Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети ректорининг маслаҳатчиси, сиёсий фанлар доктори, профессор Шуҳрат Ғойибназаровнинг «Ислом терроризмга қарши» монографияси «Ўзбекистон» НМИУда нашр этилди.

Олим анчадан буён халқаро муносабатлар, глобал таҳдид ва тажовузлар муаммолари билан шуғулланади. У республикамизда террорология фани асосчиларидан бири ҳисобланади. Олимнинг қатор илмий асарлари АҚШ, Россия, Буюк Британия, Германия, Япония, Жанубий Корея каби давлатларда чоп этилган, хорижнинг етакчи университетларида глобал муаммолар бўйича форумлар ва анжуманларда маърузалар қилган.

ЎзА хабарига кўра, ушбу монографияда юртимизда «Жаҳолатга қарши маърифат» ғояси асосида ислом динининг асл моҳиятини ёритиш орқали унга қарши фитналар, бузғунчилик, тажовуз ва таҳдидлар уюштириб келаётган радикал оқимларнинг ғаразли мақсадлари, ислом динини сиёсийлаштириш ва обрўсизлантиришга қаратилган уринишларига бўлган нуқтаи назар ва муносабат илмий таҳлил этилиши баробарида, «Ислом давлати» халқаро террорчилик ташкилотининг пайдо бўлиши ва эволюцияси мисолида бутун инсониятнинг глобал хавф ва чақириққа дучор бўлганлиги комплекс ёритилган.

Хусусан, китобда таъкидланишича, террористлар ва ёлланганларни жалб қилишнинг асосий платформаси, шубҳасиз, интернетдаги ижтимоий тармоқлар бўлиб, улар орқали жаҳондаги 100 дан зиёд мамлакатлардан 84 фоиз ёшлар террорчилик сафларига айнан интернет орқали қўшилишган.

Интернетда жойлаштирилган материаллар воситасида жалб қилинганларнинг 41 фоизи интернетда «Ислом давлати»га содиқлик ҳақида қасамёд қилган, 19 фоизи терактга тайёрланишда онлайн кўрсатмалардан фойдаланган. Ёлловчилар қурбонларининг ёшлари 14-30 ёшгача бўлиб, шулардан 70 фоизи 25 ёшгача бўлганлардир. Террорчилар томонидан ёшларни ёллаш схемаси жуда оддий, у 3 босқичдан иборат: мотивация – (руҳлантириш), коммуникация (алоқа) ва бевосита жангарилар сафига қўшилиш.

Террорчилар ўз қабиҳ режаларини амалга оширишда кўплаб ғайриинсоний амалиётларни, яъни бу тажовузкор урушда болалардан тирик қурол сифатида фойдаланиши БМТнинг ҳарбий можароларда болаларни жалб қилишни тақиқлашга зид равишда амалга оширганликлари, ҳатто ёш оналарга махсус қўлланма ишлаб чиқиб, ўзига хос кўрсатмалар берилганлиги, шунингдек, «Ислом давлати» ўзининг шаръий тушунчаларига асосланиб аёлларнинг яшаш, ўқиш, ишлаш ва ҳатто эркин ҳаракатланишга бўлган ҳуқуқларини чеклайдиган ўрта аср қонун-қоидаларини ўрнатганликларига кўплаб мисоллар келтирилган.

Муаллиф таассуф билан ҳозирга қадар айрим ёшларимиз террорчилар мафкураси тузоғига тушаётганликларига оид мисоллар берибгина қолмай, бу ҳолларнинг сабабларини чуқур таҳлил қилган ва тегишли профилактик тавсиялар берган. Тадқиқотда илмийлик ва холислик мезонларига амал қилинган ва бирламчи манбалар – Қуръон, Тафсир, Ҳадис, ва қатор илмий-маърифий тадқиқотларга асосланилган.

