Умр неъматини берган Аллоҳ таолога ҳамду санолар бўлсин. Ҳаёт қадрига етишни ўргатган Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га салавот ва саломлар бўлсин.

Вақт ўтиб, умр кетмоқда, тунлар кетидан кунлар, ҳафталар кетидан ойлар келиб, ўз навбатида йиллар ўтмоқда. Умр ўтиши бир жиҳатдан неъматдек туюлса, бошқа жиҳатдан пушаймон ва надомат асоси бўлиб қолиши ҳеч гап эмас. Инсон Аллоҳ таоло буюрганидек, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг суннатларига мувофиқ ҳаёт кечирса, унга буюк ваъдалар бор. Агар бунинг акси бўлса… Аллоҳ асрасин. Бир сониянинг ўтиши бизни улғайтириб, ўлимга бир қадам яқинлаштиради. Соатнинг чиқ-чиқ овози, бизларга дунёдан “чиқ-чиқ” деяётгандек гўё. Ҳаётнинг ҳар бир лаҳзаси ғанимат. Биз унинг қадрига етяпмизми? Уни Аллоҳ таоло ибодати, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) суннатлари, қариндош-уруғчилик алоқаларини мускамлаш, Қуръони карим тиловати каби савобли ишларга сарф қиляпмизми? Ёки бебаҳо вақтимизни дунё-охиратга манфаати йўқ нарсаларга алмашяпмизми? Ёки илм-маърифат ва касб-xунар ўрганиш мумкин бўлган марвариддан қиммат вақтни, интернет клубларда турли-туман ўйинлар, ижтимоий сайтларга бағишлаяпмизми? Ёки дўстлар даврасида бемаъно лағв сўзлар билан умрни зое қиляпмизми? Вақтни исроф қилиб, умрни беҳуда ўйин-кулгулар билан ўтказган кимсалар ҳақида Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

“«Ерда йиллар ҳисоби (билан фикрингиз) бўйича қанча турдингиз?» – дейди (Аллоҳ). Улар айтадилар: «Бир кун ёки ярим кун. Санаб турувчи (фаришталар)дан сўрагин!» (Аллоҳ) дейди: «Агар сизлар биладиган бўлсангиз, (дунёда) жуда оз турдингиз. Ёки сизларнинг гумонингизча, Биз сизларни беҳуда яратдиг-у, сизлар Бизнинг ҳузуримизга қайтарилмайсизми?!» Бас, Ҳақ (ҳаққоний) ва Малик (подшоҳ) бўлмиш Аллоҳ юксакдир. Ундан ўзга илоҳ йўқдир ва (У) улуғ Аршнинг парвардигоридир” (Муъминун, 112-116).    

Манбаларда “Умр қисқа, уни ғафлат билан янада қисқартирмагин. Чунки ғафлат соатларни камайтириб, тунларни бекор ўтказади”, дейилган. Бу борада Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Инсонлар алданиб қоладиган икки неъмат бор. Улар – саломатлик ва бўш вақт неъматидир” дедилар. Кўп инсонлар соғ-саломат савобли ишлар қилишга вақти-имконияти бўлса-да, уни бекор ўтказади, фойдаланмайди ҳамда манфаати йўқ нарсага ишлатади.

Умр бебаҳо хазинадир. Ким уни Аллоҳ таолонинг тоат-ибодатига сарф қилса, қиёмат кунида хазина топади. Ғафлатда қолиб, гуноҳ-маъсият, ўйин-кулгу билан вақт ўтказган кимса қаттиқ пушаймон бўлади. Тун ва кун миниладиган уловга ўхшайди. Инсон у билан абадий саодатга ёки чексиз пушаймонликка боради. 

Салафи солиҳ уламолар вақтни ғанимат билиб ундан унумли фойдаланардилар. Бу ҳақида ажойиб қиссалар ҳам бор. Жунайд ибн Муҳаммад (раҳматуллоҳи алайҳ) ўлим касалида, яъни вафотига оз қолганди. У эса Қуръон ўқишдан тўхтамасди. Шунда болалари, “Отажон, ўзингизни қийнаманг”, десалар. “Одамлар ичида машаққат чекишга энг ҳақли инсон бўлса, ўша мен”, деган экан. 

Асвад ибн Язид (раҳматуллоҳи алайҳ) тунда кўп намоз ўқирканлар. Унга дўстлари “Бироз дам олгин, роҳатлангин”, десалар. “Мен охират роҳатини хоҳлайман, у ерда дам оламан”, деган экан.

