18 ноябрь куни “Мир Араб” ўрта махсус ислом билим юртига Украина муфтийси Аҳмад Тамим бошчилигида меҳмонлар ташриф буюришди. Меҳмонларни билим юрти ўқув ишлари бўйича мудир муовини Қ. Сиддиқов ва билим юрти мударриси А. Раззоқов кутиб олдилар.  Узоқ йиллар давомида ушбу билим даргоҳида иш фаолиятини олиб бораётган устоз Абдулғофур домла мадраса тарихи ва бугунги фаолияти ҳақида гапириб берди. Улар ўқув машғулотлари билан танишдилар ва билим юрти кутубхонасини кўздан кечирдилар.

Шундан сўнг мартабали меҳмон Аҳмад Тамим талабалар билан учрашди. Талабаларга келажакда етук кадр бўлиб етишишлари учун ўз фикр-мулоҳазаларини айтиб ўтди. Ўзбекистон азалдан алломалар юрти бўлганини ва ҳозирда ҳам  диний таълим тизими юқори савияда эканини таъкидлади. “Мир Араб” ўрта махсус ислом билим юртида яратилган шароитлар, дарс жараёни, кутубхона, талабалар билан учрашув  ҳақидаги таассуротларини гапириб, билим юрти маъмуриятига ўз миннатдорчилигини билдирди.

Таълим ва кадрлар тайёрлаш бўлими

Маълумки, дунёнинг кўплаб давлатларида “ўзбекий”, “ўзбеклар” номи билан танилган жойлар мавжуд. Масалан, Миср араб республикаси пойтахти Қоҳира шаҳрида “ал-Ҳадиқа ал-Ўзбекиййа(“Ўзбекиййа” боғи)”, “ас-Сур ал-Ўзбекий(“Ўзбекий” қўрғони)”, “ал-Ҳайй ал-Ўзбекий(“Ўзбекий” маҳалласи) номлари билан аталувчи кўча ва хиёбонлар бор. Айтишларича, илгари Буюк Ипак йўли бўйлаб сафар қилган карвонлар Мисрга келганда юқорида зикр қилинган мавзеларда тўхтаб ўтишган экан. Айниқса, “ас-Сур ал-Узбекий” минтақаси диққатга сазовор жой саналган.  

Ана шундай қадимий ва диққатга сазовор жойлардан бири Эрондаги Албурз вилоятининг Назаробод туманида жойлашган “Ўзбекий” тепалигидир. Унинг баландлиги 26 метрдан иборат бўлиб, у марказий тепаликка ва “Тахтгоҳ”, “Жайрон”, “Морол”, “Душон”, “Ён” ва “Гавмеш” деб номланган олтита пастроқ тепаликлардан иборат бўлган. Археологлар томонидан ушбу тепалик атрофида олиб борилган қазилма ишлари натижасида “Жайрон” тепалиги ҳудудида энг қадимий ғиштлар топилган.

Маълум бўлишича, 4000 йил олдин ушбу тепалик ҳудудлари Мидиялар қавмининг яшаш маскани бўлган. Кейинчалик, одамларнинг эътиборсизлиги сабабли ушбу тарихий тепаликлар текисланиб, экинзорларга айлантирилган.

Хулоса қилиб айтганда, дунёнинг турли минтақаларида “Ўзбекий” номи билан аталувчи манзилларнинг борлиги, ўзбек халқининг илдизи қадим тарихга бориб тақалишини, шунингдек, тарих саҳифаларида ўзбекларнинг ўчмас изи ва ўрни борлигини билдиради.

Халқаро алоқалар бўлими мутахассиси 
 Илёсхон АҲМЕДОВ тайёрлади.

“Пул емас ота” жоме масжиди нега, айнан, бундай номланганини билиш кўпчилик учун қизиқарли бўлса керак. Келинг, бу ҳақда аниқ маълумотга эга бўлиш учун оғиздан-оғизга ўтиб келаётган қуйидаги ривоятни ҳукмингизга ҳавола этсак: “Бундан беш-олти асрлар олдин ўн уч киши Ҳаж ибодатини адо этиш учун йўлга чиқишган. Улардан етти ой деганда бир кишигина соғ-омон Ҳаж ибодатини бажариб, уйга қайтган. Ундан шериклари ҳақида сўрашганда, у шундай дейди: ҳаждан қайтишимизда йўлда очлик бизни қийнади. Ейишга бирон нарсамиз қолмаган эди. Шунда кимсасиз биёбонда бир фил боласини учратдик. Шерикларим очликдан ўлгандан кўра, фил боласини сўйиб ейишни афзал билди. Мен эса емадим, дарахт издизларини еб жон сақладим. Орадан уч кун ўтгач, ортимиздан бир фил етиб келди. Шерикларимни ўлдирди... мени қайта-қайта ҳидлаб кўрдию, зарар етказмади. Шунда билдимки, у биз сўйган филнинг онаси экан. Боласининг гўштини ким еганини ҳидидан ажратди чамамда...”, деб жавоб берган экан.

