Фақат фарз ва жума намозларига вақтида азон айтиш суннатдир. Агар азон вақтидан олдин айтилган бўлса, қайта айтилади.

Уни шошилмасдан, дона-дона қилиб, қиблага қараган ҳолда, икки бармоғини қулоқларининг ичига киритиб олиб айтади. Оҳангга солиб, чўзиб юбормайди. Таржий' қилмайди. «Ҳайя 'ала»ларни айтаётганда юзини ўнгга ва чапга буради. Агар эшитилмай қоладиган бўлса, мезанада айланади.

Иқома ҳам азонга ўхшайди. Лекин уни тезроқ айтади ва икки марта «қод қоматис солаҳ»ни қўшимча қилади.

Бомдоднинг азонида «фалаҳ»дан кейин «Ас-солату хойрум минан навм»ни қўшимча қилади. Иккисида ҳам гапирилмайди.

Тасвийб қилинса яхши.

Иккисининг орасида бир оз ўтирилади. Фақат шом бундан мустасно.

Битта қазо намозга азон ҳам, иқома ҳам айтади. Шунингдек, кўп қазо намозларнинг аввалгисига ва қолганларидан ҳар бирига иккисини айтади ёки ёлғиз иқоманинг ўзини айтади.

Бетаҳорат кишининг иқома айтиши макруҳдир, азони эмас. Иқомани қайта айтилмайди.

Иккиси жунубга макруҳдир. Аёл кишининг, мажнуннинг ва мастнинг азони макруҳ бўлгани каби. Иқома қайтарилмайди, азон қайтарилади.

Сафарда ва масжид жамоатида иккисини тарк қилиш макруҳдир. Шаҳардаги уйида макруҳ эмас.

Имом «Ҳайя 'алас-солаҳ» айтилганда туради ва «Қод қоматис-солаҳ»да бошлайди.

Намозга бевосита боғлиқ бўлган азон ва иқомаларга оид ҳукмларни яхшилаб ўрганиш ҳамманинг бурчидир. Шунинг учун юқорида келган матнни батафсил шарҳлаш орқали бу масалани ўрганишга ҳаракат қиламиз.

Фақат фарз ва жума намозларига вақтида азон айтиш суннатдир.

Азон эркак кишилар учун суннати муаккададир

«Кифоя» китобининг биринчи жузи асосида тайёрланди

Муҳаммадхонов Саидикром

"ҲИДОЯ" Ўрта Махсус Ислом
билим юрти 52-гуруҳ талабаси

Африка давлатларидан бири бўлган Гамбияда одамлар Рамазонга камида бир ой ёки бошланишидан бир неча ҳафта олдин тайёргарлик кўради. Аксарият кишилар Рамазондан олдин етарли миқдорда озиқ-овқат сотиб олишга ҳарақат қилади. Бадавлат инсонлар камбағал ва мискинларга ифторлик учун озиқ-овқат тарқатади.

Бундан ташқари, турли ширкатлар рўзадорлар учун кундалик ёки ҳафталик ифторлик дастурхони уюштиради. Баъзи хайрия ташкилотлари ва кўнгилли гуруҳлар ифторлик дастурхони тайёрлашади, ундан йўловчилар ва эҳтиёжманд кишилар ифторлик қилишади. Таом бериш ҳатто мусулмон бўлмаган қўшниларга ҳам тааллуқли. Буларнинг барчаси Ислом дини бошқаларга ғамхўрлик қилишга асосланганлиги билан асосланади.

Ислом Гамбиядаги асосий дин бўлиб, аҳолининг 95% бу динга эътиқод қилади. Шунинг учун Ислом бутун тарихи давомида Гамбия маданияти, жамияти ва сиёсатига таъсир кўрсатган ва ҳатто бир ой давомида ҳам шундай бўлиб қолади. Рамазонда ижтимоий тадбирларда деярли ҳамма, жумладан, мусулмон бўлмаганлар ҳам иштирок этади.

   Таровеҳ

Таровиҳ намозлари (Рамазон ойининг ҳар кечаси шом намозидан кейин ўқиладиган ибодатлар) Гамбия мусулмонлари фаол равишда интиқлик билан кутадиган ва қатнашадиган ибодатдир. Баъзи оилалар буни кўпинча оила бошлиғи билан уйда ўтказишни афзал кўрсалар, аксарияти намоз ўқиш учун масжидга боради. Масжид бўлмаган деярли барча кўчаларда ҳам таровеҳ жамоат билан ўқилади.