Салафи солиҳлардан бири: “Ким кун ва тунда намозга, Қуръон тиловати, зикр, тафаккур, илм талаби, ҳалол касб ҳамда уйқуга маълум вақтларни ажратиб қўйса, ўйин-кулгу ва бекорчи нарсаларга вақт қолмайди”, деган экан.

Вақтни, амалларни тартибга солишда намоз муҳим ўринга эга. Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

     “...Зеро, намоз мўминларга вақти тайин этилган ва (фарз деб) битилгандир” (Нисо, 103).

Баъзи олимлар вақтларини қуйидагича тақсимлаган эканлар: Бомдод намозидан кейинги вақт ёд олиш, тиловат, зикр ва тафаккур вақти. Қуёш чиқгандан пешингача иш, касб ва тижорат вақти. Пешин намозидан кейин илм талаб қилиш, тарих китобларини ўқиш вақти. Аср намозидан кейин нозик масалалар ва дақиқ жойларини чуқур ўрганиш вақти. Шомдан кейин ота-она, қариндош-уруғлар ҳамда ёру дўстларни зиёрат қиладиган вақт. Хуфтон намозидан кейин оила ва уйқу, туннинг охири қиём вақти.

Рамазон мусулмоннинг вақтини тартибга соладиган, Аллоҳ таолога яқинлик ҳосил қилинадиган ойдир. Бу ой ғанимат. Бу ойда яхши ишларни одат қилиб, бошқа ойларда унга доимо амал қилишимиз лозим. Аллоҳ таоло бизларга ушбу Рамазонни ҳақиқий раҳмат, мағфират ва дўзаxдан озод бўладиган ой қилсин. Шунингдек, вақтимизни баракали қилиб, бизни унинг қадрига етадиганлардан қилсин.

Баҳриддин ПАРПИЕВ

Имом Ғаззолий дейдилар: “Билгилки, рўза уч даражададир: омманинг рўзаси, хоснинг рўзаси ва хоснинг хоси рўзаси.

Омманинг рўзаси – емаслик, ичмаслик ва нафсоний-жисмоний эҳтиёжлардан тийилиб туриш.

Хоснинг рўзаси – қулоқ, кўз, тил, қўл, оёқ ва бошқа аъзоларни гуноҳлардан тийишдир. Булар солиҳ бандалардир.

Хоснинг хоси рўзаси эса ўзни оғир ташвишлар ва дунёвий фикрлардан рўза туттириш,  Аллоҳ таоло зикридан бошқа нарсани батамом тўсишдир. Бу рўзада оғиз очилиши Аллоҳ таоло ва охират кунидан бошқани фикрлаш, яъни дунёни ўйлаш билан ҳосил бўлади. Бу пайғамбарлар, сиддиқлар ва муқарраб зотлар даражасидир.

Имом Бухорий, Термизий, Замаҳшарий, Марғилоний, Баҳоуддин Нақшбанд каби қанча-қанча машҳур олимлар, қорилар улуғ пири комилларнинг қонлари бизнинг томирларимизда оқмоқда. Демак, бизлар омманинг рўзасидан бўлак, хос кишиларнинг рўзасига ҳам диққат қилмоғимиз лозим.

Хўш, биз нима қилишимиз керак? Биз нималарга эътибор беришимиз зарур? Биз нима амал қилсак рўзамиз Парвардигор хоҳлаганидек бўлади? Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтганларидек:

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- :« مَنْ لَمْ يَدَعْ قَوْلَ الزُّورِ وَالْعَمَلَ بِهِ وَالْجَهْلَ فَلَيْسَ لِلَّهِ حَاجَةٌ أَنْ يَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ 

“Ким ёлғон гапиришни ва унга амал қилишни ҳамда жоҳилликни тарк қилмаса, унинг оч-наҳор юрганига Аллоҳ таолонинг эҳтиёжи йўқ”.

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ أَنَّ النَّبِىَّ -صلى الله عليه وسلم- قَالَ « الصِّيَامُ جُنَّةٌ إِذَا كَانَ أَحَدُكُمْ صَائِمًا فَلاَ يَرْفُثْ وَلاَ يَجْهَلْ فَإِنِ امْرُؤٌ قَاتَلَهُ أَوْ شَاتَمَهُ فَلْيَقُلْ إِنِّى صَائِمٌ إِنِّى صَائِمٌ 

“Рўза тўсиқдир. Қачонки сизлардан бирортангиз рўзадор бўлса, ёлғон сўз гапирмасин, ҳақорат сўзларни айтмасин. Агар бирор киши у билан уришса ёки сўкишса, “мен рўзадорман, мен рўзадорман”, десин”.

