www.muslimuz
Яхшилик қилишга шошилайлик
Динимизда инсонларга манфаат етказувчи киши Аллоҳ таоло учун энг суюкли бандалардан ҳисобланади дейилган. Ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таолога инсонларнинг энг суюклиси одамларга энг кўп манфаат келтирувчисидир”, дедилар (Имом Тобароний ривояти).
Динимиз мўмин-мусулмонларни бир тану бир жон бўлиб, ўзаро бир-бирига ёрдам бериб, манфаат келтириб яшашга тарғиб қилган. Нуъмон ибн Башир розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мўминларнинг бир-бирларига меҳр-муҳаббат, раҳм-шафқат ва меҳрибонлигининг мисоли худди бир жасад кабики, унинг бирорта аъзоси оғриса, жасаднинг қолган (аъзолар)и унинг учун бедорлик ҳамда иситма ила безовта бўлишади”, дедилар (Муттафақун алайҳ).
Ушбу ҳадисда барча мўмин-мусулмонлар ҳар доим бир бири билан ўзаро меҳр-шафқат ва ёрдамда бўлишлари ҳамда бирор мўмин-мусулмонга етган мусибатга қолган мусулмонлар ҳам мазкур мусибат худди ўзларига етгандек бефарқ бўмаслиги лозим экани баён қилинмоқда.
Дарҳақиқат, динимиз инсонпарвар, яхшилик динидир. Доим инсонларга манфаат етказиш, доимо яхшилик қилишга чорлаган диндир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳмат қилган: “Ва эзгу иш қилингиз – шоядки, нажот топсангиз!” (Ҳаж сураси, 77-оят).
Ушбу оятда эзгу иш дейилмоқда. Бу дегани – сиздан зинҳор ёмонлик, фасод содир бўлмасин деганидир. Шунингдек, “шоядки, нажот топсангиз!” сўзи билан эзгу иш қилиш бандаларнинг нажот топишига сабаб экани баён қилинмоқда. Аллоҳ таолонинг “шояд” дейиши аниқ амалга ошадиган нарсани ифодалайди. Яъни, эзгу иш қилган бандалар аниқ нажот қучади, деганидир. Чунки Аллоҳ таоло хоҳлаган нарсалар амалга ошмасдан қолишининг мутлақо эҳтимоли йўқдир!
Демак, жамиятда биз билан бирга яшаётган барча инсонларга яхшилик, уларни оғирини енгил етсак, орзу интилишларини рўёбга чиқарсак, албатта ажру мукофотлар олар эканмиз. Аллоҳ таоло бандаларини хайрли ишларни қилишга шошилишни буюрган: “Бас, хайрли (савобли) ишларда (бир-бирингиздан) ўзишга ошиқингиз!” (Моида сураси, 48-оят).
Ушбу оятга кўра, инсон ҳамиша яхши амаллар қилишга, яхши ниятда бўлишга шошилиши лозимдир. Доимо яхши ишлар ва яхши ниятлар билан юрган инсоннинг хотимаси ҳам гўзал бўлади. Инсон ҳаёти давомида барча яхши ишларни амалга оширишга имконияти бўлмаслиги мумкин, лекин барча яхши ишларни ният қилишга имкони бордир. Аллоҳ таоло эса унга ниятига яраша савоб бераверади. Чунки Аллоҳ таоло бандалари қилган хайрли амалларнинг бирортасини ҳам зое қилмайди. Зеро, Қуръони каримда бундай марҳамат қилган: “Имон келтирган ва солиҳ амалларни қилган зотлар эса, (билиб қўйсинларки) албатта, Биз яхши амалларни қилган кишининг мукофотини зое қилмасмиз” (Каҳф сураси, 30-оят).
Дарҳақиқат, биз қиладиган амалларимиз ва инсонлар манфаати йўлида қилган холис хизматларимиз учун ниятимизга кўра ажр-савобга эришамиз. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу айтади: “Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг “Амаллар фақат ниятларга кўрадир”, деяётганларини эшитганман”.
