Кеча Самарқанд вилояти бош имом-хатиби Зайниддин домла Эшонқулов фахрий имомлар – Маҳмуджон домла Ибодуллаев ва Ҳабибуллоҳ домла Бойқобиловлар билан бирга Тайлоқ туманидаги “Маданият” жоме масжидини кўздан кечирдилар.

Зайниддин домла Эшонқулов жомедаги бунёдкорлик ишлари билан яқиндан танишиш чоғида масжид биноси гўзал наққошлик намунаси асосида безатилгани, намозхонлар учун тайёрланган шароитлар кўнгилни хушнуд қилишини таъкидладилар. Шунингдек, мўмин-мусулмон халқимизга янада қулайликлар қилиш, пандемия қоидаларига тўлиқ риоя этиш юзасидан тавсия ва кўрсатмалар бердилар.

Шундан сўнг жамоат билан пешин намози адо этилди. Ташриф сўнгида фахрий имом Маҳмуджон домла Ибодуллаев ушбу масжид қиёматга қадар мўмин-мусулмонларга хизмат қилиши ва унинг қурилишида жонбозлик кўрсатаётган саховатпеша инсонларга яхшиликлар сўраб дуои хайрлар қилинди.

Маълумот учун, шу йил бошида “Маданият” жоме масжиди янги биноси миллий ва замонавий меъморчилик анъаналарига тўла мос ҳолда қайта қурилиб намозхонлар ихтиёрига топширилган эди. Ҳозир масжид таҳоратхонаси қайта қурилмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Матбуот хизмати

بسم الله الرحمن الرحيم

الحَمْدُ للهِ أَوصَى بِالإِحْسانِ إِلى الأَيْتامِ، وأَمَرَ لَهُمْ بِجَمِيلِ الرِّعايَةِ وحُسْنِ القِيامِ، وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمَ عَلَى سَيِّدِنَا ونبينا مُحَمَّدٍ رُعاةِ حُقُوقِ المِسكِينِ واليَتِيمِ، وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ أجْمَعِينَ، أَمَّا بَعْدُ

ЕТИМЛАРГА ҒАМХЎРЛИК – УЛКАН САВОБ

Муҳтарам жамоат! Маълумки, динимизда жамиятнинг ҳар бир аъзосига алоҳида эътибор билан қаралади. Катта ёки кичик бўлсин, эркак ёки аёл бўлсин ҳар бир инсон ҳурмат-эҳтиромга лойиқдир.

Аллоҳ таолонинг хоҳиш иродаси билан гоҳида болалар ёшлигиданоқ ота-онасидан ажраладилар. Улар учун ота-онани ўрнини босувчи кишиларга эҳтиёж туғилади. Етим болалар айнан ёрдам ва эътиборга лойиқ жамият аъзоларидир. Аллоҳ таоло жамиятдаги бошқа шахсларнинг етимларга бўладиган муносабати, уларнинг мол-мулкларига оид ҳукмларни ҳам Қуръони каримда ва Ўз пайғамбари Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадиси шарифлари орқали баён қилиб берган.

Мусулмон жамиятининг етимларга кўрсатадиган биринчи эътибори, етимларнинг дилини оғритмаслик, уларнинг ҳаққини емаслик ва улар балоғат ёшига етгандан кейин, уларнинг мол-мулкларини ўзларига қайтариб беришдир. Бу ҳақида Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилади:

 وَابْتَلُوا الْيَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّكَاحَ فَإِنْ آَنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْدًا فَادْفَعُوا إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ وَلَا تَأْكُلُوهَا إِسْرَافًا وَبِدَارًا أَنْ يَكْبَرُوا وَمَنْ كَانَ غَنِيًّا فَلْيَسْتَعْفِفْ وَمَنْ كَانَ فَقِيرًا فَلْيَأْكُلْ بِالْمَعْرُوفِ فَإِذَا دَفَعْتُمْ إِلَيْهِمْ أَمْوَالَهُمْ فَأَشْهِدُوا عَلَيْهِمْ وَكَفَى بِاللَّهِ حَسِيبًا

яъни: “Етимларни, то балоғат ёшига етгунларига қадар  назорат қилиб (вояга етиш вақтини кузатиб) турингиз: вояга етганларини сезсангиз, (қўлингиздаги омонат) мол-мулкларини ўзларига топширингиз! Уларни исроф қилиб ва (улғайиб қолмасинлар деб) шошқалоқлик билан еб юбормангиз! Ким бой бўлса, (етимнинг мулкидан ейишдан) сақлансин. Агар камбағал бўлса, яхшиликча (меъёрида олиб) есин. Мол-мулкларини ўзларига қайтарганингизда, уларга гувоҳ чақирингиз. Аллоҳ ҳисоб-китобда кифоя қилувчи зотдир” (Нисо сураси, 6-оят).

