Бугунги кунда мусулмон оламида Ислом ниқоби остидаги ақидапарастлик гуруҳларидан ташқари яна бир таҳдиднинг янги қатлами намоён бўлдики, у ҳам бўлса мазҳабcизликка чақирувчилар тоифасидир.

Ҳаракат тарафдорларининг даъвосича, Исломда унга эътиқод қилувчи шахс учун суннийликдаги тўрт ёки фиқҳий мазҳабнинг бирига эргашишлик шарт қилинмаган. Агар мусулмон шахс бирор шаръий масалада улардан бирига эргашса, у кўр-кўрона тақлид қилгани учун хатокор ва динидан ажралган шахслар каби адашади.

Мазкур тоифага кирувчи шахслар Исломга амал қилишнинг асосида фақатгина Китоб (Қуръон) ва Сунна туриши лозимлигини таъкидлашади. Уларнинг фикрича, бу икки манба хатолардан холи. Аммо фиқҳий мазҳабларга эргашиш эса Китоб ва Сунна таълимотидан кўра, кўпроқ шахсларнинг ижтиҳодфикрларига тақлид қилиниши билан тавсифланади. Бу эса хатога йўл қўйиш ва нуқсонлардан холи бўлишни тўлиқ кафолатлай олмайди.

Қолаверса, Исломдаги фиқҳий мазҳаблар ҳижрий III асрдан сўнг пайдо бўлганлиги эътиборидан, бидъат ишлардан саналиб, Сунна таълимотига кўра ҳар бир динга киритилган янгилик шубҳасиз залолатга маҳкумдир. Саҳобаи-киром розияллоҳу анҳумнинг барчаси ҳам Аллоҳнинг Китоби ва Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг суннатларигагина мурожаат қилганлар. Улар бирор-бир масалада Қуръон ва Суннадан далил тополмай қолгандагина ижтиҳодга қўл урганлар. Бу эса, асосий эътибор қаратиладиган ва эргашиладиган ҳолат. Шунинг учун ҳам мазҳаб тутиш ёки бирор-бир мужтаҳид имомга тақлид қилиш Аллоҳни қўйиб уларни Робб қилиб олишдир деб иддао қилишади.

Ўзларини Ислом динининг фидойилари деб эълон қилаётган мазкур тоифадаги шахслар Қуръон ва Сунна турганда фиқҳий мазҳабларга эргашиш айнан мусулмонлар ўртасида ихтилофга замин бўлиши ва бу Ислом бирлигига раҳна туғдиришини жар солмоқдалар.

Аслидачи?! Аслида, мазҳабсизлик даъвосини ёйишнинг ўзи ихтилоф манбаи бўлиб, Ислом дини, хусусан, мусулмонлар бирлигига улкан таҳдид туғдирадиган омил эканига шубҳа йўқ. Улар ўзларини бирор бир мазҳабга амал қилмасликларини даъво қиладилару, аслида намоз ва бошқа ибодатларда тўрт мазҳаб имомларидан бирига эргашадилар. Бундан бошқа иложлари ҳам йўқ. Негаки, ижтиҳод қилишга ҳар ким ҳам қодир бўла олмайди. Чунки бу ишни қилиш учун шаръий далиллардан ҳукмларни чиқариб олишга етарли даражада илмий ва ақлий қувват лозим бўлади. Лекин бир икки масалани чуқур ўрганмай туриб, ихтилоф чиқаришга усталар, масалан: “Мазҳаб деган нарса Расулуллоҳнинг даврларида бўлмаган, биз уларга эмас Аллоҳ ва Расулига эргашамиз”, – деган даъвони қиладилар. Бу ўта калтафаҳмлик ва жоҳиллик, хусусан, ғаразгўйликдан бошқа нарса эмас.

Ислом уммати илмий салоҳият жиҳатидан икки тоифага бўлинади: биринчиси –мужтаҳид, иккинчиси – муқаллидлардир.

