muslim.uz
Қурбонлик ҳақида
Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм
Аллоҳ таолога беадад ҳамду санолар
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга дуруду салавотлар бўлсин
Қурбонлик луғатда “яқинлашмоқ”, “яқин бўлмоқ” маъноларини билдириб, истилоҳда бу сўз Аллоҳга қурбат ҳосил қилиш мақсадида жонлиқ сўйишни англатади.
Қурбонлик Ислом динининг вожиб бўлган улуғ амалларидан биридир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилади: “Парвардигорингиз учунгина намоз ўқинг ва қурбонлик қилинг” (Кавсар сураси, 2-оят).
Севикли Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам қурбон ҳайити куни эрта билан ўзлари қурбонлик қилардилар ва бошқаларни ҳам курбонлик қилишга тарғиб этардилар. Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Имконияти бўла туриб, қурбонлик қилмаган кимса намозгоҳимизга яқинлашмасин”, деганлар (Имом Аҳмад, Ибн Можа ривояти). Бошқа бир ҳадисда эса: “Ҳар ким қурбонлик қилишга қодир бўлса-ю, қурбонлик қилмаса, вафотидан кейин мажусийлар ёки насронийлар қаторида тирилади”, дедилар.
Қурбонлик тарихига бир назар
Қурбонлик ҳижрий иккинчи йил вожиб бўлган бўлсада, лекин унинг тарихи анча узоқларга – Иброҳим алайҳиссалом замонларига бориб тақалади ва у зотдан бизга қолган амаллардандир. Бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қурбонлик қилинглар! Албатта, у отамиз Иброҳим алайҳиссаломнинг суннатларидир”, деганлар (Имом Абу Довуд ривояти).
Қурбонлик қилишдан мақсад нима?
Қурбонлик қилишдан мақсад банда ўзининг Аллоҳ амрига итоатини, тақвосини намоён этишдир. Аллоҳ таоло банда сўйган ҳайвоннинг гўштига ҳам, қонига ҳам муҳтож эмас: «Аллоҳга (қурбонлик) гўштлари ҳам, қонлари ҳам етиб бормас. Лекин у Зотга сизлардан тақво етар. Аллоҳ сизларни ҳидоят қилгани сабабли – У зотни улуғлашларингиз учун – уларни сизларга бўйсундириб қўйди. Эзгу иш қилувчиларга хушхабар беринг!» (Ҳаж сураси, 37-оят).
Шунингдек, қурбонлик қилиш Аллоҳ таолонинг амрини адо этишга банданинг тайёр эканини кўрсатади ва тўғри йўлга ҳидоят қилгани учун Аллоҳ таолога шукр этиш бўлади.
Аллоҳга ҳар қанча шукр қилсак, шунча оз. Холис Аллоҳнинг Ўзи учун ибодат қилиб, намоз ўқиш, фақат Аллоҳнинг йўлида жонлиқ сўйиб, бева-бечораларни тўйғазиш шукрнинг бир кўринишидир.
Қолаверса, бу амални бажаришда Аллоҳ таолонинг буюклиги ва динининг улуғлиги зоҳир бўлади.
Қурбонлик кимларга вожиб?
Қурбонлик зиммага вожиб бўлиши учун 4 нарса топилиши шарт.
- Мусулмон бўлиши. Чунки қурбонлик қурбат бандани Аллоҳ таолога яқин қилувчи ибодат бўлиб кофир унга аҳл эмас (Бадоеъус саноеъ).
- Озод бўлиш. Чунки қулнинг мулки бўлмайди (Ал баҳрур роиқ).
- Нисоб эгаси бўлиш.
- Муқим бўлиш. Мусофирга қурбонлик вожиб эмас. Гарчи сафарда нисоб миқдорига эга бўлса ҳам. Ҳазрат Али розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Мусофир зиммасига қурбонлик вожиб эмас”.
Қурбонлик қилинадиган ҳайвонлар
Қурбонлик қуйидаги ҳайвонлардан бирини сўйиш билан адо топади:
Қўй (қўй дейилганда эчки ҳам тушунилади), қорамол ва туядир. Ушбу ҳайвонлардан бошқа ҳайвонлар қурбонлик ўрнига ўтмайди.
Қўйда ёлғиз бир киши, қорамол ва туяда эса бир кишидан етти кишигача шерик бўлиб адо қилишлари мумкин. Қўй олти ойлик ва ундан катта бўлиши шарт. Қорамол икки ёш ва ундан катта бўлиши шарт, туя беш ёш ва ундан катта бўлиши шарт.