Ушбу ҳадисга кўра, қиладиган хайрли ишларимиз, барча инсонларга қилган яхшиликларимиз Аллоҳ таолонинг ҳузурида мақбул бўлиши ҳамда унга ажр-савоб олишимиз учун ниятимиз тўғри бўлиши лозимлиги маълум бўлади. Ҳар бир хайрли ишни амалга оширишда Аллоҳ таолонинг розилигини кўзласак, ажр-савобга эришамиз. Агар ниятимизда Аллоҳ таолонинг розилиги бўлмаса-да, бирор хайрли ишни амалга оширишга киришсак, гарчи мазкур ишни амалга оширишга эришсак-да, лекин унга бериладиган ажр-савобдан бебаҳра қолиб кетамиз. Шунинг учун ҳар бир амалда ниятнинг ўрни қанчалик муҳим эканини яхши англаб етишимиз лозим бўлади. Масалан: Касб қилишдан мақсад диним касб қилишга буюрган, оиламнинг таъминоти менинг зиммамдаги фарздир, деган ниятда бўлиши ҳам мумкин ёки фақат мол-дунё орттиришни ният қилган бўлиши ҳам мумкин. Ушбу ҳолатларда ниятнинг ўрни жуда ҳам муҳимдир. Аллоҳ таоло буларни ниятига кўра мукофотлайди. Ният ва ихлос агар инсоннинг ҳаёти давомида тўғри қўлланса, ҳаётнинг ҳар бир дақиқаси ибодатга айланади. Динимиз яхши ниятлар ва яхши амаллар динидир. Мусулмон киши яхши ниятли, солиҳ амаллар қилувчи саодатманд инсондир. У нияти орқали ҳаётининг ҳар нафасини, ҳар бир ҳаракатини Аллоҳ учун ибодатга айлантиради. Имонли банда шундайин бахтлики, у динимиз кўрсатмаларини бажара бориб, ниятини уларга мослаб ҳаёт кечирса, унинг оддий турмуши ҳам ибодатга, охиратда ажр-мукофотларга эришиш имкониятига айланади. Расулулллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Мўминнинг нияти унинг амалидан яхшидир" (Имом Байҳақий ривояти). Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу айтдилар: «Аллоҳ таоло фарз этган амалларни адо этиш энг афзал амал бўлади. Аллоҳ таоло ҳаром этганидан қайтиш парҳезкорлик (диёнат)дандир. Бу Аллоҳ таоло ҳузуридаги нарсаларда тўғри, рост ният қилишдир».
Демак, бизнинг қилаётган амалларимизда ва холислик билан адо этаётган хизматларимизда ихлоснинг аҳамияти жуда ҳам катта экан. Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳу айтадилар: “Сўз амал билан бирга бўлмаса фойда бермайди. Сўз ва амал ҳам ният билан бирга бўлмаса, фойда бермайди. Сўз, амал ва ният ҳам агар суннатга мувофиқ бўлмаса, фойда бермайди”.
Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким бир мўминдан дунё ғам-ташвишларидан бир ғамни кетказса, Аллоҳ ундан Қиёмат куни ғамларидан бир ғамни кетказади. Ким бир қийналган кишига енгиллик қилса, Аллоҳ унга дунё ва охиратда енгиллик қилади. Ким бир мусулмоннинг (айбини) беркитса, Аллоҳ таоло дунё ва охиратда унинг (айбини) беркитади. Банда ўз биродарига ёрдам қилса, Аллоҳ таола унга ёрдам қилади. …”, дедилар (Имом Муслим ривояти).
Аллоҳ таоло барчамизга ҳар бир ҳайрли ишимизда ният ва ихлосимизнинг тўғри бўлишига муваффақ этсин! Юртимизни ва дунё мусулмонларини турли балоларидан ўзи асрасин, дардга чалинганларга Ўзи шифо берсин!
У.Раҳимов,
"Имом Фахриддин ар-Розий" ўрта махсус ислом билим юрти маънавият ишлари
бўйича мудир муовини.
Ақидада адашмайлик
ОНЛАЙН ҲАДИС ШАРҲИ БОШЛАНДИ
Тошкент ислом институтининг ҳадис илми устози ва ижоза соҳиби – Жалолиддин домла Ҳамроқуловнинг онлайн-ҳадис шарҳининг навбатдаги суҳбатлари бошлaнди.