Яъни, “мен рўзадорман” дейишлиги билан киши “Мен тилимни сақлашга Аллоҳга ваъда берганман, қандай қилиб сенга жавоб қайтараман”, деганидир.

Бир ой давомида ушбу иссиқ кунларда қилган шунча ибодатимизни бир оғиз ёлғон ёки жоҳилий сўзларни айтишлик ила беҳуда қилиб қўймайлик.

عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ -صلى الله عليه وسلم- « كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ يُضَاعَفُ الْحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِهَا إِلَى سَبْعِمِائَةِ ضِعْفٍ إِلَى مَا شَاءَ اللَّهُ يَقُولُ اللَّهُ إِلاَّ الصَّوْمَ فَإِنَّهُ لِى وَأَنَا أَجْزِى بِهِ يَدَعُ شَهْوَتَهُ وَطَعَامَهُ مِنْ أَجْلِى 

“Одам боласининг ҳамма амали савоби кўпайтириб берилади. Бир яхшиликка унинг 10 мислидан то 700 баробаригача. Аллоҳ азза ва жалла: “Бандамнинг ҳамма амали ўзи учун, фақатгина рўзаси Мен учундир. Унинг мукофотини Мен ўзим бераман. Одам боласи шаҳватини ва таомини Мен учун тарк қилади”, дейди.

    قال رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم " إن الصوم أمانة فليحفظ أحدكم أمانته 

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтадилар: “Албатта, рўза омонатдир. Сизлардан ҳар бирингиз ўз омонатини сақласин”.

Аллоҳ таоло Нисо сураси 58-оятда марҳамат қилиб айтади:

إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا

“Албатта, Аллоҳ сизларни омонатларни ўз эгаларига топширишга буюради”.

Ҳар бир ибодатнинг зоҳири ва ботини, пўсти ва мағзи борлиги ҳаммамизга маълум. Рўзанинг зоҳири бу – емаслик, ичмаслик ва нафсоний-жинсий эҳтиёжлардан тийилиб туриш. Мағзи эса бу юқорида айтиб ўтилган ҳадисларга амал қилишликдир, яъни  қулоқ, кўз, тил, қўл, оёқ ва бошқа аъзоларни гуноҳлардан тийишдир.

Ҳошимжон НИЗОМИДДИНОВ,

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг рўза ва рўзадорлар ҳақида кўплаб гўзал башорат-хушхабарлар берганлар. Жумладан, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Рўза тутган кишининг уйқуси ибодат, сукут сақлашлиги Аллоҳга тасбеҳ, қилган амалининг савоби орттириб берилади ва гуноҳи кечирилгандир”,  деб марҳамат қилдилар.

Рамазон бу шундай муборак ойки, бу ойда рўза тутиш ибодат, рўза ҳолатда ухлаш ибодат, ҳатто гапирмасдан жим туриш ҳам ибодат, ифторликда таом тановул қилса ҳам ибодатдир. Зотан, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Бу Рамазон ойи барака ойидир”,  деб бежизга айтмадилар.

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) “Рўзадорнинг уйқуси ҳам ибодатдир” дедилар, яъни рўзадор одам оиласининг нафақаси учун ишлаб меҳнат қилса ва чарчаганидан пешиндан кейин ёки асрдан сўнг бироз мизғиб олса, уни Аллоҳ таоло ҳар бир чиқарган нафаси учун зикр қилди, деб номаи аъмолига ёзиб қўяди. Рўзадорнинг мартабасига қаранг. Аллоҳ таоло рўзадор бандасини қандай азиз қилиб қўйди!

