muslim.uz

muslim.uz

Бирор масаланинг ечимини топиш учун Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан ёки саҳобалардан ривоят қилинган далил топилмаса, тобеинларнинг тафсирларига мурожат қилиб, уларнинг сўзларини қабул қилиш мумкин ёки мумкин эмаслиги тўғрисида ислом уламоларининг қарашлари турлича. Жумладан: 

Имом Аҳмаддан икки хил фикр келтирилган. Бирида қабул қилиш, яна бирида қабул қилмасликни айтган.

Ибн Уқайл, тобеин сўзини қабул қилмаслик таклифини берган.

Шуъба ибн Ал-Ҳажжожнинг айтишича: “Тобеинларнинг сўзлари қабул қилинмайди, деганлар қуйидагича сабаб кўрсатадилар: “Тобеинлар бевосита Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан эшитмаганлар. Шунинг учун уларнинг тафсирини саҳобалар тафсири даражасига кўтариб бўлмайди. Бунинг устига тобеинлар Қуръоннинг нозил бўлиш ҳолатига, нузул вақтидаги аломатларга шоҳид бўлмаганлар. Шундай экан, улар муродни тушунишда хато қилган бўлишлари, далил бўлмайдиган нарса ва ҳолатни далил деб англашлари мумкин. Бунинг устига тобеинларнинг адолати саҳобаларнинг адолати билан тенг деб бўлмайди”. 

Бу ҳақда Абу Ҳанифа раҳматуллоҳу алайҳ бундай деган:

“Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан келган хабарларни бош ва кўзимиз устига қабул қиламиз. Саҳобалардан келган хабарларни қабул қилишда ихтиёрлимиз; хоҳласак қабул қиламиз, хоҳламасак йўқ. Аммо тобеинлардан келган хабарга келсак, улар ҳам, биз ҳам уламолармиз”.

Баъзи муфассир уламолар аксинча фикр билдирганлар:

“Тобеинларнинг сўзлари тафсирдан олинади, чунки улар аксар тафсирларини саҳобалардан олганлар. Масалан, Мужоҳид бундай дейди: “Мен Мусҳафни “Фотиҳа” сурасидан охиригача Ибн Аббос ҳузурида уч марта ўтказдим. Ҳар бир оятдан сўнг тўхтаб, унинг маъносини сўрар эдим”.

Қатода ҳам: “Қуръонда бирор оятни қолдирмасдан маъносини эшитдим”, деган. Шунинг учун баъзи муфассирлар ўз тафсирларида тобеинлар ривоятларидан ҳам фойдаланганлар.

 Шуъба ибн Ал-Ҳажжож шундай дейди:

 “Тобеинларнинг сўзлари ҳужжат бўлолмайди. Ҳақиқатда ҳам, бир тобеиннинг сўзи унга мухолиф бўлган тобеинга ҳужжат бўлолмайди, мухолифининг сўзини ҳеч ким қабул қилмайди. Шундай экан, тобеинлар бир сўзда иттифоқ бўлсалар, бошқа ҳужжат қидириб юрмасдан ўша сўз олинади. Агар тобеинлар ихтилофда бўлсалар, уларнинг сўзлари тарк қилинади ва Қуръоннинг, суннатнинг ёки умуман арабнинг луғатига, саҳобийларнинг қавлига қайтилади”.

Демак, тобеинларнинг сўзини тафсирда ҳужжат сифатида олиш жоиз эмас. Хусусан, аҳли китоблардан ривоят қилинган бўлса, ундай сўзлар тарк қилинади.

Аммо уларнинг сўзлари раъй билан ҳам эмас, аҳли китоблардан ривоят қилинган ҳам эмас, балки саҳобийлардан ривоят қилинган бўлса уни олиш мумкин. Тобеинлар иттифоқ қилган бўлсалар, уни олиш вожибдир.

