Туркия Республикаси Ўзбекистон ташқи сиёсатида алоҳида ахамиятга эга бўлган, кучли ташқи сиёсат олиб бориш салохиятига эга, хар томонлама диверсификациялаштирилган иқтисодиёти, хамда замонавий қуролли кучларга эга бўлган мамлакат ҳисобланади. Буни қуйидаги бир қатор омиллар билан изоҳлаш мумкин.
Биринчидан, Туркия дунёдаги 200 дан ортиқ мамлакатлар ичида Ўзбекистоннинг давлат мустақиллигини биринчи бўлиб тан олган ва шу тариқа унинг дунё харитасида янги давлат сифатида эътироф этилиши жараёнини бошлаб берган.
Иккинчидан, ўзбек ва турк халқларини азалий дўстлик, биродарлик ва қардошлик ришталари ўзаро боғлаб туради. Ҳар икки халқ ҳам туркий тилда сўзлашувчи бўлиб, уларнинг маданияти, дини ва урф-одатлари бир-бирига жуда яқин. Қолаверса, Туркиянинг ривожланган саноати, транспорт коммуникациялари, денгиз йўллари, қишлоқ хўжалиги, туризм салоҳияти, улкан давлатчилик тажрибаси Ўзбекистон учун муҳим аҳамият касб этади.
Туркия Осиё ва Европа қитъалари кесишган нуқтада жойлашган, маъмурий-ҳудудий тузилишига кўра унитар давлат, бошқарув шаклига кўра эса президент-парламент республикаси ҳисобланади. Конституцияга мувофиқ Туркия Республикаси демократик, дунёвий ва социал-ҳуқуқий давлат бўлса-да, аҳолисининг деярли 95 фоизини ислом динига эътиқод қилувчилар ташкил қилганлиги боис, бу ерда ислом динига нисбатан ҳурмат анча юқори экани кузатилади.
Туркия турли соҳаларда, ўрнак бўлса арзигулик даражада ривожланган мамлакат, ўзининг иқтисодий қудратига кўра у дунёда кучли 20-талик гуруҳи (G20) давлатларидан биридир. Бундан атиги ярим аср олдин анча қолоқ аграр мамлакат ҳисобланган Туркия ҳозирги кунга келиб, тобора индустриаллашиб бораётганини алохида таъкидлаш лозим.
Мамлакат иқтисодиётида саноатнинг улуши 28 фоизни, қишлоқ хўжалиги 15, қурилиш 6, хизматлар 51 фоизни ташкил этади. Саноат ишлаб чиқаришининг умумий ҳажмида қайта ишлаш саноати энг катта улушга эга. Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари ҳам саноат маҳсулотлари ишлаб чиқаришда ўзларининг салмоқли ҳиссасини қўшиб келмоқда. Тўқимачилик, кончилик, озиқ-овқат, кимё, фармацевтика соҳалари, энергетика, металлургия, кемасозлик, автомобилсозлик ва электр маиший товарлар ишлаб чиқариш тараққий этган. Айниқса, туризм динамик тарзда ривожланаётган тармоқ ҳисобланади.
Туркиянинг юқоридаги жабҳалардаги ибратли ютуқларини ўрганиш, ҳозирда Ўзбекистон иқтисодиётини модернизация қилиш йўлида олиб борилаётган ислоҳотларда ушбу мамлакатнинг илғор тажрибасидан фойданиш ва турк тадбиркорлари ҳамда компанияларининг сармояларини Ўзбекистонда амалга оширилаётган турли, икки томонга ҳам фойдали бўлган қўшма лойиҳаларга жалб қилиш мамлакатимизнинг миллий манфаатларига тўлиқ мос тушади.
Ўз навбатида, Ўзбекистон Туркиянинг минтақамиздаги ташқи сиёсатида муҳим ўрин тутади. Юртимиз бугунги кунда Анқаранинг Марказий Осиёдаги энг асосий шерикларидан бири ҳисобланади. Диёримизнинг улкан бозори, тобора либераллашиб бораётган иқтисодиёти, қулай инвестициявий муҳити, тарихий шаҳарлари, муқаддас диний қадамжолари Туркияда катта қизиқиш уйғотмоқда. Демак, ҳамкорликни мустаҳкамлашдан ҳар икки томон ҳам манфаатдор бўлиб, бу эса ўзаро муносабатларнинг истиқболи порлоқ эканидан далолатдир.
Ҳозирда Ўзбекистон-Туркия муносабатлари жадаллик билан ривожланиб бормоқда, ижобий ўсиш тенденцияси ҳамкорликнинг барча соҳаларида яққол кўзга ташланмоқда. Бугунги кунда мамлакатимизда Туркиянинг 500 га яқин фирма ва компанияси фаолият юритмоқда. 2016 йилда икки мамлакат ўртасидаги ўзаро савдо ҳажми 1,2 миллиард АҚШ долларини ташкил этган бўлса, 2017 йилнинг тўққиз ойи мобайнида ўзаро товар айирбошлаш ҳажми 29 фоизга ошди. Ўтган йилнинг ўзида юртимизда Туркия ишбилармонлари сармояси иштирокида 20 дан ортиқ корхона ташкил этилди, 53 компаниянинг ваколатхоналари эса аккредитация қилинди. Ушбу рақамлар Ўзбекистон-Туркия муносабатларида нечоғлик улкан салоҳият борлигини ёрқин намоён этмоқда.