Шундан сўнг ерлик аҳоли фил боласини емай, ҳаждан соғ-омон қайтган ушбу авлиёсифат кишини “Фил емас ота” дея таърифлашган. У зот ҳаждан қайтганидан сўнг бир чиллахона қуриб, ибодат билан машғул бўлган. Шогирдлари шу ерда деҳқончилик қилишган. Йўловчи мусофирлар эҳтиёжига кўра мева-сабзовот сўрашса, улардан пул олмай, ҳадя қилар экан. Одамлар орасида “Фил емас ота” номи билан танилган бу кишини халқ “Пул олмас ота”, деб ҳам таърифлай бошлаган. Кейинчалик халқ оғзида бу гап “Пул емас ота” бўлиб кетган.

Масжид жойлашган ҳудуд X-XII асрларга оид археологик ёдгорликлар жойлашган маскан бўлиб, Тошкент шаҳар ва Тошкент вилояти Маданий мерос объектларини муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш Давлат инспекцияси рўйхатига олинган. Шундан ҳам маълумки, бу ер кўп йиллик тарихга эга қадимий жойдир. Маълумки, ўрта асрларга оид топилмалар ҳақидаги маълумотлар кўплаб тарихчилар томонидан ёзиб қолдирилган. Бироқ мўғуллар истилоси давридаги X-XII асрларга оид ёдгорликларнинг аксарияти сақлаб қолинмаган, борлари ҳам қисқа, аниқ маълумотлар эса йўқ қилиб ташланган.  Бу зот ҳақидаги аниқ маълумотлар ҳам босқинчилар томонидан йўқ қилинган бўлиши эҳтимолдан холи эмас.

 Хайрулло ТОҒАЕВ,

Тошкент шаҳридаги “Пул емас ота” жоме

масжиди имом-хатиби.

بسم الله الرحمن الرحيم

Муҳтарам жамоат!  Муқаддас динимизнинг илоҳий таълимотида инсон учун зарур бўлган соғлиқнинг улуғ  неъмат эканлиги, унинг қадрига етиш зарурлиги алоҳида таъкидланган. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам бир муборак ҳадисларида:

("إِغْتَنِمْ خمَسًا قَبْلَ خَمْسٍ: شَبَابَكَ قَبْلَ هَرَمِكَ وَصِحَّتَكَ قَبْلَ سَقَمِكَ وَغِنَاكَ قَبْلَ فَقْرِكَ وَفَرَاغَكَ قَبْلَ شُغْلِكَ وَحَيَاتَكَ قَبْلَ مَوْتِكَ" (رواه البيهقي والحاكم

яъни: “Беш нарсани беш нарсадан аввал ғанимат билинг: кексаликдан аввал ёшликни, бетобликдан аввал саломатликни, фақирликдан аввал бойликни, бир ишга машғул бўлиб қолишдан аввал бўш вақтни ва ўлим келмасдан аввал ҳаётлик вақтни ғанимат билинг” – деганлар. (Имом Байҳақий,  Имом Ҳоким ривоят қилган).

Одамлар наздида тўлақонли, саодатли ҳаёт кечириш учун тананинг соғлом бўлиши, бирорта аъзонинг хасталикка чалинмаслиги, киши ўзини соғлом, бардам ва хушкайфият ҳис этиши керак. Акс ҳолда ҳаёт мазмуни йўқолади, турмушдан файз кетади, дунёнинг ҳеч қандай лаззати ва жозибаси татимайди.  Ҳаёт ширин, саломат умргузаронлик қилиш ундан ҳам ширин. Бахтли-саодатли турмуш кечириш учун эса инсонга аввало соғлиқ керак. «Энг ширин лаззат саломатликдир», деган Луқмони Ҳаким. Бирор жойингиз оғриб турса, бирор касаллик безовта қилиб турган бўлса, сизга ҳеч нарса татимайди. Шу боис ҳам бутун дунёда одамлар соғлиғини муҳофаза қилиш йўлида катта саъй-ҳаракатлар қилинади ва кўп маблағлар сарфланади.