Тобеинларнинг тафсири бир неча аломатлар билан ажралиб туради:

1.Тобеинлар тафсирига яҳудийлар ва насронийлардан қилинган жуда кўп ривоятлар кириб қолган. Бунинг сабаби аҳли китобларнинг кўпчилиги ислом динига кирганлигидир. Уларнинг зеҳнига шариат аҳкомларига алоқаси бўлмаган турли хабарлар, масалан, яралишнинг бошланиши, вужуднинг сирлари, коинотнинг яратилиши ва бошқа кўплаб қиссалар ўрнашиб қолган. Бу хабарларни Қуръони карим муфассал эмас, ижмолан баёнини ёки ишорасини қилиб ўтган. Қуръондаги бундай хабарлар, айниқса, яҳудийлар ва насронийлар ҳақидаги маълумотларни инсон нафси батафсилроқ билишга, тушунишга қизиқади. Шунинг учун тобеинлар аҳли китоблардан эшитган бундай “исроилиётлар”ни таҳрир ва танқид қилмасдан ўқувчига қизиқарли бўлсин, деб ўз тафсирларига қўшиб юборганлар. Исроийлиётларнинг аксари аҳли китоблардан мусулмон бўлган Абдуллоҳ ибн Салом, Каъбул-Аҳбор, Ваҳб ибн Мунаббаҳ ва Абдулмалик ибн Абдулазиз ибн Журайждан ривоят қилинган.

 2.Бу даврдаги тафсир тобеинларнинг саҳобалар билан учрашиб, улардан эшитиб, қилган ривоятлари асосида юзага келган. Бироқ Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам замонида саҳобалар билиттифоқ ривоят қилганидек умумий маънода эмас, балки ҳар бир тобеин ўз устози-имомидан эшитганини хоссатан ривоят қилган. Масалан, маккаликлар Ибн Аббосдан, мадиналиклар Убай ибн Каъбдан, ироқликлар эса Ибн Масъуддан ривоят қилиб, ўз ривоятларини бошқаларнинг ривоятидан устун қўйганлар.

  1. Бу даврда ихтилофли мазҳабларнинг намояндалари тафсирлардан асосан ўз мазҳабларининг бошқалардан афзал эканини, ўз фикрларининг бошқалар фикридан устун эканини исботлашда фойдалана бошладилар. Натижада, тафсирлар мусулмонларга Қуръон маъноларини тушунтириб берувчи илмий манба бўлишдан кўра, аксар ҳолларда аҳли илмларнинг мунозара майдонига айланиб қолди. Масалан, тобеин муфассирлардан Қатода ибн Диъома ўз тафсирида Аллоҳнинг қазо ва қадарини  тушунтиришга қаттиқ ружуъ қилгани учун уни “қадарий” деб гумон қилишган. Натижада, унинг тафсири эътимоддан ва эътибордан қолган.

Ал-Ҳасан ал-Басрий ҳам ўз тафсирида қадарни исботлашга уриниб, унга унамаган кишини кофирга нисбат берган. Бунинг натижасида Ал-Ҳасаннинг тафсиридан қилинган ривоят ҳам баьзи олимлар наздида қимматга эмас, деб саналади.

 

 Азизхўжа ИНОЯТОВ,

Чор Бакр жоме масжиди-имом хатиби

 

Мен Елена билан Мусулмон ёшлари фестивалида танишиб қолдим. Мени ҳар доим Исломга кирган рус миллати вакиллари қизиқтиради. Ленанинг Буюк Болгардаги Оқ масжидда ўтказилган қорилар танловида биринчи ўринни олганини эшитганимдан сўнг қизиқишим икки баробар кучайди. Ва у билан суҳбатлашишга ошиқдим.

Лена, сизнинг Исломга киришингизга нима туртки бўлди? Бу дин ҳақида биринчи марта қачон эшитган эдингиз?