БМТ ва бошқа нуфузли халқаро ташкилотларнинг мавзуга оид Конвенция ва Резолюцияларидан ўринли фойдаланилган. Миллий қонунчилигимиз ҳужжатларига иқтибослар берилган, мамлакатимизда терроризм профилактикаси моҳияти ва мазмуни, ҳуқуқий ва ташкилий асослари, сиёсий ва мафкуравий жиҳатлари атрофлича ёритилган. ОАВ, интернет, рақамли технологияларнинг ўрни ва вазифалари очиб берилган. Янги Ўзбекистон шароитида терроризмга қарши «ўзбек модели» моҳияти ва мазмуни кўрсатилган.

Ёшлар билан ишлашда уларнинг ижтимоийлашуви ва бандлигини таъминлашда давлат органлари ва жамоат ташкилотлари ҳамда фуқароларининг ҳамкорлиги масалаларига жиддий эътибор қаратилган. Ижтимоий муаммоларни ҳал этиш бўйича тегишли илмий-амалий тавсиялар берилган.

Иловаларда мавзуга оид Ўзбекистон Республикаси Қонунлари, Ўзбекистон Республикасининг жиноят ва маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексларидан, Ўзбекистон Республикасининг фуқаролиги тўғрисидаги қонунидан иқтибослар, замонавий дунёдаги асосий террорчилик ташкилотчилари рўйхати, Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2019 йил 12 мартдаги ҳал қилув қарорига кўра, Интернет жаҳон ахборот тармоқларидаги экстремистик ва террористик деб топилган ташкилотлар номларининг рўйхати, глоссарий ва бошқа тегишли ҳужжатлар ўрин олган ва бу иловалар китоб мазмунини янада бойитишга хизмат қилган.

Муаллиф мазкур монография хулосасида шундай деб ёзади: «Терроризм ижтимоий-сиёсий ҳодиса сифатида инсоният тарихида қадимги замонлардан бери ўзининг шафқатсизлиги, ғайриинсонийлиги ва ақидапарастлиги билан алоҳида ажралиб турадиган ҳодиса. Террорчилар диний омилни ўз мақсадлари учун ишлатганда, бу ҳодиса икки баравар хавфли тус олади. Ислом дини ниқоби остида муқаддас китоблардаги баъзи сўзларни ўзларича талқин қилган ҳолда жиҳод, терроризм ва зўравонликни тарғиб қилувчи тузилма ҳамда ташкилотлар сони бугунги кунда оз эмас.
Ва уларнинг исломдаги ҳақиқий ўрни ва аҳамиятини тушуниш учун биз хорижийлар, мутазилийлар, муржиийлар, кейинчалик салафийлар, ваҳҳобийлар ва бошқа оқим ҳамда йўналишлар, радикал оқимлар ва ташкилотларнинг фаолиятини ёритишга ҳаракат қилдик, буюк мутаффакирларимиз асарларига ва уларнинг асл ислом динининг поклиги йўлида қўшган ҳиссаларига мурожаат қилдик».

Монографияни терроризм, экстремизм ва уюшган жиноятчиликка қарши курашувчи барча ташкилотчиларга, талабалар, курсантлар ва ўқувчи-ёшлар, тарғиботчилик фаолияти билан шуғулланувчиларга, маҳалла фаоллари, хотин-қизлар ва ёшлар ташкилотларида маърифий тадбирлар учун, ҳамда мазкур муаммо билан қизиқувчи кенг ўқувчилар оммасига қимматли қўлланма сифатида тавсия этиш мумкин.
Китоб кирилл ва лотин алифболарида чоп этилган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Аллоҳ таолонинг охирги ва мукаммал дини қиёматгача боқий қолувчи дини инсониятга икки дунё саодат йўлини кўрсатиб берувчи дини Исломда ота-онага яхшилик қилишга алоҳида эътибор берилган. Дунёда бошқа бирор дин ёки фалсафада ота-она бизнинг динимизчалик улуғламаган. Бу ҳақиқатни Қуръони карим оятларидан ва Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадиси шарифларидан билиб олиш мумкин.

Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадиси шарифларидан бирини ўрганайлик.

Баҳз ибн Ҳаким отаси орқали бобосидан ривоят қилади:

«Эй Аллоҳнинг Расули! Кимга яхшилик қилай?» дедим.

«Онангга», дедилар.

«Кимга яхшилик қилай?» дедим.

«Онангга», дедилар.