 Демак, одамлар наздида тўлақонли, саодатли ҳаёт кечириш, Аллоҳ таолонинг амр-фармонларини бажариш, ибодатида қоим бўлиш учун энг аввало тананинг соғлом бўлиши, бирорта аъзонинг хасталикка чалинмаслиги, киши ўзини соғлом, бардам ва хушкайфият ҳис этиши керак.

Инсонни яратган Аллоҳ таоло бошқа синовлар қатори турли хасталикларни ҳам яратган. Айни пайтда уларни муолажа қилиш йўлларини, хасталикларнинг давосини ҳам инсонларга билдириб қўйган. Бу ҳақда Қуръони каримда шундай марҳамат қилинади:

(وَالَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَيَسْقِينِ وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ (سورة الشّعراء/79-80

яъни: «Унинг Ўзигина мени едирур ва ичирур. Касал бўлганимда, Унинг Ўзи менга шифо берур». (Шуаро сураси, 79-80-оятлар).

Яна бир ояти каримада эса Аллоҳ таоло Ўзи яратган миттигина махлуқи асалариларга одамлар учун шифобахш бўлган асал тўплаш вазифасини юклаб қўйганини зикр қилади:

(... يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآَيَةً لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ (سورة النّحل/69

яъни: “Уларнинг қоринларидан одамлар учун шифо бўлган турли рангдаги шарбат (асал) чиқур. Албатта, бунда фикр юритадиган қавм учун аломат бордир”. (Наҳл сураси, 69-оят).

“Ал-Жомеъ ли-аҳкомил Қуръон” тафсир китобининг соҳиби мазкур ояти карима  мазмуни бетоб киши албатта дарди муолажасини олиш  ва ўз вақтида даволанишга далолат қилади, деб қатъий такидлайди.(5 жуз, 90 бет )

Азиз намозхонлар! Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломдан ҳам инсонларнинг саломатлигини асраш, турли хасталиклар муолажаси ҳақида кўплаб ҳадиси шарифлар ривоят қилинган. Ҳатто ҳадис китобларимизда “Тиббун-Набавий” (Пайғамбар табобати) деган алоҳида боблар ҳам бор. Қуйида ана шундай ҳадиси шарифлардан айримларини келтирамиз:

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам:

("مَا أَنْزَلَ اللهُ دَاءً إلاَّ أَنْزَلَ لَهُ شِفَاءً" (رواه البخاري

яъни: «Аллоҳ қайси бир дардни туширган бўлса, албатта, унинг шифосини ҳам туширгандир», дедилар» (Имом Бухорий ривоят қилган).

Саъд розияллоҳу анҳу айтади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

"اذا سِمِعْتُمْ بِالطَّاعُونِ بِأَرْضٍ فَلاَ تَدْخُلُوها، وَاِذَا وَقَعَ بِأَرْضٍ وَأَنْتُمْ بِهَا فلا تَخْرُجُوا مِنْها"

(رواه البخاري).

яъни: «Агар бирор ерда ўлат борлигини эшитсангиз, у ерга кирманглар. Бордию у сизлар турган ерда тарқаса, у ердан чиқманглар», дедилар» (Имом Бухорий ривояти).

  Муҳтарам жамоат! Барча мавжудодлар ичида азизу мукаррам ва ақл-идрок соҳиби қилиб яратилган инсон зоти ўзининг ботиний ва зоҳирий тан аъзоларини Аллоҳ таоло белгилаб ва кўрсатиб қўйган ўринларда фойдаланиши ва ишлатиши лозим бўлади. Зеро, инсон уларнинг ҳар бири тўғрисида масъулдир. Бу ҳақда Аллоҳ таоло огоҳлантириб айтади:

وَلَا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولَئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْئُولًا

(سورة ﺍﻹﺳﺮﺍﺀ/36)

яъни: “(Эй, инсон!) Ўзинг (аниқ) билмаган нарсага эргашма! Чунки қулоқ, кўз, дилнинг ҳар бири тўғрисида (ҳар бир инсон) масъул бўлур (жавоб берур)”.

