Бандаларининг икки дунё саодатини кўзлаб, рўзани Исломнинг фарз ибодатлари қаторига қўшган Аллоҳ таолога ҳамду санолар бўлсин!

Умматларига рўза тутмоқни барча сир-асрорлари ила ўргатган ҳабиб Пайғамбаримиз Муҳаммад мустафо соллаллоҳу алайҳи васалламга абадул абад салавоту саломлар бўлсин!

Рўза араб тилида «сиём» деб аталиб, луғатда бир нарсадан ўзини тиймоқликни билдиради. Истилоҳда эса, «тонг отгандан то қуёш ботгунча ният билан рўзани очувчи нарсалардан ўзни тиймоқликдир».

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Аллоҳ таоло Одам боласининг ҳамма амали ўзи учун, фақат рўза Мен учундир ва унинг мукофотини Мен - Ўзим бераман, деди. Рўза сақловчидир. Қачон қайси бирингиз рўзадор бўлса, фаҳшдан гапирмасин ва бақир-чақир қилмасин. Агар бирортаси у билан сўкишмоқчи ёки уришмоқчи бўлса, мен рўзадорман, десин. Муҳаммаднинг жони қўлида бўлган зот ила қасамки, албатта, рўзадор оғзининг ҳиди Аллоҳнинг наздида мушкнинг ҳидидан хушбўйроқдир. Рўзадорга икки хурсандлик бордир. У иккисини ҳам яшагай. Қачон ифтор қилса, хурсанд бўлгай ва қачон Роббисига мулоқот бўлганда, рўзаси ила хурсанд бўлгай», дедилар» (Бешовлари ривоят қилганлар).

Рўзанинг фазилатлари ҳақида гапирадиган бўлсак, Аллоҳ таоло бу ибодатни серфазилат қилиб қўйган. Мазкур фазилатларни санаб адоғига етиш қийин.

1. Рўза тутган кишининг тақводорлиги ошади. Алллоҳ таоло бундай марҳамат қилади: “Эй иймон келтирганлар, сизларга ҳам, худди сиздан олдин ўтганларга фарз қилинганидек рўза фарз қилинди, шоядки тақво қилсангиз” (Бақара сураси, 183-оят).

2. Рўзанинг фойдаларидан навбатдагиси ҳавойи нафсни синдиришдир.

Маълумки, ҳавойи нафснинг айтганини қилавериш инсонни унга қул қилиб қўяди. Натижада, инсон ҳавойи нафси нима деса, шуни қиладиган бўлади. Ҳавойи нафс инсонни ҳеч қачон яхши нарсага буюрмайди. Рўза тутган киши эса, иштаҳаси келиб турган ҳолда турли таом, ичимликлар, шаҳвоний ва бошқа нафси тилаб турган нарсалардан ўзини тийиши билан ҳавойи нафсининг хоҳишини синдиради. Шу билан рўзадорнинг иродаси кучайиб, ҳавойи нафсини жиловлаб олишга эришади.

3. Рўзанинг фойдаларидан яна бири шайтонга қаҳр кўрсатишидир.

Лаънати шайтон инсон боласини яхшиликдан қайтариб, ёмонликка бошлаб туради. Инсон ёмонликка юрса, шайтон алайҳилаъна хурсанд бўлади. Яхшиликка юриб, Аллоҳнинг амрини бажо келтирса, у лаъин хафа бўлади. Рўзадор ёмонликлардан қайтиши ва Аллоҳга тақво қилиши билан шайтонга қаҳр кўрсатган бўлади.

4. Рўзанинг фойдаларидан яна бири рўзадорнинг қалби мусаффо бўлиши.

Рўза тутган инсон доимо Аллоҳ таолонинг кузатиб турганини ҳис қилиб яшайди. Шунинг учун ўзи ёлғиз қолганида ҳам рўзасини очишга журъат этмайди. Доимий равишда Аллоҳни ҳис этиб туриш эса, киши қалбини мусаффо қилади. Унинг қалбига Аллоҳ муҳаббатидан бошқа нарса сиғмай қолади. Рўзадор киши ўз-ўзидан ёмонлик қила олмай қолиши ҳам шундан.

5. Рўза тутган кишининг тутган рўзаси сабабидан гуноҳлари мағфират қилинади.

6. Рўза тутган киши ўз рўзаси туфайли фаришталар сифати ила сифатланади.

Маълумки, емаслик, ичмаслик ва жинсий яқинлик қилмай, доимо тоатда бўлиш фаришталарга хос сифатдир. Рўза тутган инсон ўзининг рўзадорлиги ила айнан ўша сифатларга соҳиб бўлади.

7. Рўзанинг фойдаларидан яна бири рўзадорнинг сабр-бардошли киши сифатига эга бўлишидир.

Бу эса ҳар бир инсон учун жуда ҳам зарур сифатдир. Ўз ихтиёри ила ўттиз кун ўзини турли шаҳватлардан тийган киши эса, керагича сабр-бардошга эга бўлади.

8. Рўза рўзадорда раҳм-шафқат сифатини шакллантиради.

Рўза тутган киши ўз ихтиёри ила оч қолиб, чанқаб, турли кўнгил хоҳлайдиган нарсалардан вақтинча маҳрум бўлиш билан ўз ихтиёридан ташқари оч қолиб, чанқаб, дунё лаззатларидан бебаҳра бўлиб юрган бева-бечора, камбағалларга нисбатан раҳм-шафқатли бўлиб қолади. Доимо уларга яхшилик қилиб туриш кераклигини тушуниб етади.

Демак, ким ўзида раҳм-шафқат сифатини шакллантириш ва мустаҳкамлашни истаса, рўза тутсин. Юқорида зикр қилинган фойдалар рўзанинг бу дунёдаги баъзи фазилатлари, холос.

9. Рўзанинг ҳикматларидан яна бири у туфайли рўзадор соғлиғини тиклаб олади. Рўза нафақат соғлиқни сақлаш учун, балки беморликларни даволаш учун ҳам ўта зарурлиги энди ошкора айтилмоқда. Ҳозирги кунда кенг тарқалган беморликларнинг аксариятини мусулмон бўлмаган юртлар табиблари очлик, яъни, рўза тутиш йўли билан даволамоқдалар.

Рўза турли касалликлардан халос этиш билан бирга, киши баданида тўпланиб қолган турли кераксиз моддалар, ёғлар, тузлар ва бошқа нарсаларни ҳам кетказади. Натижада инсоннинг жисми ҳам, руҳи ҳам енгиллашади, зеҳни ўткир, хотираси кучли, иродаси мустаҳкам бўлади.

Энг муҳими рўзани касалликларга даво бўлгани учун эмас, балки Аллоҳ таоло буюргани, Унинг розилиги учун тутамиз! Ҳақиқий мўмин-мусулмон бўлишни, олий мақомларга эришишни хоҳласак, рўза тутиб унинг бу дунёда ҳамда охиратдаги манфаатларидан баҳраманд бўлайлик.

Жаҳонгирхон АБРОРОВ,

ЎМИ Самарқанд вилоят вакиллиги матбуот котиби.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: “Рамазонда умматимга бошқа умматларга берилмаган бешта хислат берилди: Рўзадорнинг оғзидан келаётган нохуш ҳид Аллоҳ таоло наздида мушк-анбардан ҳам хушбўйроқдир. Уларга фаришталар то оғизларини очгунларича истиғфор айтади. Аллоҳ азза ва жалла жаннатига: “Бандаларим учун тайёрлангин ва безангин. Улардан тезда дунё қийинчиликлари, ташвишлари кетиб, Менинг жаннатим ва зиёфатимга келадилар”, дейди. Рамазонда шайтонларнинг энг қайсарлари кишанланади ва одатда қиладиган ишларини қила олмайди ва Аллоҳ таоло бандаларини Рамазоннинг сўнги кечасида мағфират қилади”, деган эдилар (атрофдагилар): “Ё Расулллоҳ, у Лайлатул қадрми?” дейишди. Шунда у зот алайҳиссалом: “Йўқ, амал қилган агар ишини тўлиқ қиладиган бўлса, ажр-савоб унга тўлиқ қилиб берилади”, дедилар (Имом Аҳмад ривояти).

Аллоҳ таоло бу хислатларни фақатгина “Уммати Муҳаммадия” га берди ва бу билан уларни бошқа умматлардан ажратиб олди.

Биринчиси: Рўзадорнинг оғзидан келаётган нохуш ҳид Аллоҳ таолонинг наздида энг ширин ҳушбўйликдан ҳам афзалдир. Рўзадор киши кун бўйи ҳеч нима емай юрган пайтда оғзидан инсонлар наздида ёқимсиз бўлган нохуш ҳид пайдо бўлади. Лекин бу ҳид Аллоҳ таоло наздида энг ҳушбўй ҳиддан афзалдир. Нима учун? Чунки у бандадаги ҳолат Аллоҳ таолога ибодат қилиш натижасида пайдо бўлган.

Иккинчиси: Рўзадор то оғзини очгунига қадар фаришталар унинг ҳаққига истиғфор айтадилар. Фаришталар ким? Улар Аллоҳ таолонинг энг азиз махлуқотлари. Аллоҳ таоло айтади: “Улар Аллоҳнинг амрига исён қилмаслар ва нимага буюрилсалар, шуни қилурлар” (Таҳрим сураси, 6-оят).

Шундай улуғ ва дуоси ижобат фаришталар рўзадорни мағфират этилишини Аллоҳ таолодан илтижо қилиб сўрайдилар.

Учинчиси: Аллоҳ таоло ҳар куни улар учун тайёрланган жаннатни зийнатланишга буюради ва унга қарата: “Бандаларимдан азият ва қийинчиликлар кетиб, ҳузурингга келишларига оз қолди” - дейди. Шу сабабдан, уни солиҳ бандаларига тайёрлаш ва унга рағабтларини ошириш учун зийнатлайди.

Тўртинчиси: Иблис-шайтонлар кишанбанд қилинади ва натижада рўзадор бандани яхшиликлардан тўсиб, гуноҳ маъсиятга ундаш каби ёмонликларини қила олмайди. Бу эса рўзадор бандаларига берилган Аллоҳ таолонинг ёрдамидир.

Бешинчи: Агар банда Аллоҳ таоло бу ойда фарз қилган амалларни ихлос билан қилса, Аллоҳ таоло ”Уммати Муҳаммадия”ни бу фазилатли ойнинг сўнгги кечасида мағфират қилади. Банда учун бундан катта ютуқ борми?!!

Аллоҳ таоло барчамизни шундай хислатларга эга бўлишимизни ва бу ойдан барча гуноҳлардан покланган ҳолда чиқишимизни насиб қилсин.

Муҳаммад Али МУҲЙИДДИН,

Тошкент Ислом институти 3-босқич талабаси.

Каҳф сўзи “ғор” маъносини билдиради. Бу сурада бошқа қиссалар билан бир қаторда ажойиб тарихий воқеа – Асҳоби каҳф  қиссаси баён этилган. Унда имонини сақлаш учун ғорга яширинган йигитлар тўғрисида гап кетади. Мусо алайҳиссалом  билан Хизр ҳамда Зулқарнайн қиссаси ҳам сурадан ўрин олган. Каҳф сурасида мол-мулк мақтанишга арзигулик нарса  эмаслиги, бу дунё ҳаёти ўткинчилиги баён этилган.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Каҳф сураси бошидан ўн оят ёдласа, дажжол (фитнаси)дан сақланади”, деганлар (Имом Муслим, Имом Абу Довуд, Имом Термизий, Имом Насоий, Имом Аҳмад ривояти).

Абу Дардо  розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда: “Ким Каҳф сураси охирги ўн оятини ўқиса, дажжол фитнасидан сақланади”, дейилган (Имом Аҳмад ривояти).

Дажжол  қиёматга яқин чиқиб, илоҳликни даъво қилади, одамларни йўлдан уради,  уларга осмондаги ойни ваъда қилади, қўйниларини пуч ёнғоққа тўлдиради. Каҳф сурасини ўқиб юрган одам дажжол фитнасидан йироқ бўлади.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Ким Каҳф сурасининг  аввалини, охирини ўқиса, оёғидан бошигача нур  порлайди. Ким (сурани) тўлиқ ўқиса,  унинг учун  осмон  билан ер ўртаси(ни тўлдирадиган) нур порлайди” (Имом Аҳмад ривояти).

Абу Саид Худрий  розияллоҳу анҳудан ривоят қилинишича,  Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Кимда-ким Каҳф сурасини нозил қилинганидек ўқиса, унга  қиёмат куни турган жойидан Маккагача  (бўлган масофада) нур порлайди. Ким бу сура охиридан ўн оят ўқиса, дажжол чиққанда унга ҳукмини ўтказолмайди”, деганлар (Имом Насоий, Имом Ҳоким ривояти).

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинган ҳадисда: “Ким уйқуга  кетишдан олдин Каҳф сурасидан ўн оят ўқиса, дажжол фитнасидан сақланади. Ким уйғонганида Каҳфнинг охирини ўқиса, қиёмат куни бошидан оёғигача нурга тўлади”, дейилган.

Каҳф сурасини  исталган вақтда ўқиса бўлади. Лекин  муборак жума кунида ўқилса, нур устига нур бўлади.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам шундай деганлар: “Ким Каҳф сурасини жума куни ўқиса, унинг учун ўзи билан икки жума ўртасини ёритувчи нур порлайди” (Имом Ҳоким ривояти).

Азизлар, ўтаётган Рамазон ойини ғанимат билайлик! Бу ойдан улкан ажрлар билан чиқишга ҳаракат қилайлик! Келинг, мен сизга Қуръони карим борасида айрим тавсияларимни айтай!

1. Қуръони каримни ўқишни билмайдиганлар диққатига! Қуръони каримни билмайсизми? Унда ўрганишга киришинг. Бу карантинни ғанимат билинг! Ҳозирда алҳамдулиллаҳ, телеграмда "Шайх Алижон Қори ҳафизаҳуллоҳнинг Қуръон аҳлига туҳфа" деган, Устоз Ҳасанхон Қори акамизнинг "QURAN.UZ" саҳифалари бор. Тошкент Ислом Институти катта ўқитувчиси Устоз Жаҳонгир Неъматов домламизнинг "Муаллим Соний" китобини MP3да ўқиб берганлари бор. Диски билан китоб шаклида ҳам чиққан. Диққат билан эшитиб ўрганиб чиқинг. Икки-уч марта эшитинг. Ўзлаштириб олсангиз бирор қори ёки имом домладан текшириб олсангиз ҳам бўлади. Имконсизман деманг, интилганга Аллоҳ ёр бўлади.
2. Қуръони каримни энди ўқишга тушганлар диққатига! Рамазон ойида Қуръони каримни хатм қилиб чиқишни мақсад қилинг! Қандай қиламан десангиз. Интернетда жуда кўп қориларнинг MP3 аудиолари мавжуд. Буни деярли билмайдиган одам бўлмаса, керак. Шуни юклаб олинг-да, бир бошидан эшитишга киришинг! Қори ўқиб кетади, сиз эса, орқасидан қайтариб кузатиб борасиз. Астойдил бўлсангиз, кунига бир порадан, яъни 20 саҳифадан эшитиб борсангиз, бир ойда энг камида Роббингиз Каломини бир маротаба хатм қилиш бахтига муяссар бўласиз. Агар ғайрат қилиб, кунига 2 пора, яъни 40 саҳифа ўқисангиз, бир ойда 2 маротаба хатм қилар экансиз. Агар вақтингиз кўп бўлиб, савоби нақадар кўплигини англаган ҳолда, вақтлардан унумли фойдалансангиз ва кунига 3 пора, яъни 60 саҳифадан ўқисангиз, бир ойда Қуръони Каримни 3 маротаба тугатишга муваффақ бўлар экансиз. Ҳар 10 кунда 1 маротаба Қуръон карим хатм қилинган бўлади. МашаАллоҳ! Бу нақадар бахт! Албатта бошланишида бундай бахтга қориларнинг MP3 аудиоларидан эшитиш билан эришасиз. 2-3 марта эшитиб тугатсангиз, иншаАллоҳ, 4-5 марталарида ўзингиз хатм қиласиз!

Муҳим эслатма! Мен ўқишга қийналаман, хатога йўл қўяман-ку, Аллоҳ таолонинг Каломига нисбатан одобсизлик бўлади-ку, деб қайғурманг! Сизнинг ўқишдан мақсадингиз нима? Уни бузиб ўқишми? Йўқ, албатта. Шундай экан, хато қилишдан қўрқманг!

Тўғри ўқиш учун хатолардан йироқ бўлишингиз керак. Хатолардан холи бўлиш учун эса Қуръони каримни кўп ўқишингиз лозим!

Қуръони карим бардавомлик билан ўқиб, MP3 аудиолардан фойдаланиб, диққатлик билан кузатиб, эшитиб борилиши натижасида илк ўқилишида йўлга қўйилган хатолар, камайиб боради. Қуръони каримни қанча кўп ўқиб, хатм қилиб бораверганингиз сари Қуръони карим моҳирига айланиб борасиз. Бироқ, хато қиламан, ўқий олармикинман, деб ўтирсангиз, йиллар ўтади-ки, бироқ сиз ҳали ҳам Роббингиз Каломини бирор марта хатм қилмаган бўлаверасиз. Шундай экан, ўқишга киришинг!

Тавсия! Устозларимиз Қуръони каримни эшитиб, кузатиб боришда Шайх Муҳаммад Сиддиқ Миншавий, Шайх Абдулбосит Абдуссомад, Шайх Халил Хусорий раҳимаҳумуллоҳ каби зотларнинг MP3 аудиоларидан фойдаланишни тавсия қиладилар!

Ғиёсиддин ҲАБИБУЛЛОҲ ,

“Муҳаммад ал-Беруний” ўрта махсус

ислом билим юрти мударриси.

1. Ҳар бир амални фақат Аллоҳ таолонинг розилигини кўзлаб бажариш. (ихлосли бўлиш).
2. Аллоҳ таолога тавба қилиш.
3. Янги чиққан ойни кўрганда дуо қилиш.
4. Иймон ва савоб умидида рўза тутиш.
5. Иймон ва савоб умидида кечаларини бедор ўтказиш.
6. Иймон ва савоб умидида қадр кечасида бедор бўлиш.
7. Охирги ўн кунида янада жидду жаҳд қилиш.
8. Умра қилиш.
9. Эътикофда ўтириш.
10. Рўзадорга ифторлик қилиб бериш.
11. Қуръони каримни тиловат қилиш.
12. Қуръони каримни ўрганиш ва ўргатиш.
13. Аллоҳ таолони зикр қилиш.
14. Истиғфор айтиш.
15. Таҳоратни мукаммал адо этиш.
16. Таҳорат олгандан кейин шаҳодат калимасини айтиш.
17. Доимо таҳоратли бўлиб юриш.
18. Мисвок ишлатиш.
19. Таҳорат олгандан кейин икки ракат намоз ўқиш.
20. Азон эшитандан кейин унинг дуосини ўқиш.
21. Азон ва иқомат орасида дуо қилиш.
22. Доимо беш вақт намозни адо этиш.
23. Намозларни ўз вақтида адо этиш.
24. Хусусан бомдод ва аср намозларининг вақтига янада риоя қилиш.
25. Жума куни дуолар ижобат бўладиган лаҳзаларни ўрганиб, шу вақтларда дуо қилиш.
26. Жума куни “Каҳф” сурасини ўқиш.
27. Доимо “Зуҳо” намозини адо этиш.
28. Кундалик ўқилиб бориладиган суннат намозларини қолдирмаслик.
29. Нафл намозларни уйда адо этиш.
30. Кўп сажда қилиш.
31. Ёш фарзандларни намоз ўқишга ўргатиш.
32. Ёшларни рўза тутишга ўргатиш.
33. Ҳар бир фарз намозидан кейин Аллоҳ таолони зикр қилиш.
34. Рўзадор оғиз очишини кечиктирмаслиги.
35. Оғиз очиш амалини шом намозидан аввал бажариш.
36. Агар топилса, хурмо билан оғиз очиш.
37. Доимо ифторлик дуосини ўқишга риоя қилиш.
38. Ифторлик пайтида дуо қилиш.
39. Бошқа пайтларда ҳам кўпроқ дуо қилиш.
40. Саҳарлик қилиш.
41. Овқат еб, ичимлик ичиб бўлгандан кейин Аллоҳ таолога ҳамд айтиш.
42. Закотни адо этиш.
43. Аллоҳ йўлида инфоқ-эҳсон қилиш.
44. Садақа бериш.
45. Бировларга ошкора қилмай садақа бериш.
46. Масжидлар қурилишига моддий ёки маънавий кўмак бериш.
47. Саломни кенг ёйиш ва мискину фақирларга таом едириш.
48. Йўлдан одамларга азият берадиган нарсаларни олиб ташлаш.
49. Ота-онага яхшилик қилиш ва уларга итоат этиш.
50. Аёл киши эрига итоат этиши.
51. Ҳалолдан касб қилиш.
52. Доимо аҳли-оила нафақасидан хабардор бўлиш.
53. Етимлар ва мискину бечоралар нафақасидан хабардор бўлиш.
54. Етимни ўз кафиллигига олиб, унинг нафақасига қараш.
55. Етимнинг бошидан силаб, унга меҳр-шафқат кўрсатиш.
56. Дўсту биродарларнинг эҳтиёжларини раво қилиш.
57. Аллоҳ йўлидаги дўстлардан ҳол-аҳвол сўраб туриш.
58. Касалларни ҳолидан хабар олиш.
59. Қариндош-уруғлар гарчи, алоқаларни узган бўлсалар-да, улар билан яхши муносабатда бўлиш.
60. Мусулмон кўнглини кўтариб, хурсанд қиладиган ишларни амалга ошириш.
61. Қийналиб қолган кишининг ишини енгиллатиш.
62. Заифҳол кишиларга нисбатан раҳм-шафқатли бўлиш.
63. Ўзаро низо чиққан, бир-бири билан юзкўрмас бўлиб кетган инсонларнинг орасини ислоҳ қилиш.
64. Гўзал хулқли бўлиш.
65. Ҳаёли бўлиш.
66. Ростгўй бўлиш.
67. Босиқ, кечиримли, мулойим бўлиш.
68. Кўришганда қўл бериб саломлашиш.
69. Очиқ юзли бўлиш.
70. Савдода бағрикенг бўлиш.
71. Аллоҳ таоло ҳаром қилган нарсалардан кўзни тийиш.
72. Яхшиликка чақириб, ёмонликнинг олдини олиш.
73. Солиҳлар, яхши инсонлар билан бирга бўлиш.
74. Тил ва бошқа аъзоларни номақбул ишлардан сақлаш.
75. Пайғамбар алайҳиссалом кўп салавот айтиш.
76. Яхшилик қилиш ва эзгу ишларга далолат қилиш.
77. Инсонлар Аллоҳ таолони танишига сабабчи бўлиш.
78. Инсонларнинг айбларини беркитиш.
79. Сабрли бўлиш.
80. Бирор бир гуноҳ иш содир этганда, икки ракат намоз ўқиб, тавба қилиш.
81. Ҳайвону жонзотларга ҳам шафқатли бўлиш.
82. Инсонлардан таъма қилмаслик.
83. Кўп таҳлил (яъни, “Лаа илааҳа иллаллоҳ”) ва тасбеҳ (Субҳаналлоҳ) айтиш.
84. Садақайи жория қилиш.
85. Савдо-сотиқда ростгўй бўлиш.
86. Мусулмонлар ғам-ташвишини аритиш.
87. Мусулмон ва бошқаларга зиён бермаслик.
88. Ўзгаларга ёрдам қўлини чўзиш.
89. Ота-онанинг дўстлари билан ҳам борди-келди қилиб алоқани узмаслик.
90. Ширин сўзли бўлиш.
91. Қўл остидаги ишчи-ходимларга шафқатли бўлиш.
92. Бир солиҳ амални оз-оз бўлса-да, бардавомлик ила бажариш.
93. Қўни-қўшниларга яхши муносабатда бўлиш.
94. Ота-онанинг ҳаққига дуо қилиш.
95. Дўсту биродарининг ҳаққига ғойибона дуо қилиш.
96. Мусулмонларнинг ҳаққига дуо қилиш ва Аллоҳ таолодан уларнинг гуноҳларини кечиришини сўраш.
97. Турмуш ўртоғи билан яхши муносабатда бўлиш.
98. Ўз аҳли-оиласига таълим-тарбия бериш.
99. Бирор кишига жабр қилган бўлса, ундан розилик олиш ва зиммасидаги ўзгаларнинг моддий ва маънавий ҳақларини адо этиш.
100. Ёмонлик кетидан уни ювиб юборадиган яхшилик қилиш.
101. Омонатга хиёнат қилмаслик ва аҳдга вафо қилиш.
102. Каттани ҳурмат, кичикни иззат қилиш.
103. Ўзгаларнинг ғам-қайғуси ва дардига шерик бўлиш.
104. Тилни ёмон сўзлардан сақлаб фақат яхши сўзларни айтиш.
105. Мусулмонлар обрўсини сақлаш.
106. Қалбни бахиллик ва ҳасаддан пок тутиш.
107. Инсонлар орасида адолат билан ҳукм қилиш.
108. Бошига кулфат ёғилган кишига ёрдам бериш.
109. Яхшиликка чақираётган кишининг чақириғига лаббай дейиш.
110. Яхши иш қилган кишига миннатдорчилик билдириш ва муносиб мукофотлаш.
111. Шаввол ойидан олти кун рўза тутиш.

Ғиёсиддин ҲАБИБУЛЛОҲ ,

“Муҳаммад ал-Беруний” ўрта махсус

ислом билим юрти мударриси.