Инсон ҳаётда таниш-билиш ва дўсту биродарларга муҳтождир. Шу сабаб не-не одамлар билан ошна тутинади. Эътибор бериб қарасак, кўп ҳолларда бир-бири билан таниш одамларни қандайдир манфаат боғлаб туради. Бироқ моддий ришталар қанча қалин бўлмасин, чин дўстлик учун етарли эмас. Ундай бўлса, ҳақиқий дўстлик мезони нима? деган савол туғилиши табиий.

Чинакам дўстлик мезони, бу имондир. Имон-эътиқод, Аллоҳга бўлган муҳаббат пойдеворига қурилган биродарлик ҳақиқий ва давомийдир. Бунда сохталик, лаганбардорлик, тилёғламалик ва иккиюзламачиликдан асар ҳам бўлмайди. Маддоҳлик ва айёрлик ғашингизга тегмайди. Ҳаммаси содда, табиий ва улуғвор бўлади.

Аллоҳ таоло тақводорлар ўртасидаги дўстлик ҳақида шундай деган: “У кунда (яъни, қиёмат кунида) дўстлар бир-бирларига душмандир. Магар (Аллоҳ йўлида дўстлашган) тақводор зотларгина (мангу дўстдирлар)” (Зухруф сураси, 67-оят).

Ояти карима мазмунига кўра, дунёдаги ҳар қандай таниш-билишчилик қиёмат куни адоват тусини олади. Фоний дунёдаги “ёру биродарлар” ҳисоб-китоб куни келганда бир-бирларига ғаним бўлишади. Нега? Чунки маъсият йўлида ўзаро ошна тутинган бундай кимсалар бир-биридан тонади, гуноҳга бошлагани, ёмон ишларда ҳамтовоқ бўлгани учун бир-бирига лаънат ўқишга тушади, айбни ўзидан соқит қилиб “дўсти”га тўнкайди. Магар Аллоҳ йўлида холис дўстлашганлар бундай аянчли оқибатдан саломат бўладилар. Айнан муттақий зотларнинг дўстлиги дунёда ҳам, охиратда ҳам давом этади.

Саъд ибн Муоз розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда шундай дейилган: “Қиёмат куни қариндошлик алоқалари узилади, насаблар паст бўлиб қолади ва биродарлик ришталари кесилади. Фақат Аллоҳ йўлидаги биродарлик қолади[1]”.

Арабларда: “Кимнинг дўстлиги Аллоҳ йўлида бўлмас экан, бундай “дўстлик” қил устидадир” деган мақол бор. Яъни, агар икки киши орасини Аллоҳга бўлган эътиқод боғлаб турмаса, ўша шахсларнинг муносабати узоққа бормайди, эртага – қиёмат куни дўстлик дея аталаётган нарса ўрнини душманликка бўшатиб беради. Чунки ҳаёт бир зум ҳам тўхтаб турмайди. Кишининг касб-кори, иш жойи, манфаатлари ҳам вақти келиб ўзгаради. Манфаатлар орани аввалгидек боғлаб турмаганидан кейин бир қарашда қил ҳам ўтолмайдигандек кўринган муносабатларга путур етади. Аслида манфаат устига бино қилинган вақтинчалик таниш-билишчиликни дўстлик дейишга тил бормайди. Бу шунчаки муваққат ҳамкорликдан, ўткинчи бир олди-бердидан бўлак нарса эмас.

Хуллас, Аллоҳ йўлида бир-бирини яхши кўриш чин маънодаги садоқатдир. Бунда ортиқча такаллуф ва кўзбўямачилик йўқ. Бундай дўстлик самимият ва холислик ила йўғрилгандир. Тақводорлар орасини пул, мансаб-мартаба ёки даврадаги бир лаган ош эмас, имон деб аталмиш узилмас ришта, мустаҳкам арқон боғлаб туради.

Аллоҳ таоло Ўзининг йўлида ҳақиқий биродар бўлишни барчамизга насиб этсин! 

Одилхон Юнусхон ўғли

[1] Ибн Мардавайҳ ривоят қилган.

Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг жуфти ҳалолларидан бири, онамиз Умму Салама (розияллоҳу анҳо)га чўрилари Хайра ўғиллик бўлгани ҳақидаги хушхабар келиб, мўминлар онаси (Аллоҳ у кишидан рози бўлсин)нинг қалбларини қамраб олган шоду хуррамлик, онамизнинг нурли чеҳрасида ҳам намоён бўлган эди. Сўнгра, бу хушхабарни эшитгач, чилласини уйларида ўтказиш учун, она-болани олиб келишга тезда одам жўнатдилар. Чунки Хайра Умму Салама (розияллоҳу анҳо)нинг ҳузурларида ҳурмат ва эҳтиромга сазовор, қалбдан яхши кўришларини қозона олганидан, янги туғилган чақалоқни кўриш завқи-шавқи онамизда кучли эди. Орадан кўп вақт ўтмай Хайра чақалоғини кўтариб кириб келди. Умму Салама онамизнинг кўзлари болага тушиши билан, қалбларини унга нисбатан меҳрибонлик ва мамнунлик эгаллади. Чақалоқ ҳам унга қараган одамни ўзига ром қиладиган даражада юз-кўзи чиройли, тўрт мучаси соғ ва ширингина эди. Боланинг онасига юзланиб:

— “Чақалоғинга исм қўйдингми?” деб сўрадилар.

Хайра:

— “Йўқ онажон, ўзингиз хоҳлаган исмни қўясиз деб, cизнинг ихтиёрингизга қолдирдим”, деди. Шунда Умму Салама (розияллоҳу анҳо):

— “Яратгандан барака тилаб, исмини Ҳасан қўямиз”, дедилар ва қўлларини кўтариб гўдакнинг ҳаққига дуои хайр қилдилар.

Янги меҳмон хушхабари Умму Салама (розияллоҳу анҳо)нинг хонадонларига қувонч олиб келди. Бу хурсандчиликда уларга Мадинадаги яна бир хонадон аҳли шерик эди. Бу хонадон Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг ваҳий котиблари Зайд ибн Собит (розияллоҳу анҳу)нинг хонадони эди. Чунки Зайд ибн Собитнинг хизматчиси Ясор гўдак Ҳасаннинг отаси эди-да. Ясор ҳам улуғ саҳобий ҳузурларида ҳурматга сазовор, у зотнинг муҳаббатларини қозонган эди. Шундай қилиб Ислом тарихида буюк олим Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ)номи билан танилган Ҳасан ибн Ясор, Пайғамбар (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)нинг хонадонларидан бирида ўсиб улғайиб, У зотнинг жуфти ҳалолларидан бири Умму Салама номи билан машҳур бўлган, Ҳинд бинт Суҳайлнинг ҳужраларида тарбия топди.

Ҳасан нубувват хушбўйликлари билан муаттар бўлган, унинг нури билан жилвираган шундай муҳитда ҳаёт кечирди. Бундан ташқари Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саламнинг масжиди шарифларида Усмон ибн Аффон, Али ибн Абу Толиб, Абу Мусо Ашъарий, Абдуллоҳ ибн Умар, Абдуллоҳ ибн Аббос, Анас ибн Молик, Жобир ибн Абдуллоҳ (розияллоҳу анҳум) ва бошқа саҳобаларга шогирд бўлиб илм ўрганди, улардан ривоятлар қилди. Буларнинг ичларида мўминлар амири Али ибн Абу Толибга қаттиқ муҳаббат қўйди. У кишининг тақвоси, ибодатидаги эҳсони ва дунё зебу зийнатларига берилмаслиги Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ)ни лол қолдирганди. Али ибн Абу Толибнинг етук илмлари ва ҳикматлари, сермазмун сўзлари ва қалбларни ларзага солувчи панд-насиҳатлари уни ўзига ром этди. Шулардан қаттиқ таъсирлангач, у зотнинг ибодат ва тақводаги хулқлари билан хулқланди. Фасоҳат ва баёндаги йўлларида изма-из юрди. Ҳасаннинг ёши ўн тўртга кириб, катталар сафига қўшилгач, ота-онаси билан Басрага кўчиб ўтиб, шу ерда яшаб қолди. Шу сабаб олимнинг исмига Басра шаҳри нисбат берилиб, одамлар орасида Ҳасан Басрий бўлиб танилган.