Фиқҳий қонун-қоидаларга кўра, шариатимизда етим деб балоғатга етмасидан олдин отаси вафот этган болага айтилади. Балоғат ёшига етганидан сўнг етим ҳисобланмайди. Бу хусусда Расулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

"لَا يُتْمَ بَعْدَ احْتِلَامٍ، وَلَا صُمَاتَ يَوْمٍ إلَى اللَّيْلِ"

(رَوَاهُ الامام أَبُو دَاوُد عَنْ عَلِيِّ رضي الله عنه)

яъни: “Эҳтилом (балоғатга етган)дан сўнг етимлик йўқдир. Кундузи то кечгача сукут қилиб, (бошқа диндагиларда бўлгани каби) жим туриш ҳам йўқдир”, (Имом Абу Довуд ривоятлари).

Демакки, юқоридаги оят ва ушбу ҳадиснинг далолатига кўра етимларнинг вояга етишлари, уларнинг мустақил ҳаётга қадам қўйишлари билан шарт-шароитлар ўзгаради.

Муҳтарам жамоат! Бизнинг диёрларда етим-есирларга алоҳида ғамхўрлик қилиш, уларнинг бошини силаш улкан савоб экани, етимнинг ҳаққини ейиш оғир гуноҳ эканлиги каби тушунчалар халқимизнинг қон-қонига сингиб кетгандир. Бизнинг ота-боболаримиз олийжаноб ислом динимизнинг таълимотига амал қилиб, етимлар, моддий-маънавий кўмак ва ҳимояга муҳтож бўлганларга меҳр-мурувват улашиб, керак бўлса уйларидан жой берганлари фахрланса арзигулик ишдир.

Етимни кафолатига олишнинг фазилати, унга бериладиган савобларнинг улуғлиги ҳақида Пайғамбаримиз Муҳаммад саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар:

"أَنَا وَكَافِلُ الْيَتِيمِ فيِ الْجَنَّةِ هَكَذَا" وَأَشَارَ بِالسَّبَّابَةِ وَالْوُسَطَى وَفَرَّجَ بَيْنَهُمَا

(رواه البخاري عن سهل بن سعد رضي الله عنه)

яъни: “Етимни ўз қарамоғига олган киши жаннатда мен билан мана шундай ёнма-ён турамиз”, - деб кўрсаткич ва ўрта бармоқлари орасини очиб кўрсатдилар” (Имом Бухорий ривоятлари).

Кейинги пайтларда “тирик етимлар” деган иборанинг кўп эшитилишига ҳам асослар бор. “Тирик етим” деганда отаси тирик бўла туриб, фарзандларини ташлаб кетган, уларни нафақасиз, тарбиясиз, қийин шароитда яшашга мажбур қилган инсофсиз, виждонсиз, оталарнинг фарзандлари тушунилади. Ахир ўзининг роҳатини кўзлаб, оиласини ва гўдак фарзандларини қаровсиз қолдириб кетаётган инсонларни комил мусулмон деб бўладими!?

Етимни кафолатга олишнинг фазилатли бўлиши муқобилида, Қуръони каримда етимга қаҳр қилмаслик, унга мерос қолган молга кўз олайтирмаслик таъкидланади:

فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلا تَقْهَرْ

яъни: “Бас, энди Сиз (ҳам) етимга қаҳр қилманг!” (Зуҳо сураси, 9-оят).

 Ваҳоланки, етимларга ғамхўрлик қилиш борасида Пайғамбаримиз саллаллоҳу алайҳи васаллам:

"خَيْرُ بَيْتٍ فِي الْمُسْلِمِينَ بَيْتٌ فِيهِ يَتِيمٌ يُحْسَنُ إِلَيْهِ، وَشَرُّ بَيْتٍ فِي الْمُسْلِمِينَ

بَيْتٌ فِيهِ يَتِيمٌ يُسَاءُ إِلَيْهِ"

(رواه البخاري عن عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رضي الله عنه)

яъни: “Мусулмонларнинг уйи ичида энг яхшиси етимга яхши муносабатда бўлган уйдир. Мусулмонларнинг уйи ичида энг ёмони етимга ёмонлик қилинадиган уйдир”, - деганлар (Имом Бухорий ривоятлари).