Шу билан бирга, қурбонликка сўйиладиган ҳайвон семиз, йўғон ва ёши катта бўлиши афзал саналади. Қурбонликка ярамайдиган айби ёки нуқсони бор ҳайвонларни сўйишдан эҳтиёт бўлиш лозим.
Баро ибн Озиб розияллоҳу анҳудан ривоят қилади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бизнинг ичимизда туриб: “Тўрт нафар ҳайвон қурбонликка ярамайди: кўзи кўрлиги билиниб турган (айбли) ҳайвон, касали зоҳир касал ҳайвон, чўлоқлиги зоҳир чўлоқ ва ўрнидан тура олмайдиган ўта озғин ҳайвон”, дедилар» (Имом Термизий ривояти).
Курбонлик қилинадиган ҳайвон айбдан холи бўлиши лозим. Қурбонлик қилинадиган ҳайвоннинг қулоғи, ёки думи, ёки кўзининг бир қисмидан кўпроғи йўқ бўлса, қурбонликка сўйиш жоиз эмас.
Касал, чўлоқ ва озғин ҳайвонлар сўядиган жойга ўз оёғи билан юриб бора олмаса, қурбонликка сўйиш жоиз эмас.
Қурбонлик қилиш вақти
- қурбонлик ҳайит намози ўқиб бўлингандан кейин бошланади.
- ҳайитнинг учинчи куни қуёш ботиши билан тугайди.
Қурбонликнинг қийматини садақа қилиш мумкинми?
Қурбонлик талаб этилган жонлиқлардан бирини сўйиш орқали адо этилади. Жонлиқни сўймай, жонлиқни ёки унинг миқдорига тенг маблағни бериш қурбонлик ҳисобланмайди. Балки садақа ҳисобланади. Алоуддин Косоний раҳматуллоҳи алайҳ бундай дейди: “Бир киши қурбонлик кунларида қўйнинг ўзини ёки қийматини садақа қилса, қурбонлик ўрнига ўтмайди. Чунки қурбонликнинг вожиблиги қон оқизишга боғлиқдир” (Бадоеъус саноеъ).
Қурбонлик одоблари
Қурбонлик қилиш вожиб бўлган киши қуйидаги одобларга риоя қилиши лозим:
Аввало – Қурбонлик қилувчи шахс нияти тўғри, амалини холис Аллоҳ таоло учун қилган бўлиши лозимдир. Бошқалар “кўрсин” ёки “эшитсин”, деган ниятдан йироқ бўлади.
Иккинчи одоб – қурбонлик қилувчи соч, соқолига ва баданига ҳеч нарса теккизмаслиги.
Қурбонлик қилишни ирода қилган киши зулҳижжа ойининг биринчи кунидан бошлаб, то ҳайит куни қурбонликни бажаргунга қадар соч-сақолини олмайди ва баданининг бошқа жойларига ҳам тиғ теккизмаслиги мустаҳабдир.
Умму Салама розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қачон сизлардан бирортангиз қурбонлик қилишни ирода қилса, сочига ва терисига ҳеч нарса теккизмасин”, дедилар (Имом Муслим ривояти).
Учинчи одоб – қурбонлик қилишда айб ва нуқсони бор ҳайвонни қурбонлик қилишдан сақланиш.
Тўртинчи одоб – қурбонликни ўз қўли билан қилиш. Қурбонлик қилувчи ўз қўли билан сўйиши мустаҳабдир. Аммо ўзи сўйишни билмаса ёки бошқа сабабларга кўра ўзи сўймасдан, бошқага сўйдиришнинг зарари йўқ.
Бешинчи одоб – қурбонликнинг вақтини риоя қилиш.
Олтинчи одоб — сўйиш одобларига риоя қилиш.
Ҳайвонларни сўйишнинг ўзига хос одоблари, мустаҳаблари бордир. Туяни тик турган ҳолида олдинги чап оёғини боғлаб, бўйнининг пастидан, кўкраги тамондан сўйиш, қорамол ва қўйларни эса чап томони билан ётқизиб, томоғининг тагидан сўйиш, пичоқнинг ўткир бўлиши, уни сўйиладиган ҳайвоннинг олдида ўткирламаслик, бошқа ҳайвоннинг кўз олдида сўймаслик шулар жумласидандир.
Аллоҳ таоло қилаётган ҳар бир амалимиз қаторида ушбу қурбонликларимизни ҳам Ўзининг ризолиги учун қилинган ибодатлар қаторида қабул айласин!
