muslim.uz
Янги уйлар – янги орзулар (Тўртинчи мақола)
“Халқ давлат идораларига эмас, давлат идоралари халқимизга хизмат қилиши керак”. Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг бу ҳаётбахш ғояси бугун мамлакатимизда амалга оширилаётган туб ислоҳотларни ҳаракатлантирувчи кучга айланиб, халқимиз ҳаётидаги улкан ўзгаришларга асос бўлмоқда. Хусусан, мамлакатимиз раҳбари ташаббуси билан аҳолининг уй-жой шароитини яхшилаш, айниқса, уй-жойи йўқ, эҳтиёжманд, ногиронлиги бўлган шахсларни қўллаб-қувватлаш мақсадида янги тизим амалиётга жорий қилингани бунинг яққол далилидир.
Мазкур тизим самарасида ўз уйига эга бўлмаган, ногиронлиги бўлган юртдошларимизга узоқ муддатли имтиёзли ипотека кредити асосида уйлар ажратилиб, бошланғич бадали давлатимиз томонидан тўлаб берилмоқда. Жиззах ва Самарқанд вилоятларида ҳам ана шундай инсонлардан бир гуруҳи янги уйларга кўчиб кирди.
Президентимиз Шавкат Мирзиёев Олий Мажлисга Мурожаатномасида мазкур ўткир ижтимоий муаммонинг амалий ечимини кўрсатиб бергани замирида халқ дарди, инсонларнинг дарду ташвишлари билан ёнаётган беором ва бедор қалб туғёнлари, шиддатли бунёдкорлик кучи ва қуввати бўй кўрсатди.
“Аҳолимизни, айниқса, кам таъминланган оилаларни уй-жой муаммоси кўпдан буён қийнаб келарди. Бу оғир ижтимоий муаммога биз деярли эътибор бермай келганимиз ҳам бор гап. Халқимизнинг талаб ва истакларини инобатга олиб, биз жорий йилда имтиёзли ипотека кредитлари асосида арзон уй-жойлар қуриш лойиҳасини амалга оширишга киришдик...
Одамларимизнинг ҳаётий эҳтиёж ва манфаатларини таъминлашда бу муҳим масаланинг нақадар ўткир ва долзарб муаммо бўлиб турганини ҳисобга олиб, бу ишларнинг ҳажмини оширган ҳолда, биз янги йилда ҳам албатта давом эттирамиз. Чунки, халқимиз эртага эмас, узоқ келажакда эмас, айнан бугун ўз ҳаётида ижобий ўзгаришларни кўришни истайди. Бизнинг меҳнаткаш, оқкўнгил, бағрикенг халқимиз бунга тўла ҳақлидир”.
Уй-жойга муҳтож, ногиронлиги бўлган фуқароларни қўллаб-қувватлаш мақсадида янги тизим амалиётга жорий қилингани самарасида ана шундай инсонларга тикув машиналари совға қилиниб, уларнинг ҳам ишлаб-даромад топиши, ҳам имтиёзли кредит асосида янги турар-жойга эга бўлиши учун ана шундай қулайликлар яратилмоқда.
Аниқ рақамларга мурожаат этамиз. Жиззах вилоятида 2017 йилда 831 нафар фуқарога намунавий лойиҳалар асосида арзон уй-жойлар берилган бўлса, уларнинг 519 таси ижтимоий ҳимояга муҳтож оилаларга топширилди. Президентимизнинг Виртуал қабулхонаси ва Халқ қабулхоналарига уй-жой масаласида мурожаат қилган ногиронлиги бўлган инсонларни имтиёзли кредит асосида уй-жой билан таъминлаш мақсадида бошланғич бадални тўлаб бериш учун 650 миллион сўм маблағ ажратилди.
Мирзачўллик Рустам Болибеков иккинчи гуруҳ ногирони. 3-гуруҳ ногирони бўлган турмуш ўртоғи Мавлуда Болқибоева ва 3 фарзанди билан таъмирталаб аҳволдаги ижара уйда яшаб келаётган эди. Президент Халқ қабулхонасига мурожаатидан сўнг дастлаб унга бепул тикув машинаси берилиб, пахта тозалаш корхонасига касаначи сифатида ишга бириктирилди. Янги уй-жой учун 12,5 миллион сўм маблағ бошланғич бадал сифатида ўтказиб берилди ва оила қулайликларга эга бўлган икки хонали замонавий хонадонга кўчиб кирди.
