Инсон ҳаётини мевали дарахтга қиёслашади. Ваҳоланки унга мўъжизавий сўзни қўшиб қўйса ҳам бўлар экан. Чунки, у бир мавсумнинг ўзида ҳисобсиз куртаклар тугиши, гуллаши, кўпдан-кўп мевалар бериши мумкин. Кексалик эса, худди мевалар етилган мўъжизавий боққа ўхшайди. Луқмони Хакимдан:  «Нега ҳадеб ўғлингизга насиҳат қилаверасиз?», деб сўрадилар. «Кексаларнинг  насиҳати ёшлар учун боғбон ниҳолни тарбия қилган кабидир», деб жавоб берди у киши.  Фарзандлар учун ота-онасининг панд-насиҳатларига риоя этишлик фарз ҳисобланади. Ҳадисда айтиладики: «Отага итоат этиш Аллоҳга итоат этишдир. Унга гуноҳкор бўлиш Аллоҳга гуноҳкор бўлиш билан баробардир».

Яна бошқа бир ҳадисда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай марҳамат қилганлар: «Агар орангизда мункиллаган қариялар, ўтлаб юрган жонзотлар ва эмизикли чақалоқлар бўлмаганида эди, бошингизга балолар ёмғирдек ёғилур эди».

Ёши улуғларимизнинг биз учун тер тўкиб ҳаракат қилаётганларини, қўлларидан келадиган барча яхшиликларни фақат фарзандларига аташларини яхши билишимиз, бунинг шукронаси учун уларга итоатда бўлишимиз, айтганларини бажаришимиз, отамиз чарчаган пайтда ва унга ёрдам керак бўлганида дарҳол кўмакка шошилишимиз, фарзандлик бурчини ўташга ҳамиша шай туришимиз лозим. Зеро, ҳадисда айтилади: «Ота-оналарингизга қандай яхши муомала қилсангиз, фарзандларингиз ҳам сизга шундай муомала қиладилар». 

Бу дунёда инсонни қилган яхшиликлари-ю, эккан дарахтлари, вояга етказган фарзандлари-ю, тарбиялаган шогирдлари улуғлайди. Инсон дунёга келиб, умргузаронлик қилади, ўсади, улғаяди. Кечаги гўдак, бугун йигит. Вақт ўтиши билан ёшлик ҳам бевафо дўст сингари ташлаб кетади бизни. Зеро, бу ҳаёт қонунидир. Бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам муборак ҳадиси шарифларида шундай деганлар:  «Одамларнинг яхшиси узоқ умр кўриб, шу умрини яхши амал билан ўтказганидир». Минг афсуслар бўлсинки, қариялар ва  кекса ота-оналар баъзи бир ноқобил фарзандлар назарида дардисардек, ортиқчадек туюлади. Бирор даврага кирган ёшлар ёки фарзандлари баъзан “уф” тортадилар. “Қариганда уйда ўтирса бўлмасмикин-а?” деб, нотўғри ўйлайдилар. 

Ҳа, ҳаётнинг ўзига хос аччиқ ва ширин томонлари бор. Айниқса, кексалар эътиборга, меҳр-мурувват ва шавқатга  жуда муҳтож бўладилар. Киши етмишга етса, янада табарруклашади. Бундай инсонларга қулоқ тутмоқ ва панду насиҳатларини олмоқ лозим. Оилани оёққа турғазган, ўғил-қизларни ўстириб, едириб-ичирган, оила, фарзандлар камолини деб елиб югурганлар ҳам шулар. Кексаликнинг муаян мушкулотлари, мураккабликлари бор. Беморлик, кўз хиралашиши, оёқ-бел оғриши, кучдан қолиш, аввалги завқ-шавқларнинг сусайиши, қадамнинг майда, йўллар эса олис бўлиб қолиши экан. Ҳаётда, атрофимизда яхши  кишилар борлигидан, улар билан ёнма-ён яшаётганимиздан қувонишимиз керак. Унутмайлик, имон-эътиқодли қариялар бўлмаган жойда яхши тарбияли ёшлар ҳам бўлмайди. Қарияларимизга ғамҳўрлик қилиш, уларни парвариш этиш ёшларнинг бурчи бўлиб, бунга катта ажрлар берилади. Ҳадиси шарифда айтиладики: «Аллоҳнинг розилиги отанинг розилигида ва Аллоҳнинг ғазаби отанинг ғазабидадир». Аллоҳ таоло улуғ ёшдаги ота-оналаримизни  Ўзининг ҳифзу ҳимоятида сақлаб, халқ тинчлиги ва фаровонлигини тилаб қилаётган дуоларини мустажоб айласин. 

Муслим АТАЕВ,

Фатво бўлими ходими

ЎМИ Матбуот хизмати

Динимизда илмга ва илм аҳлига катта аҳамият берилган. Уларнинг мартабаси юқорига қўйилган.