Ҳасан келган вақтда Басра шаҳри Ислом давлатидаги илм ўчоқларининг энг катталаридан эди. Ундаги катта масжид эса, Басрага келган саҳобалар ва тобеинларнинг улуғлари билан денгиз мисоли тўлқинланиб турарди. Турли илм ҳалқалари масжиднинг ичи-ю ташқарисини обод қилиб, кўркига кўрк қўшар эди. Ҳасан ҳам масжидни ўзига лозим тутиб, уммати Муҳаммаднинг олими ва обиди Абдуллоҳ ибн Аббос (розияллоҳу анҳумо)нинг илм ҳалқаларидан жой олиб, у кишидан тафсир, ҳадис, қироат, фиқҳ, адаб ва бошқа илмлардан таҳсил олди. Кўп ўтмай ўз даврининг етук, забардаст олим ва фуқаҳоларининг бирига айланди. Одамлар унга юзланиб, унинг тўлиб тошган илм булоғидан қониб-қониб симирадиган, қаттиқ қалбларни эритиб, кўзлардан ёшлар оқизадиган ваъз-насиҳатларига жим ўтириб қулоқ тутадиган, ақлларни мафтун этадиган ҳикматларини ёд олиб, тадаббур қиладиган, мушки анбардан хушбўйроқ ахлоқини ўзларига ўрнак қилиб оладиган бўлдилар.

Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ) фазилатлари атроф шаҳарларга ва одамлар орасида тез ёйилиб кетди. Халифа ва амирлар қизиқиб у ҳақда сўраб суриштирадиган, хабардор бўлишга интиладиган бўлди.

Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ) саксон йилга яқин умрини илм, ҳикмат ва маърифат билан ўтказди. Келажак авлодга қолдирган бебаҳо мерослари — асрлар оша қалбларга улфат бўлиб қолган, қалбларни титратиб, таъсирлантирадиган, кўзлардан шошқатор ёшлар оқизадиган, адашганларни Аллоҳга йўллайдиган, бепарво-ғофилларни эса дунёнинг ҳақиқати ва ундаги одамларнинг аҳволи билан огоҳ қиладиган ваъз-насиҳатларидир.

У зот қуйидаги насиҳатлар соҳиби эдилар:

-  Аллоҳнинг бандадан воз кечганининг аломати, бу банданинг бефойда нарса билан машғул бўлишидир.

-  Бандани орзу ҳаваси узайгани сари иши ёмонлашаверади.

- Динда сен билан мусобақалашадиган киши билан мусобақалаш. Дунёингда сен билан мусобақалашса уни тарк қил.

-  Неъматга зикрни кўпайтиринглар. Албатта унинг зикри шукрдир.

- Ахлоқи мақталадиган инсонларни дўст тут. Албатта одамлар орасида бундайлари кам бўлади.

-   Икки нарса ҳеч ҳамроҳ бўлмайди: қаноат ва ҳасад. Икки нарса ҳеч ажралмайди: ҳирс ва ҳасад.

- Эй одам боласи, кунинг сени меҳмонингдир. Унда яхшилик қил. Кунингда яхшилик қила олсанг Аллоҳга ҳамд айт. Агар кунингда ёмонлик қилсанг ўзингни айбла.

-  Сабр жаннат хазинасидандир. Чунки инсон бир соатлик сабри билан барча яхшиликларга эришади.

- Мўмин киши ўзида имон ва қўрқувни жамлайди. Мунофиқ бузғунчилик ва хотиржамликни жамлайди.

- Кўзим билан бирор нарсага қарасам, тилим билан бирор нарса гапирсам, қўлим билан бирор нарсани ушласам ва оёғим билан бирор жойга юрсам у тоат ёки маъсият эканига қарайман. Агар тоатда бўлса, олдинга юраман. Агар маъсиятда бўлса ортда қоламан.

Маслама ибн Абдулмалик айтади: “Мен Ҳасан Басрийга ҳам қўшни, ҳам суҳбатдош бўлганман. У кишининг сўзи амалига мувофиқ эди. Ҳеч қачон одамлардн таъма қилмас ва Аллоҳ таолога муҳаббати кучли эди”.

Ҳижратнинг 110 йили, Ражаб ойида вафот этган Ҳасан Басрий (раҳматуллоҳи алайҳ)нинг жанозаси жума куни ўқилди. Бу хабардан Басра шаҳри аҳолиси қайғуга ботди. Аллоҳ у кишидан рози бўлсин. 

Интернет материаллари асосида

Илёсхон Аҳмедов

тайёрлади.

Яҳё қори Турдиев 1930 йил 21 декабрда Шарқий Туркистоннинг Қашқар вилояти Янгисор шаҳрида зиёли оилада таваллуд топган. У 1943 йил Қуръони каримни тўла ёд олди. 1962-1968 йиллар давомида Мир Араб мадрасасида таҳсил олди. 1978-1984 йилларда Ўртачирчиқ туманидаги Тўйтепа жоме масжидида имом-хатиблик қилди. 1988 йилдан Тошкент (ҳозирги Зангиота) туманидаги Кўктерак масжидига имомлик қилди. 1995-2011 йиллар шу тумандаги Ҳасанбойота жоме масжидида имом-хатиб бўлиб ишлаган. Яҳё қори ҳозирда ушбу масжид имом ноиби бўлиб эл хизматида фаолият юритмоқда.

