Фотиҳа сураси етти оятдан, йигирма етти сўз ва бир юз қирқ ҳарфдан иборатдир. Ибн Аббос, Қатода ва Абул Олия Фотиҳа сураси Маккада нозил бўлган, дейди. Фотиҳа сурасининг номи кўплиги унинг шарафи ва фазлининг юқорилигига далилдир.

Фотиҳа сураси билан намознинг ҳар бир ракати аввалида ўқилиши ва Қуръони карим у билан бошлангани учун “Фотиҳа” (очувчи) деб номланади.

Анас, Ҳасан ва Ибн Сирин бу сурани “Уммул Китоб”, яъни Китоб (Қуръон) онаси дейишган.

Имом Термизий Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Алҳамдулиллаҳи Роббил аъламийн Уммул Қуръон, Уммул Китоб, Сабъул масоний (етти такрорланувчи) ва Ал-Қуръанул аъзийм (улуғ Қуръон)дир”, дедилар. Яна “Ас-солат” (намоз) деб ҳам номланади. Чунки у намознинг шартларидан биридир.

Ушбу сура “Шифо” деб ҳам номланган. Имом Доримий Абу Саъид розияллоҳу анҳудан марфуъ ҳолатда ривоят қилган ҳадисда: “Фотиҳатул Китоб – ҳар бир заҳарга шифодир”, дейилган.

Бу сура “Руқия” деб ҳам номланади. Сўфён ибн Уяйна Фотиҳани “Воқия”, Яҳё ибн Аби Касир эса “Кофия” деган. Яна у “Намоз ва хазина” ҳам дейилади. Буни Имом Замахшарий ўзининг “Кашшоф” тафсирида келтирган.

Ибодатларнинг табиати инсонларни Аллоҳга яқин қилиш бўлса, дунёвий ишлар эса – агар шаръий ҳақларга риоя этилмаса, - руҳоният оламидан узоқ қилади, маъсиятларга олиб боради. Ўн бир ой инсонни моддий ҳаёт Аллоҳга бўлган яқинлигини заифлаштиради. Аллоҳ таоло ўзнинг меҳрибончилигидан рамазонни тушириб, уни “шаҳруллоҳ” деган. Ибодат, қурбат ойи деб белгилаган. Инсонни яна Ўзига боғланишга, хиралашган қалбини сайқаллашга фурсат қилиб қўйган. Бошқа ибодатларга қараганда рўзани юқоридаги мақсадларни амалга оширишда етакчи дея эълон қилган. Рамазоннинг барча лаҳзаси, фурсати ва онларини тоат ва ибодатга айлантирган.

Муборак меҳмонни қандай қарши оламиз?

Отам раҳимаҳуллоҳ айтар эдилар: “Муборак ойни кутиб олишнинг энг яхши йўли – у келишидан аввал эътиборинг ва ишларингни унга мослашингдир. Яъни қиладиган ишларингни рамазонда тарк қилишинг ёхуд ундан кейинга суришинг керакки, сен рамазоннинг барчасини ибодат ила ўтказишга эриш”.

Ким ишхонасидан рамазон учун йиллик таътилни олишга имкон қилса, таътил сўрасин, агар бунга қодир бўлмаса, ҳар бир лаҳзаси ва вақтларини биринчи қисм бўлмиш ибодатга хослаш учун тартибга солсин, режалаштириб қўйсин.

Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳар бир соатлари, ҳаётлари ибодат, тақво, нафсни тарбиялаш, даъват, ҳамда Аллоҳнинг динини тарқатиш йўлида курашлар билан ўтган бўлсада, у зот соллаллоҳу алайҳи васалламни ибодатга ажраб чиқишга буюрган!

Бу ойда инсонни турли-туман дунёвий ишлари, халқнинг хизмати сабабидан ибодатдан чалғитувчи шайтонга бирор йўл қолдирилмаган. Кимнинг ҳаёти Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳаётлари, ибодатларига ўхшайди?!

Биз айтган мақсадларни рўёбга чиқариш учун рамазон ойида қуйидаги ишларни амалга оширишимиз лозим:

Намозларни кўпайтириш. У мўминнинг меърожи ва Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг кўзлари қувончи бўлиб, инсонни айниқса сажда ҳолида Аллоҳга яқин қилади. Қирқ кун таровеҳ намозларида мўмин бахтиёр бўлади.

Қуръон тиловати кўп қилиш. Намоз ва рўза билан бир қаторда қандай қилиб Қуръони карим тура олмасин? Ахир у рамазон ойи билан боғлиқ-ку. Шу ойда нозил бўлган. Жаброил алайҳиссалом рамазон ойида Пайғамбаримизга Қуръонни талқин қилган, ундан таълим берган. Бошқа ойларга қараганда салафи солиҳларимиз унинг тиловатини кўп қилганлар. Ривоят қилинишича Абу Ҳанифа раҳимаҳуллоҳ бу ойда ҳар куни икки маротаба – кечаси ва кундузи хатм қилар, бундан ташқари таровеҳда ҳам бир хатм қилар эдилар. Натижада бир ойда 61 та хатм бўлар эди.