Машғулот давомида устоз Жалолиддин домла Ҳамроқулов томонларидан ўтган 24 сентябрь кунги суҳбатга оид савол берилади. Жонли эфирни кузатаётганлар орасидан ушбу саволнинг жавобини @OnlineHadisBot ботига тўғри ва тезкор жўнатган дастлабки уч кишига “Бахтиёр оила” китоби туҳфа этилади.
? Oнлайн- ҳадис шарҳи суҳбатларининг навбатдаги сонини қуйидаги ижтимоий тармоқларимиз орқали тўғридан-тўғри кузатинг, бевосита иштирокчи ва совриндорга айланинг!
Мавзу юзасидан савол ва фикр-мулоҳазаларингизни
@OnlineHadisBot орқали жўнатинг.
Youtube: MuslimTV
Интернет телеканали : ITV.U
Facebook: MuslimUz
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати
@muslimuzportal | @mp3muslim | @diniysavollar
БУЮК МУҲАДДИСЛАРИМИЗНИНГ БЕБАҲО МЕРОСИ
Янги Ўзбекистонда амалга оширилаётган сермаҳсул ислоҳотлар нафақат мамлакатимизда, балки халқаро майдонда ҳам фаол қўллаб-қувватланмокда. Бу ислоҳотлар, бу ўзгаришлар янги Ўзбекистонни Ренессанс босқичига олиб чиқади.
Сўнгги йилларда мамлакатимизда диний соҳада амалга оширилаётган янгиликлар буюк алломаларимиз меросини илмий асосда чуқур ўрганиш имкониятини яратмоқда. Мана шундай том маънодаги ислоҳотлардан бири Самарқандда, Имом Бухорий мақбарасининг ёнгинасида Ҳадис илми мактабининг ташкил этилгани бўлди. Бу ерда яратилган имкониятлар дунёнинг ривожланган давлатлари нуфузли университетларидаги шароитлардан устун бўлса борки, асло қолишмайди. Ҳадис илми мактабида дарслар мамлакатимиз ва хорижнинг етакчи уламолари томонидан олиб борилади.
Бу йил Ҳадис илми мактаби талабаси бўлдим. Бу мактабда таълим олиш ҳам юксак шараф, ҳам улкан масъулиятдир. Буюк аждодларимизнинг исломий меросини тиклаш, халқимизга етказиш, илм, одоб ва ақлу заковатда ўрнак бўлишни зиммамиздаги бурч деб биламан. Менга билдирилган ишончни, албатта, оқлайман.
Азимжон Шерматов,
Хадис илми мактаби 1-босқич талабаси
Сўнгги йилларда Ўзбекистоннинг халқаро майдондаги нуфузи тобора юксалиб бораётганига гувоҳ бўлаяпмиз. Президентимиз томонидан 2017 йил Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясида билдирилган долзарб таклифлар амалиётга татбиқ этилгани Ўзбекистон ташаббусларининг нечоғлик муҳим ва ҳаётий эканини кўрсатиб беради.
Ана шундай таклифлардан бири – “Маърифат ва диний бағрикенглик” тўғрисидаги резолюциянинг қабул қилиниши эди. Ҳақиқатда, бугунги кунимизнинг ўткир муаммоси бўлган жаҳолатга қарши курашиш учун биринчи галда зарур бўлган омил бу – илм-маърифатни кенг ёйиш, бағрикенглик ғояларини ҳаётга татбиқ этиш, дўстлик-биродарлик муҳитини янада мустаҳкамлаш ҳисобланади.
Самарқандда ташкил этилган Ҳадис илми мактаби ҳам маърифат тарқатувчи муҳим илм маскан экани билан алоҳида аҳамиятга эга. Мен бу йил оғир саралаш босқичларидан ўтиб талабаликка қабул қилинганимдан жуда ҳам хурсандман. Келажакдаги мақсадим, аждодларимиз тарқатган ислом маърифатини чуқур ўрганиб, ислом илоҳиёти соҳасида етук кадр бўлиб етишиш ҳисобланади. Ҳадис илми мактабида эса бунинг учун барча шароитлар яратиб берилган.