– Устоз, болалик йилларингиз, қалбингизда Қуръони каримга илк муҳаббат уйғотган ота-онангиз, устозларингиз, имомлик фаолиятига кириб келишингиз ҳақида сўзлаб берсангиз.

– Мен деҳқон оиласида таваллуд топдим. Отам деҳқончилик билан шуғуллансада, аҳли илмга мухлис, домлаларнинг хизматига шай бўлган инсон эди. Онам ҳам жуда ўқимишли аёл бўлган. Онамнинг айтишларича  беш фарзанддан ёлғиз мен тирик қолган эканман. Қолган тўрт нафар жигарларим қизил чечак деган касаллик сабаб вафот этишган.

Қуръондан илк сабоқларни ота-онамдан (Аллоҳ раҳматига олсин) олдим. Уларнинг фарзандим олим бўлсин деган саъй-ҳаракатлари билан 13 ёшимда Қуръони каримни тўлиқ ёдладим. Шунингдек устозларим Абдуҳалил ва Абдунодир домлалардан таълим олдим. Мактаб йиллари таълим олиш жуда мушкул эди. Дафтар, қалам оз бўлгани боис, тахтачага кўмир ё бўр билан алифбони ёзиб, ёдлаб бўлганимиздан сўнг, ўчириб бошқа ҳарфларни ўрганардик.

1954 йил олим бўлишимни истаган отам 1600 км узоқликда жойлашган Рўзиҳожи мадрасасига олиб борди. У ерда Ҳиндистонда таълим олган Шайх Шоҳимардон исмли етук олимдан илм олдим, 1960 йилда мадрасани тамомлаганимдан кейин домла Шоҳимардоннинг ёнида мударрис  бўлиб ишладим. Бироқ шу йилнинг ўзида устозимнинг маслаҳати билан собиқ Иттифоққа йўл олиб, Андижонда қўним топдим. 1962 йилда Мир Араб мадрасасига ўқишга кирдим. 1968 йил мадрасани тугаллагач, Тошкент вилоятидаги Бектемир қишлоғига кўчиб келдим. Бу ерда ўн йилдан ортиқ комбинатда ишладим. Шу орада Қашқарда устозлик қилган минглаб қориларни чиқарган Абдулазиз қори Маҳмудов билан яна устоз-шогирдлик муносабатларини йўлга қўйдим. 1976 йилда Шайх Зиёвуддин ибн Эшон Бобохон (Аллоҳ раҳматига олсин) билан танишдим. У кишининг таклифи билан 1977 йили Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний назоратига ишга кирдим. Шу тариқа имомлик фаолият бошланди.  

– Қуръони каримни ёд олувчи, тиловат қилувчи олдин унинг ҳақларини тўлиқ билиб олиши ҳамда уларга риоя этиши ва бунда лоқайдликка йўл қўймаслиги лозим. Шундай экан, Қуръонни тиловат қилувчида Каломуллоҳнинг қандай ҳақлари бор?

– Қорилар Қуръонни ҳурмат қилишлари керак. Бинобарин, Аллоҳнинг каломи Қуръони карим қанча эъзозланса жунча оз. Домлаларимиз бизга Қуръонни кўкракдан пастга қўйиш гуноҳ, деб қўп бора таъкидлашарди.

Қориларнинг Қуръони каримдаги ҳақларидан яна бири унга амал қилишдир. Қайсики қори эл орасида ҳурматга сазовор бўлса, билингки Аллоҳ у бандани ўқиган Қуръонига амал қилгани, Қуръоннинг ҳаққини адо этгани учун азиз қилган. Халқимиз орасида машҳур бўлган Раҳматуллоҳ қори, Абдурашид қори, Ҳасан-Ҳусан каби қорилар айнан  илмларига амал қилганлари учун ҳам Аллоҳ бошқа илм эгаларидан кўра бу қориларни мартабасини баланд қилгани ҳаётий бир мисол.