  Қадр кечаси

Муқаддас ойнинг сўнгги ўн кунлиги мусулмонлар жамоати томонидан Аллоҳга янада шиддатли ибодат қилишига гувоҳлик беради. Чунки, “Лайлатул Қадр” (бир кечада ибодат минг ойлик ибодатга тенг бўлган бир кеча) Рамазон ойининг охирги ўн кунлигига тўғри келади, деб ишонилади. Гамбияда Рамазон ойининг 27-кечаси Қадр кечасига тўғри келиши эҳтимоли кўпроқ эканлигига ишонишади. Таҳажжуддан ташқари, кўп одамлар, айниқса мусулмонлар бу кечани тонг отгунча ташкил этилган тиловат, зикр ва бошқа диний тадбирлар билан нишонлайдилар.

Қадр кечаси (Рамазон ойининг 27- кечаси) ифторлик қилганидан кейин болалар, ҳатто катталар ҳам уйма-уй юриб Рамазон нашидасини айтишади, бунинг эвазига ширинлик, пул каби совғалар оладилар.

     Ийд ал-Фитр

Рамазон ойида 29 ёки 30 кунлик рўза тутиб, Aллоҳга сидқидилдан ибодат қилишнинг чўққиси Рамазон ҳайитидир. Бу маҳаллий халқда "Коритеҳ" деб номланади ва бу қувонч ва Қудратли Аллоҳга миннатдорчилик лаҳзасидир.

Рамазон ҳайити куни одамлар, асосан, эркаклар ва болалар ҳайит намозига қатнашиш учун янги анъанавий либослар кийиб, ундан сўнг оила аъзолари, дўстлар ва яқинлар бир-бирини зиёрат қилиб, дуолар қилиб, бир-бирларидан кечирим сўрашади. Тушликдан сўнг, кўпинча янги кийим кийган ёшлар қўшнилар, қўшни жамоалар ёки бошқа жойлардаги оила аъзоларига ташриф буюриб, совға сўрашади.

Қишлоқдаги тушлик вақтида оилалар тушликларини “пантаба”га (қишлоқ майдони) олиб борадилар, у ерда қишлоқ аҳолиси одатда бирга еб-ичадилар, ибодат қилиб, Аллоҳдан кечирим сўрашади.

             Диний бағрикенглик

Гамбия жуда диний бағрикенг жамият сифатида танилган. Мусулмонлар ва насронийлар, мамлакатда мавжуд бўлган ягона иккита дин, ўзаро алоқада бўлиб, уларга тегишли одамлар каби аралашадилар. Икки жамоа ҳар бир диннинг диний байрамларини нишонлайди. Рамазон ойида мусулмон бўлмаганларнинг аксарияти Рамазон ва мусулмонларни ҳурмат қилган ҳолда кун давомида жамоат жойларида овқатланмасликни афзал кўради.

Байрам куни масиҳий динидагилар мусулмонларни байрамга таклиф қилишади. Баъзи мусулмонлар насроний қўшниларини озиқ-овқат билан таъминлайдилар.

ЎМИ ходими И.Аҳмедов тайёрлади

Ўзбекистон 24

Иорданиядаги “Сабил Хайр” жамғармаси 22 йилдан буён муҳтожлар, камбағаллар ва йўловчи мусофирларга таом тарқатиш билан шуғулланади.
“Реутерс” хабарига кўра, жамғарма кунига 3500 дан 4000 гача таом тайёрлаб, рўзадорлар саёҳатчилар ва йўловчиларга етказиб беради. Бу хайрия ишлари Маъан аҳлининг хайр-эҳсонлари ҳисобидан амалга оширилади.
“Сабил Маъан” ширкати масъули Маҳмуд Aбу Солиҳнинг айтишича, рўзадор зиёратчи ва йўловчиларга ифторлик хайрия қилиш одати юзлаб йиллар давомида ота-боболардан мерос бўлиб келмоқда.
Aбу Солиҳ таъкидлашича, баъзан Аллоҳдан ажру савоб умидида бевалар, етимлар, ҳатто болалар ҳам эҳсон ишларига ўз ҳиссаларини қўшганлар.
Фаластинлик умра зиёратчиси Нажа Муҳаммад Aбу Хадра жамғарма ҳақида бундай дейди: “Биз Саудия чегарасида ифторлик қилишни ният қилгандек. Аммо оғиз очиш маҳали Маъан шаҳрига тўғри келди. Маъан аҳлидан Аллоҳ рози бўлсин, бизни илиқ қарши олиб, ифторликлар беришди. Бундан жуда мамнун бўлдик. Улар ғоятда саховатли кишилар. Барча меҳмонлар қатори мен ҳам Иордания халқига миннатдорчилик билдираман.

