Ҳизбут-таҳрир оқими охирги асрда Ислом душманлари томондан мусулмон жамиятларини парчалаб ташлаш учун қурилган диний-сиёсий оқимдир. Раҳнамолари асосан ғарб мамлакатларидан паноҳ топувчи бу тоифанинг муассиси Тақиюддин Набҳоний (1909-1977) бўлиб, у 1948-йили гуруҳга асос солган.

Оқим аъзоларининг эътиқодлари бир-биридан ажабтовур даражада фарқ қилади. Мазҳабсизликка қаттиқ берилишган. Асосий мақсадлари—Ислом халифалигини қайта тиклашга уриниш ва шу ҳаракатда бирлашишга тарғиб қилишдир. Бу уларнинг энг зарур ақидавий ва амалий машғулотлари бўлиб, гўё улар учун халифалик тузиш намоз, рўза, закот ва ҳаж каби ислом арконларидан ҳам муҳимроқдек тус олган.

Халифаликни зое қилган сабабларни ўрганиб унинг муолажаси ва ўз нафсларининг ислоҳоти билан шуғулланиш ўрнига, давлат тўнтариши, султонга қарши чиқиш, мавжуд тузум раҳбариятига бўйсунмаслик, халқни давлатга қарши гиж-гижлаш каби ишларга зўр беришади.

Ҳизб учун сиёсатдан бошқа соҳалар ҳатто диний бўлса ҳам, доим иккинчи даражали бўлиб келган. Хатиб ва даъватчилари ҳам халққа аксар ҳолда сиёсатдан нутқ қилишади. Халқда норозилик кайфиятини пайдо қилиш, исёнкорлик руҳиятини сингдириш каби фитнали мавзуларга кўпроқ урғу беришади. Улар шу йўл билан ўзларининг фиқҳ, ақида, тафсир, ҳадис каби Исломда асосий ўрин тутган фанлардан ўноқ эканликларини яшириб келишади.

Ҳизбчиларнинг ўзаро ақидавий бирлик ва чуқур диний илмдан мосуволиклари уларни дунё ҳукмронлигини кўзлаган ташқи кучлар қўлида ўйинчоқ бўлишларига сабаб бўлиб келади. Фаолият кўрсатган минтақаларида асосан, кучлар мувозанати ва дунё сиёсатидан бехабар қизиққон ёшларни сафларига жалб қилишга муваффақ бўлишган. Уларнинг сиёсат илмида ҳам нўноқ бўлишлари кўпдан кўп фитналарни уйғотишларига сабаб бўлди. Шундоқ ҳам қўл остидаги мусулмонларни йўқотиш ҳақида бош қотириб, қулай фурсат кутиб турган ғараз ниятли кучларга ҳизбут-таҳрирчилар ўша фурсатни икки қўллаб тақдим қилишди. Натижада Ислом дини ва мусулмон жамиятларига фақат зиён ва надомат келтирдилар холос.

Ҳизбчилар илмсиз бўлгани учун ақида ва фиқҳ масалаларида жиддий ва қўпол хатоларга йўл қўйган. Масалан,

Беҳаё суратларни томоша қилиш жоиз.

Бегона аёлни шаҳват билан ёки шаҳватсиз ўпиш жоиз.

Икки қутбда яшовчилардан намоз ва рўза соқит бўлади.

Ҳизбут таҳрир оқимининг мана шунга ўхшаган умуман динимиз қонун-қоидалирга тўғри келмайдиган кўплаб “фатволари” ва даъволари мавжуд.

Ҳозирги кунимизда “Ёмғирдан кейинги қўзи қориндай” кўпайиб кетаётган турли фирқалар, тоифалар, ҳизблар ва бемазҳаблар Аҳли сунна вал жамоа эътиқоди бўйича тан олинган тўрт фиқҳий мазҳабларнинг бирига хоссатан Ҳанафий мазҳабига амал қилган ҳолда ибодатларини адо этаётган мусулмонларни фитнага солиш ва тўғри йўлдан адаштириб ўзларининг нотўғри ғаразли ғояларининг қурбонига айлантириш учун турли услублардан фойдаланадилар.