Бундан ташқари қори мунтазам равишда Қуръони каримни тиловат, такрор қилиб туриши ҳам Қуръоннинг ҳақларидандир. Шу боис, доимо шогирдларимизга ҳар куни Қуръонни оз бўлсада такрор қилишларини таъкидлайман. Баъзан шогирдларим устоз бир кунда бир-икки пора эмас, беш-олти пора ўқишга қодирман деса, йўқ, оз бўлсада бардавом бўлсин, бир кунда беш-олти ўқиб, кейин бир ҳафта ўқишга қодир бўлмай қолгандан кўра, ҳар куни оз-оздан такрор қилинг, деб маслаҳат бераман. Агар қори ҳар куни икки порадан ўқиса, бир йил давомида йигирма тўрт маротаба Қуръонни ҳатм қилади. Зеро, Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): Аллоҳга энг севимли бўлган ибодат оз бўлса ҳам доим бўлганидир, деганлар.

Афсуски, ҳозирда баъзи қориларимиз Қуръонни фақатгина Рамазон ойи кириши арафасида такрор қилиб, ҳатмга ўтмоқдалар. Бу Қуръонни ҳаққини адо этмаслик ҳисобланади. Ўзим ҳам ҳар куни камида икки пора қилишга одатланганман, бомдод намозидан аввал бир-бир ярим пора тиловат қиламан.

– Фарзандим қори бўлсин деган ният бўлган ота-оналар учун тавсияларингизни айтсангиз.

• Илм аҳлига ҳавас қилган, фарзандини қори бўлишини истаган ота-оналарга айтадиган биринчи тавсиям луқмасини ҳалол қилсин. Ҳаромга яқинлашмасин, ҳалол нарсани ҳам меъёрида истеъмол қилсин. Шунингдек, фарзандини ҳам ҳалол луқма билан вояга етказсин, тарбияласин. Домлаларимиз кўча-куйда таом истеъмол қилганимизни билиб қолсалар, қаттиқ ранжиб, бизни койиб: “Сен кеча Қуръондан бир бетни юз маротаба ўқиб ёдлаган бўлсанг, бугун икки юз маротаба ўқисанг ҳам ёдлай олмайсан. Шубҳали овқат емагин. Зеҳнинг заифлашиб қолади”, дер эдилар.

Шунингдек, фарзандини қори бўлишини истаган ота-оналар тақволи, ўқимишли бўлсин. Ота-оналар олимларни ҳурмат қилсин, уларни яхши кўриб, олимларга мухлис бўлсин. Фарзандини ёшлигидан бошлаб одоб-ахлоқли қилиб тарбияласин. Болам қори бўлсин деган ниятда бўлган ота-она ўзаро бир-бири билан жанжаллашмасин, уйда сокинлик ҳукм сурсин. Фарзанд келажакда етук олим бўлиши учун жуда кўп машаққат, саъй-ҳаракат талаб этилади. Аввало, ота-онанинг, сўнгра талаби илмнинг ҳамда устознинг биргаликдаги интилиш ва ҳаракати бўлиши лозим. Шуларнинг бари бириккандагина фарзанд олим, қори бўлади. Ота-она масъулиятсизлик қилса ёки талаба илм олишдан бошқа нарсаларга чалғиса оқсаш кузатилади, мақсадга эришилмайди. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): Ҳар бир нарсага ҳам бир монеълик бўладику, лекин илмнинг монеълари кўп бўлади деган мазмундаги ҳадислари илм олишда собитқадам, бардавом бўлишга ундайди.

Даврон НУРМУҲАММАД

суҳбатлашди.

Шаҳзод ШОМАНСУРОВ

суратга олди.

Аллоҳ таоло аёл зотини иззату икром билан яратди ва унинг жисмига мислсиз гўзаллик ато этди, руҳига тенгсиз меҳр-шафқат уруғини жойлади. Илоҳий динларнинг шариатларида аёл – она экани эслатилиб, аввало, унга ҳурмат ва эҳтиром кўрсатиш лозимлиги уқтирилди. Дунёга келган не-не буюк зотлар меҳрибон оналар ардоғида улғайди. Аммо вақти-вақти билан диндан тойишлар, тўғри йўлдан адашишлар юз бериб турган паллаларда энг кўп хўрланганлар ҳам аёллар бўлди: қадимги Юнонда аёл  инсонга ортиқча юк, бало ва фалокатлар сабабчиси, деб ҳисобланди; қадимги Румда аёл фуқаро ҳисобланмади; қадимги Ҳиндда эса аёл эрининг жасадига қўшилиб ёқилди; қадимги Мисрда фиръавнлар мулкнинг бошқаларга ўтиб кетишидан қизғаниб синглисига уйланди; қадимги араблар қизларини тириклай кўмди. Аёлларда ҳеч қайси жамиятда ҳеч қандай ҳуқуқ бўлмагани боис эркаклар юзлаб хотинга уйланиб юраверди.