Шунингдек, Расули Акрам (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Рўза тутган кишининг гапирмаслиги, жим туришлиги тасбеҳдир”, дедилар. Яъни, рўзадор одам олдин ҳар хил номақбул сўзларга ўрганган бўлса, энди бу одатини тарк этиб яхши сўз, бўлмаса жим туриши лозимлиги тушунтирилмоқда. Мана шу ҳолда Парвардигори олам у инсонга сукут сақлагани учун «“Субҳаналлоҳ” деди», деб ҳисоблайди. Ҳадиснинг давомида келади “Рамазонда қилинган савобли ишларнинг ажри орттирилади”, дейилади. Яъни, Рамазонда қилинган ибодатлари, бошқа вақтларда қилинган ибодатлари билан бир хил бўлса-да, аммо муборак ойда қилинган хайрли ишларнинг савоби етмиш даража кўтарилади. Бу жуда катта мукофотдир. Рамазонда ҳар тун 20 ракаат таровеҳ намози ўқилади. Бу 1400 ракаат намоз ўқилганнинг ажри берилади деганидир. Ҳамда бу ойда садақалар, хайрли ишлар, зикрлар 70 маротаба зиёда қилинади. Шунинг учун ҳам инсонлар закотларини ушбу муборак Рамазон ойида адо этадилар. Чунки Рамазон ойида қилинган ҳар бир эзгу амалга 70 марта кўп савоб берилади.

Ва яна ҳадисда рўзадорнинг сифатлари зикр этилиб: “Рўзадорнинг дуоси мақбулдир” дейилади. Чунки у Аллоҳ таоло яхши кўрган банда бўлишга интилмоқда. У Парвардигори учун кундузи ейиш, ичиш ва оилавий муносабатдан узоқлашади. Раббиси учун нафсининг кучли орзуларини тарк этади. У Аллоҳ таоло учун фидокорлик қилганлиги сабабли ҳам Худои таоло унинг дуосини ижобат қилади.

Ҳадиснинг охирида Сарвари коинот (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)  “Рўзадорнинг гуноҳлари кечирилади”, деб марҳамат қилдилар. Рўза тутган мусулмон мағфират даҳасида кўпроқ истиғфор айтса, албатта, гуноҳлари кечирилади. Бошқа бир ҳадиси шарифда қуйидагилар айтилган:

“Сизларга Рамазон ойи келди, барокот ойи келди. Унда кўп яхшиликлар бор. Сизларни Аллоҳ таоло Ўз раҳматига ғарқ қилади. Хатоларингизни кечириб, дуоларингизни ижобат қилади. Бу Рамазон ойида ибодат борасида қиладиган мусобақаларингизга Парвардигорларингиз рози ҳолда қараб туради. Бу ишларингиз билан Аллоҳ таоло фаришталарга мақтанади. Шунинг учун бу ойда Парвардигорларингизга ўзларингизни яхши томонларингизни кўрсатинглар. Чунки фақат бадбахт инсонгина Аллоҳнинг раҳматидан маҳрум бўлади”.

Кўпчилигимиз шу баракотли ой туфайли номақбул амалларимизни тарк қиламиз. Шунингдек, бу муборак ойда ажру мукофотлари беҳисоб эканлигига Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг ушбу сўзлари далилдир:

“Бандаларим фармонимни тутиб, ейиш, ичиш ва ҳамма хоҳишдан кечдилар, шунинг учун уларнинг ажру савобларини ўзим бераман”.

Бу ойнинг фазилатларидан яна бири, рўзадор қандай инсон бўлишидан қатъи назар унинг дуоси, албатта, ижобат бўлади. Чунки бу ойда рўзадор инсонга Аллоҳ Ўз раҳмат назари билан қарайди ва фақат У учун тутилган холис рўзадорни дуосини ижобат қилади. бу ҳақда ҳадиси шарифда бундай дейилади:

“Уч тоифа кишининг дуоси рад этилмайди. Улар: Рўзадорнинг оғзини очгунча қилган дуоси, одил имомнинг дуоси ва мазлумнинг дуоси”

Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтганларидек, ушбу ойда бизлар Аллоҳга ўзимизнинг энг яхши томонларимизни кўрсатишимиз, ажру мукофотлар эга бўлиш учун кўпроқ хайрли амалларни қилишимиз зарурдир. Чунки Сарвари коинотнинг ўзлари бу ойда жуда саховатпеша бўлганлар ва биз умматларга ҳам шуни таълим берганлар.

Ушбу ҳадиси шарифлардан кўриниб турибдики, бу ойнинг ҳар бир дақиқасини ғанимат билиб, эзгу ишлар қилишга шошилишимиз, шайтонлар кишанланган пайтда ёмон одатларимиздан қутулишимиз, истиғфору тасбеҳларни кўпайтириб, номаи аъмолларимизни ажру ҳасанотларга тўлдиришимиз, кўпроқ хайру эҳсонлар қилиб, савоблар шодасига эга бўлишимиз лозим экан.