Киши мужтаҳид деб эътибор қилиниши учун қуйидаги илмларни тўлиқ эгаллаган бўлиши шарт:

1. Қуръон ва тафсир илмлари.
2. Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи ва салламнинг суннатлари илми.
3. Салафларнинг қавллари, ижмоъ ва ихтилофлари илми.
4. Усулул фиқҳ илми.
5. Луғат илми.
6. Қиёс илми.

Муқаллид бу – мужтаҳид бўлмаган шахс бўлиб, мужтаҳид имомларнинг бирига эргашиши лозим. Чунки у ҳукм чиқаришдаги далилларни топиш ёки аниқлашга қодир эмас. Демак, муқаллид агар Қуръон ва Суннага амал қилмоқчи бўлса, уларни билган кишилар, яъни мужтаҳидларга эргашиш, яъни тақлидга ўзўзидан мажбур бўлади.

Ҳозирги даврда Абу Ҳанифа, Шофеий, Молик ва Аҳмад ибн Ҳанбал раҳматуллоҳи алайҳимга ўхшаш мужтаҳидлар йўқлигига ҳамма уламолар иттифоқ қилганлар. Мужтаҳидлик даъвосини қилган ёки қилаётган ёхуд фалончи мужтаҳид деб айтаётган аҳли илм йўқ. Бундай бўлиши жуда ҳам қийин. Аммо мазҳаб ичида ва янги пайдо бўлган масалаларни ҳал қилиш ёки янги фатволарда ижтиҳодлар содир бўлиб турибди.

Бугунги кунимиздаги ҳар бир мусулмон якка тартибдаги ижтиҳод билан шуғулланиши керак, деган ҳам гап мутлақо асоссиздир. Имом Аҳмад раҳматуллоҳи алайҳи айтадилар: “Ким динда тақлид йўқ деса, Аллоҳ ва Унинг Расули олдида фосиқдир. Унинг сўзи Сунна ва салафи солиҳлар қарашларини рад қилишдир”.

Мужтаҳид Абдуллоҳ ибн Ваҳб айтадилар: “Мен 360 та уламони учратдим. Агар имом Молик ва Имом Лайс бўлмаганда уларнинг илмларида адашиб кетардим”. Имом Моликнинг шогирди бўлган, моликия мазҳабининг мужтаҳиди ибн Ваҳб бу сўзлари билан айтмоқчики, ҳадисларни тушуниш ва унга эргашишда имом Молик тушунча бермаганда адашар экан. Яна у айтади: “Ҳадис илмлари, агар фиқҳ илми бўлмаса, адаштиради”.

Мазҳабдан юз ўгириш салафи солиҳ йўлидан юз ўгириш бўлиб, шубҳасиз адашишга олиб боради. Шунинг учун ҳам замонамизнинг машҳур алломаларидан доктор Муҳаммад Саид Рамазон Бутий: “Мазҳабсизлик Ислом шариатига таҳдид соладиган хатарли бидъатдир”, – деган.

Шу ўринда мазҳабсизликни даъво қилаётганларнинг айтаётган сўзларига ҳужжат келтира олмаслиги ва қилаётган даъволарининг асоссиз эканлигига доктор Муҳаммад Саййид Рамазон Бутий ва мазҳабсизлик даъвоси тарғиботчиси Носируддин Албоний иккиси ўртасида кечган баҳснинг баъзи қирраларини келтириш билан бу мавзуни якунлаймиз.

– Сиз Аллоҳнинг ҳукмларини англашда қандай услубни қўллайсиз? Уларни Қуръон ва Суннадан оласизми ёки мужтаҳид имомларданми?

– Мен имомларнинг фикрларини ва уларнинг ҳужжатларини кўриб чиқаман-да, сўнг Қуръон ва Суннага энг яқин бўлган фикрга суянаман.