– Ислом дини ҳақида мактаб ўқувчиси бўлган вақтимда эшитганман. Синфимизда бир бола намоз ўқиб, рўза тутар эди. Унинг таъсирида яна бир бола мусулмон бўлди. Мен улар билан кўп суҳбатлашар эдим, улар менга мусулмонлар ва Ислом дини ҳақида сўзлаб беришарди.  Ислом ҳақидаги дастлабки тасаввурларим ўша вақтда пайдо бўлган.

Бу дин сизни нимаси билан ўзига жалб қилди?

– Биринчи галда мени ҳайратга солгани – мусулмонларнинг спиртли ичимликлар ва кўнгилочар тадбирлардан йироқлиги бўлди. Бир сафар мусулмон синфдошимнинг уйига меҳмонга бордим ва мусулмонларнинг оилавий ҳаётини ўз кўзим билан кўрдим. Улар жуда ҳам меҳмондўст, уйлари озода ва нарсалари тартибли эди. Бундай орасталик  менга жуда ҳам ёқиб қолди. Ана шу воқеа менинг Исломга жиддий қизиқишим ва  унинг фазилатларини ҳис қилишимга асос бўлди. Ўша синфдошим, айтганимдек, болалигиданоқ мусулмон эди ва унга ота-онаси намоз ўқишни ўргатган эди. Юқори синфга ўтганимизда эса у намозни мустақил ўқир ва менга Ислом ҳақида жуда кўп қизиқарли нарсаларни гапириб берар эди. Мени ҳаммасидан ҳам илмий ихтиролар ва кашфиётларнинг Қуръони карим оятлари билан тўғри келгани қизиқтирар эди.

Шундай қилиб, менинг Ислом билан қизиқишим борган сари кучайиб бораверди, кўп китобларни ўқиб чиққанимдан сўнг яқинларимга: ислом бутун олам халқи учун нозил қилинган экан, мен ҳам муслима бўлишни истайман”, деб гапира бошладим. Мактабни тугатганимдан сўнг педагогика университетига ўқишга кирдим. Отам билан диний мавзуда суҳбатлашганимизда – у ҳали менинг Исломга кирганимни билмас эди – мен унга мусулмон бўлганимни ва Аллоҳдан бошқа ҳеч бир илоҳ йўқлигини айтдим. У менинг фикримга қўшилди ва менинг танловимни тўғри деб топди.

Демак, сизнинг эътирофингиз унга зарба бўлмади?

– Билмадим, эҳтимол, зарба бўлса ҳам бўлгандир. Аммо буни менга сездирмади. У менга: “Бу сенинг танловинг, сенинг ҳаётинг, мен сенга қайси динни ушлашинг кераклигига таъсир ўтказишга ҳаққим йўқ”, деди. У ҳайдовчи бўлиб ишлайди ва бутун мамлакат бўйлаб юк ташийди. У жуда ҳам ақлли одам. Ўша вақтда отам менинг бу қароримга ҳурмат билан ёндашади ва Ислом аҳкомларини бажаришимга қаршилик қилмайди, деб умид қилган эдим. Шукрки, янглишмаган эканман.

Бунга оиланинг бошқа аъзолари қандай муносабатда бўлди?

– Онам бир неча йил бурун вафот этган. Акамнинг ўз оиласи бор, у алоҳида яшайди. У мени ҳар тарафдан кузатиб юрди. Ўйлашимча, менинг танловимни тушуна олмади. Дарвоқе, биз бу мавзуда ҳеч фикр алмашмаган эдик. Барибир, ўзаро муносабатимиз яхши. Бошқа қариндошларим бу масалага турлича ёндашди. Кўз ёши тўкканлар ҳам, насиҳат қилганлар ҳам, таҳдид қилганлар ҳам бўлди.  Аммо, буларнинг барчасига мен жилмайиб жавоб қилдим. Мен уларга унчалик аҳамият бермадим. Мен учун энг муҳими, отамнинг муносабати эди. Албатта, ҳаммаси инсоннинг ўзига боғлиқ, бу гапларни эшитган опам жуда ҳам дарғазаб бўлди ва йиғлай бошлади.  Мен унга: «Нега йиғлаяпсан? Ахир мен бахтимни топдим-ку!» дедим. Мен қариндошларимга ҳақиқатан, бахтимни топганимни тушунтиришни хоҳладим, аммо бу осон иш эмас эди.  Мабодо, одам қарор қабул қилиб олса, уни ишонтириш жуда ҳам қийин иш. Сизга қарши бораётганларга жаҳл қилиш асло мумкин эмас. Уларга мулойим муомала қилган маъқул.