2017 йилда икки мамлакат ўртасидаги муносабатларда янги саҳифа очилганини таъкидлаб этиш ўринлидир. Буни Ўзбекистон ва Туркия раҳбарлари Шавкат Мирзиёев ва Режеп Таййип Эрдўғон ўртасида йил давомида бўлиб ўтган қатор учрашувлар ҳам яққол тасдиқлайди. Хусусан, Президент Режеп Таййип Эрдўғоннинг 2016 йилнинг ноябрь ойида Самарқанд шаҳрига ташрифи давомида, 2017 йил май ойида Пекинда ўтган “Бир макон, бир йўл” форуми доирасида, 2017 йилнинг сентябрь ойи бошида Остона шаҳрида бўлган Ислом ҳамкорлик ташкилотининг Фан ва технологиялар бўйича саммити майдонларида, 20 сентябрда эса Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессияси доирасида икки мамлакат етакчилари ўзаро учрашиб, ҳамкорликнинг истиқболлари тўғрисида фикрлашиб олган эдилар.
Ўзбекистон раҳбарининг 2017 йил 25-26 октябрь кунлари Туркияга амалга оширган ташрифи юқорида зикр этилган мулоқотнинг мантиқий давоми бўлди. Учрашув ва музокаралар чоғида мамлакатларимиз ўртасидаги сиёсий, савдо-иқтисодий, инвестициявий, транспорт-коммуникация, қишлоқ хўжалиги, транспорт, туризм, илм-фан ва бошқа соҳалардаги ҳамкорликни ривожлантириш масалалари атрофлича муҳокама қилинган эди.
Ўзбекистон Президенти Туркияга сафари давомида икки давлатнинг парламентлараро алоқаларига ҳам муҳим эътибор қаратди. Шавкат Мирзиёев, жумладан, Буюк миллат мажлисига ташриф буюриб, унинг фаолияти билан яқиндан танишиш жараёнида, парламентлар ўртасида ришталарни мустаҳкамлаш, уларнинг қонун ижодкорлиги ва парламент назорати механизмлари бўйича ўзаро тажриба алмашиш масалаларига алоҳида урғу берган эди.
Ташриф доирасида Истанбул шаҳрида икки мамлакат ишбилармонлари иштирокида ўтказилган бизнес-форумда йирик энергетика объектлари ва йўл инфратузилмасини қуриш, тўқимачилик маҳсулотлари, электр жиҳозлари, қурилиш материаллари ишлаб чиқариш, озиқ-овқат ҳамда агросаноат тармоғида замонавий саноат ва логистика марказлари ташкил этиш борасида 3,5 миллиард доллар ҳажмидаги 30 дан ортиқ лойиҳа бўйича битимлар имзолангани икки томонлама иқтисодий муносабатларга янги шиддат бахш этди.
Президент Шавкат Мирзиёев яқин йилларда Ўзбекистон билан Туркия ўртасидаги товар айирбошлаш ҳажмини 3-4 миллиард долларга етказиш бўйича келишувга эришилгани, бу икки мамлакат ишбилармонлари учун кенг имкониятлар яратишини алоҳида таъкидлаган эди.
Ўта самарали кечган олий даражадаги учрашув ва мулоқотлар якунида Ўзбекистон ва Туркия ўртасидаги ҳамкорликнинг турли соҳаларига доир 20 дан зиёд ҳужжат имзоланди. Улар орасида Президентлар томонидан имзоланган Қўшма баёнот алоҳида ўрин тутди.
Шубҳасиз, Туркия Республикаси раҳбари Режеп Таййип Эрдўғоннинг яқин орада Ўзбекистонга режалаштираётган ташрифи мамлакатларимиз ўртасидаги муносабатларни янада юқори даражага олиб чиқишга ва икки давлат ўртасидаги ҳамкорликнинг муҳим истиқболларини белгилаб беришга хизмат қилади. Имзоланиши кутилаётган ҳужжатлар ва келишувлар икки давлат муносабатлари ва қардош халқлар дўстлигини ҳар томонлама мустаҳкамлаши аниқ.