– Жуда яхши .Айтинг-чи, ҳар бир мусулмон имомларнинг ҳужжатларини кўриб чиқиб, сўнг улардан Қуръон ва Суннага кўпроқ мос келадиганига эргашиши шартми?

– Ҳа.

– Бундан чиқди ҳамма одамлар ҳам худди мазҳаб имомлари каби ижтиҳод даражасига эга экан-да. Бунинг устига уларнинг салоҳияти яна ҳам юқорироқ, яна ҳам етук экан. Ахир буюк-буюк имомларнинг фикрларини баҳолайдиган ёки ушбу фикрлар ҳақида Қуръон ва Сунна мезони асосида ҳукм чиқара оладиган одам имомлардан ҳам илмлироқ бўлади-да! Хўп, Сиз Қуръонни етти қироатнинг қайсинисида қироат қиласиз?

– “Ҳафс” қироати билан.

– Ҳар доим шу қироат билан ўқийсизми ёки ҳар куни ҳар хил қироат биланми?

– Йўқ, мен ҳар доим фақат “Ҳафс” кироати билан ўқийман.

– Хўш, нима учун сиз буни ўзингиз учун вожиб қилиб олдингиз? Ахир Аллоҳ таоло сизга Қуръонни фақат Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламдан ривоят қилингандек ўқишни буюрган-ку?

– Чунки мен бошқа қироатларни ўргана олмаганман. Менга фақат шу қироатда ўқиш осон.

– Фиқҳни Шофеий мазҳаби бўйича ўрганган бир киши сиз бошқа қироатларни ўргана олмаганингизга ўхшаб, бошқа мазҳабларни ўргана олмаган. Унга дин аҳкомларини фақат шу имомдан ўрганиш осон бўлган. Агар сиз у барча имомларнинг ижтиҳодини ўрганиб, ҳукмларни уларнинг ҳаммасидан олиши шарт десангиз, у ҳолда ўзингиз ҳам барча қироатларни ўрганишингиз лозим бўлади-ку! Агар ўзингизни қобилиятим йўқ деб оқлайдиган бўлсангиз, унда ўша муқаллидни ҳам оқлашингиз керак бўлади.

– Айтайлик, диний аҳкомларни бажаришни энди бошлаган, ҳали Ислом илмларидан ҳеч нарса олиб улгурмаган ўспирин бола Парвардигорнинг “Машриқу мағриб Аллоҳникидир, қаёққа қарасангиз Аллоҳнинг юзи бор. Албатта, Аллоҳ кенг қамровли, билувчи зотдир” (Бақара, 115) оятини ўқиди. У бу оятни “Мусулмон одам намозида юзини хоҳлаган томонга буриши мумкин экан, оятнинг маъноси буни аниқ кўрсатиб турибди” деб тушунди. Бола тўрт буюк имомлар намозда юзни фақат Каъба томонга буриш керак деб иттифоқ қилишганини, уларда бу ҳақда далиллар борлигини эшитган экан, лекин ўша ҳужжатларни ўрганмаган. Хўш, у намозга турганида нима қилади? Ўзида бор ҳужжатга эргашадими ёки иттифоқ бўлиб, бунга тескари ҳукм чиқарган имомларгами?

– У ўз эътиқодига эргашиши лозим!!!

– У масалан, машриққа қараб намоз ўқиса, намози дуруст бўладими?

– Ҳа. Чунки у ўз шахсий эътиқодига эргашиши лозим!

– Агар шахсий эътиқоди унга қўшнининг аёли билан зино қилиш, хамр ичиш, қўшнисининг молини ноҳақ тортиб олишда ҳеч қандай гуноҳ йўқ, деб ишонтирадиган бўлса-чи? Унинг “шахсий эътиқоди” бўлганлиги учун Аллоҳ таоло унга бу нарсаларни ҳалол қиладими?

У бироз сукут қилиб, сўнг деди:

– Нима бўлганда ҳам, сиз мендан сўраган ушбу ҳолат воқеликдан узоқ ва ҳаётда юз бериши мумкин эмас.