Аллоҳ таоло Қуръони Каримда шундай деган:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قِيلَ لَكُمْ تَفَسَّحُوا فِي الْمَجَالِسِ فَافْسَحُوا يَفْسَحِ اللَّهُ لَكُمْ وَإِذَا قِيلَ انشُزُوا فَانشُزُوا يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ

“Эй иймон келтирганлар! Агар сизларга мажлисларда силжиброқ ўтиринг, дейилса, бас, силжинг, агар туринг дейилса, туринг. Аллоҳ сизлардан иймон келтирганларни ва илмга берилганларнинг даражаларини кўтарур. Аллоҳ нима қилаётганингиздан хабардордир”. (Мусулмонлар Пайғамбар алайҳиссалом мажлисларида иймон ва илм олардилар. Шунинг учун ҳам ҳамма катта қизиқиш билан, иложи борича, у зотга яқинроқ ўтиришни хоҳларди. Ушбу оят нозил бўлгач, илм олиш мажлисини ҳаммага кенг тарғиб қилиш зарурлиги эслатилиб, мажлис аҳлининг барчасига жой беришни йўлга қўйишга даъват этилди.) (Мужодала сураси, 11-оят).

Албатта, шариат уламолари Пайғамбарлар алайҳимуссаломнинг меросхўрлари ҳисобланишади. Бу ҳақида Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам хабар берганлар.

Абу Дардо розияллоҳу анҳу ривоят қилади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам дедилар: “Уламолар пайғамбарларнинг меросхўрларидир, пайғамбарлар эса динор ҳам, дирҳам ҳам мерос қолдирмаганлар, балки илмнигина мерос қилиб қолдирганлар. Кимда-ким уни олган бўлса, мўл улушни олибди”. Бу ҳадисни Абу Довуд, Термизий, Аҳмад ва бошқа муҳаддислар ривоят қилишган.

Шариат уламоларини ҳурмат қилиш, эъзозлаш Аллоҳ таолони улуғлаш туркумига киради.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бу ҳақида шундай деганлар: “Албатта, мусулмон (Исломда соч-соқоли оқарган) қарияни, Қуръонни ўрганиб, ёдлаб, унда ғулувга кетмаган ва ундан узоқлашиб, жафо қилмаган (Қуръон ҳомили бўлган) кишини ва адолатли султонни икром қилиш Аллоҳни улуғлашдандир”. Абу Довуд ривоят қилган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уламоларнинг ҳаққини танимаган, билмаган кишига таҳдид қилганлар, уни қўрқитганлар. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кексаларимизни ҳурмат қилмаган, кичикларимизга раҳм қилмаган ва олимларимизнинг ҳаққини билмаган кимса биздан эмас” деб марҳамат қилганлар. Ҳоким “Мустадрак”да ривоят қилган.

Шу билан бирга уламолар маъсум, хатодан холи эмаслар. Улар ҳам инсон. Лекин улар қилган ижтиҳодлари учун ажр оладилар. Ҳатто ижтиҳодлари хато бўлиб чиқса ҳам. Бу ҳақиқат Набий соллаллоҳу алайҳи васалламдан собит бўлган бўлиб, у зот алайҳиссалом “Агар ҳоким (ҳукм қилувчи олим) ижтиҳод қилганда, ижтиҳоди тўғри бўлса, унга иккита ажр, агар ижтиҳод қилганда, ижтиҳоди хато бўлса, унга битта ажр бўлади” деганлар. Муттафақун алайҳ.

Ушбу ҳадис ҳоким ижтиҳод пайтида хато қилиб қўйиши эҳтимоли борлиги ва у шу хатосида узрли эканига очиқ-ойдин далилдир.

Уламоларнинг борлиги неъмат, уларнинг вафоти катта мусибатдир. Чунки, уларнинг вафоти сабабли Ер юзидан илм кўтарилади.

Бир ҳадисда шундай дейилган: “Албатта, Аллоҳ таоло илмни бандаларидан бирданига тортиб олмайди. Лекин уламоларнинг (руҳларини) қабз қилиш билан илмни тортиб олади. Ҳатто бирорта олим қолмай, одамлар жоҳилларни бошлиқ қилиб оладилар. Улардан савол сўрайдилар. (Жоҳиллар) илмсиз равишда фатво бериб, ўзлари ҳам адашадилар, (бошқаларни ҳам) адаштирадилар”. Имом Бухорий Абдуллоҳ ибн Амр розияллоҳу анҳумодан ривоят қилганлар.

Шариатнинг муҳим ҳукмларидан бири шуки, уламоларнинг обрўларига тил теккизиш, бу мавзуга шўнғиш, хатоларини пойлаш ва мажлисларда суҳбат учун уларни нишон қилиб олиш мутлақо жоиз эмас.  

