Бухоро шаҳрининг салкам 500 гектар майдонини эгаллаган қадимий шаҳристони ва замонавий қисмидаги зиёратгоҳларни қамраб олган харита тайёрланди.
– Юртимиз зиёрат туризмини ривожлантириш борасида жуда катта салоҳиятга эга, – дейди лойиҳа муаллифи, Ўзбекистон Фанлар академияси Тарих институти таянч докторанти Шавкат Бобожонов. –Давлатимиз раҳбари туризмни ривожлантириш масалаларига бағишлаб ўтказилган йиғилишда ҳам буни алоҳида таъкидлаган ва соҳани равнақ топтиришда тарғибот ҳамда илмий ёндашувлар етишмаётганига эътиборни қаратган эди.
2020 йилда Бухоро шаҳри ISESCO ташкилоти томонидан Ислом олами маданияти пойтахти деб эълон қилинди. Шу муносабат билан тайёрлаган харитамиздан шариф шаҳримиздаги 133 та зиёратгоҳ (50 таси сақлаб қолинмаган), 40 та қадимий қабристон (29 таси сақлаб қолинмаган) ҳақидаги маълумотлар ўрин олган.
Ўзбек, рус, инглиз тилларида чоп этилган ушбу илмий ишланма зиёрат туризми ихлосмандлари учун қулайлик яратади, деган умиддамиз.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

“Салафийлик” ибораси араб тилидаги “سلف” сўзидан олинган бўлиб, “аждодлар”, “аввал яшаб ўтганлар” маъноларини англатади. Қуръони каримнинг Зухруф сурасида “салаф” сўзи “аввал яшаб ўтганлар”, “ўтмиш (кишилари)” маъноларида ишлатилган.

Диний стилоҳда “салаф” сўзи муайян бир давр билан боғлиқ маънони беради. Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дедилар: “Энг яхши давр менинг даврим, сўнг уларга яқин бўлган, сўнг уларга яқин бўлган даврлардир” (Имом Бухорий ривояти).

Шунга кўра, Ислом уламолари илк мусулмонларни “салаф солиҳ”, яъни “солиҳ аждодлар” деб ҳисоблашда якдилдирлар. Улардан кейинги даврларда яшаган мусулмонларга нисбатан “салаф” ёки “салафий”лар тушунчаларини ишлатиш умуман мантиқсизлик.

Бироқ, сўнгги йилларда “салаф солиҳларга эргашиш” шиорини ниқоб қилиб олган ва мусулмон жамиятларини илк Ислом даври ҳолатига қайтаришни тарғиб қилувчи диний мутаассиб, сохта салафийлар пайдо бўлганини алоҳида қайд этиш лозим. Улар бу ишни, Аллоҳ таолонинг:

وَأَنَّ هَـٰذَا صِرَاطِى مُسْتَقِيماً فَٱتَّبِعُوهُ وَلاَ تَتَّبِعُواْ ٱلسُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ذٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ

Яъни: “Албатта, бу Менинг тўғри йўлимдир. Бас, унга эргашинг. Ва бошқа йўлларга эргашманг. Бас, сизни унинг йўлидан адаштирмасинлар. Мана шу сизга қилган амрки, шояд тақво қилсангиз”. Анъом сураси 153-оятига мухолиф ҳолда қилмоқда.

Сохта салафийлар ва аҳли сунна олимлари
ўртасидаги ихтилофлар

– Қуръон ва сунна матнларининг зоҳиридан ҳукм чиқарадилар;

– “такфир” (куфрда айблаш) ва “ҳижрат” (ватанни тарк этиш) каби диний атамалардан фойдаланиш орқали мусулмонларни ватангадо қиладилар;

– фиқҳий мазҳабларни бидъат деб билишиб, мазҳабсизликни тарғиб қиладилар;

– тасаввуф ва урфни шариатга хилоф деб ҳисоблайдилар;

– ғайридинларга ўта тоқатсиз муносабатда бўлиб, диний бағрикенгликни ёқламайдилар;

Сохта салафийларнинг Ҳанафий мазҳабига зид асосий даъволари қуйидаги ғояларда ўз аксини топади:

– “Ийсолус савобга” тоқатсиз муносабатда бўладилар. Масалан, маййитга Қуръон тиловатидан ҳосил бўлган савобни йўққа чиқарадилар;

– “Васила” қилиш ширк;

– Қабрларни зиёрат қилиш ва уларга Қуръон тиловати қилиш бидъат;

– ҳар қандай янгиликни “бидъат” деб ҳисоблаб, уни рад этадилар.