Азамат Убайдуллаев,
Хадис илми мактаби 1-босқич талабаси
Давлатимиз раҳбари жорий йил 31 август куни Ўзбекистон Республикаси мустақиллигининг йигирма тўққиз йиллигига бағишланган тантанали маросимдаги нутқларида Ўзбекистонда янги бир уйғониш – Учинчи Ренессанс даврига пойдевор яратилаётгани, бугунги Ўзбекистон – кечаги Ўзбекистон эмаслиги, бугунги халқимиз ҳам кечаги халқ эмаслигини қайд этиб, халқимизни бугунги мураккаб даврда келажакка ишонч билан ўз олдига қўйган мақсад сари дадил қадам ташлашга ундадилар.
Ҳа, Ўзбекистон янги бир уйғониш даврини бошламоқда. Мамлакатни янги тараққиёт босқичига кўтариш учун, аввало, янги авлод кадрларни тайёрлаш заруратидан келиб чиқиб, юртимизда янги тоифадаги мактаблар – Президент мактаблари, ихтисослашган ва ижод мактабларини барпо этиш, соҳа эҳтиёжларидан келиб чиқиб ўрта махсус ва олий таълим муассасаларини ташкил этиш борасидаги ишлар узлуксиз давом эттирилмоқда.
Жумладан, Президентимиз ташаббуслари билан Самарқандда Ҳадис илми мактабининг ташкил этилиши биз ёшлар танлаган мутахассислигимиз бўйича профессонал таълим олишимиз учун катта замин бўлишига хизмат қилади.
Албатта, ушбу ислоҳотларнинг замирида “Жаҳолатга қарши - маърифат” шиори асосида халқимизнинг бой тарихи, илмий, маънавий меросини ҳар томонлама ўрганиш, энг муҳими, ислом динининг асл инсонпарварлик моҳиятини чуқур очиб бериш ғояси мужассамдир.
Азимжон Шерматов,
Хадис илми мактаби 1-босқич талабаси
Манба: “Янги Ўзбекистон” газетаси
2020 йил 7 октябрь, 191-сон
Қуръон каримнинг етти хил қироати
Қуръон етти хил қироатда нозил бўлган эди. Бу ҳақда Пайғамбар алайҳиссаломнинг бундай сўзлари ворид бўлган:
إِنّ هَذَا الْقُرْآنَ أُنْزِلَ عَلَى سَبْعَةِ أَحْرُفٍ
яъни: “Ушбу Қуръон етти хил қироатда нозил бўлган” (Муттафақун алайҳи).
Уламолар ушбу қироатлардан мурод нима эканлиги ҳақида турли фикрлар билдиришган. Баъзилар: у – етти хил маъно бўлиб, Қуръон оятлари мана шу маънолар билан чамбарчас боғлиқ. Улар – амр, наҳий, ваъд, ваъид, ибоҳат, иршод, эътибор, дейишган. Баъзи уламолар эса, у – қироат қилишдаги еттита қоидадир. Улар – идғом, изҳор, тафхим, тарқиқ, имола, ишбоъ, мад ва қаср, ташдид ва тахфиф, талйин ва таҳқиқ, дейишган.
Бу масаладаги энг тўғри сўз шундан иборатки, етти хил қироат дегани – араб тилидаги еттита лаҳжа демакдир. Араблар ўртасида энг машҳур ва кенг тарқалган, шунингдек, энг ширин лаҳжалар: Қурайш, Ҳузайл, Тамим, Ал-Узд, Робиъа, Ҳавозин, Саъд ибн Бакр лаҳжаларидир. Бу сўзнинг тўғри эканлигини Имом Байҳақий тасдиқлаган, Ибн Атия ҳам шу гапни ихтиёр қилганлар. Тилшунос олимлардан Саълаб, Абу Убайд ва Азҳарийлар ҳам шу гапни айтганлар.