– Бу хаёл эмас, аксинча, бундай нарсалар ва бундан ҳам ажабланарли ҳодисалар ҳаётда тез-тез учраб турибди! Ислом, Қуръон ва Сунна ҳақида илмга эга бўлмаган ўспирин тасодифан ушбу оятни эшитиб ёки ўқиб қолиб, ундаги зоҳирий маънога қараса, ҳар қандай араб тушунадиган нарсани тушунади: намозхон юзини истаган тарафга бурса ҳам “гуноҳ йўқ” экан! Ваҳоланки, у ҳамманинг бошқа томонга эмас, айнан Каъбага қараб намоз ўқишини кўриб турибди. Яъни мусулмонлар орасида Исломдан ҳеч нарса билмайдиган одамлар бор экан, бундай бўлиши табиий ва ҳар қачон юз бериши мумкин. Қисқаси, бу ҳолат хоҳ воқелик бўлсин, хоҳ хаёлий, сиз бу ҳақда чиқарган ҳукм хаёлий эмас эди. Сиз шахсий фикрни ҳар қандай ҳолатда ҳам ҳукм чиқариш учун асос бўлади, деб ҳисобладингиз.

– Текшириб кўриши керак. Ахир у бирорта ҳадис ёки бошқа оятни ўқимаганми?

– Унда мана бу саволимга жавоб беринг. Бир кишининг фарзанди бор. Бола касал бўлди, дейлик, шамоллаб қолди. Шаҳардаги ҳамма табиблар уни текшириб, унга фалон дорини бериш керак дейишди. Улар боланинг отасига унга пенициллин уколидан эҳтиёт бўлишни уқтириб, бу боланинг ўлимига олиб келади, деб айтишди. Бироқ боланинг отаси пенициллин шамоллашда ёрдам беради деб тиббий журналларда ўқиган эди. У бу масалада ўзининг билимларига асосланиб, табибларнинг маслаҳатини рад этади, чунки уларнинг ҳужжат-далилларини билмайди. У шахсий фикрига суяниб, боласига пенициллин укол қилдиради. Натижада бола Аллоҳнинг ҳузурига йўл олади. Ўша отани маҳкамага тортиш керакми? Бу ерда унинг гуноҳи борми?

У бироз ўйланиб турди ва жавоб берди:

– Булар бошқа-бошқа масалалар.

– Аксинча, булар айни бир хил масалалар. Худди бояги ўспирин олимларнинг иттифоқ қилган фикрларини эшитгани каби ота ҳам барча табибларнинг фикрларини эшитди. Лекин у фақат тиббий журналда ўқиган маълумотига таянди, худди бояги ўспирин Аллоҳнинг Китобидан ўқиган битта матнига таянгани каби. Иккаласи ҳам ўз шахсий фикрини қўллади!

Сардор САИДОВ,

Қарши тумани "Сарой" масжиди имоми

Ёрқинжон домла Жумабоев 

Фатво бўлими ходими

Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети ректорининг маслаҳатчиси, сиёсий фанлар доктори, профессор Шуҳрат Ғойибназаровнинг «Ислом терроризмга қарши» монографияси «Ўзбекистон» НМИУда нашр этилди.

Олим анчадан буён халқаро муносабатлар, глобал таҳдид ва тажовузлар муаммолари билан шуғулланади. У республикамизда террорология фани асосчиларидан бири ҳисобланади. Олимнинг қатор илмий асарлари АҚШ, Россия, Буюк Британия, Германия, Япония, Жанубий Корея каби давлатларда чоп этилган, хорижнинг етакчи университетларида глобал муаммолар бўйича форумлар ва анжуманларда маърузалар қилган.