– ўзларини “юқори табақа мусулмонлари” деб ҳисоблаб, мазҳабларга мансуб мусулмонларни паст табақа, заиф, ноқис мусулмонлар, деб биладилар. Улар ўзларини салафларга эргашувчилар, деб ҳисоблаб, мазҳабдаги мусулмонларни эса айрим олимларгагина эргашадилар, деб даъво қиладилар.

Ҳозирги кунда замонавий салафийлар бир неча гуруҳларга бўлиниб кетган. Уларни умумлаштириб, икки гуруҳга ажратиш мумкин:

Биринчиси, давлат бошқарувида шариатнинг устуворлигига эришиш учун жангу-жадаллар билан ҳаракат қиладиган радикал салафийлар;

Иккинчиси, ўзларини гўёки давлатдаги мавжуд қонун-қоидаларга бўйсунадиган ва уларга қарши чиқмайдиган қилиб кўрсатадиган, жангарилик фаолияти билан шуғулланмайдиган “мўътадил” салафийлар ҳисобланади. Улар ўзларини диний мутаассиб фикрларидан қайтмаган ҳолда, бошқа қарашларга нисбатан ҳурмат билан қарайдиганлар гуруҳига мансуб бўлиб, муайян мазҳабга мансуб бўлишни ёқламайдилар.

Ҳозирда сохта салафийлик ғоялари остида асосан Шимолий Африка, Яқин Шарқ, Кавказ ва Марказий Осиёнинг айрим ҳудудларида фаолият олиб борадиган ҳаракатлар жамиятдаги эътиқодий бирлик, барқарорлик ва тараққиёт учун реал таҳдидга айланганини алоҳида таъкидлаш зарур.
Имом Муслим раҳмутуллоҳи алайҳ ўзларининг «Саҳиҳ» асараларида, Арафа розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Пайғамбаримиз соллоллоҳу алайҳи васаллам: “Сизлар бир кишига жамланиб аҳил бўлиб турганингизда бир кимса келиб, (ҳамжиҳатлик) ҳассангизни синдирмоқчи ёки якдиллигингизни бўлиб ташламоқчи бўлса, уни ўлдиринг”, деганларини эшитдим”.

Пайғамбаримиз соллоллоҳу алайҳи васаллам бу сўзларни бекорга айтмаганлар. Маълум даврда мана шундай нобакорлар чиқиши мумкинлигини ва улар бирдам бўлиб турган жамоани бўлиб ташлайдиган даражадаги фитнани қўзғата олиши мумкинлигидан огоҳлантирганлар.

Ў.СОБИРОВ

Мир Араб ўрта махсус ислом билим юрти мударриси

Тожиддинов Абдусамад

Янгиланаётган Ўзбекистонда олиб борилаётган очиқ-ошкора, прагматик ички ва ташқи сиёсат халқаро экспертлар томонидан юқори баҳоланиб, мамлакатимиз қатъий, чуқур ислоҳотлар ва ўзгаришларнинг янги босқичига қадам қўймоқда, ўзининг мустаҳкам сиёсий иродасини намоён этмоқда.

Диний бағрикенглик ва миллатлараро тотувликни таъминқлаш масаласига ҳам алоҳида аҳамият қаратилаётгани қувонарли. Бу, ўз навбатида, давлатимиз раҳбари ва Ўзбекистон Республикаси ҳукуматининг халқаро ҳужжатларда белгиланган умуминсоний меъёрларга қаратаётган юксак эътиборининг ёрқин намунасидир.