Қуръон етти хил қироатда нозил бўлди, дегани ундаги ҳар бир калима ҳам етти хил қироатда ўқилади, дегани эмас. Балки, Қуръон нозил бўлиш жиҳатидан арабларнинг етти хил лаҳжасидан ташқари чиқмайди, деганидир. Масалан, бир калима Қурайш тилида бўлса, иккинчи калима бошқа қабила тилида бўлади. Чунки, Қуръон оятлари араб тили лаҳжаларининг энг фасоҳатли ва ширин сўзларидан ташкил топгандир, яъни бирорта сўз қайси лаҳжада яхши ифода қилинса, оятда ўша сўз ишлатилгандир.
Имом Бухорий роҳимаҳуллоҳ ривоят қилишларича: “Усмон разияллоҳу анҳу Қуръони каримни Мусҳафга кўчириш учун Зайд ибн Собит разияллоҳу анҳу ва бошқа саҳобаларни тўплаган вақтларида уларга: Агар Қуръоннинг бирор ояти устида тортишиб қолсаларингиз, у ҳолда уни Қурайш тилида ёзинглар, чунки Қуръон уларнинг тилида нозил бўлгандир”, деганлар.
Энди Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламнинг “Қуръон етти хил лаҳжада нозил бўлган”, деган сўзлари билан Усмон разияллоҳу анҳунинг: “Қуръон Қурайш тилида нозил бўлган”, деган сўзларини қандай тушуниш мумкин? – деган савол туғилади. Бу саволга иккиёқлама жавоб бериш мумкин:
- Усмон розияллоҳу анҳу Қуръоннинг кўпгина қисми қурайш тилида нозил бўлганлигини назарда тутганлар.
- Қуръон биринчи галда Қурайш тилида нозил бўлган. Ворид бўлишича, Жаброил алайҳиссалом Қуръонни Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васалламга ҳар гал биттадан лаҳжада ўқитар ва шу тариқа етти хил тилда ўргатар эдилар. Имом Бухорий роҳимаҳуллоҳ Ибн Аббос разияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жаброил биродарим менга Қуръонни бир қироатда ўқитган. Мен ундан яна ўқитишини сўраганимда, менга бошқа қироатда ўқитди. Шу тариқа етти қироатни ўргатди”, деганлар.
Баъзи калималарни еттитадан ҳам ортиқроқ қироатда ўқилади-ку, дейиш тўғри эмас. Чунки сўзни еттитадан ортиқ важҳда ўқилиши, қироатнинг кўплигидан эмас, балки у қироат қоидасидаги ҳилма-ҳилликдан (масалан: мад, имола ва ҳоказо) келиб чиқади.
Имом Суютий роҳимаҳуллоҳ юқоридаги гапга эътироз билдириб: Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳу билан Ҳишом ибн Ҳакам разияллоҳу анҳу икковлари ҳам Қурайшлик бўлишларига қарамай қироатда келишмовчиликка борганлар. Бундан кўринадики, демак етти хил қироатдан мурод етти хил лаҳжа эмас экан, деганлар.
Бунга жавобан айтиш мумкинки, Қуръоннинг етти лаҳжада нозил бўлди дегани, Пайғамбар саллаллоҳу алайҳи васаллам Қуръон оятларини ўргатаётганларида ҳар бир қабила учун айнан ўша қабиланинг лаҳжасида таълим бермаганлар. Кўпинча Пайғамбар алайҳиссаломнинг ҳузурларида бир нечта қабиланинг кишилари жам бўлишар, Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам уларга етти қироатнинг биттасинигина тиловат қилиб берар эдилар. Шунда ўша ерда ўтирган барча қабила кишилари битта қироатни ёдлаб олар эдилар. Қуръонни битта қироатда ёдлаш учун битта қабила кишилари тўпланишлари шарт эмас.
Демак, шунга биноан Умар ибн Хаттоб разияллоҳу анҳу Ҳишомнинг эшитмаган қироатларини билишлари мумкин бўлади. Чунки Ҳазрати Умар разияллоҳу анҳу бу қироатни Ҳишом иштирок этмаган бошқа мажлисда эшитган бўладилар. Улар икковларининг ҳам бир қабиладан бўлишлари бунга моне бўла олмайди.
Ҳомиджон Ишматбеков,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси
раисининг биринчи ўринбосари