ЎзА хабарига кўра, ушбу монографияда юртимизда «Жаҳолатга қарши маърифат» ғояси асосида ислом динининг асл моҳиятини ёритиш орқали унга қарши фитналар, бузғунчилик, тажовуз ва таҳдидлар уюштириб келаётган радикал оқимларнинг ғаразли мақсадлари, ислом динини сиёсийлаштириш ва обрўсизлантиришга қаратилган уринишларига бўлган нуқтаи назар ва муносабат илмий таҳлил этилиши баробарида, «Ислом давлати» халқаро террорчилик ташкилотининг пайдо бўлиши ва эволюцияси мисолида бутун инсониятнинг глобал хавф ва чақириққа дучор бўлганлиги комплекс ёритилган.

Хусусан, китобда таъкидланишича, террористлар ва ёлланганларни жалб қилишнинг асосий платформаси, шубҳасиз, интернетдаги ижтимоий тармоқлар бўлиб, улар орқали жаҳондаги 100 дан зиёд мамлакатлардан 84 фоиз ёшлар террорчилик сафларига айнан интернет орқали қўшилишган.

Интернетда жойлаштирилган материаллар воситасида жалб қилинганларнинг 41 фоизи интернетда «Ислом давлати»га содиқлик ҳақида қасамёд қилган, 19 фоизи терактга тайёрланишда онлайн кўрсатмалардан фойдаланган. Ёлловчилар қурбонларининг ёшлари 14-30 ёшгача бўлиб, шулардан 70 фоизи 25 ёшгача бўлганлардир. Террорчилар томонидан ёшларни ёллаш схемаси жуда оддий, у 3 босқичдан иборат: мотивация – (руҳлантириш), коммуникация (алоқа) ва бевосита жангарилар сафига қўшилиш.

Террорчилар ўз қабиҳ режаларини амалга оширишда кўплаб ғайриинсоний амалиётларни, яъни бу тажовузкор урушда болалардан тирик қурол сифатида фойдаланиши БМТнинг ҳарбий можароларда болаларни жалб қилишни тақиқлашга зид равишда амалга оширганликлари, ҳатто ёш оналарга махсус қўлланма ишлаб чиқиб, ўзига хос кўрсатмалар берилганлиги, шунингдек, «Ислом давлати» ўзининг шаръий тушунчаларига асосланиб аёлларнинг яшаш, ўқиш, ишлаш ва ҳатто эркин ҳаракатланишга бўлган ҳуқуқларини чеклайдиган ўрта аср қонун-қоидаларини ўрнатганликларига кўплаб мисоллар келтирилган.

Муаллиф таассуф билан ҳозирга қадар айрим ёшларимиз террорчилар мафкураси тузоғига тушаётганликларига оид мисоллар берибгина қолмай, бу ҳолларнинг сабабларини чуқур таҳлил қилган ва тегишли профилактик тавсиялар берган. Тадқиқотда илмийлик ва холислик мезонларига амал қилинган ва бирламчи манбалар – Қуръон, Тафсир, Ҳадис, ва қатор илмий-маърифий тадқиқотларга асосланилган.

БМТ ва бошқа нуфузли халқаро ташкилотларнинг мавзуга оид Конвенция ва Резолюцияларидан ўринли фойдаланилган. Миллий қонунчилигимиз ҳужжатларига иқтибослар берилган, мамлакатимизда терроризм профилактикаси моҳияти ва мазмуни, ҳуқуқий ва ташкилий асослари, сиёсий ва мафкуравий жиҳатлари атрофлича ёритилган. ОАВ, интернет, рақамли технологияларнинг ўрни ва вазифалари очиб берилган. Янги Ўзбекистон шароитида терроризмга қарши «ўзбек модели» моҳияти ва мазмуни кўрсатилган.

Ёшлар билан ишлашда уларнинг ижтимоийлашуви ва бандлигини таъминлашда давлат органлари ва жамоат ташкилотлари ҳамда фуқароларининг ҳамкорлиги масалаларига жиддий эътибор қаратилган. Ижтимоий муаммоларни ҳал этиш бўйича тегишли илмий-амалий тавсиялар берилган.