Етимни ўз қарамоғига олишга ҳақлироқ киши аввало, унинг энг яқин қариндошларидир. Чунки, бошқаларга қараганда қариндошлари, яқин кишилари етимга нисбатан мушфиқ ва меҳрибонроқ бўлади.

Шариатимиз етимларнинг таъминотини, агар унга мол мерос қолган бўлса, ўшандан, мол қолмаган бўлса, яқин қариндошларининг маблағидан таъминланиши белгилаб қўйилган. Масалан, етимни бобоси ёки балоғатга етган акаси, ёки амакиси етимни моддий жиҳатдан таъминлаш вожиб бўлади.

Яқин қариндошлардан ташқари етимларни қарамоғига олмоқчи бўлганлар, уларни ўз қариндошлари даврасида (масалан, бобо ва бувилари) қолдириб, ҳомийлик қилсалар яна ҳам яхшироқ бўлади.

Шуни алоҳида таъкидлаш керакки, пандемия даврида аҳолининг даромади кам бўлган қисми бирмунча қийинчиликка дуч келди. Жумладан, отасини йўқотган етимларнинг ҳам вазияти оғир бўлди, лекин халқимизнинг саховатли фарзандлари айни мана шу машаққатли даврда етимларга ўзларининг хусусий мол-мулклари ёки турли фонд ва жамғармалар орқали ёрдам беришмоқда. Албатта, Аллоҳ таоло улар сарфлаган маблағларнинг ўрнини бир неча баробар қилиб тўлдиради ва ваъда қилган катта ажрларини беради. 

Маълумки, динимиз қоидаларига кўра ҳеч кими бўлмаган етимларнинг ҳомийси давлатдир. Ҳозирги кунда давлатимиз томонидан ҳам етимлар учун “Меҳрибонлик уйлари” ташкил қилиниб, у ерда тарбия топаётган болаларга ғамхўрлик қилиб келинмоқда. Балки, уларга моддий томондан ҳамма шароитлар яратиб берилмоқда. Бироқ, ҳар қанча бўлса-да, ота-онасининг меҳрини ҳеч ким беролмайди. Шунинг учун, фарзандларини тирик етим қилаётган оталар, ўз жигарларидан воз кечиб кетаётган оналар нақадар оғир гуноҳ қилаётганларини англамоқлари лозим.

Пандемия сабабли бир қанча оилалар боқувчисини йўқотди. Улар қаторида етим қолган болалар ҳам бор. Барчамиз атрофимиздагиларга эътиборли бўлиб, қийин аҳволда қолган етимлар ва бева-бечоралардан хабардор бўлиб туришимиз, уларга озми-кўпми қўлимиздан келганча ёрдам бериб туришимиз динимиз тарғиботи ва одамийлик талабидир. Аллоҳ таоло бизни бахилликдан сақлаб, саховатли кишилардан қилсин!

Азизлар! Маърузамизнинг давомида намознинг фарзларидан бўлмиш такбири таҳримага оид баъзи масалалар ҳақида суҳбатлашамиз.

• Намозга киришда қўллар қулоқ баробаригача кўтарилиб, қўлнинг бош бармоғи қулоқнинг юмшоғига етказилади ва такбири таҳрима – “Аллоҳу акбар” лафзини айтиб намозга кирилади.
• Қўллар кўтарилганда кафтнинг ички томони Қиблага қаратилиб, бармоқлар бироз очилган ҳолатда бўлади.
• “Аллоҳу акбар”, деб такбир айтганда “Аллоҳ” лафзидаги “а” товушини чўзиб “Аааллоҳ” деса, ёки “Акбар” сўзидаги “а” товушини чўзиб “Ааакбар” деса, ёки “ба” товушини чўзиб “Акбааар” деса, намозга кирган бўлмайди, яъни намози бузилади.
• Имомга иқтидо қилувчи киши намозга киришда имомдан олдин “Аллоҳу акбар”ни айтиб қўйса, намозга киришган бўлмайди. Шунинг учун имом “Аллоҳу акбар” ни “ро” сига келганда, иқтидо қилувчи киши “Аллоҳу акбар” ни бошлаши керак.
• Намозга кечикиб келган киши имомни руку қилиб турганини кўрса ва биринчи рукуга кетиб, кейин такбири таҳрима айтса, намозга киришган бўлмайди. Чунки такбири таҳримани тик турган ҳолда айтиш керак (Манба: “Фатовои ҳиндийя” китоби).