Диний байрамларни уйда қандай кутиб оласиз?

– Мусулмонларнинг байрамини биз уйда нишонламаймиз. Чунки уйда ёлғиз мен мусулмонман, холос. Шундай бўлса ҳам ўтган йили яқинларим рамазон ҳайити билан қутлашди. Улар байрамларини нишонлаётган чоқ стол устида спиртли ичимликлар пайдо бўлади, мен дарҳол ўзимни четга олишнинг пайида бўламан. Нима бўлганда ҳам, қариндошларимни Исломга оид мавзуларда бирор масала қизиқтириб қолса, саволига дадил жавоб бермоқдаман.   

Сиз исмингизни ўзгартиришни истамадингизми, одатда, Исломга кирганлар шундай қилишади?

– Шу саволга қизиқиб кўрдим. Менга исмингиз, хунук бўлмаса ёки маъноси ёмон бўлмаса ўзгартириш шарт эмас деб тушунтиришди.

Қизиқ, сизнинг бу қадамингизни мактабдаги ҳамкасбларингиз ва университетдаги курсдошларингиз қандай қарши олди?

– Улардан мени яқиндан билганлари Исломга киришга тайёр бўлиб юрганимдан хабардор эди. Ҳатто менга: “Сен ўзингни насроний деб ҳисоблаган тақдирингда ҳам, барибир, дунёқарашинг мусулмонча бўлиб қолаверади”, дейишар эди. Ўша кезларда мен эътиқодим бўйича опа-сингиллар билан унчалик яқин эмас эдим. Бироқ вақт ўтиши билан улардан қаерда таҳорат олиб, намоз ўқиса бўлиши ҳақида сўраб билиб олдим. Орадан кўп ўтмай, менинг диндош дугоналарим пайдо бўлди.  

Кейинги ҳаётингиз қандай давом этди? Шулар ҳақида сўзлаб беринг.

– Кейинчалик Америкада мусулима дугоналарим кўпайди. Биринчи марта рамазон рўзасини ҳам Америкада тутдим. Мен бу рўзани жуда ҳам интиқ кутдим ва қандай ўтар экан, ахир мусофир юртларда бўлсам, дея ғоят ташвишландим. Шукрки, Парвардигор мададкор бўлди.  Ҳалол таом масаласида ҳам муаммо бўлмади. Мен балиқ ва дуккакли овқатлар билан озиқландим. Тирикчилик учун ресторанда қўшимча иш сифатида ишлаганим сабабли озиқ-овқатда муаммо туғилмади. Ишга кирган вақтимда эса менежерга мурожаат қилиб намоз ўқишга рухсат борми деб сўрадим ва саволимга ижобий жавоб олдим. Ҳатто менинг намоз ўқишим учун алоҳида хона ҳам қилиб беришди.  Ҳамкасбларим буни тўғри тушунди ва белгиланган вақтда мен уларни хабардор қилиб намозимни ўқиб олардим.

Уммон ортида мусулмонларга муносабат қандай?