Аллоҳни махфий зикр қилишнинг фазилати
Абдулқодир Гилоний ҳазратлари ҳадисларга таянган ҳолда китобида бундай ёзади: «Охиратда банданинг амаллари ҳисоб-китоб қилинган вақтда уюм-уюм савоблар ёзилганини кўриб ҳайрон қолади ва Аллоҳга: «Ё Роббим, бу савоблар қаердан келди ва нима учун берилди, билмайман?», дер эмиш... Аллоҳ таоло: «Эй бандам, сен дунёда дуо қилиб, сўраган нарсанг мен ёзган тақдиримга тўғри келмаганлиги учун ҳам сенга берилмади. Бугун ўша сўраганинг ҳақига савоблар берилаяпти», дер экан... Банда: «Кошки, дуоларимнинг ҳаммаси шундай бўлиб, улуғ савоблар топсайдим», – деб айтармиш...
Аллоҳнинг ҳузурида турганлигингизни ҳис этиб, қўлингизга тасбеҳ олиб, ҳадиси шарифларда қайд этилган қуйидаги 5 та зикрни айтинг:
- 100 марта «Астағфируллоҳ» ё «Астағфируллоҳал аъзийм» денг.
- 100 марта «Лаа илаҳа иллаллоҳ» деб айтинг.
- 1000 марта «Аллоҳ» денг! Ҳар 100 мартасида «Илоҳий анта мақсуди ва ризока матлубий» денг.
- 100 марта салавоти шариф айтинг.
- 100 марта ихлоси шарифни ўқинг.
Бу зикрларни шу тартибда бажарганингиздан кейин, дунё ва охиратингиз учун дуо қиласизлар.
Дуоларда ота-онангизни унутманг, чунки унутган бандаларни Аллоҳ севмайди. Ундан кейин мусулмонлар ҳаққига, қўни-қўшни, севганларингиз ҳақига ҳам дуо қиласизлар. Аллоҳ шу дуоларингиз сабабидан ҳам мукофотлантиради.
Албатта, зикрнинг бошқа турлари ҳам бор. Юқоридаги зикрларни хоҳлаган пайтда ҳам айтишингиз мумкин. «Аллоҳ» зикрини қалб билан айтасиз, яъни «Зикрул қалбия» қиласиз.
Оғзингизни ёпиб, иложи бўлса кўзингизни ҳам ёпиб, ичдан сассиз-овозсиз «Аллоҳ» дейишни давом эттиринг... Мана шундай, овозсиз, тил, лабларни қимирлатмасдан, бировга билдирмасдан қилинган зикрни – зикри қалбий дейдилар. Бунинг савоби жуда баланд. Биров сезмагани учун, унда риё таҳликаси бўлмайди, бошқаларнинг ҳам диққати қаратилмайди. Аллоҳ биладиган бундай зикрни фаришталар ҳам эшитмас эмиш...
Бир инсон Аллоҳ йўлига пул сарфласа, Аллоҳ унга 700 баробар савоб ёзади. («Рамузул Аҳодис», 691-б.) 700 баробар, ҳадисда айтилаяпти. Масалан сиз масжид, хайрли жойларга, муҳтож кишиларга эҳсон қилсангиз 700 баробар савоб топасиз. Минг сўм берсангиз, 700000 сўм бергандек бўласизлар. 10000 сўм берсангиз, 7000000 сўм бергандек бўласизлар. Жуда савобли иш бу. Лекин яна бир ҳадис бор:
«Аллоҳни зикр қилиш, яъни, «Аллоҳ, Аллоҳ» дейиш, «Лаа илаҳа иллаллоҳ» дейиш – Аллоҳ йўлида пул сарфлашдан 100 баробар зиёдадир.
Агар савоб 700 баробар бўлса, бошқа савобли иш эса ундан 100 баробар зиёд бўлса, 70000 савоб бўлади. Яъни, киши бир марта Аллоҳ деса, унга 70000 савоб ёзилади. Ақлли одам шунча савобдан қочадими? Охиратни, савобни ўйлаган одам зикр айтишдан қочмайди, парвосизлик қилмайди, имконни қўлдан бой бермайди...
Яна бир ҳадисда: «Овоз чиқармасдан риёсиз, шуҳратсиз, ичдан қилинган зикр, жаҳрия қилинган зикрдан 70 марта савоби ортиқроқ» эканлиги айтилади.
Демак, ҳадисларга биноан (70000 х 70 = 4900000) 4900000та савоб бўлади муҳтарам биродарлар. Инсон қалбдан бир марта Аллоҳ деса, шунча миқдор савоб топади. Яна бир марта айтса, яна шунча савоб... Оз эмас бу!!!
Биз бу фоний дунёда нима учун яшаяпмиз. Аллоҳнинг ризосини топиш учун. Нега ваъз ўқияпмиз? Аллоҳнинг ризосига эришиш учун. Нега ваъз эшитаяпмиз? Аллоҳнинг ризосига эришиш учун.
Шунинг учун бу зикрларни доим айтинглар. Йўлда, транспортда, ўтирганда, юрганда, ҳатто ёзганда қалбингиз «Аллоҳ» деб зикр қилсин. Устозимиз Муҳаммад Зоҳид Қўтқу розияллоҳу анҳу билан баъзан бир хонада ётишга тўғри келарди. Бир кун саёҳат муносабати билан Анқарада бир кишиникига меҳмон бўлиб ётиб қолдик. Устозимиз кекса, чарчаган эди. Меҳмонхонанинг бир томонида «хур-хур» қилиб ухлаб қолдилар. Лекин у кишидан мунтазам «Аллоҳ, Аллоҳ, Аллоҳ» деган овоз эшитилиб турди, ҳайрон қолдим. Сирли ва қизиқ нарса...
"Ислом ва ахлоқ" китобидан олинди
«Önce Vatan» газетаси: Имом Бухорий ва Имом Термизийнинг ҳадис китоблари Ислом дини софлигига хизмат қилган
Туркиянинг оммабоп «Önce Vatan» газетасида «Янги Ўзбекистон» сарлавҳали мақола чоп этилди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА.
Унда Ўзбекистоннинг бой тарихи, маданияти, сайёҳлик салоҳияти ва замонавий ривожланишига оид атрофлича маълумотлар турк ўқувчиларининг эътиборига ҳавола қилинган.
Журналист Ирфон Ҳаттотўғли қаламига мансуб ушбу мақолада Ўзбекистон ва Туркия ўртасида дўстлик ва стратегик алоқалар тобора ривожланиб бораётгани ҳамда янги ҳамкорлик йўналишларининг пойдеворига замин яратилаётгани қайд этилган.
«Туркий халқларнинг сарчашмаси бўлган Ўзбекистон бағрида жойлашган Мовароуннаҳр минтақаси қадимдан илму ирфон маркази бўлиб келган, Имом Бухорий ва Имом Термизий муаллифлигидаги ҳадис китоблари билан Ислом дини соф пойдеворининг қурилишига хизмат қилган. Бу тупроқда яшаган Муҳаммад Хоразмий математика фанининг асосчиси эди. Фаробий, Ибн Сино каби мутафаккирлар эса фалсафа ва тиббиёт илмида барҳаёт асарлар ёзиб қолдирган», - дея таъкидлайди турк газетаси.
Муаллифга кўра, буюк тарихи билан бутун дунёни лол қолдирган Ўзбекистон замини бугунги замонавий тараққиёт пиллапояларида ҳам шахдам қадамлар билан одимламоқда. Сўнгги беш йилда эса Ўзбекистон бутун дунёга қайтадан ўз салоҳиятини намоён этмоқда. Ўз дарвозаларини дўст мамлакатлар, шу жумладан, Туркия учун очди.
«Ренессанс даврларининг бешиги бўлган Ўзбекистон ўз мустақиллигини 1991 йилда қўлган киритган бўлса-да, бугунга қадар муштарак ришталаримиз етарли даражада эмас эди. Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев 2016 йил декабрда Президент этиб сайланиши билан мамлакатнинг янги даврга кириши нишоналари маълум қилинди, - деб ёзади муаллиф. - Мамлакат мустақиллигининг 30 йиллиги нишонланадиган бу йил Ўзбекистон йирик бир қурилиш майдонига айланган. Илм-фан, технологиялар, чорвачилик, фермерлик, кончилик, тўқимачилик соҳаларига киритилган сармоялар, экспортни қўллаб-қувватлашга қаратилган эътибор, халқаро ташкилотларга аъзолик, қўшни мамлакатлар билан самимий ҳамкорлик муносабатлари Ўзбекистоннинг янги имижини шакллантириб улгурди».