Нафл намозларини ўқиш. Одатда ўқиёлмайдиган нафл намозларимиз учун рамазон ойи осон йўлдир. Масалан, саҳарликка эрта уйғонсак, таҳажжуд, бундан ташқари кундузи зуҳо, шомдан кейин аввобин намозларини адо қилишимиз мумкин бўлади.

Нафл садақалар қилиш. Бу ой саховат, яхшилик, кенгчилик ва мурувват ойидир. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам рамазонда эсган шамолдан ҳам сахийроқ бўлар эдилар. Сўраганга берар, фақирга ато қилар, уларни ноумид қўймасдилар.

Зикрни кўпайтириш. Бу ойда хоҳ юрган, хоҳ турган, хоҳ ёнбошлаган, хоҳ бирор ишга уннаган, бажараётган бўлсакда, тилимиз Аллоҳга тасбеҳ, таҳлил, “лаа ҳавла ва лаа қуввата илла биллаҳ”, истиғфор ва салавот ила хўл бўлиши нақадар яхши.

Дуода бўлиш. Рамазон яхшилик ва барака ойидир. Қабул ва ижобат шамоли эсиб туради. Раҳмат ва мағфират булутлари кезиб юради. Ал-Малик Ас-Сомад Зот нидо қилур: “Истиғфор айтгувчи борми, уни мағфират қиламан. Сўровчи борми, сўрагани бераман”. Афсус, Аллоҳга муҳтож банда ғафлатда қолади. Мавлоингиз Аллоҳ таолодан кечаси, кундузи, тонгда, тунда сўранг. Сиздан саховат ва карамини дариғ тутмагай. Гуноҳингизни кечиргай, сўрганингизни бергай. Қандай қилиб Малик Зотнинг нидосига “лаббай” деган бандага сўраганини бермасин, албатта бергай!

Муршидим Шайх Орифий раҳимаҳуллоҳ бунинг маъносини ниҳоятда чуқур англаган инсон эди: Аср намозидан сўнг масжидда қолар, бироз тиловат ва тасбеҳ қилиб, то қуёш ботиб, ифтор маҳали келгунича Аллоҳга дуо қилишдан тўхтамас эди. Келинг, биз ҳам дуо ва сўрашга юзланайлик. Ўзимиз, яқинларимиз, умматимиз ва диёрларимиз учун барчамиз бирга дуо қилайлик!

 “Мақолатул Усманий” китобидан

Н.Саидакбарова таржимаси.

Маълумки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг пайғамбарлик вазифаларидан бири инсонларнинг ахлоқларини комилликка етказишдан ҳам иборат. Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Албатта мен карамли хулқларни камолга етказиш учун юборилдим”,  деганлар (Имом Бухорий ривояти).

Замонавий тадқиқотлар шуни кўрсатадики, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ахлоқларига эргашиш нафақат нариги дунёда, балки мана шу дунё ҳаётида ҳам фойда келтиради.

Лос-Анжелесдаги UCLA университети мутахассислари яхши хулқ-атвор инсон умрини узайтиришини илмий жиҳатдан исботлади. “Бедари” фондининг 20 миллион долларлик гранти ҳисобидан молиялаштирилган илмий дастур муаллифи жаноб Фесслер бу масалада жиддий тадқиқот ишларини олиб борди.

Маълумки, яхши хулқ-атвор бизнинг фикрларимиз, ҳис-туйғуларимиз ва эътиқодимизда намоён бўлади. Илмий лойиҳа доирасида антропологлар одамларда меҳр-оқибат хусусиятлари ирсий йўл билан қандай ўтишини, социологлар ғазабланган одамларни ижобий ҳис-туйғуларга қандай йўналтириш мумкинлигини, психологлар эса яхши кайфият руҳиятга қандай таъсир қилишини ва депрессия аломатларини камайтиришни ўрганишди.

Тадқиқот натижаларига кўра, олимлар томонидан қилинган хулоса шуни кўрсатадики, меҳрибонлик, хайрихоҳлик, мулойимлик, яхши сўзлилик ҳаёт сифатига ва унинг давомийлигига таъсир қилади. Гўзал ахлоқли инсоннинг умри нисбатан узоқ бўлиши тадқиқотда аниқланди.

Айтиш керакки, гўзал ахлоқ ислом динининг асосидир. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мўминларнинг иймони энг мукаммали хулқи гўзал бўлганларидир”, деганлар (Имом Термизий ривояти).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: “Бадбахтлик нима”, деб сўрашди. У зот: “Ёмон хулқ”, деб жавоб бердилар (Имом Аҳмад ривояти).  