ЎМИ ходими И.Аҳмедов тайёрлади

Бисмиллаҳир роҳманир роҳим

Алҳамдулиллаҳи роббил аъламин. Аллоҳумма солли ала саййидина Муҳаммад ва аъла аълиҳи ва асҳабиҳи ажмаъийн.

Ислом тарихидан маълумки, мусулмонни гуноҳи сабабли «кофир» дейишга биринчи бўлиб журъат этганлар «Хавориж» фирқаси бўлди. Улар: «Мўмин киши гуноҳ иш қилса, кофир бўлади, исломдан чиқади», – деди. Бора-бора «Хавориж»ларнинг мусулмонларни кофирга чиқаришдан бошқа қиладиган иши бўлмай қолди. Уларнинг шариатга зид бу ишлари мусулмонлар орасида ихтилоф ва зиддиятларни чиқариб, қирғинбарот урушларга, мусулмонларнинг беҳисоб қонлари тўкилишига олиб келди. Уламоларимиз хаворижларчалик исломга катта зарар етказган куч бўлмаганини таъкидлайдилар.

Афсуски, ҳозирги кунда ҳам «Хавориж» фирқасининг ғоявий издошлари чиқиб турибди. Замонамиз хаворижлари ҳам қадимги маслакдошларидан «ўрнак» олиб, фитна-фасод қилмоқдалар. Буларнинг ҳам, ўтмишдаги маслакдошлари каби, мусулмонларни айблашдан бошқа «ғамлари» йўқ. Булар иложи борича кўпроқ мусулмонни гуноҳи сабабли кофирга чиқаришни ўзларининг бош вазифалари деб биладилар. Айни пайтда булар ижтимоий тармоқлардан фойдаланган ҳолда давлат раҳбарларидан бошлаб, ўзларига ҳамфикр бўлмаган ҳар бир мусулмонни осонгина кофирга чиқарадилар. Уларнинг сохта фатволарига кўра, «Ҳозирда мусулмонман деб юрганларнинг учдан иккиси мушрик ва кофир бўлиб кетган» (Аллоҳ асрасин!). Буларнинг бу «фатвоси»нинг пуч экани Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васалламнинг юқорида зикри келган ҳадисларидаги وَلاَ نُكَفِّرُهُ بِذَنْبٍ яъни: «Мусулмонни гуноҳи туфайли кофир демаймиз» деган қоиданинг ўзи кифоя қилади.

Машҳур саҳобий Жобир ибн Абдуллоҳ разияллоҳу анҳудан бу масала борасида сўралди: «Гуноҳлардан бирортасини куфр, ширк ёки нифоқ деб билармидинглар? У зот: «Аллоҳ сақласин! Биз гуноҳ қилган кишини гуноҳкор мўмин деб биламиз» дедилар» («Мажмаъуз завоид ва манбаъул фавоид» китоби).

Аҳли сунна вал жамоа эътиқодига кўра, барча уламолар бир овоздан ҳаром иш қилган киши, модомики уни ҳалол санамас экан, кофирга чиқарилмайди, балки фосиқ, гуноҳкор бўлади, дейдилар. Қолаверса, мазҳаббошимиз Имоми Аъзам раҳматуллоҳи алайҳ ўзларининг «Фиқҳул акбар» китобларида шундай деганлар: «Мусулмон киши катта гуноҳлардан бирини қилса ҳам, модомики ўшани ҳалол санамаса, кофирга чиқармаймиз».

Буюк муҳаддис олим Абу Жаъфар Таҳовий ал-Ҳанафий ҳам ўзининг «Ал-Ақида ат-таҳовия» асарида шундай деганлар: «Қибла аҳлларининг биронтасини гуноҳи сабабли, модомики уни ҳалол санамас экан, кофирга чиқармаймиз».

Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, динимизда мусулмон кишиларни кофирликда айблаб, уларни такфирга чиқариш ўта қаттиқ қайтарилган қабиҳ ишлардан ҳисобланади.

САЛИМХОН ЖАМОЛИДДИНОВ
Мир Араб олий мадрасаси талабаси