Муқаддас Ислом дини уларнинг ҳуқуқини Аллоҳ таоло амр этганидек тиклади. Аёлни шарафларга буркади. Аллоҳнинг изни билан Хадича онамиз биринчи бўлиб Исломга кирди...

Толеимиз баландлигидан Ислом жамиятида туғилдик ва болалигимиздан бошқа йўлларда чалғиб юрмадик. Бунинг шукронасини қанча кўп қилсак оз. Аммо ҳаётда шундай инсонлар борки, улар йиқилиб-суриниб кўп динларга, таълимотларга кириб-чиқиб, ҳеч биридан маъно-мазмун топа олмаганидан кейин Исломга бош ураётир ва тўғри йўлга тушиб олганига шукр қилиб, бошқаларга ибрат бўлсин учун ўзининг бошидан ўтганларни ёзиб интернет ва бошқа оммавий ахборот воситаларида эълон қилмоқда. Қуйида бир ёш қизнинг хотираларини эълон қиламиз. Шоядки, мақолани ўқиган азизларимиз унинг ҳаққига дуо қилиб қўйсалар ҳамда адашиб юрган кишилар бўлса, шу воқеа сабаб бўлиб ҳақ йўлини топиб олса.     

Исломга киришим у қадар қулай ва осон бўлмаган. Ана шу ҳақда гапириб бермасам бўлмайди.  Мен иймонли оилада ўсдим – худди аксар русларга ўхшаб православ оиласида. Жуда ҳам кичиклигимда чўқинтиринган эдим. Ўн тўрт ёшимга қадар бошқа тенгдошларимдан ажралиб турадиган сифатим йўқ эди. Кейинчалик, “ўтиш даври”га келиб дунёқарашимда ўзгаришлар пайдо бўлди. Бошқа тенгдошларимга ўхшаб мен ҳам атрофимдаги ҳақиқий ҳаёт манзараларидан сира қониқмас эдим. Ўша кезларда “мен ҳар доим қарши тураман” деган асосий шиорим пайдо бўлди – аммо ўша чоқда нимага, нима учун қарши туришимни ўзим ҳам жиддийроқ ўйлаб кўрмаган эдим.

Шундай қилиб, ўзларини худди анархистлар каби кўрсатадиган панклар ҳаракатига яқинлашдим. Уларнинг мафкураси аралаш-қуралаш ва маргинал характерда бўлиб асосий ғояларидан бири тажовузкор атиестлик эди.  Одамларнинг эътиборини тортиш учун турли номдаги сиёсий шиорлар ўйлаб топиб уларнинг ҳақ-ҳуқуқлари йўлида курашаётгандек кўриниб қўйсак-да, биз аслида тўпланиб олган ҳамшишалар эдик, холос. Бизнинг вақтимиз жамоат бўлиб ичкилик ичиш ва фаҳш билан ўтар эди. Гиёҳвандлик ва ўз жонига қасд қилишлар ҳам бот-бот бўлиб турар эди.

Бу ахлоқсизликлар навбатдаги ичкиликбозлик якунида мени қаттиқ маст ҳолимда уйнинг олдига ташлаб кетганларидан сўнг барҳам топди. Ота-онам менга нисбатан тарбиявий иш олиб бормоқчи бўлишди ва бунинг учун улардан миннатдорман.  Аммо ўша вақтда улардан жуда ёмон норози бўлгандим ва бўғзимда бир қичқириқ бор эди. Ботинимда эса дунёқарашимни ўзгартиришимга доир изланишлар ҳамон давом этарди.  Мен таниқли шоир-оккультист билан танишиб қолдим ва унинг таъсирида славян бутпарастга айландим. Менга ўша чоқда бутпараслик, кўпхудолик эътиқоди – рус халқининг ҳақиқий динидек туйилган эди. Бундан ташқари, бутпарастлар ўзларини “худонинг болалари” деб атайди ва бу – менинг ўша кезлардаги худбинлигимга жуда ҳам мос келар эди.  Ўша вақтларда “рус бутпарастлари легиони”да турли-туман маросимлар ўтказилар ва мен  ўзимни “Тонг ёғдуси, Перуновнинг қизи” деб таништирардим. Бундай маросимлар санамларга сиғиниб, уларни мадҳ этиш, ёғочдан ясалган ўша бутлар атрофида рақсга тушиш ва олов устидан сакраб ўтиш билан ниҳоясига етар эди. Маст қилувчи ичимликлар ичиш таъсирида булар секин-аста оммавий фаҳш билан якунланадиган бўлди. Бутпарастларнинг қарашлари шайтонийликнинг ўзгинаси эди. Аммо дастлаб мен буни сезмаган эдим.