«Кимга яхшилик қилай?» дедим.

«Онангга», дедилар.

«Кимга яхшилик қилай?» дедим.

«Отангга. Сўнгра яқинларга ва яна яқинларга», дедилар».

Шарҳ: Бу кўпчилигимиз биладиган жуда машҳур ҳадис. Уламолар мана шу ҳадисдан «Онанинг ҳаққи отаникидан кўра уч баравар кўп» деган хулосани ҳам чиқаришган. Ота-она, албатта, ҳар бир фарзанд учун улуғ зотлар. Лекин онанинг тутган ўрни алоҳида таъкидланади.

Она фарзандини ҳомиладор бўлганидан бошлаб унинг машаққатини тортади. Тўққиз ой давомида қорнида кўтариб юради. Ҳомиладорликнинг қанчалик қийин кечишини ҳар бир ақли бор одам яхши билади. Фақат фарзанд учун фидокорлиги туфайлигина она ана шу машаққатларни кўтаради. Шунинг учун онанинг фарзанддаги ҳаққи алоҳида улуғ бўлади.

Иккинчи бор «Онангга», дедилар. Ҳар бир фарзанднинг туғилиши қанчалик оғир машаққат эканини ҳам ҳамма яхши билади. Туғиш дарди ўлимни бўйинга олиш билан баробар эканини, айниқса аёллар яхши биладилар. Шунинг учун ҳам онанинг фарзанддаги ҳаққи алоҳида улуғ бўлади.

 Учинчи бор «Онангга», дедилар. У фарзандини  эмизиб, ювиб-тараб, тўғри тарбия бериб катта қилиш қанчалик улкан меҳнат эканини ҳам ҳамма яхши билади. Бу машаққатли меҳнатни ҳам фақат онагина яхшилаб адо эта олади. Шунинг учун онанинг фарзанддаги ҳаққи алоҳида улуғ бўлади. Шунинг учун ҳам уч марта «Онангга яхшилик қил», деганларидан сўнггина, тўртинчи мартада Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сўровчига «Отангга», деб жавоб бердилар ва улардан кейингина яқинларга – яқин қариндошларнинг ҳаммаларига яхшилик қилиш кералигини таъкидладилар.

Онанинг ҳаққи отаникидан уч марта зиёд экани. Онадан кейинги ўринда яхшилик қилишга энг сазовор шахс ота экани.Ота-онадан кейин яқин қариндошларга яхшилик қилиш кераклиги. Уларнинг яхшиликка ҳақдорликлари яқинлик даражасига қараб тартибга солинади.

Энди ҳар бир фарзанд олдидаги бурчни чин дили билан амалга оширишга ҳаракат қилиши лозим. Бу бурчлар агар улар овқатга муҳтож бўлишса овқатлантирилади, кийимга муҳтож бўлишса, кийинтирилади, уларнинг иссиқ-совуғидан доим хабардор бўлинади, сўрамасалар ҳам пул ёки буюмлар бериб турилади. Ота-она билан ҳалимлик ва одоб билан гаплашилади, уларга овоз баланд-латилмайди, ёлғон гапирилмайди, сўзлари бўлиб ташланмайди, сўз қистириб, буйруқ, таъна, қаҳр оҳангида гапирилмайди.Ота-она розилигисиз ҳеч қаёққа, ҳатто сафарга ва илм олишга ҳам борманг. Агар ота ёки онангиз олдингизга кириб келишса, ўриндан туриб эҳтиром билан кутиб олмоқ керак, юқорига ўтқазмоқ жоиз. Улар олдида чўккалаб, тавозеъ билан ўтирилади, оёқ узатиб ёки ёнбошлаб олинмайди. Ота-онангиз хурсанд бўлишса, сиз ҳам хуш кайфиятда туринг, хафа бўлишса, ғам-ташвишларига шериклик қилинг. Сўзларини жим туриб тингланг, улар ҳузурида ака-ука, опа-сингиллардан бирортасини жеркимаслик ва сўкмаслик даркор.