Аллоҳ таоло барчамизни муҳтожларга ёрдам қўлини чўзишга тавфиқ берсин ва бунинг эвазига ваъда қилинган улуғ ажру савобларни олишни насиб қилсин! Омин!

Ҳурматли имом-домла! Келаси йил учун “Ҳидоят” ва “Мўминалар” журналлари ҳамда “Ислом нури” газетасига обуна бўлиш бошланди! “Ҳидоят” 84 000 (саксон тўрт минг сўм), “Мўминалар” 48 000 (қирқ саккиз минг сўм) ва “Ислом нури” 62 400 (отмиш иики минг тўрт юз сўм). Шуни жамоатга эълон қилиб қўйишингизни сўраймиз.

          Қуръони карим турли хил воқеа-ҳодисаларга жавобан бўлак-бўлак бўлиб нозил бўлишида давом этар эди. Гоҳида бир сура тўлалигича нозил бўларди. Масалан, “Фотиҳа”, “Муддассир” суралари ва “Анъом” сурасининг уч оятидан бошқа барча оятлари Маккада бирданига нозил бўлган. Гоҳида ўнта оят нозил бўлар эди. Масалан, “Мўминун” сурасининг аввалги ўн ояти ва “Нур” сурасидаги “ифк” воқеасини баён қилувчи ўнта оят шулар жумласидандир. Гоҳида эса, бешта оят нозил бўлар эди ва бундай тартибда нозил бўлиш кўпроқ учрар эди. Бундан ташқари оятнинг бир бўлаги нозил бўлганлиги ҳақида ҳам ишончли ривоятлар бор. Масалан, “Нисо” сурасидаги 95-оятнинг غَيْرُ أُولِي الضَّرَرِ  “шикаст етмаганлар” жумласи шу оятнинг لَا يَسْتَوِي الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ----- وَالْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ

“Мўминлардан (жиҳодга чиқмай) ўтириб олган кишилар билан Аллоҳ йўлида мол ва жонлари ила курашган зотлар баробар бўлмайди...” жумласидан кейин нозил бўлган. Шунингдек, “Тавба” сурасидаги 28-оятнинг وَإِنْ خِفْتُمْ عَيْلَةً فَسَوْفَ يُغْنِيكُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ إِنْ شَاءَ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ “Агар сизлар камбағалликдан қўрқсангизлар, яқинда (Аллоҳ) хоҳласа, Ўз фазлу карами билан сизларни бой-бадавлат қилажак. Албатта, Аллоҳ билим ва ҳикмат соҳибидир” жумласи, айнан шу оятнинг يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلَا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَذَا “Эй мўминлар, ҳеч шак-шубҳасиз, мушриклар нопок кимсалардир, бас, бу йилдан сўнг масжидул ҳаромга яқин келмасинлар!” жумласидан кейин нозил бўлган.

         Қуръоннинг нозил бўлиши ниҳоясига етгунича иш шу зайлда давом этди ва шу тариқа шариат аҳкомлари мукаммал бўлди.

         Қуръоннинг бўлак-бўлак бўлиб нозил бўлишининг ҳикмати ҳақида уламолар бир нечта фикрларни айтишган. Улар қуйидагича:

1. Расулуллоҳ алайҳиссаломнинг қалбларига таскин беришлик, у кишига Қуръон оятларини ёд олиш осон бўлиши учун бўлак-бўлак бўлиб нозил қилинди. Бунга ушбу оят ишора қилади:

وَقَالَ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا نُزِّلَ عَلَيْهِ الْقُرْآَنُ جُمْلَةً وَاحِدَةً كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلًا

яъни: “Кофир бўлган кимсалар: “Нега бу Қуръон унга (пайғамбарга) яхлит бир тўплам ҳолида нозил қилинмади?”, – дедилар. (Эй, Муҳаммад!) Биз у (Қуръон) билан сизнинг дилингизни устивор қилиш учун мана шундай (оз-оздан нозил қилдик) ва уни тартили билан (равон) ўқиб бердик” (Фурқон сураси, 32-оят).