Яна бир ҳадиси шарифда: Жобир розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизларнинг менга энг маҳбубингиз, Қиёмат куни менга энг яқин ўтирадиганингиз ҳусни хулқлигингиздир. Сизларнинг менга энг ёқмайдиганингиз, Қиёмат куни мендан энг узоқ ўтирадиганингиз сергап, тили узун ва мутафайқиҳингиздир”, дедилар. “Эй Аллоҳнинг Расули, сергап ва тили узунни биламиз, мутафайқиҳлар кимлар?”, дейишди. “Мутакаббирлар”, дедилар (Имом Термизий ривояти).

Пайғамбар алайҳиссалом айтдилар: “Албатта, одамларга гўзал хулқдан афзалроқ нарса берилмаган” (Имом Табароний ривояти).

Бошқа бир ҳадисда, сизларнинг орангизда менга суюклироғингиз ва Қиёмат кунида менга яқинроқ бўладиганингиз ахлоқи гўзалларингиздир, дейилган (Имом Табароний ривояти).

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй Аллоҳ, хилқатимни гўзал қилганингдек, хулқимни ҳам гўзал қилгин”, деб дуо қилардилар (Имом Аҳмад ривояти).

Яхши хулқ инсоннинг энг қимматли фазилати бўлиб, унинг шарофати билан жамият кўз олдида ҳақиқий мард, манфаатли одам намоён бўлади. Аллоҳ таоло Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломга кўп фазилатларни ато этган, бироқ У зот ўз Расулининг гўзал хулқларини бошқаларидан кўра кўпроқ мақтаган: “ Албатта, сиз улуғ Хулқ устидадирсиз” (Қалам сураси 4-ояти).  

Шу билан бирга, Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи ва салламнинг феъл-атвори барча олдинги пайғамбарларнинг олийжаноб фазилатларини, Нуҳ алайҳиссаломнинг шукрини, Иброҳим алайҳиссаломнинг дўстлигини, Мусо алайҳиссаломнинг самимийлигини, Исмоил алайҳиссаломнинг содиқлигини, Айюб ва Ёқуб алайҳумуссаломнинг сабр-тоқатини, Довуд алайҳиссаломнинг одамлардан беҳожатлигини, Сулаймон алайҳиссаломнинг ҳаёсини, Исо алайҳиссаломнинг зоҳидлигини ҳамда бошқа барча пайғамбарларнинг ахлоқий фазилатларини ўзида мужассам этган.

Ғулом домла ЖУМАНОВ,

Жиззах вилояти Ғаллаорол тумани

бош имом-хатиби

1. Саҳарлик қилишдан аввал таҳажжуд намозини ўқиб олинг.

2. Турли чалғитувчи нарсалар: телефондаги бекорчи ўйинлар, телевизордаги кераксиз сериаллардан узоқ бўлинг.

3. Интернетда бефойда ўтиришдан тийилинг.

4. Нафл ибодатларни кўпайтиринг.

5. Ҳар куни имкониятингиз борича садақа ва эҳсон беришга одатланинг.

6. Қуръондан кунлик вазифаларингизни кўпайтириб боринг.

7. Аллоҳни кўп зикр қилиш билан машғул бўлинг.

8. Кўпроқ дуо қилинг.

9. Имкон қадар муҳтожларга ёрдам қўлини чўзинг.

10. Қавм-қариндошларга силаи-раҳм қилинг.

11. Ота-онангизга яхшилик қилинг.

12. Қазо намозларингизни ўқинг.

ЎМИ Матбуот хизмати

ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим. Ҳа, динимизда рўзадорга ифторлик қилиб бериш катта савоб ишлардан. Ҳатто битта хурмо, ё бир қултум сув, ё бир ҳўплам сут билан бўлса ҳам, рўзадорни ифтор қилдириш катта ажрга сабаб бўлади. Бу ҳақида Пайғамбаримиз алайҳиссалом бундай деганлар: “Ким рўзадорга ифтор қилиб берса, рўзадор савобича савобга эришади. Лекин рўзадорнинг савобидан ҳеч нарса камаймайди” (Имом Термизий ривояти).

Бугунги кунда ифторлик қилиб беришни ният қилганлар муҳтож қариндош ва қўни қўшниларига пул ёки маҳсулот шаклида ифторликни етказиб берсалар, айни муддао бўлади ва мазкур ҳадиси шарифда зикр қилинган савобга эришадилар.

Лекин шуни ҳам таъкидлаш керакки, бу иш қанчалик савоби улуғ бўлмасин, рўзадорга ифторлик қилиб берган кишининг зиммасидан рўзани соқит қилмайди. Чунки Рамазон ойида ҳар бир соғлом мусулмон киши рўза тутишлиги фарздир. Аллоҳ таоло Қуръони каримда: "Сизлардан ким бу ойда (ўз яшаш жойида) ҳозир бўлса, рўзасини тутсин", – деб буюрган (Бақара сураси, 185-оят). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.