Ҳосили калом, мен зимистонлик ва фаҳшнинг қаршисида турганимни ҳис қилдим. Аммо хатойимни эътироф этишга анча вақт такаббурлигим йўл қўймай юрдим.  Ҳозир эса ана шуларнинг ҳаммасини бошимдан ўтказганим ўзимга ғалати туйилади. Аллоҳ таоло менинг барча гуноҳларимни кечирсин деб тинимсиз дуолар қиламан.

Кейин эса ота-онам ва бошқа қариндошуруғларимнинг тергашлари билан мен православ насроний бўлдим ёки ўзим ўйлаганимдек – дастлабки эътиқодимга қайтдим.  Православ черковидаги турли тадбирларга қатнай бошладим. Ҳарҳолда, православларнинг диний маросимлари оловнинг устидан ширяланғоч ҳатлаб ўтгандан кўра хийла ахлоқий. Аммо барибир хаёлимда нимадир етишмаётгандек, нимадир охиригача айтилмаётгандек туйилаверар эди. Мени қизиқтирган саволларга бу динда жавоб йўқ эканини ҳис қилдим; мен кўрларча эргашяпман,  бунда ҳеч қандай маъно йўқ; бошқа чидай олмадим.

Православ насронийлигини қанча кўп ўргансам, шунча кўп мантиқсизликка дуч келдим. Масалан, бир тарафдан Худо битта деб, иккинчи тарафдан “муқаддас учлик” ҳақида гапиришларини тушуна олмадим. Боз устига православларнинг бутпарастларга ўхшаш жиҳатларини фаҳмлаб қолдим: православлар ҳам Худони қўйиб ҳар бирининг ўз функцияси бор деб ишониладиган муқаддас нарсаларга сиғинади.  Шундан кейин бу дин менга тўғри келмайди деган хулосага келдим.

Айнан ўша чоқда қалбимда бир ички интилиш юз берди, Аллоҳ таолонинг марҳамати ила  Али Вячеслав Полосиннинг “Мен нима учун мусулмон бўлдим” деган китобини ўқидим. Ана шу китоб менинг дунёқарашимни бутунлай ўзгартириб юборди. Шу вақтга қадар мен Исломни душман деб ҳисоблар эдим. Бу ерда эса Исломни қабул қилган рус православ руҳонийси турар эди. Энг муҳими, Полосиннинг китобидан ўзимга ором бермаётган ҳамма саволларга ажойиб жавоблар топдим.

Кейинроқ мен кўплаб руслар миллий хусуиятларини сақлаб қолгани ҳолда Ислом динига эътиқод қилаётганини билиб олдим. Бунда менга биз кўпинча диний масалада суҳбатлашадиган дугонам – рус мусулмон қизи катта ёрдам кўрсатди. Қўлимга биринчи марта Қуръони Каримни олишга айнан у мени ундаган эди. Шундан кейин мен қадам-бақадам Ислом ҳақиқати билан танишиб бордим. Ниҳоят бир йил бурун шаҳодат калимаси айтиб мусулмон бўлдим. Ўшанда мен ўзимни сўз билан таърифлаб бўлмас даражада бахтиёр ва хотиржам ҳис қилдим, мен гўёки, узоқ йиллар зулматда адашиб юриб, кейин бирданига ёруғликка чиқиб қолгандек эдим.

Ўзи аслида ҳам шундай бўлган эди. Энди мен топилган Ҳақиқатни оламга ёйгим келади, одамлар адашиб юрмасдан Уни тезроқ топсинлар дейман. Шу мақсадимни таъсирчанроқ руҳда ифода этиш учун диний мавзуда шеърлар ёзаман.

                                                                                                                           Jamila

Маълумки, бандаларни Аллоҳ таолога яқинлаштирувчи амалларнинг афзали, тоат-ибодатларнинг улуғи тавба ва истиғфорни кўпайтиришдир. Бу амалларни бажаришга инсонларнинг  барчаси бирдек амият қаратмоғи даркор. Бу ҳақда Аллоҳ субҳанаҳу ва таоло Ўзининг илоҳий каломида шундай марҳамат қилади: “Эй мўминлар, барчаларингиз Аллоҳга тавба қилингиз. Шоядки нажот топсангиз” (Нур сураси 31-оят).