– Мен кичкина шаҳарчада яшадим ва ўша шаҳардаги ягона муслима мен эдим. Шу вақтга қадар маҳаллий аҳоли фақат мусулмон сайёҳларни кўрган экан-у, аммо улар билан суҳбатлаша олмаган экан. Янги танишларимдан бири менга ошкора: “Биз мусулмонларни севадиган тоифадан эмасмиз, биз улардан қўрқамиз. Сен билан гаплашиб туриб шунга амин бўлдимки, мусулмонлар ҳеч ҳам хатарли одамлар эмас экан”.

Ҳозирги ишлаётган жойингизда – сиз дарс бераётган мактабда сизга муносабат қандай?

– Мактаб директори муслималарнинг ҳурматини жойига қўяди. Мактабдаги дарсим ва ишим намоз ўқишимга халақит қилмайди.  Дарсларим иккида тугайди ва пешинни ўқиб олишга улгураман. Ўқувчилар билан осонгина тил топишиб олдик. Ўн биринчи синф ўқувчилари орасида Исломга, насронийликка қизиқувчилар бор ва улар кўплаб саволлар беради.

Фестивалда биринчи ўринни олдингиз ва Қуръонни намунали ўқишни кўрсатдингиз, Китоб билан танишар экансиз биринчи марта ўзингизни қачон бахтиёр ҳис қилгансиз?

– Биринчи қилган ишим араб тилини ўрганиш бўлди. Зеро, тилни билмасам ўқиётган намозимнинг маъносини тушуна олмас эдим. Дастлаб, араб алифбосини ўргандим ва бир неча қисқа сурани ўқиб ёдлаб олдим. Кейин Зеленодольск мадрасасига ўқишга кирдим ва Қуръонни ўқишни ўргандим. У ерда бизга ажойиб мударрис дарс берди. У Қуръоннинг ҳар бир сўзини тушунтириб берар эди.  Ўша даргоҳда мен Қуръони карим Аллоҳнинг сўзи эканига қатъиян имон келтирдим-да,  оят ва сураларни кўпроқ ёд олишга жазм этдим. Ҳозирги вақтда Россия ислом университетининг шариат фанлари факультетида биринчи курсда ўқияпман. Ўқишим менга шу вақтга қадар ўрганганларимни тизимлаштиришни ўргатмоқда.

Римма ГАТИНА суҳбатлашди,

Дамин ЖУМАҚУЛ таржима қилди.

Четверг, 04 Январь 2018 00:00

Китоб ўқишнинг фазилати

Киши билмаганларини асосан ўқиб ўрганади. Биз умр бўйи – бешикдан қабргача, билмаганларимизни ўрганишга буюрилганмиз. Зеро, билим қалбимиз ҳаётидир. Шунинг учун динимиз илк босқичдаёқ ўқишга, илм олишга катта аҳамият берган. Биргина мисол: Бадрда асир тушганларнинг саводлилари ўнта мусулмон болага ўқиш-ёзишни ўргатиш эвазига озод этилган. Қуръони карим мусҳаф ҳолига келтирилишида катта хизмат қилган саҳобий Зайд ибн Собит розияллоҳу анҳу шундай савод чиқарган болалардан эди. Озодликка эришиш учун бундай эваз тўлаш урушлар тарихида ўша вақтгача кузатилмаган эди.

Ўрганилаётган илм фойдали бўлиши, Аллоҳ таоло рози бўлган тўғри йўлга бошлаши, эзгуликка ва элга хизмат қилиши зарур. Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Фойда бермайдиган илмдан ва қабул бўлмайдиган дуодан Ўзингдан паноҳ сўрайман”, деб Яратганга илтижо қилганлар (Имом Муслим ривояти).

Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом: “Мени Аллоҳ таолога яқинлаштирадиган янги илм ўрганмаганим кунда мен учун яхшилик йўқдир”, деб марҳамат қилганлар.