Ирина Мишанованинг ота-онаси бир вақтлар чўлни ўзлаштириш учун бу заминга келиб, яшаб қолган. Бироқ улар 1975 йилдан бери чўлқуварлар учун вақтинча қурилган кулбада, айрим ҳолларда туман машина-трактор парки қоровулхонасида яшаб келган. Камига Ирина болаликдан ногирон: қийналиб ҳаракатланади, шу ҳолида ёлғиз ўғлини ўзи катта қилмоқда. Иринанинг ҳаётини тубдан яхшилаш учун аввал у касаначи сифатида иш билан таъминланди, Президентимиз ажратган маблағ ҳисобидан уй учун бошланғич бадал пули тўлаб берилди.
Ғаллаорол туманининг Олимлар маҳалласида яшовчи Дилфуза Тоирова саломатлиги ёмонлашгач, уч марта жарроҳлик амалиётини ўтказди. Тор ва таъмирталаб хонадонда яшаётган 7 жон – икки оиланинг топган-тутгани Дилфуза опани даволашга сарф бўлган. Ўз-ўзидан равшанки, бу оила учун янги уй олиш тугул, борини таъмирлаш ҳам ушалмас орзудек туюлар эди. давлатимиз раҳбари томонидан халқимизни ҳаётдан рози бўлиб яшаши йўлида олиб борилаётган шиддатли ислоҳотларнинг қудратли тўлқини бу оила ҳаётида ҳам янги бир саҳифа очди.
Пахтакорлик Жамшид Пардаев айни навқирон ёшида автоҳалокатга йўлиқиб, 2-гуруҳ ногирони бўлиб қолган. Бор даромади соғлигини тиклашга кетди. 2 хонали уйда 9 кишидан иборат икки оила сиқилиб яшаётгани боис унда ҳам алоҳида уй-жойга эҳтиёж бор эди. Бироқ қўли калта, ўзи бу аҳволда: осмон узоқ, ер қаттиқ. Агар Президентимиз асос солган янги тизим бўлмаганида, бу оила бошидаги оғир ташвишлар ёқимсиз бир тушдек ортда қолармиди?..
Пахтакор туманининг “Пахтакор” қишлоқ фуқаролар йиғинида яшаётган 1-гуруҳ ногирони Шуҳрат Жозилов педагогика институтида ўқиб, олий маълумотли бўлган. Унинг ота-онасида ҳам ногиронлик бор. Ижтимоий ҳимояга муҳтож бу оиланинг ҳам уй-жойга эҳтиёжи бор эди. Уларни узоқ йиллар давомида қийнаб келган муаммо Президентимизнинг Халқ қабулхонасига мурожаатдан сўнг ечим топди.
Зарбдорлик 1-гуруҳ ногирони Бобомурод Хўжакелдиев қарийб 10 йилдирки, турли жойларда ижарада яшаб келаётган эди. Икки фарзанди вояга етаётган бу оиланинг барча ташвиши хонадон бекасининг зиммасида қолиб кетган эди. Президент эътибори туфайли Хўжакелдиевлар оиласининг ҳам уй-жой ва бандлик билан боғлиқ муаммолари ҳал бўлди. Энди улар барча қулайлик ва шароитларга эга янги хонадон соҳиби.
Табиийки, уй эгалари кредитларнинг қолган қисмини тўлаб бориши учун уларга иш ўринлари керак. Бу борада Мирзачўл туманида хайрли лойиҳага қўл урилди: туман ҳокимлиги қошида ташкил этилган тикувчилик корхонасида ногиронлиги бўлган 8 нафар хотин-қиз доимий иш билан таъминланди. Корхона ўқув курсида эса ана шундай аёлларга тикувчиликни ўргатиш йўлга қўйилди.