Ҳошимжон Низомиддинов,

 Тошкент ислом институти талабаси

Аллоҳ таолога ҳамду санолар бўлсин. Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам), оила аъзолари ва илм булоқлари бўлган саҳоба (розияллоҳу анҳум)ларга салавот ва саломлар бўлсин.

Таомнинг ҳалол ва ҳаромлиги инсон ҳаёти, тутган йўли, хулқу одоби ва маънавий дунёсида муҳим ўринга эга. Шунинг учун Аллоҳ таоло Пайғамбар (алайҳимуссалом)ларга ҳамда мўмин-мусулмонга қуйидагича амр қилади:

“(Пайғамбарларимизга шундай дедик:) «Эй, пайғамбарлар! Пок (таом)лардан тановул қилингиз ва эзгу (иш) қилингиз! Албатта, Мен қилаётган ишларингизни билувчидирман (Муъминун, 51).

“Эй, имон келтирганлар! Аллоҳгагина ибодат қилувчи бўлсангиз, сизларга Биз ризқ қилиб берган покиза нарсалардан еб, Унга шукр қилингиз!” (Бақара, 172).

Ояти каримада зикр қилинган покиза нарсалар Аллоҳ таоло Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) орқали мўмин бандаларга ҳалол қилган нарсалардир. Бу ҳақида Қуръони каримда шундай марҳамат қилинади:

“У (пайғамбар) уларни яхшиликка буюради, ёмонликдан қайтаради ва пок нарсаларни ҳалол қилиб, нопок нарсаларни уларга ҳаром қилади” (Аъроф, 157).

Банда барча аъзолари ҳамда руҳий-маънавий олами билан рўза тутмоғи – энг буюк ҳамда мукаммал рўзадир. Инсон Рамазонда кўз, оғиз ва қулоқ сингари аъзоларини ҳалол бўлмаган жойларга қараш, ғийбат қилиш ва лағв нарсаларни эшитиш каби иллатлардан тийгани каби қорнини ҳам ҳаром нарсалардан асраши лозим. Банда ҳаром луқмадан сақланиш, Рамазон кундузида таом ва ичимликдан тийилиш, ифтор вақтида ҳалол бўлмаган нарсаларни емаслик билан қорин рўзасини тутади. Шунингдек, бошқалар ҳақидан қўрқиб, етимнинг ҳақини ўз ўрнига қўяди ва рибо (судхўрлик)дан емайди. Зеро рибо егувчиларга оламлар Раббиси ғазаб қилади. Бу ҳақида Аллоҳ таоло шундай марҳамат қилади:

“Эй, имон келтирганлар! (Берган қарзларингизни) икки баравар ва ундан ҳам кўпайтириб, устама шаклида еб юбормангиз! Аллоҳдан қўрқингиз! Зора (шунда) толе топсангиз” (Оли имрон, 130).

“Ҳолбуки, Аллоҳ байъни ҳалол, судхўрликни (эса) ҳаром қилган” (Бақара, 275).        

Ибн Масъуд (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) рибо ҳақида: “Аллоҳ таоло судхўрлик қилувчи, унга вакил бўлувчи, ёзиб турувчи ва гувоҳ бўлувчиларни лаънатлади. Уларнинг барчаси гуноҳда баробар”, дедилар” (Имом Муслим).

Муқаддас динимиз инсон бошқага муҳтож бўлмаслиги учун касб қилишга буюради ҳамда ҳалол ризқ талаб қилишга чақиради. Ўтган барча пайғамбар (алайҳимуссалом)ларнинг ўз касблари бўлган. Закарийё (алайҳиссалом) дурадгорлик, Давуд (алайҳиссалом) темирчилик, Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қўй боққанлар, тижорат билан шуғулланганлар.

Аллоҳ таоло касб қилиш, ҳалол ризқ талаб қилиш ҳамда етим ва бошқаларнинг ҳақини ейишдан қайтариб, Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

 “Етимларнинг мол-мулкларини зулм йўли билан ейдиган кимсалар, албатта, қоринларида олов еган бўлурлар ва албатта, дўзахда куйгайлар” (Нисо, 10).

“Мол (ва бойлик)ларингизни ўрталарингизда ботил (йўллар) билан емангиз! Шунингдек, била туриб, одамларнинг ҳақларидан бир қисмини гуноҳ йўли билан ейиш (ўзлаштириш) мақсадида уни ҳокимларга ҳавола этмангиз!” (Бақара, 188).