Шундай экан, ҳар биримиз бундай бузғунчи оқим аъзоларидан ўзимизни ва фарзандларимизни эҳтиёт қилмоғимиз айни муддаодир.

Косонсой тумани "Абдулҳайхон" жоме масжиди
имом хатиби: Йўлдошев Исоқжон

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

Байҳақий Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Агар одамларга даъвосига кўра бериладиган бўлса, кишилар бир қавмнинг моллари ва қонларини даъво диладилар. Лекин,...”, деганларидан кейин қуйидаги муборак гапларини айтганлар: “Баййина (далил келтириш) даъвогарнинг, қасам ичиш гумондор (рад этган киши)нинг зиммасидадир”.

Имом Абу Ҳанифнинг мазҳабида кўринишдан мазкур ҳадисга зид ҳукм қилингандай гўё. Шунинг учун кўра у кишининг баййина келтириш ёки қасам ичтириш бўйича ҳукм чиқармаганини айтишади. Мазҳаб ичидаги уламолар Имом тарафини олиб, бу эътирозга жавоб бериб, ҳадис маъноси зоҳиридан бошқачароқ бўлишини айтганлар. Аммо баъзилар бу жавобга рози бўлмаганлар, қабул ҳам қилмаганлар. Бироқ, бу жавобнинг заифлигидан ҳадиснинг таъвили ёки мазҳабнинг заиф экани келиб чиқмайди.

Имом Абу Ҳанифанинг тутган йўлини Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг чиқарган ҳукмларига ўхшайди десак, тўғри бўлади. Баъзан, ҳақ талашувчиларнинг ўртасини сулҳ йўли билан ҳам келиштириб қўйиш мумкин. Демак, Имом айрим ҳолларда одамларни ўзаро яраштириб, келиштириб қўйишни маъқуллаган. Бу пайтда улардан далил-ҳужжат талаб этилмайди. Балки улар ўзаро рози бўлиб, келишиб кетсалар, даъво ҳам қолмайди.

Бошқача қилиб айтганда, Имом Абу Ҳанифа ҳадисга амални тарк этмаган. Балки ўзаро яраштириш ва сулҳга келишиш ҳолатида далил-ҳужжатга эҳтиёж йўқ, деб ҳисоблаганлар. Бундай ҳукмлар эса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи тарафларидан ҳам содир бўлган. Масалан, у зот соллаллоҳу алайҳи васаллам Абу Ҳадрад ва Каъб ибн Молик розияллоҳу анҳуларни ўзаро келиштириб, улар ўртасида ҳақдор қарзнинг ярмини кечишга ва наригиси қолган ярмини тўлаб беришга ҳукм қилганлар. Бу ҳолатда бир тарафдан қарзнинг миқдори ва қарздорликка гувоҳ ёки иккинчи тарафдан қасам ичишини талаб қилмаганлар.

Шунингдек, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Зубайр ибн Аввом розияллоҳу анҳу билан бир яҳудий ерни суғориш борасида тортишиб қолишганда ҳам муаммони сулҳ билан ҳал қилганлар. Имом Абу Ҳанифа ҳам шу сулҳ йўли билан ҳукм қилинганда далил-ҳужжатга эҳтиёж йўқ, деб билган. Шунда ҳадислар бир-бирига ўзаро мувофиқ бўлиб, асл куллий қоида қилиб олинган “Баййина (далил келтириш) даъвогарнинг, қасам ичиш гумондор (рад этган киши)нинг зиммасидадир” ҳадис матнидан нималарнидир хослаб чиқаришга ҳожат қолмайди.

Бундан келиб чиқадики, муқаллидларнинг мужтаҳид тарафини олиб, айтган гапларига бўлган эътироз мужтаҳидга ҳаметади, дегани эмас. Чунки мужтаҳид муқаллидлар айтган ўша жавобларни айтмаган, ҳатто мақсад ҳам қилмаган бўлиши мумкин.

Абдулҳодий ҒИЁС,

Тошкент Ислом институти катта ўқитувчиси.