Шу билан бир қаторда инсон ўзига омонат қилиб берилган барча тана аъзолари ва ақлини турли ёмон иллатлардан, зарарлардан авайлаб сақламоғи лозим. Хусусан, тез суръатлар билан ривожланаётган ҳозирги асримизда оламшумул тарзда кенг тарқалаётган юқумли ОИТС касаллигидан эҳтиёт бўлиш керак бўлади. Зеро, инсон ўз соғлиғини асрашга масъул эканлиги ҳақида Аллоҳ таоло ояти каримада: “Ўзларингизни асранглар”, - деб айтади. Бу муборак ояти каримада Аллоҳ таоло барча мўмин-мусулмонларга соғлиқларни асрашга буюрмоқда. 

Маълумки, Жаҳон Соғлиқни Сақлаш Ташкилоти ва Бирлашган миллатлар ташкилоти томонидан бу касалликни даволаш ва тартибга солиш ишлари олиб борилмоқда. Кейинги йилларда бу юқумли касаллик бўйича 150та давлатларда “Миллий ҳайъатлар” тузилди ва улар катта миқдорда маблағ билан таъминланди, “Глобал жамғарма” таъсис этилди. Бу касалликнинг олдини олиш ва уни одамлар ўртасида кенг тарқалмаслиги учун зарур бўлган барча чора-тадбирлардир.

Шунингдек, ҳар йили 1 декабрь ОИТС яъни, ортирилган иммун-танқислик синдромига қарши курашиш куни деб эълон қилинган.

Бу юқумли касаллик ижтимоий касалликдир. Шунинг учун у кенг маънода нафақат иқтисодий, сиёсий зарар келтиради, шунингдек, оилавий, руҳий, маънавий, ахлоқий жиҳатдан салбий оқибатларни келтириб чиқаради. Шундай экан, касалликнинг олдини олиш, даволаш, тарқалишини чеклаш ишларида ақл-заковат билан иш тутиш катта аҳамиятга эга. Шу сабабли руҳий тўсиқларни бартараф этиш керак бўлади. Бунинг учун ҳар қандай шароитда ҳам ахлоқ, одоб ва ўзаро ҳурмат руҳида яшаш, ҳар бир инсон ўз ҳақ-ҳуқуқини яхши билган ҳолда ўзини ва ўзгани ҳимоя қила билиши, маънавий ва маданий жавобгарликни ўз бурчи деб билиши керак бўлади.

Муҳтарам жамоат! Жамиятимизда оз бўлсада учраб турган   гиёҳвандлик каби иллатлар ҳозирги кунда бутун жаҳонда ўта мураккаб муаммолардан бўлиб қолмоқда. Инсоният ва жамият учун балою-офат бўлган мазкур иллатларни таг-туги ва илдизи билан йўқ қилиш учун илмий асосланган, самарали усуллардан фойдаланишимиз керак.

Доно халқимиз: “Касалликни даволашдан кўра, унинг олдини олган яхшироқ!”, - дейди. Эҳтимол, орангизда аксариятингиз “Биз бундай зарарли иллатлардан йироқмиз” деб ўйлашлари мумкин. Аммо мусулмон кишининг зиммасида шундайин улуғ вазифа борки, у ўзи мўмин ва тақволи бўлиш билан бирга жамиятдаги бошқа инсонларни ҳам шундай бўлишга чорлаши лозим. Зеро, Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламдан ривоят қилинган ҳадисда айтилганидек, 

("لاَ يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتىَّ يُحِبُّ لِأَخِيهِ مَا يُحِبُّ لِنَفْسِهِ" (رواه البخارى وﻣﺴﻠﻢ

яъни: “Сизлардан ҳеч бирингиз ўзи севган нарсани биродарига ҳам бўлишини истамагунча ҳақиқий мўмин бўлмайди” (Бухорий ва Муслим ривояти). Ушбу ҳадисдан шу нарсани тушунишимиз керакки, яъни ўзига раво кўрган фаровон ҳаёт, соғлиқ ва саломатликни бошқаларга ҳам раво кўриш, уларни ҳалокатга етакловчи иллатлардан қайтариш ҳақиқий мўминлик аломатларидандир. Шунинг учун маҳалла-кўй, ташкилот ва ўқув юртларида бўлганимизда ёшларга, гиёҳвандлик ва тамаки чекишнинг зарарлари ва офатлари ҳақида эринмай тушунтирайлик, уларни бу гуноҳ ва қалтис йўлдан қайтаришга бор куч ва имкониятларимизни сафарбар қилайлик!