Жиззах шаҳри, Зилол маҳалласида яшовчи Икром Иномовни кўпчилик уста соатсоз деб билади. Аслида Икром ака бу ҳунарни анча йиллар олдин оғир хасталикдан қийналиб, политехника институтидаги ишини ташлашга мажбур бўлганида ўрганган. Ҳозир эса оиласи билан тадбиркорликни йўлга қўйган: новвойчилик ва мўъжаз иссиқхонадан келаётган даромад уни ҳам, оиласини ҳам бировнинг қўлига қарам қилиб қўймади. Инсон бор вужуди билан ҳаётга, ёруғликка интилса, ўз тақдирига ўзи таъсир қила олишини амалда исботлаётган Икром Иномов кўксида ярақлаб турган давлатимизнинг юксак мукофоти – “Жасорат” медали унинг букилмас иродасидан ҳикоя қилаётгандек гўё.
Жиззах вилоятида ҳам давлат ва жамиятнинг алоҳида эътиборига муҳтож юртдошларимиз турмуш сифати ва ҳаёт даражасини яхшилаш йўлида катта ишлар амалга оширилмоқда ва давлатимиз раҳбарининг айни соҳадаги фармони ижросини таъминлаш юзасидан комплекс чора-тадбирларни амалга оширишга киришилди.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг Виртуал қабулхонаси материаллари асосида Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади.
Чумоли ер остига олиб кирган дон нега униб чиқмайди?
Нима учун чумоли ер остига тўплаб қўйган донлар ердан ўсиб чиқмайди?! Бу савол кўпчиликни қизиқтириши турган гап.
Олимлар тадқиқот олиб боришларича, чумоли ўзига керакли бўлган дон ва уруғларни ер остига тўплаб, жамғарганидан кейин уни иккига бўлиб қўяди. Чунки дон ва уруғлик иккига бўлиб қўйилса, ҳар қанча ер унумдор бўлмасин у ўсиб чиқмайди. Лекин чумоли кашнич донини тўрт бўлакка бўлганини кўргач, олимлар таажжубга тушишди. Бу хусусда керакли тадқиқот олиб боргач қуйидаги нарсани кашф қилдилар. Кашнич дони агар иккига бўлинса ҳам ўсиб чиқаверар экан. Лекин тўрт бўлакка бўлинса ўсиб чиқмас экан. Чумолига бу нарсани таълим берган Аллоҳ ҳар қандай айб нуқсонлардан покдир.
«Парвардигоримиз барча нарсага ўз ҳилқатини – шаклини ато этиб, сўнгра (уни) тўғри йўлга солиб қўйган зотдир».
(Тоҳа сураси, 50 оят)
Манба: Naqshband.UZ
E-VISA олиш учун мурожаатлар сони мингдан ортди
Ўзбекистонга кириш электрон визасини олиш учун мурожаат қилган хорижий мамлакатлар фуқаролари сони 23 июль ҳолатига кўра, яъни тизим ишга тушган вақтдан бошлаб бир ҳафта ичида 1000 нафардан ошди.
Kun.uz нашри Бош вазир ўринбосари Азиз Абдуҳакимов берган маълумотларга асосланиб, шу ҳақида хабар берди.
Жаҳоннинг 37 мамлакатида яшовчи 1012 нафар киши Ўзбекистонга кириш электрон визасини олиш учун мурожаат қилган, улардан 711 нафарини - эркаклар, қолган 301 нафарини эса аёллар ташкил қилмоқда.
E-VISA учун мурожаат қилган хорижий фуқаролар орасида энг кўпи Хитой (167 нафар), АҚШ (135) ва Буюк Британия (115) мамлакатлари ҳиссасига тўғри келмоқда.
Шунингдек Ҳиндистон (86), Франция (77), Польша (58), Испания (47), Италия (42), Канада (32), Нидерландия (32) каби мамлакатлар фуқаролари ҳам Ўзбекистонга кириш электрон визасига талабгорлар қаторидан ўрин олган.
Мурожаат қилган хориж фуқароларининг 556 нафарига E-VISA берилган, 456 нафарининг мурожаати текширув жараёнидан ўтмоқда.
Ўзбекистонда 15 июль кунидан бошлаб хорижлик фуқароларга республикада туристик мақсадларда бўлиш учун электрон кириш визаларини расмийлаштириш ишлари бошланган. Электрон виза хориж фуқаросига 30 кун муддатга Ўзбекистон ҳудудида бўлиш ҳуқуқини беради ва бу виза тақдим этилган кундан бошлаб 90 кун муддат ичида амал қилади. Берилган электрон виза хориж фуқаросининг e-visa.gov.uz порталига қилган мурожаатида кўрсатилган электрон манзилга жўнатилади.
