Бизнинг Мовароуннаҳр мусулмонлари ислом дини кириб келган вақтдан бошлаб Имоми Аъзам (ҳанафий) раҳматуллоҳи алайҳ мазҳаби кўрсатмаларига риоя қилиб келганлар. Ўтган уламоларимизнинг деярли ҳаммаси ҳам шу мазҳаб асосида асарлар ёзиб қолдирганлар. Халқимиз ҳам шу мазҳаб асосида диний ибодатларни ва миллий қадрятларни амалга ошириб келган.

Аммо ақидапараст оқим тарафдорлари диёримиз мусулмонларининг ҳанафий мазҳабига риоя этишларини инобатга олмай, ўзлари турли манбалардан ўқиган ёки эшитган бошқа мазҳабларга оид ёки динимиз таълимотларига зид фикрларни оммага тарқатиб, мўмин-мусулмонлар орасида иккиланишларни келтириб чиқаришмоқда. Ҳатто, бу борада бошқалар билан баҳс-мунозараларга ҳам киришадилар. Аллоҳ таоло бундай дейди:  “(Эй инсон!) Ўзинг (аниқ) билмаган нарсаларга эргашма! Чунки қулоқ, кўз, дил – буларнинг барчаси тўғрисида (ҳар бир инсон) масъул бўлур (жавоб берур)”, (Исро сураси, 36-оят).

Мустақиллик йилларида динимизга берилган имкониятларни, афсуски, суистеъмол қилган баъзи ёт тоифа ва ихтилофчи фирқалар кишилар ўртасида турли ихтилофларнинг авж олишига сабаб бўлдилар. Буни биринчи бўлиб, ўзини “соф ислом таълимоти ҳимоячиси” сифатида таърифлаган оқимлар бошлаб берди. Бу оқимлар ўзининг илк фаолиятини ҳанафий мазҳаби кўрсатмаларига қарши курашишдан бошлади. Улар ҳаёт моҳиятини ҳали англаб етмаган, ғўр ёшларни ўз таъсирига торта бошладилар. Чунки умри давомида маълум мазҳабда ибодат қилиб келган, кўп йиллик ҳаёт тажрибасига эга бўлган кексаларни йўлдан оздириш улар учун маҳол эди. Бу оқим динга эътиқод қилишда ҳеч қандай мазҳабга ёки имомга эргашишни шарт қилмайди. Қуръон ва ҳадисдан ҳар ким ўзи мустақил фатво олиб эътиқод ва ибодат қилиши лозим, деган даъвони илгари сурди. Шунингдек, асосий ҳужумни масжид имомларини танқид ва айблаб, соддадил ва ғўр мусулмонларни ўз ортларидан осон эргаштирди. Лекин улар ўзлари қилаётган даъволарига зид равишда, ”раҳнамо”ларининг фикри ва фатвосига қараб иш тутардилар. Биринчи ихтилоф намоз ибодатини адо қилиш борасида юзага келди.

Оқим тарафдорлари ҳанафий мазҳабида қабул қилинмаган: намозда “Фотиҳа” сурасидан сўнг “омин”ни баланд овоз билан айтиш, “рафъул-ядайн”, яъни рукудан олдин ва кейин икки қўлини кўтариш каби амалларни намозхонлар орасида ёйишга уриндилар. Натижада маҳаллий мусулмонлар орасида тамойиллар жиҳатдан ихтилоф юзага келди. Бу нарса соғлом эътиқодли мўмин-мусулмонларнинг қалбини ларзага солди. Улар ўз мазҳабларини ҳимоя қилишга киришдилар. Аммо баъзи “аҳли илм”ларнинг масжидда ҳар ким хоҳлаганича намоз ўқиши мумкин, кексаларнинг ёшлар билан иши бўлмасин, асосийси, қанақа йўл билан бўлса ҳам намоз ўқияпти-ку, дея ихтилофларга лоқайд муносабатда бўлишлари оқим тарафдорлари тегирмонига сув қуйди. Улар янги-янги зиддиятларни авж олдиравердилар, намозда оёқни кериб туриш, суннат намозини ўқимаслик, фарз намозидан кейин бошқалар суннатни ўқиётган пайтларида ўтириб олиб, тасбеҳ айтиш ва ҳоказо янгиликларни бирин-кетин киритавердилар.

Мусулмонлар “Аҳли Сунна вал-Жамоа” сифатида бирор-бир мазҳабга эргашишлари лозим. Аммо ихтилоф юқорида зикр қилинган “аҳли илм”лар ўйлаганидек, фақат намоз масаласида бўлиб қолмади, балки у мафкуравий зиддиятга айланиб кетди. Оқим тарафдорлари ҳанафий мазҳабига зид тарзда, ўзгаларни кофирга чиқариш, Аллоҳга ширк келтиришда асоссиз айблаш каби бузуқ ақидаларни тарқата бошладилар.

Хўш, оқим аъзоларининг бундан мақсадлари нима эди? Нима учун кофирликда айблаш улар учун керак бўлиб қолди? Шу ўринда дунёдаги қўпорувчи оқимлар учун хос бўлган ва бир-бирига боғлиқ икки иллат тўғрисида тўхталиш ўринли:

1. Кофирликда айблаш.
2. Кофирларга қарши кураш – уруш эълон қилиш.

Бундай иллатлар барча бузғунчи оқимларда учрайди. Зеро, бузғунчилар ўз тарафдорларини ғоявий жиҳатдан бошқалардан ажратиб олиш мақсадида ўзига эргашмаганларни кофир деб айблайдилар. Ваҳоланки, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзларининг муборак ҳадисларида одамларни “кофир” деб ҳақоратлашдан қайтариб шундай деганлар:  “Бирор киши ўз биродарига: “Эй кофир! деса, бу сўз иккаласидан бирига тегишли бўлади”, дедилар, (Имом Бухорий ва Муслим ривояти). (яъни, агар кофирликда айбловга ҳақ бўлса, айбланувчи кофирлигича қолади, башарти ҳақ бўлмаса, у ҳолда ўзи кофир бўлади).

Бузғунчи оқимлар инсонлар орасида фитна қўзғаш, парокандаликни юзага келтириш ҳамда шу орқали ўзларининг ғаразли мақсадларига эришиш учун турли хил услуб ва воситалардан фойдаланмоқда. Шулардан бири, маълум бир давлатни “куфр диёри” деб атаб, у ердан  “ҳижрат” қилиш лозим, шунингдек, бундай “куфр диёрлари”га қарши уруш олиб бориш керак, деган ғоядир.

Бузғунчи оқимларнинг мақсадлари ўз юртида тинч ва осуда яшаб турган дили пок одамларнинг кўнглига ғулғула солиб, “сизлар нотўғри йўлдасизлар” деб, уларни ўз юртидан кетиб, жангариларга қўшилишлари учун ўйлаб топилган ёлғон йўл саналади. Чунки террорист оқимлар ўз армиясини аскарлар билан тўлдириш учун ёшлар керак, улар инсоний заҳираларини тўлдиришлари даркор. Бинобарин, мазкур бузғунчи ташкилот аъзолари ҳижратни ўз қора мақсадларига мос равишда талқин қилиб, масжидларда жамоат билан беш маҳал намоз адо этилиб турган, мусулмонлар Ислом арконларига эмин-эркин амал қилиб келаётган мамлакатларни ҳам “дорул ҳарб” (уруш диёри) ёки “дорул куфр” (куфр диёри)га чиқармоқдалар.

Аллоҳ таоло турли бузғунчи ташкилот ва фирқалардан, адашган оқим ва залолат йўлларидан барчамизни ҳифзу ҳимоясида сақласин. Яратганнинг Ўзи келажагимиз, орзу умидимиз бўлмиш ёшларимизни турли ёт ғоя ва фикрлардан узоқда қилиб, илму маърифат, одобу ахлоқ фазилатлари билан зийнатласин.

Аминжон ИСМОИЛОВ,
Сирдарё тумани бош имом-хатиби.

Ҳозирги кунда ҳам халқимиз орасида бундай ирим-сиримлар учраб туради. Масалан, сафар ойида сафар қилинмайди, шанба куни касал кўрилмайди каби гаплар шулар жумласидан.

Аслида, ой ва кунларнинг ҳаммаси бир хилдир. Уларда турли фазилатлар бор, аммо ҳеч бирида ёмонлик йўқ. Сафар ойи ҳам фазилатли ойлардан бўлиб, унда ёмонлик ҳам, шумланиш ҳам асло йўқ.

Ҳижрий-қамарий 1443 йилнинг иккинчи ойи арабча Софар, халқимиз тилида сафар ойи деб аталади. У 29 кундан иборат бўлиб, милодий 2021 йилнинг 9 сентябридан 7 октябргача давом этади.

Айрим кишиларнинг: “Сафар ойида сафарга чиқиб бўлмайди” деганини эшитиб қоламиз. Хўш, аслида ҳам шундайми?

Сафар ойи йилнинг бошқа ойлари билан бир хил. Бу ойда ҳам сафар қилиш, турли маросимларни ўтказиш мумкин. Сафар ойи номи сафар қилиш маъносини англатмайди. Чунки сафар қилиш “син” ҳарфи билан, “Софар” сўзи эса “сод” ҳарфи билан бошланади.

Ўзбек тили изоҳли луғатида: “Сафар – саёҳат, сайр; бирор жойга бориш”, деган маъноларни англатади. Ой номи бўлган “сафар” атамаси эса “сод” ҳарфи билан бошланади. Бу ўринда ойнинг Сафар деб аталиши “сариқ” ранг маъносида келади. Ушбу ой аталиш тарихида Сафар ойи номи куз фаслида ҳаммаёқ сап-сариқ бўлган пайтга тўғри келгани учун “сариқ”, яъни “софар” деган ном берилади. Шу сабаб Сафар ойида сафар қилинмайди, дейиш нотўғри. Бу Сафар ойидан шумланишга киради.

Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Касаллик юқиши йўқ, бойқуш йўқ, навъ йўқ ва сафар йўқ”, дедилар” (Имом Муслим ва Абу Довуд ривояти).

Уламоларнинг фикрича, ҳадисдаги “сафар йўқ” дейилиши жоҳилият давридаги сафар ойидан шумланишни рад этади.

Одамлар орасида энг ёмон одатлардан бири ирим-сиримларга берилиш, бирор нарсадан шумланишдир. Жоҳилият даврида одамлар иш бошламоқчи бўлса, бир нарсанинг бетига “бўлади”, иккинчисига “бўлмайди”, деб ёзиб, уларни осмонга отарди. Ўша нарсанинг ерга “бўлади” деган бети тушса, у ишни қилар, мабодо “бўлмайди” деган бети билан тушса, уни бажармас эди.

Халқ орасида айрим коҳин, кўримчилар китоб айлантириб, фол очиб, баъзи ой ва кунлардан шумланар эди. Айримлар сешанба куни супра ёзиб, уннинг устига чироқ ёқиб, “Биби сешанба” ё “Мушкул кушод” каби бидъат ишларни қилиб, ўзларини ирим-сиримларга кўмиб ташлашарди.

“Биби сешанба” ёки “Мушкул кушод” билан бирор инсоннинг иши ҳеч қачон юришиб кетмайди. Аксинча, бу бидъат маросимлар билан инсоннинг бахт ёки иш йўллари беркилади. Бу ишлар хурофот ишлар бўлиб, одамлар маблағи ва умрининг исрофидир. Улар айрим фолчи ва коҳинларнинг чўнтагини тўлдиради, холос.

Руҳиддин АКБАРОВ,
Ўзбекистон мусулмонлари идораси Қашқадарё вилояти вакиллиги ходими

“Ислом нури” газетасининг 2020 йил 17-сонидан

Фарғона шаҳар "Муҳаммад Авлиё" масжиди имом-хатиби 

Абдуносир домла Охунов

Бухоро вилояти маданий мерос бошқармаси мутахассислари томонидан Бухоро шаҳрининг тарихий қисмида жойлашган Бухоро шаҳридаги “Абдуллахон” мадрасасини қисман жорий таъмирлаш мақсадида ушбу грант дастури учун тегишли ҳужжатлар тайёрланиб, ўрнатилган тартибда ЮНЕСКОнинг Умумжаҳон мероси марказига тақдим этилди. Бу ҳақда “Янги Ўзбекистон” нашри хабар бермоқда.

– ЮНЕСКОнинг Умумжаҳон мероси марказига тақдим этилган минглаб лойиҳалар орасидан Бухоро шаҳридаги “Абдуллахон” мадрасасини сақлаш ва реставрация қилиш лойиҳаси ғолиб деб топилди, – дейди Бухоро вилояти маданий мерос бошқармаси бошлиғи Шерзод Маҳмудов. – 30 минг АҚШ доллари миқдоридаги маблағларини ажратиш бўйича ижобий қарор қабул қилинди. Жалб этилган маблағлар ЮНЕСКОнинг Тошкентдаги ваколатхонаси билан ҳамкорликда мадрасанинг қулаб тушган қисмини қайта тиклаш харажатларини қоплаш учун сарфланади.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Ўзбекистон мусулмонлари идораси бўлим мудири, таниқли олим Муҳаммад Айюбхон домла Хомидов Тошкент туманидаги “Мирхалилҳожи ота” жоме масжидида мўмин-мусулмонларга қилган маърифий суҳбатидан.  

– Қуръони каримда: «Агар шукр қилсангиз (ва имон келтирсангиз) У сизлар учун рози бўлур» (Зумар сураси, 7-оят), деб марҳамат қилинади. Ҳақ таолонинг розилиги бизга берган неъматларига шукр қилишимизга боғлиқ, – дейди устоз Муҳаммад Айюбхон домла. – Шайх Саъдий раҳматуллоҳи алайҳ “Гулистон” китобида: “Бизга шунча неъматларни ато этган Ҳақ таоло бандаларига шукрни вожиб қилган”, деган.

Эътибор беринг: Аллоҳ таолонинг биргина нафас неъмати шукрини адо эта оламизми? Албатта, йўқ! Инсон нафақат нафас, балки юриш, фикрлаш, кўриш, эшитиш, ҳаракатланиш – ҳаммасининг шукрини адо этиши лозим. Мазкур неъматларни Раббимиз розилиги йўлида ишлатиш билан уларнинг шукри адо этилади.

Тил беҳуда сўзласа, қулоқ ҳаром нарсаларни эшитса, кўз ман этилган нарсаларни кўрса, қалбдан ёмон ўй-хаёллар аримаса, ушбу неъматлар ўз ўрнига ишлатилмаган бўлади.

Бандалар Парвардигоримиз берган неъматларга шукр қилиб, Ўзининг розилиги учун неъматдан фойдаланса, уларни кўпайтириб бераверади. Аммо инсон уларга нонкўрлик қилса, кафангадо бўлади. Ўзи асрасин!

Қуръони каримда марҳамат қилинади: «Борди-ю, ношукрчилик қилсангиз, албатта, азобим (ҳам) жуда қаттиқдир» (Иброҳим сураси, 7-оят). Демак, Аллоҳ таолонинг неъматларини эслаб, унга кўп шукр қилишимиз лозим.

Мулоҳаза қилиб кўрайлик. Кўриш, эшитиш, юриш имкониятидан маҳрум миллионлаб кишилар бор! Тўрт мучаси соғлар уларни кўриб ибрат олиши, имконияти чекланган киши эса: “Ўз ҳолати учун Ҳақ таолодан улкан ажр-мукофот умидвор бўлиши, ҳолим бундан ҳам ёмон бўлиши мумкин эди, дея шукр қилиши керак.

Ўзимиздаги неъматларнинг қадрига етиб, шукрда бардавом бўлиш билан бирга, аҳли оила, фарзанд ва биродарларга ҳам неъматлар ҳақида тез-тез эслатиб турайлик. Зеро, неъматларни эслаш ҳам шукрдир.

Ояти каримада: «Эслатинг! Зеро, эслатма мўминларга манфаат етказур» (Зориёт сураси, 55- оят), дейилган. Бошқа ояти каримада: «Раббингизнинг (Сизга ато этган барча) неъмати ҳақида эса (одамларга) сўзланг!» (Зуҳо сураси, 11-оят) деб буюрилган.

Охирги йилларда ҳар биримизнинг оиламиз, яқинларимиз ё ўзимизда динимиз билан боғлиқ ўзгариш бўлмадими? Агар бу саволга виждонан жавоб берилса, шу йилларда Аллоҳ таолонинг бизга ато этган неъматларининг саноғига ета олмаймиз. Жумладан, юртимизда юз минглаб нусхада Қуръони карим нашр этилди. Кўпчиликнинг уйида ушбу Қуръони карим тиловат қилиняпти.

Ҳозир юртимиз мўмин-мусулмонларига Қуръони каримни ўқиб-ўрганишга имконият ва шароитлар етарлича. Бундан фойдаланмаган одам гуноҳкор бўлади. Хусусан, диний таълим муассасаларида “Қуръон ва тажвид” курслари, кўплаб хусусий ўқув марказларида эса араб тилини ўргатадиган курслар бор. Инчунин, айни пайтда, Ўзбекистон мусулмонлари идорасида “Қуръони карим ва тажвидни ўргатиш” бўлими очилиб, келгусида мўмин-мусулмон халқимизга Қуръони каримни ўргатувчи яна кўплаб ўқув курслари очилади.

Бундан ташқари, юртимиздаги кўплаб интернет нашрларида Қуръон ўргатадиган саҳифалар бор. Масалан, Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг muslim.uz сайтида бир ҳафтада уч кун онлайн тарзда Қуръони каримни ўрганиш имкони бор. Ушбу сайтнинг телеграм, ютуб каналларига аъзо бўлган киши онлайн дарсларни тинглаш баробарида ўз қироатини устозга тўғрилатиб олиши ҳам мумкин. Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф ҳазратлари асос солган islom.uz сайтида эса Қуръонни ўргатадиган алоҳида саҳифа бор. Демак, бугун Қуръон ўрганишга узр қолмади ва бу Аллоҳнинг раҳмати бўлди.

Аллоҳ таолонинг фазли ва баракотини, неъматларини кўп-кўп эсласак, шукр қилишга имконимиз бўлади. Қуръони каримда марҳамат қилинади: «(Эй) Довуд оиласи! (бу неъматларнинг) шукронаси учун амал (ибодат) қилингиз! Бандаларим орасида (Аллоҳга) шукр қилувчиси оздир» (Сабаъ сураси, 13-оят).

Баҳриддин ХУШБОҚОВ 

тайёрлади. 

“Ислом нури” газетасининг 18-сонидан олинди