Иловаларда мавзуга оид Ўзбекистон Республикаси Қонунлари, Ўзбекистон Республикасининг жиноят ва маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексларидан, Ўзбекистон Республикасининг фуқаролиги тўғрисидаги қонунидан иқтибослар, замонавий дунёдаги асосий террорчилик ташкилотчилари рўйхати, Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2019 йил 12 мартдаги ҳал қилув қарорига кўра, Интернет жаҳон ахборот тармоқларидаги экстремистик ва террористик деб топилган ташкилотлар номларининг рўйхати, глоссарий ва бошқа тегишли ҳужжатлар ўрин олган ва бу иловалар китоб мазмунини янада бойитишга хизмат қилган.

Муаллиф мазкур монография хулосасида шундай деб ёзади: «Терроризм ижтимоий-сиёсий ҳодиса сифатида инсоният тарихида қадимги замонлардан бери ўзининг шафқатсизлиги, ғайриинсонийлиги ва ақидапарастлиги билан алоҳида ажралиб турадиган ҳодиса. Террорчилар диний омилни ўз мақсадлари учун ишлатганда, бу ҳодиса икки баравар хавфли тус олади. Ислом дини ниқоби остида муқаддас китоблардаги баъзи сўзларни ўзларича талқин қилган ҳолда жиҳод, терроризм ва зўравонликни тарғиб қилувчи тузилма ҳамда ташкилотлар сони бугунги кунда оз эмас.
Ва уларнинг исломдаги ҳақиқий ўрни ва аҳамиятини тушуниш учун биз хорижийлар, мутазилийлар, муржиийлар, кейинчалик салафийлар, ваҳҳобийлар ва бошқа оқим ҳамда йўналишлар, радикал оқимлар ва ташкилотларнинг фаолиятини ёритишга ҳаракат қилдик, буюк мутаффакирларимиз асарларига ва уларнинг асл ислом динининг поклиги йўлида қўшган ҳиссаларига мурожаат қилдик».

Монографияни терроризм, экстремизм ва уюшган жиноятчиликка қарши курашувчи барча ташкилотчиларга, талабалар, курсантлар ва ўқувчи-ёшлар, тарғиботчилик фаолияти билан шуғулланувчиларга, маҳалла фаоллари, хотин-қизлар ва ёшлар ташкилотларида маърифий тадбирлар учун, ҳамда мазкур муаммо билан қизиқувчи кенг ўқувчилар оммасига қимматли қўлланма сифатида тавсия этиш мумкин.
Китоб кирилл ва лотин алифболарида чоп этилган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Аллоҳ таолонинг охирги ва мукаммал дини қиёматгача боқий қолувчи дини инсониятга икки дунё саодат йўлини кўрсатиб берувчи дини Исломда ота-онага яхшилик қилишга алоҳида эътибор берилган. Дунёда бошқа бирор дин ёки фалсафада ота-она бизнинг динимизчалик улуғламаган. Бу ҳақиқатни Қуръони карим оятларидан ва Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадиси шарифларидан билиб олиш мумкин.

Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадиси шарифларидан бирини ўрганайлик.

Баҳз ибн Ҳаким отаси орқали бобосидан ривоят қилади:

«Эй Аллоҳнинг Расули! Кимга яхшилик қилай?» дедим.

«Онангга», дедилар.

«Кимга яхшилик қилай?» дедим.

«Онангга», дедилар.

«Кимга яхшилик қилай?» дедим.

«Онангга», дедилар.

«Кимга яхшилик қилай?» дедим.

«Отангга. Сўнгра яқинларга ва яна яқинларга», дедилар».