Электрон визани расмийлаштириш учун мурожаат бериш Ўзбекистон Республикасига келиш санасидан уч иш кунидан кам бўлмаган муддатда амалга оширилади. Электрон кириш визасини олиш мурожаатини кўриб чиқиш учун консуллик йиғими ҳажми 20 АҚШ долларини ташкил этади.
ЎМИ Матбуот хизмати
Бевақт пайҳон бўлган жаннат райҳонлари
“Ўз чақалоғини пакетга солиб, унинг ўлимига сабаб бўлган бир аёл аниқланди”, “Сирғали туманида янги туғилган чақалоқнинг ўлик мурдаси топилди”, “Сурхондарёда коллеж ўқувчиси бўлган қиз чақалоғини бўғиб ўлдирди”, “Тошкентда ташлаб кетилган чақалоқ топилиб, шифохонага топширилди”, “Фарғонада бир аёл ўз чақалоғини ўлдирди”... Булар бор йўғи сўнгги уч ой давомида kun.uz сайтида эълон қилинган хабарлар, холос. Бундай ҳолатларнинг кўплиги миллат ва юртнинг бугуни ва келажагига катта хавф солиши мумкин.
Тарихдан маълум, Ислом дини келишидан олдин кўплаб жирканч амаллар одат тусига кирган эди. Жумладан, одамлар фарзандлари қиз туғилгани учун тириклайин кўмар ёки камбағалликдан қўрқиб, уларни ўлдирар эди. Бу эса, Қуръони карим оятлари ила қаттиқ қораланди. Ва бунга барҳам берилди. Аслида, қизми ёки ўғил ота-онага Аллоҳнинг улуғ инъомидир. Бу ҳақда Ойша (розияллоҳу анҳо)дан ривоят қилинган ҳадисда шундай дейилади, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) айтадилар: “Албатта, фарзандларингиз Аллоҳнинг сизларга берган ҳадясидир” (Ҳоким ва бошқалар ривояти).
Яна бир ўринда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Эй Абдуллоҳ ибн Аббос, боласи йўқ уйнинг баракаси ҳам бўлмайди”, дея марҳамат қилганлар (Абу Шайх Асбаҳоний ривояти).
Ислом дини фарзанд ота-онага Аллоҳ таоло томонидан берилган улуғ неъмат экани ва уни тарбиялаб вояга етказиш эса уларнинг бурчи эканини бот-бот такрорлаши натижасида бу салбий тушунчалар таг-томири билан суғуриб ташланган эди. Аммо ривожланган дунёда “оммавий маданият”нинг ҳужумлари натижасида бу иллатлар қайтадан яна илдиз отмоқда. Кўз ўнгимизда муҳрланиб қолган, кечалари мижжа қоқмай боласига қараб чиққан меҳрибон она тимсоли бугунги куннинг даҳшатли воқеалари соясида қолиб кетаётгандек.
Бундай ҳолатларга ўз вақтида чора кўрилиб, олди олинмаса, жамият эътиборсизликнинг жазосини оғир ўтаб беришига тўғри келади.
Аллоҳ таоло фарзандни ота-онасига бир омонат қилиб берди. Ва уларга болалари то улғайгунларича нимага яратилганлигини тушунтириш, тўғри таълим-тарбия бериш ва касб-хунар ўргатиш вазифасини ҳам юклади. Омонатга хиёнат қиладиган, дину диёнатдан йироқ, бузғунчи кимсалар етишиб чиқишига сабаб бўладиган ота-оналарни Аллоҳ таоло бундай огоҳлантиради: “Эй иймон келтирганлар, ўзларингизни ва оила аъзоларингизни ёқилғиси одамлар ва тошлар бўлмиш дўзахдан сақлангиз...” (Таҳрим сураси, 6-оят).
Зеро, Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) “Сизларнинг ҳар бирингиз бамисоли чўпондирсизлар ва ҳар бирингиз қўл остидагиларингиз (оилангиз, қарамоғингизда бўлган кимсалар ва ишчиларингиз) ҳақида (охиратда) сўроққа тутиласизлар”, дея марҳамат қилганлар (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривоятлари).