Биз охирги марта қачон китоб ўқидик? Китоб мутолаа этишни қачон кун тартибимизга қатъий қилиб киритамиз? Ўқишга вақт йўқ, дейсизми? Сўровлар, таҳлиллар натижаларига кўра, ўртача олтмиш йиллик умрнинг ўн йилдан кўпроғи телевизор қаршисида ўтаркан. Ҳолбуки, биз биринчи буйруғи “Ўқи!” бўлган динга мансуб инсонлармиз.

Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Аллоҳ таолога энг мақбул амал оз бўлса ҳам, давомлисидир(Имом Бухорий ривояти), деганларига мувофиқ, фойдали китоблардан ҳар куни бир неча бет ўқисак, билимимиз кўпаяди, фикримиз теранлашади, кўнглимиз ёришади, икки  дунёмиз обод бўлади, иншааллоҳ!

Четверг, 04 Январь 2018 00:00

Ўзбекистонда Қуръон чоп этилади

Ўзбекистон мусулмонлари идораси билан ҳамкорликда мусҳафи шариф Миср Араб Республикасидаги “Дорус-салом” нашриётининг расмий ижозати билан “Ҳилол” нашриёти томонидан чоп этилмоқда.

 

Китобнинг дастлабки саҳифалари чоп қилинган бўлиб, маросимга Зоҳиджон домла Қодиров, Ўзбекистон мусулмонлари идораси вакили Абдулҳамид Турсунов, Ўзбекистон қорилари мусобақаси бўйича ЎМИ қошидаги ҳайъат раиси Абдулҳаким қори Матқулов, ҳайъат аъзоси Ҳасанхон қори Абдулмажид, “Фатҳ” жомеъ масжидининг имом-хатиб Баҳодир қори Раҳматуллоҳ ва бошқа меҳмонлар иштирок этган.

 

Қуръони Карим тиловатидан сўнг, хайрли ишнинг бардавом бўлишини тилаб хайрли дуолар қилинган. Чоп этиш дастгоҳлар ишга туширилиб, Қуръони Каримнинг дастлабки саҳифалари босилди.

 

“Ҳилол” нашриётига шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф томонидан асос солинган бўлиб, босмахонада Қуръони Каримни чоп қилиш ишлари 3 январь куни бошланган.

 

Манба: info.islom.uz

Саъд ибн абу Ваққос

Жиззах вилоятининг  Ғаллаорол туманидаги Авлиё, Навоий вилоятининг Кармана туманидаги Уйрот, Нурота туманидаги Синтоб, Қизилтепа туманидаги Зарметан қишлоқларида, шунингдек, Сурхондарё вилоятининг Шеробод туманида ҳам Саъд ибн Молик ибн Абу Ваққосга нисбат берилган мақбаралар бор. Зарметандагиси «Саъди Ваққос», Синтоб ва Уйротдагилари «Сабр» ва «Хожа Сабр» деб аталади.

Саналган зиёратгоҳлар маҳаллий аҳоли ўртасида машҳур. Энг ободи ва сўлими Ғаллаоролда.

Саъд ибн Молик отасининг куняси Абу Ваққос номи билан танилган. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва аллам у кишининг тоғасидир.

Бу зот жаннат башорати берилган ўн саҳобийдан бири ва энг кейин вафот этгани.  Илк муҳожирларданлиги, араблардан биринчи бўлиб Аллоҳ йўлида курашга киргани, Бадр, Уҳуд майдонларидаги ғайрати, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламга қўриқчилик қилгани, дуоси қабул зот деб шарафлангани, Куфа ва Басра шаҳарларининг қурилиши асосчиси экани Ислом оламидаги нуфузидан ёрқин далолатлардир. Асл қабри Мадина шаҳридаги Жаннатул Бақиъ қабристонида.

 

АБУ УБАЙДА ИБН ЖАРРОҲ

Навоий вилоятининг Нурота шаҳри ва Хатирчи туманидан ўтувчи Шовот анҳори соҳилида ва Қарши шаҳрида Хожа Жарроҳ бобога нисбат берилувчи қабрлар бор. Халқ орасида у киши ҳақидаги турли ҳикоялар машҳур.