Имом Аҳмад раҳимаҳуллоҳ шундай деганлар: “Уламоларнинг гўштлари заҳарлидир. Ким уни ҳидласа, касал бўлади ва ким уни еса, ўлади”.

Салафи солиҳларимиз уламоларни гўзал сифатлар билан зикр қилар ва уларнинг обрўсига тил теккизишдан, уларга ёмонлик қилишдан жуда эҳтиёт бўлардилар.

Ибн Муборак раҳимаҳуллоҳ бундай деганлар: “Ким уламоларни менсимаса, масхара қилса, охирати куяди. Ким амирлар (раҳбарлар)ни менсимаса, масхара қилса, дунёси барбод бўлади. Ким биродарларни менсимаса, масхара қилса, муруввати (одамгарчилиги) ва ҳайбати йўқолади”.

Имом Авзоъий раҳимаҳуллоҳ: “Аҳли илмни, хусусан, уларнинг катталарини, улуғларини ёмонлаш, ғийбат қилиш кабира гуноҳлардандир” деганлар.

Имом Абу Ҳанийфа раҳимаҳуллоҳ бундай деган эканлар: “Устозим Ҳаммод вафот этгандан бери қачон намоз ўқисам, ота-онам билан бирга унинг ҳаққига ҳам истиғфор айтдим”.

Доктор Аҳмад Абдулҳодий Шоҳин

мақоласи ва интернет маълумотларидан

Нозимжон Иминжонов таржимаси

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 20 сентябрь куни мамлакатимизда бўлиб турган Мувофиқлаштирувчи гуруҳнинг етакчи араб жамғармалари делегациясига бошчилик қилаётган Ислом тараққиёт банки Президенти Бандар Ҳажарни қабул қилди.

Давлатимиз раҳбари меҳмонни самимий қутлар экан, Ислом тараққиёт банки билан мамлакатимизда устувор ижтимоий-иқтисодий ва маданий-гуманитар лойиҳаларни амалга оширишда кўп йиллик шериклик қарор топганини катта мамнуният билан қайд этди.

Бугунги кунда Ўзбекистоннинг ИТБ гуруҳи билан ўзаро манфаатли ҳамкорлиги доирасида юртимизга 1,9 миллиард долларлик имтиёзли кредит маблағлари жалб этилган бўлиб, улар иқтисодиётнинг турли тармоқларига оид лойиҳаларни ўз ичига олади. 

Ушбу лойиҳалар йўл-транспорт, энергетика ва коммунал инфратузилмани модернизация қилиш, қишлоқ жойларда уй-жой қурилиши, ичимлик суви билан таъминлаш тизимини, соғлиқни сақлаш ва таълимни ривожлантириш, тадбиркорлик субъектларини қўллаб-қувватлаш каби соҳаларни қамраб олган.

Суҳбат чоғида ушбу банк билан амалий ҳамкорликни кенгайтириш истиқболлари кўриб чиқилди.

Қишлоқ аҳолисининг ҳаёт сифатини яхшилаш, инфратузилмани модернизация қилиш, мамлакатимиз ҳудудларидаги тиббиёт ва таълим муассасаларини замонавий ускуналар билан жиҳозлаш, тадбиркорларнинг ташаббусларини қўллаб-қувватлаш, уларнинг экспорт салоҳиятини, жумладан, давлат-хусусий шериклик механизмларидан фойдаланган ҳолда рўёбга чиқариш масалаларига алоҳида эътибор қаратилди.

Ҳамкорлик учун улкан салоҳият, энг муҳими, уни янада мустаҳкамлашга ўзаро интилиш мавжудлиги таъкидланди. Куни кеча Тошкент шаҳрида бўлиб ўтган "ИТБ гуруҳи куни" доирасида Ўзбекистон Республикаси ва Ислом тараққиёт банки ўртасида 2018-2021 йилларга мўлжалланган 1,3 миллиард долларлик шериклик стратегияси имзолангани бунинг далилидир. 

Президентимиз Ислом тараққиёт банки раҳбарига жаҳон цивилизацияси ривожига улкан ҳисса қўшган буюк аждодларимизнинг бой маънавий меросини ўрганиш мақсадида Самарқандда ташкил этилган Имом Бухорий номидаги халқаро илмий-тадқиқот маркази фаолиятига кўрсатилаётган кўмак учун самимий миннатдорлик билдирди.

Бандар Ҳажар, ўз навбатида, Ўзбекистон Ислом тараққиёт банки гуруҳи учун минтақадаги асосий шериклардан бири эканини таъкидлади. 

Меҳмон Ўзбекистонда амалга оширилаётган кенг кўламли янгиланишларга юксак баҳо бериб, ИТБ мамлакатимиздаги ислоҳотларга ҳар томонлама кўмакни кенгайтириш ва ўзаро манфаатли ҳамкорликни мустаҳкамлашга тайёр эканини қайд этди.

president.uz