Маъруфхон КАРИМОВ
тайёрлади
“Умр заволи”дан йироқ бўлайлик
Аллоҳ таоло барча махлуқотлари ичида инсонни мукаррам қилиб яратган. Унга Ердаги кўп нарсаларни бўйсундириб қўйган ва саноғига етиб бўлмас неъматлар берган. Бунинг эвазига инсонларни Ўзи буюрганидек турмуш кечиришга амр этган.
Зеро, Ҳақ таоло Қуръони каримда инсонни бошқа мавжудотлардан кўра ақлли ва мукаррам қилиб яратиб, унга жуда кўп неъматларни ато этганини, унга покиза нарсалардан ризқ-рўз берганини эслатиб айтади: “Дарҳақиқат, (Биз) Одам фарзандларини (азиз ва) мукаррам қилдик ва уларни қуруқлик ва денгизга (от-улов ва кемаларга) миндириб қўйдик ҳамда уларга пок нарсалардан ризқ бердик ва уларни Ўзимиз яратган кўп жонзотлардан афзал қилиб қўйдик” (Исро сураси, 70).
Бу билан буюк Парвардигоримиз инсониятни барча ёмонликлардан сақланишга, илоҳий амрларни адо этишга, жамият ва дин манфаати йўлида яхши амалларни қилишга, виждонли, мустаҳкам иродали, жисми соғлом, гўзал хулқли, дин ва жамиятга наф келтирувчи, Ватанини ҳимоя қилувчи, умматга қалқон бўлувчи, Ўзига ибодат қилувчи, ўзига юклатилган вазифани мукаммал адо қилувчи бўлишга ва фақат покиза нарсаларни истеъмол қилишга даъват этади.
Ана шундай катта вазифалар юкланган инсон фарзанди Аллоҳ буюрганидек яшаш учун ақли ва жисмининг соғлом бўлиши учун қайғуришга масъулдир. Бунинг учун у Аллоҳ белгилаб қўйган ҳалол ва ҳаромни фарқлаши, ўзига фойдали нарсаларни қилиши, зарар келтирадиганларидан четланиши зарур. Агар мусулмон киши Аллоҳ таолонинг бу ҳаётий тавсияларига риоя қилса, унинг ҳаёти намунали кечади ва инсон деган улуғ номни эъзозлаган бўлади. Агар инсон бу борадаги мувозанатнинг бузилишига сабаб бўладиган ёмон йўлларга қадам қўйса, омонат қилиб топширилган жон ва ақл неъматига хиёнат қилган бўлади ва ўзини ҳалокат чўғига ташлаган бўлади.
Ҳозирги кунда гиёҳвандлик балоси инсоният ҳаётига жиддий хавф солаётган, унинг азиз ва мукаррамлигига путур етказаётган иллатлардан бўлиб турибди. Бежизга уни “аср вабоси” деб сифатлашмаган. Гиёҳвандлик Аллоҳ таоло инсонга ато этган жон, жисм ва ақл неъматларининг заволига сабабчидир. Улуғ Раббимиз барчамизни огоҳлантириб айтади: “...ўз қўлларингиз билан ўзларингизни ҳалокатга ташламангиз!..” (Бақара сураси, 195).
Бошқа бир оятда эса: “...ўзларингизни (бир-бирингизни ноҳақ) ўлдирмангиз! Албатта, Аллоҳ сизларга раҳм-шафқатлидир” (Нисо сураси, 29).
Муфассирлар ушбу оятни бир неча хил тафсир қилишган, шулардан бири “Ўз жонингизга ўзингиз қасд қилмангиз”, яъни, ҳаёт қийинчиликларига бардош бера олмай ёки бирор нарсанинг аламига чидай олмай ўзини ўзи ўлдириш тақиқланмоқда, яна бир маъноси шаръан рухсат этилмаган ҳар қандай иллатга, хусусан гиёҳвандликка муккасидан кетиш, ҳам шулар жумласидандир.
Шариатимизда барча маст қилувчи, одам ақли-ҳушини карахт қилувчи нарсалар, шу жумладан, хамр ичиш ва гиёҳвандлик ҳаром қилинган. Зеро, ҳадиси шарифда: “Ҳар бир маст қилувчи нарса хамрдир, ҳар бир хамр эса ҳаромдир”, дейилади (Имом Муслим ривояти).