Айрим оғзаки баёнларда «Убайд», «Убайдулло» сифатида талқин этилади. «Жарроҳ» сифатини тиббий жарроҳ деб тушуниш хатодир.

Абу Убайда ибн Жарроҳ саҳобийлардан. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам уни «амин»  (ўта ишончли) деб улуғлаганлар.

Тўлиқ исми шарифи Омир ибн Абдуллоҳ ибн Жарроҳ. Бу зотга ҳам жаннат башорати берилган.

Омир ибн Абдуллоҳ ўн еттинчи ҳижрий сананинг охири Шомда волий бўлади. Иттифоқо, бу ерда оғир вабо тарқалади. Халифа Умар розияллоҳу анҳу бу ҳолдан хабардор бўлиб, мактуб йўллаб Ўрдунда турган волийни хавфсиз жойга чақиртиради, аммо у киши халқни ташлаб кетиб, ўзини қутқармайди. Пайғамбаримизнинг соллаллоҳу алайҳи васалламнинг вабо ҳақидаги ҳадисларига биноан ўша жойда қолиб, вафот этади. Қабри Ўрдунда. Мовароуннаҳрга сафарлари ҳақида маълумот йўқ. Хатирчи, Қарши ва Нуротадаги қабрлар рамзийдир.

 

АБУ САИД ХУДРИЙ

Навоий вилоятининг Хатирчи туманидаги Хўжақул Эшон қишлоғида Худрий розияллоҳу анҳуга нисбат бериладиган зиёратгоҳ бор. Қабр ва қадимий ҳужранинг ўрни сақланган. Мозор устига туғ кўтарилган. Валий зот сифатида эҳтиром этилади. Маҳаллий халқ «Кўпин ота» деб ҳам атайди. Аслида Куфий бўлса керак.

1967 йили шу қишлоқлик мулло Мўмин бобонинг ташаббуси билан Тошкентдан, диний идорадан борган Исмоил махдум домла тошдаги ёзувларни ўқиб, Муҳаммад Худрийга мансуб эканини ва ҳадис олими бўлганини аниқлайди.

Ҳақиқатда, Худрий машҳур ровий бўлиб, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламдан 1170 та ҳадис ривоят қилган. Лекин манбаларда «Абу Саид» деб ёзилган ва «Муҳаммад» деб эътироф этилмаган.

Аниқлик киритувчи манба топилмагани сабабидан Муҳаммад Худрий ва Абу Саид Худрий бир шахс бўлса керак, деб тахмин қилинади.

 

ҲАЗРАТ УККОША

Навоий вилоятининг Хатирчи туманидаги Баҳрин қишлоғида ҳазрат Уккошага нисбат бериладиган мақбара бор. У «Эсовой» деб аталувчи тепалик устида.

Узоқ йиллар давомида азизланиб, зиёрат этилиб келинаётган бу жой мустақиллик йилларида обод этилди. Маҳаллий халқ ҳашар йўли билан хайрли ишларни амалга оширди.

Тошкент шаҳрининг ҳозирги ЖАР спорт мажмуаси ўрнида ҳам бу зотга нисбат берилган булоқ ва зиёратгоҳ бўлган.

Ҳазрат Уккошанинг тўлиқ исми шарифи Абу Ҳомид Ғаззолийнинг «Мукошафатул қулуб» асарининг иккинчи жилдидаги изоҳлар бўлимида «Уккоша ибн Миҳсон Асадий» деб кўрсатилган.

Ҳазрат Уккоша розияллоҳу анҳу Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам эътиборида ва илтифотида экани бир нечта ҳадисда таъкидланган. Баъзи манбаларда Бадр муҳорабасида қатнашгани айтилади.

 

Суюндик МУСТАФОЕВ тайёрлади

Top