Шарҳ: Бу кўпчилигимиз биладиган жуда машҳур ҳадис. Уламолар мана шу ҳадисдан «Онанинг ҳаққи отаникидан кўра уч баравар кўп» деган хулосани ҳам чиқаришган. Ота-она, албатта, ҳар бир фарзанд учун улуғ зотлар. Лекин онанинг тутган ўрни алоҳида таъкидланади.

Она фарзандини ҳомиладор бўлганидан бошлаб унинг машаққатини тортади. Тўққиз ой давомида қорнида кўтариб юради. Ҳомиладорликнинг қанчалик қийин кечишини ҳар бир ақли бор одам яхши билади. Фақат фарзанд учун фидокорлиги туфайлигина она ана шу машаққатларни кўтаради. Шунинг учун онанинг фарзанддаги ҳаққи алоҳида улуғ бўлади.

Иккинчи бор «Онангга», дедилар. Ҳар бир фарзанднинг туғилиши қанчалик оғир машаққат эканини ҳам ҳамма яхши билади. Туғиш дарди ўлимни бўйинга олиш билан баробар эканини, айниқса аёллар яхши биладилар. Шунинг учун ҳам онанинг фарзанддаги ҳаққи алоҳида улуғ бўлади.

 Учинчи бор «Онангга», дедилар. У фарзандини  эмизиб, ювиб-тараб, тўғри тарбия бериб катта қилиш қанчалик улкан меҳнат эканини ҳам ҳамма яхши билади. Бу машаққатли меҳнатни ҳам фақат онагина яхшилаб адо эта олади. Шунинг учун онанинг фарзанддаги ҳаққи алоҳида улуғ бўлади. Шунинг учун ҳам уч марта «Онангга яхшилик қил», деганларидан сўнггина, тўртинчи мартада Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам сўровчига «Отангга», деб жавоб бердилар ва улардан кейингина яқинларга – яқин қариндошларнинг ҳаммаларига яхшилик қилиш кералигини таъкидладилар.

Онанинг ҳаққи отаникидан уч марта зиёд экани. Онадан кейинги ўринда яхшилик қилишга энг сазовор шахс ота экани.Ота-онадан кейин яқин қариндошларга яхшилик қилиш кераклиги. Уларнинг яхшиликка ҳақдорликлари яқинлик даражасига қараб тартибга солинади.

Энди ҳар бир фарзанд олдидаги бурчни чин дили билан амалга оширишга ҳаракат қилиши лозим. Бу бурчлар агар улар овқатга муҳтож бўлишса овқатлантирилади, кийимга муҳтож бўлишса, кийинтирилади, уларнинг иссиқ-совуғидан доим хабардор бўлинади, сўрамасалар ҳам пул ёки буюмлар бериб турилади. Ота-она билан ҳалимлик ва одоб билан гаплашилади, уларга овоз баланд-латилмайди, ёлғон гапирилмайди, сўзлари бўлиб ташланмайди, сўз қистириб, буйруқ, таъна, қаҳр оҳангида гапирилмайди.Ота-она розилигисиз ҳеч қаёққа, ҳатто сафарга ва илм олишга ҳам борманг. Агар ота ёки онангиз олдингизга кириб келишса, ўриндан туриб эҳтиром билан кутиб олмоқ керак, юқорига ўтқазмоқ жоиз. Улар олдида чўккалаб, тавозеъ билан ўтирилади, оёқ узатиб ёки ёнбошлаб олинмайди. Ота-онангиз хурсанд бўлишса, сиз ҳам хуш кайфиятда туринг, хафа бўлишса, ғам-ташвишларига шериклик қилинг. Сўзларини жим туриб тингланг, улар ҳузурида ака-ука, опа-сингиллардан бирортасини жеркимаслик ва сўкмаслик даркор.