Баҳром Сотиболдиев,
Ўзбекистон Республикаси Президенти
ҳузуридаги Стратегик ва минтақалараро
тадқиқотлар институти бўлим раҳбари

Ўзбекистон мусулмонлар идораси матбуот хизмати

بسم الله الرحمن الرحيم

ҲАНАФИЙ – МЎЪТАДИЛ МАЗҲАБ

Муҳтарам биродарлар! Ислом динининг аҳли сунна вал жамоа йўналишида тўртта машҳур мазҳаб бўлиб, улар ҳанафий, моликий, шофеъий ва ҳанбалий мазҳабларидир. Мазкур тўрт мазҳабнинг барчаси мўътабар бўлиб, мусулмон киши уларнинг бирига эргашиши вожиблигига ислом уммати иттифоқ қилганлар. Бизнинг диёримиздаги мусулмонлар ҳанафий мазҳабига амал қиладилар.

Ҳозирги кунда дунё мусулмонларининг деярли ярми айнан ҳанафий мазҳабимизга амал қилиб, ўз ибодатларини шу мазҳабга мувофиқ адо этиб келмоқдалар. Ҳанафий мазҳаби асосан Марказий Осиё, Покистон, Эрон, Туркия, Афғонистон, Ҳиндистон, Россия мусулмонлари ўртасида, Араб мамлакатларидан Ироқ, Миср, Сурия, Ливия каби юртларда кенг тарқалган. Шу жумладан бизнинг минтақамиз мусулмонлари ҳам ҳанафий мазҳабига амал қилиб келадилар.

Ҳанафий мазҳабининг фиқҳий қарашлари бу қадар ривож топиб, кенг ҳудудга ёйилишида юртимиздан чиққан алломалардан Абу Ҳафс Кабир, Бурҳониддин Марғиноний, Садруш-шариъа Убайдуллоҳ ибн Масъуд ал-Бухорий каби алломаларнинг ўрни беқиёсдир.

Ҳанафий мазҳабимизнинг асосчиси Имоми Аъзам Абу Ҳанифа Нўъмон ибн Собит ибн Зутий Куфа шаҳрида ҳижрий 80-санада таваллуд топдилар. Бу зотнинг илмлари, тақволари, ибодатлари, саховатлари ва ҳоказо сифатлари барчага маълум ва машҳур бўлиб, бу ҳақда кўплаб мақола ва китоблар ёзилгандир. Қуйидаги ҳадисдаги башорат Имоми Аъзам р.ҳ.га тегишли эканлиги ҳақида уламолар иттифоқдирлар.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: "لَوْ كَانَ الدِّينُ عِنْدَ الثُّرَيَّا لَذَهَبَ بِهِ رَجُلٌ مِنْ فَارِسَ"

(متفق عليه)

яъни: Абу Ҳурайра р.а.дан ривоят қилинган ҳадисда Пайғамбаримиз с.а.в марҳамат қиладилар: “Агар дин Сурайёда бўлганида уни форс ўғлони олиб тушар эди”. Шундай экан биз у зотнинг шахсиятларига тўхталмасдан асосан, у зотнинг мазҳаблари ҳақида сўз юритмоқчимиз.

“Мазҳаб” сўзи юрадиган йўл деган маънони билдиради. Истилоҳда эса, бир олим ёки илмий мактабнинг тартибга солинган услуб ва фикрларининг мажмуасига мазҳаб дейилади. Дунё мусулмонларининг ярмидан кўпроғи айнан ҳанафий мазҳабига амал қилишларининг сабаби ундаги мўътадиллик ва енгилликдир. Имоми Аъзам р.ҳ. шаръий далиллардан масалалар чиқаришда фақат ўзлари ёлғиз бўлмаганлар, балки маълум бир мартабаларга етган бир нечта шогиртларининг маслаҳат ва машваратлари билан чиқарилган. Абу Ҳанифа р.ҳ маълум бир мақомга чиққан шогирдлари ҳақида шундай деганлар: “улар ўттиз олти киши бўлиб, йигирма саккизтаси қозиликка ярайди, олтитаси фатво беришга салоҳияти етарли ва иккитаси яъни, Абу Юсуф ва Зуфар эса қози ва муфтийларни тарбиялай оладиган даражада эди”.

Мазҳабимизга тегишли китоблар икки услубда ёзилган бўлиб, биринчиси, ўқувчига енгил ва тушунарли бўлиши учун далилларсиз масалаларнинг ўзи ёзилган. Иккинчиси эса, ҳар бир масала ўз далили билан бирга ёзилган. Қандай услубда ёзилмасин мазҳабимиздаги ҳар бир масалани шаръий далили бор. Бунга мисол тариқасида Мулла Али Қорининг “Мухтасарул виқоя” китобига ёзган икки жилдли “Шарҳи ниқоя” номли асарларини, шунингдек, Покистонлик Зафар Аҳмад Усмонийнинг йигирма бир жилдли “Эълоус сунан” номли асарларини келтириш мумкин.

Имоми Аъзам р.ҳ. ибодатга доир кўплаб масалаларда динимизнинг руҳига монанд енгиллик йўлини тутганлар. Қуйида шуларга айрим мисоллар келтириб ўтамиз:

• Мазҳабимизда таҳорат қилишда ният фарз қилинмади. Агар ният фарз дейилганда, ният қилиш эсидан чиқиб қолган кишининг таҳорати дуруст бўлмас эди;
• Мазҳабимизда имомга иқтидо қилган кишининг қироат қилиши фарз эмас, балки имом қироат қилса иқтидо қилувчилар ҳам қироат қилган ҳисобланади. Агар иқтидо қилгувчиларга ҳам қироат қилиш фарз дейилганида, одамлар бир-бирларига, жумладан имомга халақит бериб, намозида чалғиб кетган бўлар эди;
• Мазҳабимизда руку, рукудан қайтганда ва сажда ҳолатларида бир нафас тин олиб туриш фарз эмас, балки вожибдир. Агар фарз дейилганида, намозда шошилиб, тин олмаган кишининг ўқиган намози дуруст бўлмас эди;
• Мазҳабимизда закотни Қуръонда баён қилинган саккизта ўринларнинг ҳаммасига бўлиб бериш фарз эмас. Агар саккизтасининг ҳаммасига закотни бўлиб бериш фарз бўлганда, закот берувчиларга машаққат бўлар эди;
• Мазҳабимизда Рамазон рўзасининг ниятини қуёш заволга келгунига қадар қилиб олса дуруст. Агар тонгача ният қилиш фарз бўлганида эди, саҳарликка ухлаб қолган кишининг рўзаси дуруст бўлмас эди;
• Мазҳабимизда кўзи ожиз кишига жумъа намози ва ҳаж ибодати фарз эмас. Агар фарз дейилганида, уларга машаққат туғдирилган бўларди;
• Мазҳабимизда бир кеча-кундуздан кўп вақт беҳуш ётган одамнинг қолдирган намозлари соқит бўлади. Агар соқит бўлмасдан қазо қилиши фарз дейилганда, бир неча кун беҳуш ётган беморларга машаққат бўлар эди;
• Мазҳабимизда аёлларнинг гувоҳлиги ҳам инобатга олинади. Масалан, бир эркак ва икки аёлнинг гувоҳлигида никоҳ ақди тузилса бўлади;
• Мазҳабимизда (اِسْتِصْنَاعٌ), яъни бирор жиҳозни ясашга буюртма бериш учун аввалдан ҳақ тўлаш жоиз бўлади. Агар жоиз бўлмаганда кўплаб ҳунарманд ва буюртмачиларга машаққат бўлар эди.

Мазҳабимиз ўзининг мўътадиллиги, Исломнинг асл мазмун-моҳиятини ифодалаб бериши билан асрлар оша диёримиз мусулмонларининг ўзаро ҳамжиҳатлигида, турли ҳуқуқий муаммоларни осон ҳал қилинишида, баъзида юзага келадиган ҳар хил зиддиятларнинг бартараф этилишида муҳим асос бўлиб келмоқда.

Афсуски, мустақиллик йилларида динимизга берилган имкониятларни суистеъмол қилган баъзи ёт фирқалар жамиятимиз ўртасида турли ихтилофларнинг авж олишига сабаб бўлдилар. Буни биринчи бўлиб, ўзини “соф ислом таълимоти ҳимоячиси” деб номлаган оқим бошлаб берди.

Бу оқим ўзининг илк фаолиятини ҳанафий мазҳаби кўрсатмаларига қарши курашишдан бошлади. Улар ўз домларига ҳали ҳаёт мазмунини англаб етмаган, ғўр ёшларни торта бошладилар. (Чунки умри давомида бир мазҳабда ибодат қилиб келган, кўп йиллик ҳаёт тажрибасига эга бўлган кексаларни йўлдан оздириш улар учун маҳол эди.) Бу оқим динга эътиқод қилишда ҳеч қандай мазҳабга ёки имомга эргашишнинг кераги йўқ, Қуръон ва ҳадисдан ҳар ким ўзи мустақил фатво олиб эътиқод ва ибодат қилиши лозим, деган даъвони илгари сурди.

Оқим тарафдорлари намозда “Фотиҳа” сурасидан сўнг “омин” лафзини баланд овоз билан айтиш, “рафъул-ядайн”, яъни, рукудан олдин ва кейин икки қўлини кўтариш каби амалларни намозхонлар орасида ёйишга уриндилар.

Натижада, мусулмонлар орасида ғоявий жиҳатдан ихтилоф юзага келди. Бу нарса соғлом эътиқодли мўмин-мусулмонларнинг қалбини ларзага солди. Улар ўз мазҳабларини ҳимоя қилишга киришдилар.

 Демак, мусулмонларнинг бирлиги, ибодатларнинг мукаммалиги, жамиятнинг тинчлиги учун юртимиз мусулмонларининг ўз ота-боболари танлаган бир мазҳабга эргашишлари муҳимдир.

Аллоҳ таоло юртимиз мўмин-мусулмонларини аҳил-иноқликда яшаб, мазҳабимизни яхши ўрганиб, унга амал қилмоқликларига муваффақ айласин. Омин!

Мусулмонлар Германия жамиятининг ажралмас қисми, шундай экан ислом дини ҳам биз учун бегона эмас. Бу ҳақда Германия Федератив Республикаси Федерал канцлери – Ангела Меркель Швеция Бош вазири Стефан Левен иштирокида ўтган қўшма матбуот анжуманида маълум қилди, дейилади Анадолу хабарида.

Меркель бундай изоҳни Германия Ички ишлар вазири Хорста Зеехоферанинг “Ислом учун Германияда жой йўқ”, дея билдирган фикрларига раддия сифатида келтирган.

Канцлернинг қайд этишича, христиан ва иудаизм дини вакиллари мамлакатнинг тарихий ривожланишида ўз ҳиссаларини қўшган бўлса-да, бугун Германияда 4 миллионга яқин мусулмонлар истиқомат қилмоқда. Шундай экан, жамият тараққиётида мусулмонларнинг ҳам улуши бор.

ЎзА хабарига кўра, сиёсатчи, шунингдек, ҳукумат бир нарсани – Исломнинг давлат Конституциясига зид ўлароқ ҳаракат қилишини истамаслигини таъкидлаган.

Ўзбекистон мусулмонлар идораси матбуот хизмати

Абдурроҳман ибн Мусъаб айтади: “Куфада бир киши бор эди. Унинг исми Асад ибн Солҳаб бўлиб, обидлардан эди. Бир куни у Фурот дарёси бўйида турганида, ўша ердаги бир кишининг 

إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي عَذَابِ جَهَنَّمَ خَالِدُونَ

“Албатта, жиноятчилар жаҳаннам азобида абадий қолурлар”. 

لَا يُفَتَّرُ عَنْهُمْ وَهُمْ فِيهِ مُبْلِسُونَ

“У улардан енгиллатилмас ва улар у (азоб)да ноумид ҳолда қолурлар” (Зухруф сураси, 74-75-оятлар). (Яъни, азоб аҳли жаҳаннамдан ҳеч енгиллатилмайди. Улар ўша азоб ичида ноумид бўлган ҳолларида абадий қолиб кетадилар.) деб тиловат қилганини эшитидию, сувга йиқилиб, вафот этди. Аллоҳ раҳматига олсин!”

Абу Исҳоқ Саълабийнинг “Қотла-л-Қуръан” номли

асаридан Нозимжон Иминжонов таржимаси

ЎМИ Матбуот хизмати

Бугун, 17 март куни Тошекнт вилоятининг Зангиота туманидаги Зангиота жоме масжидида ўтказилган Қуръон мусобақаси натижалари эълон қилинди.

Ҳифз йўналиши

18-25 ёш
1. Обидов Аббосхон
2. Холматов Муҳаммадсобир
3. Искандаров Шомуҳаммад

26-40 ёш
1. Ҳошимов Аслхон
2. Эргашев Абдуҳалил
3. Алимов Аброр

Тиловат йўналиши

18-25 ёш
1. Юсупов Файзулло
2. Мурожов Раҳматуллоҳ
3. Нуриллаев Абдиманноб

26-40 ёш
1. Сайдалиев Муҳаммадали
2. Ҳасанов Сиявуш
3. Тожиназаров Саидкамол

Ғолибларга диплом ва совғалар тақдим этилди.

Қуръон мусобақаси давом этмоқда, уни Muslim.uz портали ва ижтимоий тармоқлардаги саҳифаларимизда кузатинг.

ЎМИ Матбуот хизмати