“Ҳадиси шарифда ҳам айтилган: “Мен ҳам бир инсонман. Менинг ҳузуримга ҳақ талашиб, даъво билан келиб турасизлар. Сўзга усталик қилиб, ноҳақлик билан ўзгалар ҳақини ўзлаштириб олсангиз, билиб қўйингки, ўша нарса дўзахнинг бир чўғидир. Хоҳлаган уни олсин, хоҳламаган олмасин” (Имом Бухорий ривояти).

Илм ва тақвода намуна бўлган буюк зотлар шубҳали бир луқма еб қўйсалар, қалблари ўзгариб қолар экан. Шунда қалбларини соф қилиш учун бир муддат таом ва ичимликдан тийиларканлар, натижада ўзгаришни ҳис қиларканлар. 

           Баҳриддин ПАРПИЕВ

Рўзани бизларга фарз қилган Аллоҳ таолога ҳамду санолар бўлсин. Рамазон тунларини бедор ўтказишни суннат қилган зот Муҳаммад мустафо (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га салавот ва саломлар бўлсин.

Бугунги тараққиёт етиб бўлмас даражада ривожланаётган бир даврда, барча кўпроқ мол-дунё тўплаш ва ҳожатдан ортиқча ҳашаматли иморатлар қуришга берилиб кетмоқда. Баъзилар яхши яшаш ва фаровон ҳаёт кечириш энг олий мақсад деб ўйлайдилар. Ундан бошқа меҳр-оқибат, таълим-тарбия, хулқ-одоб, қариндош-уруғчилик, қўни-қўшничилик, ажр-савоб, яхшилик, эзгулик каби қалбни хотиржам қилиб, дилни хушнуд қиладиган инсониятнинг маънавий ҳаёти улар учун иккинчи даражалидир. Зеро инсон ҳаётида энг олий неъмат қалб хотиржамлигидир. Баъзи кимсалар хотиржам яшаш даъвосида кунни тунга улаб, кунлари тинмай, тунлари ухламай, бир чақа фойдани деб ёру дўсти, қон-қариндоши ҳатто ака-укаларидан алоқани узиб, молу-дунё йиғмоқдалар. Аслида хотиржамлик шундами? Минг машаққатлар ва ҳаёт ташвишларини рўкач қилиб, бола-чақа баҳонасида тўпланган бойлик ва мол-дунё бир зум хотиржамлик беролмаётгани ҳаммага маълум. Бугун ривожланган мамлакатларда аксар одамлар баланд иморатлар ва кўп мол-дунёга эгалар, лекин уларда хотиржамлик йўқ. Улар бирозгина хотиржам бўлиш, ухлаб хордиқ чиқариш, ором олиш учун турли хил дори воситаларидан фойдаланишлари ҳеч кимга сир эмас. Бекаму кўст яшаш, фаравон ҳаёт кечириш, осон пул топиш илинжида тинч ва осуда юртини ташлаб ўзга юртларга кетаётганлар ҳам орамизда йўқ эмас. Натижада хотиржам фаравон ҳаётга эришиш қолиб, соғ-саломат ўз ватанларига қайтишлари сўроқ остида қолмоқда. Мол-дунёнинг кўплиги, уйларни ҳашаматли бўлиши инсонни моддий эҳтиёжини қондиради. Хотиржамлик эса, инсон маънавиятига боғлиқдир.

  Хўш хотиржамлик нимада? Хотиржамлик қаерда? Ким хотиржам? Инсон нима қилса, қалби хотиржам, дили хушнуд, ички дунёси фараҳ ва сурурга тўлиб, жисми роҳатланади? Бу саволларга жавобни муқаддас динимиздан, Қуръони карим оятлари ва ҳадиси шарифлардан топиш мумкин. 

Рамазон раҳмат ва мағфират ойидир. Рамазонда мўмин-мусулмонларнинг қалблари хотиржам бўлади, руҳлари таскин топади, жисмлари роҳатланади. “Нима учун шундай?” деган савол туғилиши табиий ҳол. Чунки бу ойда исёнкор жинлар ва шайтонлар занжирбанд қилинади, рўза тутилади, Қуръони карим хатм қилинади. Бу ойда Аллоҳ таолонинг каломи – Қуръони карим хатм қилинади. Аллоҳ таолониниг раҳмати, мағфирати ва мўминларга бўлган фазли, жаннатниниг васфи, ажр-савобларниниг ваъдаси ҳақидаги Қуръон оятларини эшитган мўминларнинг қалбига сукунат-хотиржамлик кириб, раҳмати буюк Зотга муҳаббатлари зиёда бўлади. Аллоҳ таоло бу ҳақда шундай марҳамат қилади:

“Улар имон келтирган ва қалблари Аллоҳнинг зикри билан ором оладиган зотлардир. Огоҳ бўлингизки, Аллоҳни зикр этиш билан қалблар ором олур (ва таскин топур)” (Раъд, 28).

Имом Муқотил ушбу оят тафсирида: “Аллоҳнинг зикридан Қуръони карим ирода қилинган”, дейди. Инсон қалбига ором бахш этиб, сукунат ва хотиржамлик бердиган буюк омил Аллоҳ зикридир. Аллоҳ таолони эслаб, тафаккур қилган, берган неъматларига шукрона тарзида ибодат ва Қуръони карим тиловати билан машғул бўлган банда қалбига илоҳий хотиржамлик ва ором берилиши ояти каримада зикр қилинмоқда. Бугунги кунда мустақиллик шарофати билан юртимиз масжидларида хатми Қуръонлар бўлмоқда, унда Каломуллоҳни эшитиб, барча қалблар хотиржам, диллар ором олмоқда, десак муболаға бўлмайди. Рамазон ойида шундай хайрли иш бўлгани учун ҳам у бошқа ойлардан фазилатлидир. 

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қлинади: “Пайғамбаримиз Муҳаммад (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Ким бир мўминнинг дунёдаги машаққати, ғам-ташвишини аритса, Аллоҳ таоло қиёмат куни уни ғам-ташвишдан халос қилади. Ким қийналган одамнинг oғирини енгил қилса, Аллоҳ таоло уни дунё ва охиратдаги oғирини енгил қилади. Ким мўминнинг айбини ёпса, Аллоҳ таоло уни дунё ва охиратдаги айбини беркитади. Инсон ўз биродарога ёрдам бераркан, Аллоҳ таоло ҳам у бандасига ёрдамчидир. Ким илм излаб бир йўлдан  юрса, Аллоҳ таоло у учун жаннатга бўлган йўлни енгил ва осон қилиб қўяди. Қайси бир қавм Аллоҳ таолониниг уйларидан бирида жам бўлиб, Аллоҳ таолонинг Китобини ўқисалар ёки ўзаро дарс қилсалар, уларга тинчлик ва хотиржамлик тушиб, раҳмат қамраб олади. Фаришталар уларни ўраб оладилар. Аллоҳ таоло уларни ўз даргоҳидагилар олдида зикр қилади”, дедилар” (Имом Муслим ривояти).

Ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) қалб хотиржамлигига етишиш омилларини санаб ўтдилар. Ҳақиқий хотиржамликкка эришмоқчи бўлганлар Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) суннатларига амал қилсин. Мўмин-мусулмонга ёрдам қилиш, оғирини енгил қилиш, айбини ёпиш Аллоҳ таолонинг каломини ўқишдек қалбга ором бахш этади. Келинглар хотиржамлик ва оромни Аллоҳ таоло буюрганидек, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) таълим берганларидек қидирайлик.

Инсон Рамазонда рўза тутиб, бир неча соатлар оч қолади. Натижада жисми маълум миқдорда очлик сабабидан заифлашади. Жисмдаги заифлик инсонни турли-туман нарсаларга йўрғaлаш, дунёнинг арзимаган матосига югуриб-елиш кабилардан тўсади. Инсон еб-ичиш билан бир қаторда маънавий жиҳатдан ҳам мукаммал рўза тутиб, ғийбат, кўз зиноси, чақимчилик, ҳаёсиз сўзлар, бахиллик ва ҳасад каби иллатлардан сақланса, у ҳақиқий хотиржамликка эришиб, қалби сурур ва фараҳга лиммо-лим тўлади.

Аллоҳ таоло ушбу Рамазон ойида қалбларимизга хотиржамлик, ором, сурур ва фараҳни мукаммал қилиб берсин. Ушбу хотиржамликни йил давомида бизларга ҳамроҳ қилсин ҳамда икки дунё соадатига эриштирсин.     

 Баҳриддин ПАРПИЕВ