34 миллиондан кўпроқ халқи билан Марказий Осиё республикалари ичида энг кўп сонли аҳолига эга бўлган мамлакатнинг сўнгги беш йилги ривожланиш тезлиги 7 фоизга ўсди. Мамлакатда аҳоли фаровонлиги ҳам юксалиб бормоқда.
Мақолада қайд этилишича, сўнгги йиллардаги инвестициялар оқими ва амалга оширилаётган лойиҳалар натижаси ўлароқ, ишсизлик нисбати 11,1 фоизга камайди. Ҳуқуқий давлат, эркинлик, демократлашиш, хотин-қизларнинг ҳақ-ҳуқуқлари, гендер тенглиги, бардавом тараққиёт, коррупция, экстремистик оқимлар ва террорчиликка қарши курашиш - Ўзбекистон раҳбарининг устуворликлари орасидан жой олган.
«Янгидан уйғониш даврини ўз бошидан ўтказаётган Ўзбекистонда бошланган ислоҳотлар ўз мевасини бера бошлади. Янгиланишлар кўплаб янги ҳамкорлар ва чет эл сармоядорларининг инвестиция киритишига йўл очмоқда ҳамда тўғридан-тўғри инвестицияларнинг мамлакатга кириши билан Янги Ўзбекистон бутун дунёнинг эътиборини ўзига тортмоқда», - деб ёзади «Önce Vatan» .
Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати
Ҳунарли киши хор бўлмас
Аллоҳ таоло инсоннинг ризқини ҳам бошқа жонзотларники каби азалдан белгилаб қўйган. Фақатгина инсон ақлли махлуқ бўлгани учун касби-кор, ҳалол меҳнат қилиб, ризқини ҳалолдан топиб умр ўтказишга буюрилган. Аллоҳ таоло Нисо сураси, 29-оятида шундай буюрган: “Эй, имон келтирганлар! Мол-мулкларингизни ўртада ноҳақ (йўллар) билан емангиз! Ўзаро, розилик асосидаги тижорат бўлса, у бундан мустасно”. Яна Аллоҳ таоло Набаъ сураси, 11-оятида: “Кундузни эса, тирикчилик вақти қилдик” деб кундузни меҳнат ва касб-ҳунар, тирикчилик вақти қилганини эслатмоқда.
Инсон меҳнат, касб-ҳунар билан обрў ва шараф орттиргани каби, оила аъзоларининг эҳтиёжларини таминлайди. Уламоларнинг сўзларига кўра: “Ўзини ва оиласини таъмин этадиган миқдорда меҳнат қилиш вожиб, ундан зиёдаси учун меҳнат қилиш мубоҳдир”. Бандалар Аллоҳ таолонинг буйруқларини беками-кўст адо қилиши учун либос ва нафсининг озуқасига муҳтож. Банда бунга фақат меҳнат қилиш билангина этишади. Зеро, Аллоҳ таоло Қуръони карим Жума сураси 10-оятида шундай марҳамат қилган: “Энди қачон намоз адо қилингач, ерга тарқалиб, Аллоҳ таолонинг фазлу марҳаматидан (ризқу рўз) истайверинглар”. Демак, ризқ талабида саъй-ҳаракат қилишлик, меҳнат қилишлик динимизда буюрилган иш экан.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимки тиланчилик қилишдан сақланиш, оиласини боқиш ва қўни-қўшниларга мурувват қилиш мақсадида ҳалол меҳнат орқали ризқ топиш билан машғул бўлса, Қиёмат кунида у Аллоҳ таолога юзи тўлин ойдек ёруғ бўлган ҳолда йўлиқади”, деган бўлсалар, бошқа бир ҳадиси шарифда: “Албатта Аллоҳ таоло ҳунарманд мўминни севади”, деганлар. Бундан ташқари, ҳалол касб қилиш ҳам ибодат ва солиҳ амаллардан ҳисобланиб, у инсоннинг содир этган баъзи гуноҳларига каффорат ҳам бўлади. Зеро, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Гуноҳлар ичида шундайлари борки, унга фақат ҳалол ризқ топиш мақсадида қилинган меҳнат, касбгина каффорат бўлади” деганлар.
Собит Баноний раҳимаҳуллоҳ айтадилар: “Менга айтишларича, ибодатлар ўн бўлакдир: тўққиз бўлаги тирикчилик талабидаги меҳнатда ва биттаси ибодатдадир”.
Ҳаким Абул Қосим айтадилар: “Ҳалол меҳнат қилиш иффатли камбағални гўзаллаштиради, заифнинг муҳтожлигини бекитади, пасткаш ғийбатчининг тилини кесади”.