Ҳамиша уларнинг розилигига эришишга ҳаракат қилмоқ керак, хотин, фарзандларни улардан ортиқ кўриш беодобликдур. Аллоҳ розилигини топаман деган киши, аввал ота-онасини рози қилмоғи керак. Аллоҳ таоло барчаларимизни фарзандлик бурчига содиқлик кўрсатиб, ота-оналаримизни ҳурматлайдиган, уларга ҳар соҳада яхшилик кўрсатадиган, шу йўл билан Аллоҳ таолонинг розилигини топадиган солиҳ бандаларидан айласин.

Бобур РАХМОНОВ,

Қарши шаҳар “Кўк гумбаз” жомемасжиди имом ноиби

"Янги Ўзбекистон. Янги нигоҳ" дастури доирасида мамлакатнинг тарихий обидалари, ёдгорликлари ва меъморий иншоотларни 3D форматда рақамлаштириш бўйича лойиҳа ўз фаолиятини бошламоқда.

Лойиҳа Ўзбекистон электрон оммавий ахборот воситаларининг миллий ассоциацияси, Ўзбекистон кинематография агентлиги ва Американинг Global Digital Heritage компанияси томонидан амалга оширилмоқда.

ЎзА хабарига кўра, ноёб технология тарихий обидаларнинг рақамли реконструкциясини амалга ошириш ва VR форматида намойиш этиш имкониятини беради.

Шу билан бирга, лойиҳа таълим соҳасига ҳам йўналтирилган - барча хоҳловчилар махсус манба орқали Ўзбекистон ёдгорликлари билан онлайн шаклда танишиш имкониятига эга бўлишади. Шунингдек, Global Digital Heritage вакиллари ўзбекистонлик мутахассисларни замонавий технологиялар, дронлар ва камералар билан ишлаш ва объектларни видеотасвирга олиш бўйича билимлар билан бўлишишга тайёр эканликларини билдиришди.

Бугун Кинематография агентлиги биносида Global Digital Heritage (АҚШ) ва Ўзбекистон электрон оммавий ахборот воситалари миллий ассоциацияси вакиллари иштирокида лойиҳанинг бошланишига бағишланган учрашув бўлиб ўтди. Пилот лойиҳа Самарқандда амалга оширилади, рақамлаштириш учун дастлабки объектлар сифатида Гўри Амир мақбараси, Бибихоним масжиди, қадимий Афросиёб манзилгоҳи, Улуғбек расадхонаси, Регистон майдони ва Жума мақбараси танланди.

– Тарихий ёдгорликларнинг 3D форматидаги нусхаларини яратиш тенденцияси аллақачон бутун дунё бўйлаб тарқалган, эндиликда ушбу лойиҳа Ўзбекистонда ҳам амалга оширилмоқда. Амалга оширилаётган лойиҳа ҳамма учун, айниқса, ўз ҳаётини янги технологиялар, гаджетлар ва VR технологияларсиз тасаввур эта олмайдиган ёшлар учун қизиқарли бўлади. Лойиҳа қўшимча билим олиш имкониятидан ташқари, ўқув функциясини ҳам ўз ичига олади - ёшлар учун рақамли визуализация, 3D виртуализация, геофазовий информатика соҳалари бўйича тренинглар ўтказилади, – деб таъкидлади ЎзЭОАВМА раҳбари Фирдавс Абдухолиқов.

– Ҳар бир мамлакатнинг, жумладан, Ўзбекистоннинг маданий мероси – бу халқнинг мулкидир. Маданий мерос нафақат университетдаги бир неча кишига ёки ташкилотдаги тадқиқотчиларга, балки ҳаммага тегишли. Бизнинг вазифамиз маданий меросни одамларга қайтаришдан иборат. Бизнинг қилган ишларимиз ушбу меросни асраб-авайлаш ва ўтмишимиз қандай бўлганлигини авлодларимизга кўрсатишда ёрдам беради. Биз кўплаб манбалардан олинган маълумотлардан фойдаланган ҳолда объектнинг дастлабки кўринишини тиклаймиз, - деб маълумот берди “Global Digital Heritage” компаниясининг вакили Герберт Машнер.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Устоз Исҳоқжон домла ҳафизаҳуллоҳ