Аллоҳ таолонинг бу хитоби барчани: ибодатли инсонни ҳам, гуноҳкорни ҳам, яхши амалларни кўп қилувчини ҳам, фожирни ҳам, ва бошқа солиҳ инсонларни ҳам ўз ичига олади, ҳаттоки Пайғамбарларни ҳам.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам олдинги ва кейинги гуноҳлари кечирилган зот бўлишларига қарамасдан бир кунда 70 марта истиғфор айтишлари саҳиҳ ҳадисларда ривоят қилинган. Саҳобий розияллоҳу анҳумлар Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламни бир мажлисда мана бу истиғфорни бир неча бор такрорлаганларини ривоят қилганлар, ҳаттоки уни саҳобалар санаб ўтирар эдилар: “Аллоҳим, менинг гуноҳларимни кечиргин ва тавбамни қабул қилгин. Албатта, Сен тавбаларни кўплаб қабул қилувчи, раҳмдил Зотсан”. Бу ерда эътибор қилиниши лозим бўлган жиҳат шуки, инсон қанчалар ибодатда мустаҳкам бўлсада, солиҳ амалларни кўп қилсада доимо ўзини Аллоҳ таоло ҳузурида қанчалар нуқсонли эканини, камчиликларга йўл қўяётганини ҳис қилиб туриши зарур.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилинган яна бир машҳур ҳадисда: “Одам фарзанди хато қилувчидир. Хато қилувчиларнинг энг яхшиси хатоларига тавба қилувчиларидир”,- деб тавба қилувчиларни таъкидлаганлар. Яна бир ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз алайҳиссалом : “Мўмин киши нуқсонга йўл қўйиб, дарров нуқсонини тузатувчидир. Хатосини тузатиб вафот этган мўминга Тубо бўлсин”,- дея хатосини тушуниб, уни тузатган инсонга бериладиган даража ҳақида хабар бермоқдалар. Аллоҳ таоло тавба қилувчи бандаларига қанчалар марҳаматли Зот !!!  Шайх Рамазон Бутий ҳазратлари мана бу ҳадисни шарҳлар эканлар, унга ажиб бир қиёсни келтирадилар: “Агар исломни мўмин кишининг либосига ўхшатилса-ю, киши хато қилиб либосини йиртиб олса, ўрнини ямаши лозим бўлади. Мўминнинг тавбаси ана шу кийимдаги ямоқдир”.

Бу ерда мўмин киши эътибор қаратиши лозим бўлган иккита маъно бор: биринчиси – Аллоҳ таолодан қўрқиши, иккинчиси – Аллоҳ таолодан умид қилиши.

Аллоҳ таоло бандаларининг барча ҳаракатлари ва саканотларини билувчи ва ҳисобга олувчи Зотдир. Бандалари бажараётган барча тоат-ибодат ва гўзал амалларини ёзиб тургани каби, барча махфий ва ошкора гуноҳ-маъсиятларини билиб, ҳисоблаб туради. Ким шу гуноҳларидан тавба ва истиғфор орқали фориғ бўлиб олмаса Аллоҳ таолонинг азобига йўлиқиши муқаррар.

Ҳеч бир инсон хато-камчиликдан ҳоли бўлмайди. Чунки камчилик ва нуқсон унинг хилқатидандир. Аллоҳ таолонинг мана бу каломи: “Ва инсон заиф яратилгандир” (Нисо сураси 28-оят),- бунинг исботидир. Демак, банда тарафидан содир этиладиган хато-камчилик уни Роббисидан узоқлаштирувчи омил эмас. Балки шу хатоларига рост тавба қилмаслик, уларда бардавом бўлиш ва Роббисига қайтмаслик бандани Аллоҳдан узоқлаштирувчидир. Банда Аллоҳдан гўзал умид билан тавба қилиб, гуноҳларининг кечирилишини сўраши унинг иймонининг гўзаллигидандир.

Солиҳ инсонлар ва Пайғамбар алайҳимуссаломларнинг ҳаётларидан маълумки, улар тавба ва истиғфорга катта аҳамият берганлар. Бунинг мисоли Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳаётларида ҳам яққол намоён бўлади. Демак, шу зотлар бу ишга катта аҳамият берганлар. Биз оддий инсонларга эса ҳар нафасда Аллоҳ таолога чин тавба қилишимиз лозим бўлади.

Бугун сиз неча маротаба истиғфор айтдингиз?

Тошкент ислом институти талабаси

Нуриддин Турғунбоев