Касбу ҳунарли, меҳнаткаш бўлиш Пайғамбарларнинг одатидир. Ривоят қилинишича Аллоҳ таолонинг Пайғамбари Довуд алайҳиссалом одамлар танимайдиган суратда чиқиб, мамлакат аҳлидан, ўзлари ҳақида сўрар эдилар. Бир куни у кишига Жаброил фаришта алайҳиссалом одам қиёфасида кўринди. Довуд (а.с) айтдилар: “Эй йигит, Довуд ҳақида нима дейсан?”. “У яхши одам, лекин бир ёмон хислати бор мусулмонлар ҳазинасидан фойдаланади. Бандаларнинг ичида Аллоҳ таолога севимлироғи ўз меҳнати билан ризқ топиб ейдиганидир”, деди Жаброил. Шундан сўнг Довуд алайҳиссалом ўз ўринларига қайтиб, йиғлаб-йиғлаб айтдилар: “Эй Роббим, менга бир ҳунар ўргатгин, мўминларнинг молидан фойдаланмай”. Аллоҳ таоло Довуд алайҳиссалом га темирчилик касбини ўргатди. Темирлар у кишининг қўлида худди хамирдек юмшоқ бўлиб қоларди. Довуд алайҳиссалом ишдан бўш вақтларида совут ясардилар сўнгра уни сотиб ўзи ва оиласининг эҳтиёжларига сарфлар эдилар.
Довуд алайҳиссаломнинг вафотидан кейин у кишининг ўрнига Пайғамбар бўлган ўғли Сулаймон алайҳиссалом инсонлар ва жинларнинг подшоҳи эди. У кишига шамоллар бўйсундирилган, барча ҳайвонотнинг тилини билар эдилар. Мана шу Сулаймон алайҳиссалом одамларга минбарда хутба қилаётганларида, қўлларида палма дарахтининг новдалари бўлар эди, ундан сават ёки шунга ўхшаган бирор нарса ясаб турар эдилар. Агар тўқиб бўлсалар, бир кишига бериб: “Бозорга олиб бориб сот”, дердилар.
Бу икки зотдан ташқари Одам алайҳиссалом деҳқончилик, Нуҳ алайҳиссалом дуродгорлик, Идрис алайҳиссалом хаттотлик, Иброҳим алайҳиссалом газлама савдоси, Закариё алайҳиссалом дурадгорлик билан шуғулланганлар. Бизнинг Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳам савдогарлик касби билан шуғулланганлар. Энг улуғ зотлар бўлмиш Пайғамбарлар ҳам ўз ризқларини ҳалол пешона терлари, касблари билан топганлари инсоният учун буюк ибрат бўлмоғи лозим.
Шу пайтгача ўтган улуғларимиз, авлиёлар ҳам бирор касб билан шуғулланганлар. Ҳунарли кишининг бировга эҳтиёжи бўлмайди, таъмадан узоқ бўлади. Зеро, халқимизда ҳам “Ҳунарли киши хор бўлмас”, деган пурмаъно ҳикмат бор. Ҳунар туганмас бойликдурки, у қанча сарф қилинмасин камайиб қолмайди. Ҳар қандай касбни пухта эгаллаш, ўз касбининг моҳир устаси бўлиш учун ана шу касбга тааллуқли илмни мукаммал эгаллаш зарур. Шунинг учун ёшларимиз вақтидан унумли фойдаланиб, бирор касб ўрганишга ҳаракат қилмоғи, илм ўрганмоғи ва ҳалол меҳнат қилмоғи мақсадга мувофиқдир. Чунки, ёшликда ўрганган илму ҳунар тошга ўйилган нақш кабидир. Улуғларимиз ҳар бир нарсанинг зеб-зийнати бор, йигитликнинг безаги ва зийнати ҳалол меҳнат ва касб орқасидан дейишган. Фарзандларини илму ҳунарли бўлишларига ота-оналар жиддий эътибор қаратишлари лозим.
Инсон Аллоҳ таоло берган қобилияти ва ақл идроки туфайли орттирган касбидан фақат хайрли мақсадларда фойдаланиши, ўзидан сўнг шогирдлар етиштирмоғи ҳам зарурдир. Аллоҳ таоло ризқларимизни ҳалол меҳнат ва касбу-корларимиздан ато қилсин!
М. Қораев,
ЎМИнинг Қашқадарё вилоятидаги вакили ўринбосари