Ҳамиша уларнинг розилигига эришишга ҳаракат қилмоқ керак, хотин, фарзандларни улардан ортиқ кўриш беодобликдур. Аллоҳ розилигини топаман деган киши, аввал ота-онасини рози қилмоғи керак. Аллоҳ таоло барчаларимизни фарзандлик бурчига содиқлик кўрсатиб, ота-оналаримизни ҳурматлайдиган, уларга ҳар соҳада яхшилик кўрсатадиган, шу йўл билан Аллоҳ таолонинг розилигини топадиган солиҳ бандаларидан айласин.

Бобур РАХМОНОВ,

Қарши шаҳар “Кўк гумбаз” жомемасжиди имом ноиби

"Янги Ўзбекистон. Янги нигоҳ" дастури доирасида мамлакатнинг тарихий обидалари, ёдгорликлари ва меъморий иншоотларни 3D форматда рақамлаштириш бўйича лойиҳа ўз фаолиятини бошламоқда.

Лойиҳа Ўзбекистон электрон оммавий ахборот воситаларининг миллий ассоциацияси, Ўзбекистон кинематография агентлиги ва Американинг Global Digital Heritage компанияси томонидан амалга оширилмоқда.

ЎзА хабарига кўра, ноёб технология тарихий обидаларнинг рақамли реконструкциясини амалга ошириш ва VR форматида намойиш этиш имкониятини беради.

Шу билан бирга, лойиҳа таълим соҳасига ҳам йўналтирилган - барча хоҳловчилар махсус манба орқали Ўзбекистон ёдгорликлари билан онлайн шаклда танишиш имкониятига эга бўлишади. Шунингдек, Global Digital Heritage вакиллари ўзбекистонлик мутахассисларни замонавий технологиялар, дронлар ва камералар билан ишлаш ва объектларни видеотасвирга олиш бўйича билимлар билан бўлишишга тайёр эканликларини билдиришди.

Бугун Кинематография агентлиги биносида Global Digital Heritage (АҚШ) ва Ўзбекистон электрон оммавий ахборот воситалари миллий ассоциацияси вакиллари иштирокида лойиҳанинг бошланишига бағишланган учрашув бўлиб ўтди. Пилот лойиҳа Самарқандда амалга оширилади, рақамлаштириш учун дастлабки объектлар сифатида Гўри Амир мақбараси, Бибихоним масжиди, қадимий Афросиёб манзилгоҳи, Улуғбек расадхонаси, Регистон майдони ва Жума мақбараси танланди.

– Тарихий ёдгорликларнинг 3D форматидаги нусхаларини яратиш тенденцияси аллақачон бутун дунё бўйлаб тарқалган, эндиликда ушбу лойиҳа Ўзбекистонда ҳам амалга оширилмоқда. Амалга оширилаётган лойиҳа ҳамма учун, айниқса, ўз ҳаётини янги технологиялар, гаджетлар ва VR технологияларсиз тасаввур эта олмайдиган ёшлар учун қизиқарли бўлади. Лойиҳа қўшимча билим олиш имкониятидан ташқари, ўқув функциясини ҳам ўз ичига олади - ёшлар учун рақамли визуализация, 3D виртуализация, геофазовий информатика соҳалари бўйича тренинглар ўтказилади, – деб таъкидлади ЎзЭОАВМА раҳбари Фирдавс Абдухолиқов.

– Ҳар бир мамлакатнинг, жумладан, Ўзбекистоннинг маданий мероси – бу халқнинг мулкидир. Маданий мерос нафақат университетдаги бир неча кишига ёки ташкилотдаги тадқиқотчиларга, балки ҳаммага тегишли. Бизнинг вазифамиз маданий меросни одамларга қайтаришдан иборат. Бизнинг қилган ишларимиз ушбу меросни асраб-авайлаш ва ўтмишимиз қандай бўлганлигини авлодларимизга кўрсатишда ёрдам беради. Биз кўплаб манбалардан олинган маълумотлардан фойдаланган ҳолда объектнинг дастлабки кўринишини тиклаймиз, - деб маълумот берди “Global Digital Heritage” компаниясининг вакили Герберт Машнер.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати