muslim.uz

الأحد, 02 آب/أغسطس 2020 00:00

Тилини асраган аёл

Абдуллоҳ ибн Муборак ҳикоя қилади:

Мен Аллоҳнинг муборак уйи Байтуллоҳни ҳаж қилиш ва Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам қабрларини зиёрат этиш нияти билан сафарга чиққан эдим. Йўлда бир қора шарпага дуч келдим. Яқинроқ бориб қарасам, жун кўйлак кийган ва рўмол ёпилган бир кампир экан.

Ассалому алайкум ва раҳматуллоҳи ва барокатуҳ, — деб салом бердим. У:
«Меҳрибон Парвардигор томонидан салом айтилур»,¹— деб алик олди.
Аллоҳ сенга раҳм этсин, бу ерда нима қиляпсан? — деб сўрадим. Кампир:
«Кимни Аллоҳ адаштириб қўйса, унинг учун бирон ҳидоят қилувчи бўлмас»,² — деб тиловат қилди. Унинг сўзидан йўлдан адашганини англадим. Кейин:
Қаерга кетяпсан? — деб савол қилдим.
«Бир кечада бандасини Масжидул Ҳарамдан Масжидул Ақсога сайр қилдирган Зот покдир»,³ — деб жавоб берди. Билдимки, у ҳаж ибодатини адо этиб, Байтул Мақдисга кетаётган экан. Сўнгра бу ерда қачондан бери турганини сўрадим.
«Уч кеча-кундуз»,* — деди. Нима еб-ичаётганини сўраганимда:
«Унинг ўзи мени тўйдирур ва қондирур»,⁵ — деб жавоб қилди.
Таҳоратни қандай қиляпсан? — деб сўрадим кейин. У Моида сурасининг 6-оятини ўқиди:
«Сув топа олмасангиз, пок тупроқ билан таяммум қилингиз».

Менинг овқатим бор, ейсанми? — дедим.
«Сўнгра кечгача рўзани бенуқсон қилиб тутинглар».⁶
Ҳозир рамазон ойи эмас-ку.
«Ким ўз ихтиёри-ла яхшиликни ният этса, бас, Аллоҳ шукр қилгувчи ва билгувчидир».⁷
Сафарда бизга рўза тутмасликка рухсат этилган-ку.
«Рўза тутишингиз, агар билсаларингиз, ўзингиз учун яхшидир».⁸
Нима учун мен гапиргандек оддий сўзлар билан га-пирмаяпсан, — десам:
«У бирон сўзни талаффуз қилмас, магар (талаффуз қилса) унинг олдида ҳозиру нозир бўлган бир кузатувчи (фаришта у сўзни ёзиб олур)»,⁹ — деди. Мен савол беришда давом этдим:
Сен кимсан ўзи?
«(Эй инсон,) ўзинг аниқ билмаган нарсага эргашма! Чунки қулоқ, кўз, дил — буларнинг барчаси тўғрисида (инсон) масъулдир», — деб Исро сурасининг 36-оятини тиловат қилди.
Хато қилдим, кечир — деб узр сўрадим. У:
«Бугун сизлар айбланмайсизлар. Аллоҳ сизларни мағфират қилур»,¹⁰— деди. Кейин:
Мана бу туямга ўтириб, карвонингга етиб олишни хоҳлайсанми?— деб таклиф қилдим.
«Қандай яхши амал қилсангиз, Аллоҳ уни билади»," — деди. Туяни чўктирдим. Шунда у:
«Мўминларга айтинг, кўзларини (номаҳрам аёлларга тикишдан) тўсинлар»,¹² —деган оятни ўқиди. Мен кўзимни ундан уздим ва:
Туяга чиққин, — дедим. У минмоқчи бўлганида, туя ҳуркиб кетди ва кийимини йиртиб юборди. Шунда:
«Сизларга не бир мусибат етса, ўз қўлларингиз қилган нарса-гуноҳ сабабли (етур)»,'³,—деб қироат қилди.
Шошмай тур, туяни боғлаб қўяй, — дедим. У:
«Биз уни Сулаймонга фаҳмлатдик»," — деди. Туяни боғлаб қўйиб, унга:

Мингин, — дедим. Туяга миниб олгач, у:
«Бизларга буни бўйсиндирган зот покдир. Бизлар бунга қодир эмас эдик. Албатта, биз Роббимизга қайтгувчимиз»,¹⁵— деди. Жиловдан тутиб, қичқириб туяни тез ҳайдаб кетдим. Шунда у Луқмон сурасининг:
«Юрганингда ўртача юргин ва овозингни паст қилгин»,— деган оятини тиловат қилди. Сўнгра секин юриб, шеър ўқий бошладим.
«Қуръондан муяссар бўлган миқдорда ўқийверинглар»,'⁶— деди.

Менга кўп яхшиликлар берилди, — дедим мен. У:

«Ақл эгаларигина эслайдилар»," — деб ўқиди. Бир оз юрганимиздан кейин:
Эринг борми? — деб сўрадим. У Моида сурасининг 101-оятини ўқиб жавоб берди:
«Эй мўминлар, аён бўлганда сизларни хафа қиладиган нарсалар ҳақида сўраманглар». Мен жим қолдим, карвонига етиб олгунимизча унга ҳеч нарса гапирмадим. Етиб келгач:

Мана карвон, бу ерда киминг бор? — деб сўрадим. У:
«Мол-мулк ва бола-чақа ҳаёти дунёнинг зийнатидир»,¹⁸— деди. Бу гапидан карвонда фарзандлари борлигини билдим.

Улар нима қиладилар?, — деб сўраган эдим:
«Белгилар қўйилди ва юлдузлар билан топурлар»,¹⁹ — деган оятни ўқиди. Болалари карвонларда йўл бошловчи эканликларини билдим. У чайлалар томон ишора қилди.

У ерда киминг бор? — дедим. У яна оят ўқиди:
«Аллоҳ Иброҳимни ўзига дўст тутди»,²⁰ «Мусо билан Аллоҳнинг ўзи, бевосита, гаплашди»,²¹ «Эй Яҳё, китобни маҳкам ушла».²² Мен:
Эй Иброҳим, эй Мусо, эй Яҳё! Деб, аёлнинг фарзандларини чақирдим. Олдимга ойдек йигитлар келиб салом берди. Шунда аёл ўғилларига:
«Энди бир кишини мана шу пулингиз билан шаҳарга жўнатинглар, у энг сара, покиза таомларни танлаб, сизларга ундан ризқ-насиба олиб келсин»,²³ — деди. Улардан бири бориб, таом сотиб олиб келди ва овқатни дастурхонга қўйди. Аёл яна тиловат қилди:
«Сизлар ўтган кунларда қилган амалларингиз сабабли (ушбу ноз-неъматларни) пок билиб еб-ичинглар».²⁴Шунда мен:

Бу аёл ҳақида гапириб бермагунларингизча овқатларингизни емайман, — дедим. Улар:
Бу аёл бизнинг онамиз бўлади. Қирқ йилдан бери пок Парвардигорнинг адаштиришидан, ғазаб қилишидан қўрқиб, Аллоҳнинг каломи — Қуръони каримнинг сўзидан бошқа сўзни гапирмайди, — дейишди. Шунда мен ҳам жавоб тариқасида бир оят ўқидим:
«Бу Аллоҳнинг фазл-карами, уни хоҳлаган бандасига беради. Аллоҳ улуғ фазилат эгасидир».

«Одоблар дурдонаси» китобидан.

1. Ёсин, 58	9. Қоф, 18	17. Бақара, 269
2. Аъроф, 186	10. Юсуф, 92	18. Каҳф, 46
3. Исро, 1	11. Бақара, 197	19. Наҳл, 16
4. Марям, 10	12. Нур, 30	20. Нисо, 125
5. Шуаро, 79	13. Шўро, 30	21. Нисо, 164
6. Бақара, 187	14. Анбиё, 79	22. Марям, 12
7. Бақара, 158	15. Зухруф, 14	23. Каҳф, 19
8. Бақара, 184	16. Музаммил, 20	24. Ал-Ҳаққа, 24

Published in Ибратли ҳикоялар

الأحد, 02 آب/أغسطس 2020 00:00

Ҳаё – зийнатдир

Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади. Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) дедилар:

الإِيمانُ بِضْعٌ وستُّونَ شُعْبَةً والحَياءُ شعْبةٌ مِنَ الإِيمَانِ

“Имон олтмишдан ортиқ бўлакдан иборат. Ҳаё имоннинг бир шўъбасидир” (Имом Бухори ривояти). Бошқа ривоятда “Имон олтмишдан ортиқ ёки етмишдан ортиқ бўлакдан иборат”, дейилган.

“Имон олтмишдан ортиқ бўлакдан иборат”. Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) кoмил имoнни сифатлаб, уни шoxлари вa ҳoсили кўп дaрaxтгa ўxшaтдилaр. Чунки дарахтнинг қадр-қиммати шохлари ва меваси биландир. Имоннинг энг олий даражаси “Ла илаҳа иллаллоҳ”, энг қуйи поғонаси йўлдан озор берувчи нарсани олиб ташлашдир. Имоннинг асоси тасдиқ ва иқрор бўлганидек, дарахтнинг негизи танадир. Шox-бутоқлaри йўқ дарахт мeвa ҳам, соя ҳам бермaйди. Имoн биргина тaсдиқ ва иқрордан иборат бўлса, худди дaрaxтнинг тaнaсига ўхшайди. Ундай дaрaxтда на соя, на ҳoсил йўқ. Масалан, имон шўъбаларидан – нaмoз, рўзa, зaкoт, хaж каби улуғ ибoдaтлaрни дaрaxтнинг кaттa шoxлaрига ўхшатсак, у йирик шаббалaрдaн мaйдa-майда новдалaр ўсиб, мeвa бeрaди вa ўша кaттa шoxлар қиймaтини oширaди. Бу, бирор ибодатни мукаммал адо этиш учун, унинг фарзлари, вожиблари, суннатлари ва ҳатто мустaҳaбларини ҳам ўз ўрнида бажариш керак, деганидир. Мабодо мазкур aмaллaрдан бирортаси қолдирилса, ибодат нуқсон билан тугайди ва ҳоказо.

Уламоларимиз ҳадисдаги “бизъун” сўзи учдан тўққизгача бўлган ададларни қамрайди, дейишган. Шунга кўра, “олтмишдан ортиқ” жумласидан олтмиш учдан олтмиш тўққизгача бўлган ададлар тушунилади. Демак, ана шулардан бири ҳаёдир.

“Ҳаё имоннинг бир шўъбасидир”. Ҳадиси шарифда имоннинг шўъбаларидан айнан ҳаё зикр қилинди. Зеро, у бaрчa фaзилaтлaр боши ва имоннинг қолган бўлакларига ундовчи сифатдир. Унинг аҳамияти беқиёс. Шарм бандани дунё шармандачилиги ва охират азобидан огоҳ этиб, маъсиятлардан тўсади. Уламолар ҳаёни таърифлаб бундай дейишган: “Ҳаё шундай хулқки, у гўзал амалларни қилишга ва ёмонликларни тарк этишга ундайди”. Шу боис, динни ўрганиш, ҳақни гапиришда ҳаё қилинмайди.

Ҳаё икки хилдир: туғма ва касб қилинадиган. Ҳадиси шарифда айнан касб қилинадиган ҳаё назарда тутилган. Чунки туғма ҳаё инсон табиатида бор. Қачон киши касб қилинган шармни ўзига сингдиролса, у бора-бора табиий ҳаёга айланади.
Бу борада Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) бизга ўрнакдирлар. У зоти бобаракотда ҳаёнинг икки тури ҳам мужассам эди. Туғма ҳаёда чимилдиқдаги қиздан ҳам шармлироқ, касб қилинадиганида эса, энг юқори мақомда эдилар. Буюк саҳобалардан ҳaзрaт Усмoн (розияллоҳу анҳу) ҳам жуда ҳаёли бўлганлaр. Ҳатто у зотдан фaриштaлaр ҳам уялгaн.

Ҳаё барча яхшиликлар бошидир, у энг гўзал зийнатдир, имон аломатларидандир, Аллоҳнинг сифатларидан ҳамда У Зот суйган хулқдир. Шу юксак фазилатнинг кетишига маъсиятлар сабаб бўлади. Шармнинг йўқолиши барча яхшиликларнинг кетиши, демакдир. Аллоҳ асрасин, ҳаёсизлик шармандаликдир. Зеро, Анас ибн Молик (розияллоҳу анҳу)дан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам):

ما كان الحياء في شيء إلا زانه ولا كان الفحش في شيء إلا شانه

“Ҳаё нимада бўлса, албатта уни зийнатлайди. Ҳаёсизлик нимада топилса, албатта уни шарманда қилади”, дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Имом Нававий (раҳимаҳуллоҳ) “Шарҳи Арбаъин”да ҳаёнинг имон билан боғлиқлигини бундай тушунтирганлар: “Ҳақиқий ҳаё шуки, банда биринчи бўлиб Аллоҳдан чинакам уялиши лозим. Чунки Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) саҳобаларга:

اسْتَحْيُوا مِنَ اللَّهِ حَقَّ الْحَيَاءِ قَالُوا : إِنَّا لَنَسْتَحْيِي مِنَ اللَّهِ يَا رَسُولَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ ، قَالَ : لَيْسَ ذَاكَ ، وَلَكِنْ مَنِ اسْتَحْيَا مِنَ اللَّهِ حَقَّ الْحَيَاءِ فَلْيَحْفَظِ الرَّأْسَ وَمَا وَعَى ، وَلْيَحْفَظِ الْبَطْنَ وَمَا حَوَى ، وَلْيَذْكُرِ الْمَوْتَ وَالْبَلاءَ ، وَمَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ تَرَكَ زِينَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ، فَمَنْ فَعَلَ ذَلِكَ فَقَدِ اسْتَحْيَا مِنَ اللَّهِ حَقَّ الْحَيَاءِ

“Аллоҳдан чинакам ҳаё қилинглар”, дедилар. Улар: “Ё Расулуллоҳ, биз ҳаё қиламиз, алҳамду лиллоҳ”, дейишди. Шунда у зот: “Йўқ, у (намоз ўқиш, рўза тутиш каби амалларингиз) ҳақиқий уялиш эмас. Ҳақиқий шарм бoш вa ундаги (мия, кўз, қўлоқ, бурун, оғиз, тил каби) бaрчa aъзoни (Aллoҳ қайтаргaн нaрсалaрдaн) сaқлaш, қoрин ва ундаги (озуқа, фарж сингари) бaрчa aъзoни (ҳаромдaн) тийиш ҳамда ўлимни ва ундaн кeйинги чириш (aзoб-уқубaт)ни эслашдир. Кимки буларга амал қилсa, Aллoҳдaн ҳaқиқий ҳaё қилибди”, дедилар (Имом Байҳақий ривояти).

Кўзини номаҳрамларга қарашдан, қулоғини ҳаром гап-сўзларни эшитишдан, тилини ғийбат, ёлғон, бўҳтон каби гуноҳлардан ва ман қилинган нарсаларни истеъмол қилишдан ҳамда бошқа аъзоларини ҳаромдан тийган, ўлимни эслаб, ундан кейинги машаққатларни унутмаган кишигина, гуноҳга қўл урмайди ва ҳар бир амалини охирати учун қилади. Ҳатто тафаккурини ҳам дунё вa oxирaтга мaнфaaтли амалларга сарфлайди. Зеро, Аллоҳдан чинакам ҳаё қилмаган одам бошқалардан асло уялмайди. Бошқа ҳадиси шарифда таъкидланишича, Аллоҳдан чинакам ҳаё қилиш, обрўли одамлардан уялгандан кўра кучлироқ бўлиши керак.

Улaмoлaр таъкидлашича, ҳaқиқий ҳaё эҳсoнга ўхшайди. Эҳсoн нимa ўзи? Саҳобалар Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)дан бу борада сўрашганида, у зот:

الإِحْسَانُ أَنْ تَعْبُدَ اللَّهَ كَأَنَّكَ تَرَاهُ ، فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ

“Эҳсон – Aллoҳ тaoлoни кўриб тургaнингдeк ибoдaт қилишингдир. Агар У Зотни кўролмасанг, У Зот сени кўриб турибди (деган эътиқодда бўлишингдир)”, дедилар. Бу олий даражага эришиш учун ҳақиқий ҳаёни ўзимизда шакллантиришимиз ва бутун вужудимиз билан Aллoҳга юзланишимиз кeрaк. Афсуски, кўпчилигимиз бундaн мaҳруммиз, ғaфлaтдaмиз. Имон шўъбасининг асосларигa имкон қадар эътибoр бeрaмизу, унинг мeвaлари ҳисобланмиш ҳaёгa бeпарвомиз.

Ҳақиқий ҳаёга фарз, вожиб, суннат ибодатларни имқон қадар мукаммал бажариш ва тоқатга яраша нафл ибодатлар, суннат ҳамда нафл рўзалар тутиш орқали эришилади. Бу фазилатга етишмоқчи киши ўзини тарбиялаб, ҳою-ҳавасга учмасдан ҳаётнинг машаққатларига сабр қилсагина мақсадга эришади, иншааллоҳ. Зеро, эндигина намоз ўқиётган киши билан йиллар давомида ибодат қилаётган одам орасида Ер билан осмонча фарқ бор. Эътибор берсак, биринчи ўқиган намозимиз билан ҳoзирги қилаётган ибодатларимизни таққосласак, ўртада тафовут жуда катта. Беихтиёр хаёлимиздан: “Ўшa дaмлар нaмoз ўқидим, рўзa тутдим, дeб юргaн экaнман-дa”, деган ўй ўтади. Бу дегани, Аллоҳга шукрки, ҳақиқий ҳаё сари интилаётганимиздан даракдир.

Хуллас, ҳаё деганда, “уялиш, тортиниш” деб тушунмаслик керак. Шунингдек, фақат авратларни ёпиб юриш ҳам эмас, балки шу билан бирга ҳар бир ҳолатда камида Аллоҳ таолонинг кўриб турганини ҳис қилиб яшаш, гуноҳлардан узоқда бўлиш билан намоён бўлади. Шу руҳда тарбияланган инсон бировга, гарчи у билмаса-да, кўрмаса-да, хиёнат этмайди, обрўсини тўкмайди, зулм қилмайди, ҳақини топтамайди. Ичи билан таши бир бўлади. Биров бор пайда бошқача, йўғида эса бошқача муомала қилмайди ва ҳоказо.

Ор-номусли киши жамоат жойларида ҳам, ёлғиз қолганда ҳам ўзини бир хил тутади, ўзгармайди. Одамлар кўз ўнгида қилмаган гуноҳни Парвардигоридан қўрққани учун танҳолигида ҳам содир этмайди. Шундай сифатга эга одамдa сaлoбaт пайдо бўлади. Виқорли инсoнни кўргaн одам ўз-ўзидaн уялaди. Ҳатто, гуноҳ қилишга муккасидан кетган киши ҳам унинг олдида маъсиятдан тўхтайди. Ҳаёсизларда эса, бу фазилат йўқ. Ҳатто ёши улуғ бўлсa ҳaм, oлдидa ёши кичиклaр тап тортмасдан фаҳш сўзлaрни гапиришади, одобсизлик қилишади. Аксинча, ёши катта шарм-ҳаёсиз кишилар имoн-эътиқoдли, уятчан oдaм ёнигa кeлгандa, гарчи ўзидан кичик бўлса-да, унинг олдида одоб сақлaйди.

Шундай экан, ҳаёга эътиборсиз бўлмайлик ва ундан ғaфлaтдa ҳам қолмайлик. Шунда икки дунё саодатига эришамиз, иншоаллоҳ. Аллоҳ таоло барчамизни имонда, Исломда собитқадам қилсин, ва ҳақиқий ҳаё билан зийнатласин, ҳеч қачон улардан айирмасин. Омин!

ЎМИ матбуот хизмати

Published in Мақолалар

السبت, 01 آب/أغسطس 2020 00:00

Қурбонлик – қалбдаги тақвонинг нишонаси (Аудио)

ЎМИ матбуот хизмати

Published in Аудио

السبت, 01 آب/أغسطس 2020 00:00

Пайғамбар алайҳиссаломнинг саховатлари

Олийжаноблик, саховат, сахийлик деганда фойдаси ва манфаати кўп ишларни қилиш ёки яхшилик ва эзгулик йўлида мол-мулкни инфоқ-эҳсон қилиш тушунилади.

Пайғамбар алайҳиссалом қўли очиқ ва саховатли киши бўлиб, ул зотнинг ўзлари умматларини ҳам сахийликка қизиқтириб, шижоатлантирган ҳолда шундай дердилар: “Сахий киши Аллоҳга яқин, инсонларга яқин, жаннатга яқин бўлади. Бахил киши Аллоҳдан узоқ, инсонлардан узоқ, жаннатдан узоқ, жаҳаннамга яқин бўлади”. (Имом Термизий Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган).

Яна бир ҳадиси шарифда шундай дейилган: “Ҳар доим бандалар тонг орттирадиган бўлсалар, икки фаришта Ер юзига тушиб, бири: “Аллоҳим, инфоқ қилувчи кишига ўрнини тўлдиргин”, деса, бошқаси: “Аллоҳим, бахил кишига талофот етказгин”, дейди”. (Имом Муслим ривояти).

Яна у зот: “Қизғанчиликдан сақланинг. Чунки у сизлардан аввалгиларни ҳалок қилган”, деганлар.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саховатлари – мақталиш ёки бирор маломатдан қочиш учун бўлмаган. Ёки фахр-ифтихор ва маддоҳлар мақташини ният этмаганлар. Балки Расулуллоҳнинг саховатлари динни ҳимоя қилиш, ҳидоят йўлига чорлашни қўллаб-қувватлаш ва Аллоҳнинг йўлидан тўсадиганларга қарши чиқишга қаратилган.

Шунингдек, Пайғамбаримиз мол-дунёни сақлашни асло ёқтирмаганлар. Қўлларига тушган ғанимат ва ўлжаларни камбағал ва муҳтож мўмин-мусулмонларга инфоқ қилганлар.

Пайғамбар алайҳиссалом етимлар бошини силаб беваларнинг моддий таъминотига ғамхўрлик қилганлар. Ўз хожайини билан пул бериш эвазига озод бўлишга келишиб олган қулларни озод қилардилар. Ислом динига мойил бўлган қалбларни улфат қилиш учун мол-дунёни аямаганлар. Бу каби тадбирлар у зотнинг ҳаётлари давомида кўп кузатилган.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзгалари ва оилаларидан кўра бошқаларга кўпроқ саховат кўрсатганлар. Бирон нарсага ўзлари энг ҳожатманд бўлишларига қарамай, бошқаларга берганлар. Ўзлари муҳтож бўлиб турганда ҳам буни ўйлаб ўтирмай, дарҳол ҳадя қилиб юборганлар.

Пайғамбар алайҳиссалом Аллоҳ йўлида имкони борича кўпроқ инфоқ қилсалар ҳам, буни оз санардилар. Кўп нарсаларни ҳадя қилиб юборсалар ҳам кўп бердим, деб ҳисобламасдилар. Ислом йўлида у зотдан бирор нарса сўралса, ҳеч қачон рад жавобини олинмаган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламда саховат шу даражага етгандики, бирор нарса сўраб келган одамни қуруқ қайтариш ёки “Ўзимизда ҳам йўқ” деб узр айтишдан ҳаё қилар эдилар. Бир киши ёрдам сўраб олдиларига келганда Пайғамбар алайҳиссалом: “Ҳозир менда ҳеч нарса йўқ, бироқ менинг номимдан нарса сотиб ол. Қўлимизга бирор нарса тушса, ўзим бериб қўяман”, дедилар. Шунда Умар розияллоҳу анҳу: “Эй, Аллоҳнинг Расули, унга ҳадя қилдингиз. Ахир Аллоҳ таоло ўзингиз қодир бўлмаган ишга сизни буюрмаган-ку!”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бу сўз ёқмади. Сўнг ансорлардан бир киши келиб: “Эй, Аллоҳнинг Расули, инфоқ қилаверинг, Арш эгаси бўлган Зот озайтириб қўяди, деб ўйламанг”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам табассум қилдилар. Ансорий кишининг сўзидан юзларида хурсандчилик аломати пайдо бўлиб: “Мана шунга буюрилганман”, дедилар. (Термизий ривояти).

Анас розияллоҳу анҳудан шундай ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан нима сўралса, уни берардилар. Сафвон ибн Умайя ҳали мусулмон бўлишидан олдин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурига келганида, унга икки тоғ орасидаги бир сурув қўйларни ҳадя қилдилар. У қавми олдига бориб: “Эй қавмим, исломга киринглар. Чунки Муҳаммад фақирликдан қўрқмайдиган кишининг ҳадясини берди”, деди”. Бошқа бир ривоятда: “Фақирликдан қўрқмас экан”, деб келган.

Ҳунайн куни ҳам озод қилинган кишиларнинг қалбларини исломга мойил қилиш учун кўп ҳадялар улашдилар. Ўшанда туяларни юзталаб тарқатдилар. Бундай ҳадяни олганлар орасида Молик ибн Авф розияллоҳу анҳу ҳам бор эди. Сўнгра Молик ибн Авф бу ишларини деб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни мадҳ этиб, қасида ҳам битган. (Имом Муслим ривояти).

Саид ибн Мусайяб Сафвон ибн Умайядан ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга жуда кўп ҳадя берганлар. У киши мен учун мусулмон бўлишимдан олдин инсонларнинг энг ёмони бўлсалар, ҳадя берганларидан сўнг инсонларнинг энг суюклисига айланганлар”. (Термизий ривояти).

Воқидийнинг “Мағозий” китобида келтирилишича, Сафвон Ҳунайн куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан ўлжаларни бирга кўриб юришиб, туялар ва ўлжага тўла дара олдидан ўтишди. Бу ўлжалар Сафвонга ёқиб, уларга бошқача қарай бошлади. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй Абу Ваҳб, булар сенга ёқдими?” дедилар. Сафвон: “Ҳа”, деб жавоб берди. У зот: “Барчаси сенга бўлсин”, дедилар. Сафвон ниҳоятда қувониб: “Гувоҳлик бераманки, сиз Аллоҳнинг Расулисиз. Бундай ҳадяни фақатгина пайғамбар хушнуд бўлиб бера олади”.

Имом Термизийнинг ривоятида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга тўқсон минг дирҳам олиб келинди ва бўйра устига қўйилди. У зот уни тақсимлашга тушдилар. Ҳаммасини тақсимлаб бўлгунларича ким сўраб келса, уни қуруқ қайтармадилар.

Абу Саид розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Ансорийлардан бир қанчаси Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан бир нарса сўраб келишганда сўраган нарсаларини бердилар. Сўнг яна сўрадилар, уни ҳам бердилар. Сўнг яна сўрадилар, уни ҳам бердилар. Охири олдиларида ҳеч нарса қолмаганда: “Ҳузуримдаги ҳадя-ўлжалардан бирортасини сизлардан яшириб ғамлаб олмайман. Ким иффатни истаса, Аллоҳ уни иффатли қилиб қўяди. Ким ўзини тийса, Аллоҳ уни бой қилиб қўяди. Ким сабрли бўлишга ҳаракат қилса, Аллоҳ унга сабр бериб қўяди. Зеро, кишига сабридан кўра хайрли ва кенгроқ нарса берилган эмас”. (Олти саҳиҳ тўплам соҳиблари ривоят қилишган).

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам садақа беришга бирор кишини вакил қилмасдилар. Ўзлари сўровчининг қўлига топширардилар”. (Ибн Можа ривояти.)

Ибн Саъд Айёш ибн Абу Рабиъанинг мавлоси Зиёддан ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам икки нарсага ҳеч кимни вакил қилмасдилар. Кечаси турган пайтлари таҳорат сувини ўзлари тайёрлардилар ва бирор нарса сўраб келган кишига ўзлари берардилар”.

“Сунани Абу Довуд” ва “Сунани Байҳақий” китобида шундай ривоят қилинади: Абдуллоҳ Ҳавзанийдан ривоят қилинади: “Мен Билол розияллоҳу анҳу билан кўришиб қолдим ва: “Эй Билол, менга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг нафақалари қандай бўлганини айтиб беринг”, дедим. У киши: “Пайғамбар алайҳиссаломга тааллуқли бирор иш бўлса, ўзим ўша ишни қилардим, яъни молларига мен қарар эдим. Аллоҳ таоло у кишини пайғамбар қилиб юборганидан то вафотларига қадар шундай қилдим. Агар у зотнинг ҳузурларига бирор киши мусулмон бўлиб келса, уни кийимсиз ҳолда кўрсалар, менга қарзга кийим сотиб олиб унга беришни ва овқатлантиришни буюрардилар”, дедилар.

Имом Бухорий ва Имом Муслим “Саҳиҳ” китобларида Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам энг саховатли киши эдилар. Рамазонда Жаброил алайҳиссалом у кишининг ҳузурларига келадиган пайтлари янада сахий бўлиб кетардилар. У зот инсонларга эсувчи шамолдан ҳам тезроқ сахийлик қилишга шошардилар”.

БАРАТОВ Ғиёсиддин

Published in Мақолалар

الجمعة, 31 تموز/يوليو 2020 00:00

Аллоҳ лаънатлаган тўрт тоифа кишилар

Дин ва ҳадис илмлари инсонни ҳамиша маънавий камолотга етаклайди. Ундан олинадиган фойдалар беқиёсдир. «Имом Бухорий ҳадислари» рукнида тақдим этилаётган навбатдаги ҳадислардан баҳраманд бўлинг!

Абу Туфайлдан[1] ривоят қилинади: “Али (р.а.)дан «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам оммавий инсонларга бермаган нарсалардан бирор нарсани сизларга хослаб берганларми?» – деб сўралди. Али розияллоҳу анҳу: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларга айтмаган нарсаларни бизга хослаб айтиб берган эмаслар. Аммо, фақат қиличимни қинидаги мана бу нарса бор”, деди. Кейин бир саҳифани чиқарди. Қарасак унда “Аллоҳдан бошқага атаб жонлиқ сўйган кишини Аллоҳ лаънатлайди. Ер (чегарасини кўрсатувчи) белгисини ўғирлаган кишини Аллоҳ лаънатлайди. Ота-онасини лаънатлаган кишини Аллоҳ лаънатлайди. Муҳдис (бидъатчи)га жой берган кишини Аллоҳ лаънатлайди”, деб ёзилган экан”.[2]

Ҳадиснинг умумий маъноси:

Али розияллоҳу анҳу – Али ибн Абу Толиб ал-Қурайший, милодий 600 санада Маккада таваллуд топган. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам нинг амакиваччалари, Абу Толибнинг ўғли. Ёш болалардан энг биринчи бўлиб (етти ёшида) Ислом динини қабул қилган. Баъзи манбаларда у кишининг исмлари келтирилганда «Каррамаллоҳу важҳаҳу – Аллоҳ таоло унинг юзини мукаррам қилган» деган ибора ишлатилади. Бунинг сабаби, Али розияллоҳу анҳу ҳеч қачон бут-санамларга ибодат қилиш учун юзланмаган. Мусулмонларнинг тўртинчи халифаси (656-661), 661 милодий йилда Куфада вафот этган.

Пайғамбаримиз Муҳаммад саллоллоҳу алайҳи ва саллам вафотларидан кейин саҳобалар Али (р.а.)дан «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларга омматан бермаган нарсалардан бирор нарсани сизларга хослаб берганларми?» – деб сўрашди.

Яъни, Али розияллоҳу анҳудан саҳобалар: Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам ислом динида шаръий ҳукмларга оид одамларга айтмаган бирор нарсанинг ҳукмини, аҳли байтдан бўлганингиз сабабли, бошқалардан беркитиб сизларга айтганларми? деб сўрашди.

Али (р.а.): “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларга айтмаган нарсаларни (улардан яшириб) бизга хослаб айтиб берган эмаслар. Аммо (менда) фақат қиличимни қинидаги мана бу нарса (мактуб) бор”, – деган жавоблари билан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шариати исломни ва ундаги ҳукмларни бир саҳобадан яшириб, бошқасига хосламаганлигини маълум қилдилар.

Ҳазрати Али сўзларини тугатиб, “Кейин бир саҳифани чиқарди. Қарасак унда:

“Аллоҳдан бошқага атаб жонлиқ сўйган кишини Аллоҳ лаънатлайди”;

Аллоҳ таолодан бошқаларга – жинларга, руҳларга, фаришталарга, пирларга, бут ва санамларга, алоҳида жойларга ва ҳоказоларга атаб, оқ, сариқ, қора рангларга ажратиб жонлиқ сўйиш муқаддас динимизда ширк амаллардан бири саналади. Сўйилган жонлиқнинг гўшти эса, гарчи у аслан ҳалол бўлсада, Аллоҳ таолодан бошқага атаб сўйилгани учун ҳаромга айланади ҳамда бу каби амалларни қилувчиси Аллоҳ таолонинг лаънатига қолади. Аммо, Аллоҳ таолодан савоб умидида ўтганларнинг руҳига савобини бағишлаб Аллоҳ учун жонлиқ қурбонлик қилиб, уни эҳсон қилиш – шариатда рухсат этилган савобли амаллардандир.

“Ер (чегарасини кўрсатувчи) белгисини ўғирлаган кишини Аллоҳ лаънатлайди”;

Ҳар бир инсон ва ҳар бир жамият маълум бир чегаралар ва қонун-қоидаларга асосланиб умргузаронлик қилади. Ана шу қонун-қоидалардан бири ер масаласидир. Ўзаро келишув асосида тақсимланган ерга чегара (белги, девор, сим, қозиқ кабилар) ўрнатилади. Мана шу нарса кишининг ўз қўшниси билан, давлатларни эса қўшни давлатлар билан тинчлик ва осойишталигини таъминлайди. Агар, мана шу вазифани бажарувчи тўсиқ – чегара йўқолса, икки қўшни давлатлар ёки қўшни кишилар ўртасида бир-бирлари билан келишмаслик ва ўзаро адоват пайдо бўлади. Бу чегарани бузган киши ана шундай жанжаллар ва улкан фитналарга сабаб бўлади. Шу сабабли бундай кишиларни Аллоҳ таоло лаънатлайди. Юқоридаги таърифдан Ер (чегарасини кўрсатувчи) белгисини ўғирлашнинг умумий ва шахсий ҳолатдаги зарарлари мавжудлиги маълум бўлади.

Ер чегарасини ўзгартириш умумликдан хосликка олиб қаралса, ҳар бир шахс Ер чегарасини ўз манфаати учун ўзгартириши билан икки ҳақдан бирига тажовуз қилган бўлади. Шулардан бири қўшни томонга ўз ерининг чегарасини ўзгартириб ер майдонини кенгайтириш бўлиб, бу энг оғир гуноҳ ишлардан бири саналади ва бу қўшнининг ҳаққига тажовуздир. Қўшнининг ҳақларидан; ўртадаги ер майдонини ажратиб турувчи ўртадаги чегарага тегинмаслик, иморат қурар бўлса қўшни билан маслаҳатлашиш; агар қўшнининг йўли унинг ер майдони ёнидан ўтган бўлса унинг йўлига ва уйи яқинига ахлат ташламаслик, йўлини қисқартирмаслик, йўлини бекитиб қўймаслик; агар ўз уйида ити бўлса қўшнилар ўтган-қайтганда уларнинг йўлига итини чиқармаслик, қўшнининг уйи томон итини ҳуришига йўл қўймаслик, итини ва бошқа уй ҳайвонларини қўшнининг ерига ўтишига йўл қўймаслик; ариғига тегинмаслик ва ариғига нарса ташламаслик; дарахт ва иморатларини қўшнига халақит бермаслигини таъминлаш; қўшни бирор жойга кетган бўлса унинг уйини қўриқлаш, таом пиширса (ҳиди қўшнига етиб борса) ундан қўшнига ҳам чиқариш; қўшнининг айбини бекитиш ва ҳоказолар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам қўшнининг ҳаққи ҳақида: «Дўстим Жаброил (алайҳи-с-салом) менга қўшнига яхшилик қилишни шунчалик кўп васият қилдиларки, ҳатто у қўшнимни тез кунларда менга меросхўр қилади», деб ўйлаб қолдим,”– дедилар.

Бугунги кунда қўшнилар ўртасида содир бўлаётган турли келишмовчилик ва эътирозлар, кўнгилхиралик ва дилозорликларнинг келиб чиқишини энг асосий омилларидан бири қўшнилар бир-бирларини ҳаққини билмаслиги, бирини бошқасини ҳаққига билиб-билмай тажовуз қилиши сабаб бўлмоқда. Қиёматда ерига тажовуз қилинган бу ҳақдор қўшни ундан ўз ҳаққини талаб қилса, тажовузкорнинг савобидан олиниб ўша мазлум қўшнига берилади. Энг оғири бошқа ҳадисларда айтилганидек, «Ўзига тегишли бўлмаган ерни ўзиники қилиб олган киши Қиёматда етти қават дўзахнинг энг тубига улоқтирилади». Бундан ҳам оғири мазкур ҳадисга биноан бу инсон малъунлар, яъни Аллоҳ таоло лаънатлаган тоифадаги кишилар қаторида туради.

Агар ер майдонини ўзгартириш йўл, кўча томонга бўлса-чи? Яъни, ўзига қарашли ерни кенгайтириш ҳисобига йўлни торайтириш бўлса? Юқорида бир қўшнининг ҳақлари ва унга тажовуз қилишнинг оғир ва аянчли оқибатлари ҳақида сўз юритдик. Агар мазкур ўринда йўл кўпнинг ҳаққи эканлигига эътиборимизни қаратадиган бўлсак, йўлга тажовуз қилиб уни қисқаришига сабаб бўлган кишининг шариатдаги ҳукми ҳақида сўзлашнинг ўзи оғир. Чунки, йўл одамзодни ҳам, ҳайвонотни ҳам ҳаққи ҳисобланади. Диндош биродарим! Энди, ўзингиз ўйлаб кўринг! Бир қарич ер шунча уқубатга арзийдими? Агар ким билиб-билмай бу ишни қилиб қўйган бўлса, у дарҳол тавба қилиб зўрлик ёки алдов билан олган ўша ерни ҳақдорига қайтарсин ёки юқорида айтилганларни бошига келишини кутсин!

«Ота-онасини лаънатлаган кишини Аллоҳ лаънатлайди»;

Фарзанд ота-онага муомала қилишда, гарчи улар хатокор бўлсалар ҳам эҳтиёт бўлиши, уларнинг қалбига озор берувчи сўзлардан батамом йироқ бўлиши лозим. Шунингдек, жамиятда ҳам доим ота-онасига олқиш ва раҳматлар келтирадиган амалларни қилиши керак. Ота-онани лаънатлаш, сўкиш билан ва уларнинг номига ёмон сўзларни олиш билан киши ўзини ўзи Аллоҳ таолонинг лаънатига лойиқ қилади. Аллоҳнинг лаънатига дучор бўлиш эса, раҳматидан маҳрум қилинишдир. Бундай инсон на дунёда ва на охиратда саодат топмас.

Муҳдисга жой берган кишини Аллоҳ лаънатлайди”, деб ёзилган экан”.

Муҳдис – Ислом дини аҳкомларига ўзгартириш киритувчи, динга янгилик киритувчи, бидъатчи. Ундай кимсалар Қуръон ва суннатда кўрсатилган йўл қолиб, ўз фикрлари асосида пайдо бўлган турли маросим ва ғояларни дин аҳкомларига боғлаб тарғибот қиладилар. Муқаддас динимиз учун энг хавфли душманлар ҳам айнан ўшалардир. Чунки, ундай кимсалар ўз мақсадларига динни ниқоб қилиб олишади. Али розияллоҳу анҳунинг Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи ва салламдан ёзиб олган ҳадис матнининг охирида динда янгилик яратувчи-бидъатчи, фитначи кишиларга паноҳ ёки бошпана берган киши Аллоҳ таолонинг лаънатида эканлиги маълум қилинмоқда. Муҳдис – бидъатчи кишига жой берганнинг ҳоли шу бўлса, динда турли хил янгиликларни пайдо қилувчи бидъатчи кишининг ҳоли тасаввур қилиб бўлмас ҳолатдир. Чунки, дин оламлар яратувчиси бўлган зот Аллоҳ таолонинг чиқарган қонунлари, ҳукмлари мажмуасидир. Турли бидъат ва хурофотларни динга олиб кирувчи киши эса мана шу қонунларни чиқарган энг олий Ҳакам билан ҳукм талашиб ўзининг ноқис ақли билан У зотнинг ҳукмларига ўзгартириш киритишга уринган бўлади.

Ҳадисдан олинадиган фойдалар:

Аллоҳ таолодан бошқага атаб жонлиқ сўйишнинг мумкин эмаслиги.

Қўшнилар ва давлатлар ўртасидаги чегарага тегиниш оғир гуноҳ эканлиги.

Ота-онани ножоиз, яъни улар эшитса хурсанд бўлмайдиган сўзлар билан тилга олишнинг оғир гуноҳ эканлиги.

Бидъатчи ва фитначи кишиларга жой бериш, уларни уйга киритиш, улар билан суҳбатлашиш мумкин эмаслиги.

Бу тўрт амални қилувчилар Аллоҳ таолонинг лаънатида эканлиги.

Ундай кимсалардан узоқ бўлиш.

Шариат борасида етарли илм бўлмаса диний аҳкомлардан сўзламаслик.

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази

Published in Мақолалар