2017 йил 19 сентябрда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида “Маърифат ва диний бағрикенглик” деб номланган махсус резолюция қабул қилиш ташаббуси билан чиқилгани, БМТ Бош Ассамблеясининг сессиясида Ўзбекистон томонидан таклиф этилган мазкур резолюция БМТга аъзо 193 та давлат томонидан бир овоздан қўллаб-қувватланиши, шунингдек, 50 дан зиёд мамлакат билан ҳаммуаллифликда қабул қилингани — ушбу йўналишдаги ишларнинг тўғри ўзанда кетаётганидан далолат беради.

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеяси 75-юбилей сессиясининг юқори даражадаги умумсиёсий мунозараларида сўзлаган нутқида ҳам миллатлараро тотувлик ва динлараро бағрикенгликни янада мустаҳкамлаш доимий муҳим вазифа эканини алоҳида таъкидлаб ўтди. Бундан кўриниб турибдики, ушбу йўналишдаги ишлар умумжаҳон диққат-эътиборидаги муҳим масалалардан биридир.

Давлатимиз раҳбари томонидан дунё эътироф этган юртимиз алломаларининг илмий-маънавий меросини ўрганиш, уларни тадқиқ этишни рағбатлантириш бўйича олиб борилаётган ишлар ҳам халқаро ҳамжамият нигоҳида. Ушбу йўналишдаги ишларни тизимли ташкил этиш борасида Президентимиз ташаббуси билан республикамизнинг турли ҳудудларида халқаро илмий-тадқиқот марказлари, Тошкент шаҳрида эса Ўзбекистондаги Ислом цивилизацияси маркази ташкил этилгани фикримизнинг яққол исботидир.

Наманган вилоятининг Чортоқ туманида жойлашган Султон Увайс Қараний зиёратгоҳ мажмуасининг давлатимиз раҳбари ташаббуси билан батамом қайтадан қуриб битказилиб, зиёрат масканига айлантирилганини ҳам ана шу йўналишдаги ишларнинг мантиқий давоми сифатида қайд этиш мумкин.

Дарҳақиқат, ушбу мажмуа, халқимиз, хусусан, Наманган аҳолисининг маънавий ҳаётида алоҳида ўрин тутадиган, тарих саҳифаларида олтин ҳарфлар билан муҳрланиб қоладиган воқелик бўлди. Увайс Қараний зиёратгоҳининг жануб томонида оналари Биби Наима она зиёратгоҳи жойлашган. Ушбу зиёратгоҳда ҳам қурилиш ва бунёдкорлик ишлари амалга оширилиб, комплекс мажмуага айлантирилди.

Мажмуа мамлакатимизда олиб борилаётган ислоҳотларнинг амалдаги ёрқин исботи сифатида Наманган вилоятининг кўрки ва ташриф қоғозига айланди. “Водийнинг олтин ҳалқаси” бўлмиш ушбу кўркам ва замонавий мажмуанинг тантанали очилиши муносабати билан халқаро онлайн илмий анжуман ташкил этилди. Унда Россия, Миср Араб Республикаси, Туркия, Татаристон, Озарбайжон, қўшни Қозоғистон ва Қирғизистондан соҳа мутахассислари ҳамда 100 га яқин маҳаллий исломшунос олимлар иштирок этди.

Илмий конференция ишида юртимизда диний-маърифий соҳада амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар, айниқса, аждодлар меросини ўрганиш борасида олиб борилаётган ишлар ҳақида батафсил маълумот берилди. Ўз навбатида, хорижлик мутахассислар Увайс Қаранийдек улуғ зотга кўрсатилган ана шундай юксак эътибордан мамнун эканликларини билдириб, Ўзбекистоннинг бу йўналишдаги ишларини олқишлади.

Наманган вилоятида қад ростлаган муҳташам Султон Увайс Қараний мажмуаси ҳам, Президентимиз таъбири билан айтганда, ёш авлодни юксак маънавиятли инсонлар этиб тарбиялашда катта аҳамият касб этадиган масканлардан бири бўлиб хизмат қилади.

Абдуғофур АҲМЕДОВ,

Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмита раиси

Манба: “Янги Ўзбекистон” газетаси

2021 йил 26 февраль, №41 (297)