Мамлакатимизда инсон саломатлиги муҳофаза қилиш, соғлиқни сақлаш борасида олиб борилаётган чуқур ислоҳотлар, тўпланган бой тажрибаларни ҳеч ким инкор қила олмайди.

Инсон саломатлиги энг улуғ неъмат эканлиги барчага маълум бўлган ҳолда, унинг қадрига етиш уни асраб-авайлаш ҳар доим ҳам муҳим масалалардан бўлиб келган. Соғлом одам оламни ҳам тиниқ мушоҳада қилади ва аниқ фикрлайди. Аждодларимиз соғ танда соғ ақл деб бежиз айтишмаган. Зеро, дунёнинг ободлиги, юртнинг тинчлиги ҳамда халқнинг фаровонлигига эришишда сиҳат-саломатлик асосий ўрин тутади.

Давлат томонидан оналар ва болалар саломатлигини авайлаб-асраш бўйича қилинаётган ишларни барчамиз биламиз. Бу йил “Соғлом она ва бола йили” деб эълон қилингани ва бу борада катта ҳажмдаги дастурлар амалга оширилмоқда.

Шу билан бирга биз ўзимиз оиламиз, фарзандларимиз соғлиғи билан қанчалик қайғурмоқдамиз? Мусулмон эркакларнинг асосий бурчларидан бири ўзининг қарамоғидагиларнинг Аллоҳ уни масъул қилиб қўйганларининг соғлиғини эҳтиёт қилишдир. Уй-жойни, автомашинини таъмир қилишга катта харажат қилаётганимизда ота-оналаримиз, фарзандларимиз ва оилаларимиз соғлиғи учун нима қилдим? деган саволни қўя билайлик.

Аллоҳ таоло барчаларимизни, хусусан ёш авлод бўлган азиз фарзандларимизни  ҳар томонлама соғлом бўлиши учун олиб бораётган холис ҳаракатларимизда, тарғибот ва ташвиқот ишларимизда муваффақиятлар ато этишини сўраб дуолар қиламиз! Омин.

Ижтимоий барқарорликни янада мустаҳкамлаш, муқаддас динимизнинг софлигини асраш бугунги куннинг талабидир. Асрий орзуимиз маҳсули бўлган мустақилликнинг, эркин ва фаровон ҳаётнинг қадрига етиш ҳар бир фуқаронинг бурчи эканини унутмаслик лозим. Бу борадаги ишлар самарадорлигини ошириш эса диний соҳа вакиллари, айниқса, имом-хатиблар фаоллиги билан чамбарчас боғлиқ.

Жорий йилнинг 15 ноябрь куни Ўзбекистон мусулмонлари идораси Хоразм вилояти вакиллиги томонидан имом-хатибларнинг фаоллигини ошириш, билим-савиясини кўтариш, тажриба алмашишини йўлга қўйиш мақсадида туман ва шаҳар бош имом-хатиблари Боғот туманидаги аҳоли кам бўлган ва чекка ҳудудларда жойлашган масжидлар фаолияти билан яқиндан танишдилар. Жумладан, “Қазампир бобо”, “Мирҳошим бобо”, “Одина эшон бобо” ва “Хўжа бобо” масжидларида олиб борилаётган ободончилик ва таъмир ишлари, имом-хатибнинг жамоатчилик билан муносабатлари, шунингдек, масжид ҳужжатларининг юритилиши каби фаолиятлар билан танишиш тадбир иштирокчилари диққат эътиборида бўлди.

Тадбир сўнгида Боғот тумани марказидаги “Дарвеш бобо” масжидида йиғилиш ўтказилиб, масжидлар фаолиятидаги ютуқ ва камчиликлар муҳокама қилинди. Тадбирда сўзга чиққан ЎМИ Хоразм вилояти вакили Хайрулла Абдуллаев имом-хатибларни ўз вазифасига масъулият билан ёндашишга, масжидга келаётган жамоатчиликка барча замонавий шароитларни имкон қадар яратиб беришга, аҳоли билан уйғунлашган ҳолда барча тадбирларда илғор бўлишга чақирди.

Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг

Хоразм вилояти вакиллиги