ҳам мусофир ҳисобланади.

Мусофир тўрт ракатли фарз намозларнинг икки ракатини ўқийди. Бироқ шом намозининг уч ракат фарзи ва уч ракатлик витр намозларини тўлиқ адо этади. Агар мусофир муқимга иқтидо қилса, тўрт ракатлик фарзларни ҳам тўлиқ ўқийди. Муқим киши мусофир кишига иқтидо қилиб намоз ўқиётган бўлса, мусофир имом икки ракатдан сўнг салом бергач, эргашувчи салом бермай, ичида «Аллоҳу акбар» деб қиёмга туради, қолган икки ракатни қироат қилмай, ўзи ўқиб тугатади.

ИМОМГА ИҚТИДО ҚИЛИШ

Суюкли Пайғамбаримиз Муҳаммад (алайҳиссалом) жамоат билан ўқилган намознинг савоби киши ёлғиз ўқиган намознинг савобидан йигирма етти марта ортиқ эканини айтганлар.

Беш вақт намознинг фақат фарзлари, жума намозининг икки ракат фарзи, ҳайит намозлари, Рамазон ойида таровеҳ ва витр намозлари имомга иқтидо қилиб ўқилади. Имомга эргашиб жамоат билан намоз ўқийдиган киши «муқтадий» дейилади.

Муқтадий:

Намозга ният қилганда “шу имомга иқтидо қилдим”, деб ҳам ният қилиши лозим. Масалан, «Юзимни Каъбанинг бир тарафига қаратиб, шу имомга иқтидо қилиб, шу вақт бомдод намозининг икки ракат фарзини ­Аллоҳ таоло учун ўқишни ният қилдим».

Имом ифтитоҳ такбирини айтгач, муқтадий ундан кейин ифтитоҳ такбирини айтиб, қўлларини боғлаб киндиги остида тутади ва ичида ўзи эшитадиган даражада фақат Сано (Субҳанака) ўқийди, Фотиҳа ва яна бир сурани ўқимайди. Овоз чиқариб ўқиладиган бомдод, шом, хуфтон намозларининг фарзида, жума намозининг фарзида, ҳайит намозларида, Рамазон ойида таровеҳ ва витр намозларида имом Фотиҳа сурасини тугатгач, муқтадий ичида «Омин» дейди.

Рукуда уч марта «Субҳана роббиял ъазийм», дейди. Имом «Самиъаллоҳу лиман ҳамидаҳ», деб тик тургач, «Роббана лакал ҳамд», дейди. Саждада ҳам муқтадий уч марта «Субҳана роббиял аъла»ни айтади.

Чўкка ўтирганда муқтадий ичида «Аттаҳийят», салавот, дуо ўқийди ва имом билан бирга салом беради.

Имомга иқтидо қилиб жамоат билан бирга намоз ўқиётган киши барча амалларни имомдан кейин бажаради, ундан олдин бажармайди.

Жамоатга кечикиб келиб қўшилган киши ифтитоҳ такбирини айтиб, имомга эргашади. Охирги ўтиришда «Аттаҳийят»ни ўқиб, имомнинг салом беришини кутади. Имом бир томонга салом бергач, у салом бермай «Аллоҳу акбар» деб туради ва қолган, имом билан ўқимаган ракатларни ўзи ўқиб намозни тугатади.

Имом руку қилаётганда, яъни имом рукудан бош кўтармасидан олдин ният қилиб, жамоатга қўшилган киши ўша ракатни ўқиган ҳисобланади.

Жамоат намозида биринчи ракатга етиша олмаган киши масбуқ дейилади. Бизнинг мазҳабимизда масбуқ етишган ракатларини имомга иқтидо қилиб ўқийди. Сўнг қолган ракатларини ўзи ўқийди (Сарахсий “Муҳийт”). Масбуқ етолмаган ракатларини ўқишга тургандаги ракати қироат хусусида намозининг биринчи ракати бўлади, ташаҳҳуд хусусида эса кейинги ракати ҳисобланади. Шунинг учун, имом бир ракат ўқиганидан кейин қўшилган бўлса, кейин бир ракатга замсура қилади, агар икки ракатдан кейин қўшилган бўлса икки ракатга зам сура қилади.

Шом намозининг охирги ракатига етишган масбуқ ета олмаган икки ракатнинг орасини қаъдага ўтириш билан айиради, шу тариқа у шом намозида уч марта қаъдада ўтирган бўлади. Ушбу икки ракатда Фотиҳа ва зам сура ўқийди. Бу ракатлардан бирида қироат қилмаса, намози бузилади.

Тўрт ракатли намозларнинг охирги ракатида жамоатга қўшилган масбуқ имомдан сўнг ўқиган биринчи ракатида Фотиҳа ва зам сура ўқийди. Кейин ўтириб ташаҳҳуд ўқийди. Сўнг туради ва бу ракатда ҳам Фотиҳани ўқиб, битта сурани зам қилади. Кейин рукуга боради, сажда қилади ва ўтирмасдан тўртинчи ракатга туради. Бу ракатда фақат Фотиҳа сурасини ўқийди. Шундан кейин охирги қаъдага ўтириб, ташаҳҳуд, салавот ва бошқа дуоларни ўқийди. Сўнг салом бериб, намозни тугатади (“Хулоса”).

Масбуқ имомга қироати овоз чиқариб ўқиладиган ракатда етишса, саҳиҳ қавлга кўра, санони (“Субҳанакаллоҳумма...”) ўқимайди (“Хулоса”). Бироқ бу ҳолатда, етолмаган ракатини ўқиш учун турганида санони ўқийди ва қироат учун “аъузу...” ҳамда “Бисмиллаҳ...”ни айтади (“Фатовойи Қозихон”, “Хулоса”, “Заҳирия”).

Масбуқ имомга қироати ичида ўқиладиган ракатга етишса, санони ўқийди. Имомга рукуда ва саждада етишган киши қарайди: агар санони ўқиб ҳам, имом билан руку ва саждага қила олишига кўзи етса, санони қиёмда (тик туриб) ўқийди. Бунга кўзи етмаса, санони ўқимай, имомга эргашади. Масбуқ имомга руку ёки саждада етишмаса, бундай қилмайди.

Имомга қаъдада етишган киши санони ўқимайди, такбири таҳримани айтиб, тезда ўтиради (“Баҳрур роиқ”).

Масбуқ қуйидаги ҳолларда имом салом беришидан олдин намознинг қолган ракатларини ўқиш учун туриши мумкин: масҳ қилган бўлса-ю, масҳ муддати ўтиб кетишидан қўрқса; узр соҳиби бўлса ва вақтнинг чиқиб кетишидан хавотирланса; бомдод намозида қуёш чиқиб қолишидан қўрқса; ҳадас етиб қолишидан, яъни таҳорати кетиб қолишидан қўрқса; агар имомнинг салом беришини кутган тақдирда, олдидан одамлар кесиб ўтишидан қўрқса (“Важизул Кардарий”).

Масбуқ, санаб ўтилган ҳолатлардан бири бўлмаганида, ташаҳҳуд миқдорича ўтиргач, имомнинг салом беришини кутмай туриб кетса, намози таҳримий макруҳ билан жоиз бўлади (“Фатҳул қадир”).

ЎМИ матбуот хизмати