Бошқа бир ҳадиси шарифда:
“Пайғамбар (с.а.в.) ҳар қандай маст қилувчи, баданни бўшаштирувчи ва сусайтирувчи нарсаларни истеъмол қилишдан қайтардилар”, дейилади (Аҳмад ва Абу Довуд ривояти).
Инсон сиҳат-саломатлиги ва ақлига зарар қиладиган гиёҳвандликнинг ҳар қандай кўриниши шаръан ман қилинишига Бурҳониддин Марғиноний каби олиму уламолар иттифоқ қилишган. Имом Бадриддин Заркаший ҳам ўз китобида гиёҳвандликнинг зарар ва офатлари ҳақида батафсил маълумотлар берган.
Аллома ибн Ҳожар ал-Маккийнинг “Фатовои Кабир”ида айтилишича, “Гиёҳвандлик моддаларини истеъмол қилишда бир қанча диний ва дунёвий зарарлар мавжуд: у инсон тафаккурини ўтмаслаштиради, тананинг турли касалликларга чидамлилигини йўқотади, хотирани сусайтиради, бош, юрак, сил, истисқо хасталикларини юзага келтиради, ибодатдан тўсади, шарму ҳаёни кетказади, инсоний муносабатлар ва мурувватга зарар етказади”. Бундан ташқари, бу зарарли иллат инсонни ўта ялқов, камғайрат, оилага бепарво, ҳамиятсиз, жинсий заиф қилиб қўяди, кўзни хиралаштиради, тишларни тўкиб юборади. Яна фатволарда келишича, “Гиёҳвандлик моддаларини истеъмол қилиш, уни сотиш ва унинг тижоратидан келган фойда ҳам ҳаром саналади”.
Ҳозирда ҳам гиёҳвандлик инсонга ҳар томонлама зарар беришини Ғарб ва Шарқ тиббиёт мутахассислари бир овоздан тасдиқлашмоқда. Бу моддаларни истеъмол қилувчилар ўнлаб тузалмас касалликларга йўлиқиши, ҳаётдан эрта кетиши, гиёҳвандлардан мажруҳ, ақли ноқис фарзандлар туғилиши исботланди. Бу эса инсоннинг ўз жонига қасд қилиши билан баробардир. Гиёҳвандлик ва уни кишилар, айниқса, ёшлар ўртасида тарқалишининг олдини олишга барчамиз бирдек масъулмиз.
Муқаддас динимиз инсон ҳамма томондан, ички дунёси ҳам, ташқи қиёфаси ҳам гўзал, соғлом, пок бўлишини талаб этади.
Имом Бухорий ривоят қилган бир ҳадисда бундай дейилади: “Аллоҳ таоло (ҳадиси қудсийда) марҳамат қилурки: “Бандам ўзини-ўзи ўлдириб, Менинг унга берган умримга шукр қилмай шошилди. Шунинг учун унга жаннатни абадий ҳаром қилдим”.
Шундай экан, ҳар бир инсон ўз тана аъзолари саломатлиги йўлида қайғуриши лозим. Зеро, тана аъзолари соғлом бўлиши ва уларни турли зарарли одатлардан, касалликлардан сақлаш ҳар бир кишининг муҳим бурчи бўлиб ҳисобланади. Янгидан-янги дори-дармонлар қанчалик кўпаймасин, тиббий муассасалар сони ва сифати, шифокорлар савияси ва тиббий техника сифати қанчалик яхшиланмасин, агар инсоннинг ўзи ўз саломатлиги устида қайғурмаса кутилган натижага эришиб бўлмайди. Ҳозирги кунда ичкиликбозлик, гиёҳвандлик ва кашандаликка қарши кураш олиб бориш инсониятнинг энг муҳим ва долзарб вазифаларидан бири бўлиб турибди. Айниқса, ёшларга бу одатларнинг зарари ҳақида мунтазам тушунтириш ишлари олиб бориш ҳаммамизнинг вазифамиздир.
Бектош ҲАКИМОВ
Хатирчи туман бош имом-хатиби
Мақолалар