         Пайғамбар алайҳиссалом ўқишни ҳам, ёзишни ҳам билмайдиган бесавод киши эдилар. Аввал ўтган пайғамбарлар эса, ўқиш-ёзишни биладиган зотлар бўлиб, бирданига нозил бўлган китобни ёдлаб, эсда сақлаб қолишга имкониятлари бор эди.

2. Аллоҳнинг ҳикмати азалийсида Қуръон оятларининг ичида носих ва мансухи ҳам бўлиши белгилаб қўйилган эди. Носих ва мансух эса, табиийки Қуръон фақат бўлак-бўлак ҳолда нозил бўлгандагина бўлиши мумкин.
3. Ўша даврда яшаётган кишиларнинг қалбларига ўрнашиши учун, унга амал қилишлари осон бўлиши учун баъзи оятлар саволга жавоб тариқасида, баъзи оятлар эса воқеа-ҳодисага ойдинлик киритиш учун нозил бўлди. Бу ҳам Қуръоннинг парча-парча бўлиб нозил бўлишини тақозо қилади.
4. Қуръоннинг парча-парча бўлиб нозил бўлиши бандалар учун Аллоҳнинг бир меҳрибончилиги. Ўша даврда яшаётган кишилар ҳеч қандай ҳаром ишлардан тийилмаган эдилар. Агар Қуръон уларга бир тўплам бўлиб нозил бўлганида, ундаги мажбуриятлар улар учун оғир бўлар эди. Натижада, улар Қуръонда келган буйруқ ва қайтариқларни бажаришдан бош тортган бўлар эдилар. Имом Бухорий раҳматуллоҳи алайҳи Оиша разияллоҳу анҳодан ривоят қилган қуйидаги хабар ушбу сўзни тасдиқлайди.

إنَّما نَزَلَ أوَّلَ ما نَزَلَ منه سُورَةٌ مِنَ المُفَصَّلِ، فِيهَا ذِكْرُ الجَنَّةِ والنَّارِ، حتَّى إذَا ثَابَ النَّاسُ إلى الإسْلَامِ نَزَلَ الحَلَالُ والحَرَامُ، ولو نَزَلَ أوَّلَ شيءٍ: لا تَشْرَبُوا الخَمْرَ، لَقالوا: لا نَدَعُ الخَمْرَ أبَدًا، ولو نَزَلَ: لا تَزْنُوا، لَقالوا: لا نَدَعُ الزِّنَا أبَدًا،

яъни: “Энг аввало, жаннат ва дўзах зикри келган қисқа суралар нозил бўлди. Одамлар исломга бутун вужудлари билан кирганларидан кейин ҳалол ва ҳаром ҳақидаги оятлар нозил бўлди. Бордию, агар бошиданоқ: “ароқ ичманлар”, “зино қилманглар”, деган буйруқ нозил бўлганида, одамлар: “ароқ ичишни ташламаймиз”, “зино қилаверамиз”, деб айтган бўлар эдилар”.

         Шундай қилиб сиз юқорида Қуръоннинг парча-парча бўлиб нозил бўлганлиги ва унинг баъзи сабаблари билан танишдингиз. Энди эса, Қуръоннинг ушбу тартибда нозил бўлганлиги ҳақидаги ривоятлар билан “Қадр” сурасининг биринчи ояти:

إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ

яъни: “Албатта, Биз уни (Қуръонни) қадр кечасида нозил қилдик” ни мувофиқлаштириб олишимиз қолди. Бу икки ҳил тушунчани мувофиқлаштирувчи энг яхши фикр қуйидагича: Қуръоннинг қадр кечасида нозил бўлиши унинг нозил бўла бошлашидир. Қуръоннинг нозил бўлиши қадр кечасидан бошланганлиги билан эса, сиз кейинроқ танишасиз, иншааллоҳ. 

Сабаби нузул (Қуръоннинг нозил бўлиш сабаблари)ни билишнинг фойдаси 

         Юқорида сиз Қуръоннинг маълум воқеа ва ҳодисалар сабабли нозил бўлишлигини билдингиз. Ана шунинг номини “сабаби нузул” (Қуръоннинг нозил бўлиш сабаби) дейилади. Қуръонни тафсир қилишда, уни тўғри тушунишда ўша сабабларни билишнинг аҳамияти каттадир. Чунки, сабаби нузул Қуръон оятларини тўғри тушунишда, унинг сир-синоатларидан бохабар бўлишда қўл келадиган маънавий ишоралардир. Қуйида келтириладиган иккита мисолда бу яққол намоён бўлади:

1. Марвон ибн Ҳакамдан ривоят қилинишича, у киши Оли Имрон сурасининг 188-ояти бўлмиш:

لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَفْرَحُونَ بِمَا أَتَوْا وَيُحِبُّونَ أَنْ يُحْمَدُوا بِمَا لَمْ يَفْعَلُوا فَلَا تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفَازَةٍ مِنَ الْعَذَابِ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ

яъни: “Ўз қилмишлари билан мағрурланадиган, қилмаган (яхши) ишлари учун мақталишни севадиганлар азобдан халос бўладилар деб, ҳисобламанг, асло! Уларга (охиратда) аламли азоб (бордир)” ни нотўғри тушуниб: “Агар қилган иши билан хурсанд бўладиган ва қилмаган иши эвазига мақтов эшитишни ёқтирадиган ҳар бир киши азобланадиган бўлса, демак биз ҳаммамиз ҳам азобланар эканмизда”, деди. Ибн Аббос разияллоҳу анҳу бу оятни аҳли китоблар ҳақида нозил бўлганлигини баён қилганларидан кейин, яъни Пайғамбар алайҳиссалом улардан бирор нарса ҳақида савол сўраганларида, улар сўралган нарса ўрнига бошқа гапни айтиб, ўзларини гўё саволларига жавоб бергандек тутишар эди, кейин бунинг эвазига у кишидан мақтов талаб қилишар эди. Ибн Аббос разияллоҳу анҳу шу гапларни айтиб берганларидан кейингина Марвон ибн Ҳакам оятни нотўғри тушунганлигини англаб етди.

2. Қудома ибн Мазъундан ривоят қилинишича, одамлар у кишини ароқ ичганликда айблаб ҳазрати Умар разияллоҳу анҳунинг ҳузурларига олиб келишади ва сўзларини исботлаб ҳам беришади. Умар разияллоҳу анҳу унга: “Эй Қудома, энди мен сенга дарра урдираман”, дедилар. Қудома эса: Агар мен мана булар айтгандай ароқ ичган бўлганимда ҳам, сиз менга дарра ура олмайсиз, деди. Нима учун? – дедилар Ҳазрати Умар разияллоҳу анҳу. Шунда Қудома: “Аллоҳ таоло Қуръонда:

لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ آَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ جُنَاحٌ فِيمَا طَعِمُوا إِذَا مَا اتَّقَوْا وَآَمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ثُمَّ اتَّقَوْا وَآَمَنُوا ثُمَّ اتَّقَوْا وَأَحْسَنُوا وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ

яъни: “Имон келтирган ва савобли ишларни қилганлар учун – агар имонда ва савобли ишларда давом этсалар, сўнгра тақво қилиб, имон келтирсалар, сўнгра тақво қилиб, эзгулик қилсалар олдин еб-ичган нарсаларида гуноҳ йўқдир. Аллоҳ эзгулик қилувчиларни севади”, деган (Моида сураси, 93-оят). Мен ўша имон келтирган ва солиҳ амал қилган, сўнгра тақво қилган ва имон келтирган, сўнгра Аллоҳдан қўрқиб, чиройли амаллар қилган кишилар тоифасиданман. Мен Расулуллоҳ с.а.в. билан бирга Бадр, Уҳуд, Хандақ ва бошқа ғазотларда қатнашганман”, деди. Шунда Умар р.а. одамларга қараб: “Бунинг гапига нима деб жавоб берасизлар?” – дедилар. Шунда Ибн Аббос р.а.: “Бу сен айтган оятлар ароқ ҳаром қилинишидан аввал ўтганлар учун узур тариқасида, кейингилар учун ҳужжат тариқасида нозил бўлган. Чунки, Аллоҳ таоло кейингилар учун:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آَمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ  إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ

яъни: “Эй, имон келтирганлар! Албатта, май (маст қилувчи ичимликлар), қимор, бут-санамлар ва (фол очадиган) чўплар шайтоннинг ишидан иборат ифлосликдирки, ундан четланингиз! Шояд (шунда) нажот топсангиз. Шайтон май билан қимор (ёрдами)да ўрталарингизга адоват ва нафрат солишни ва сизларни Аллоҳнинг зикри ҳамда намоздан қайтаришни хоҳлайди. Бас, энди, сизлар (май ичишдан) тийилувчимисиз?” (Моида сураси, 90-91-оятлар), деган. Агар сен имон келтирган ва яхши амал қилган, сўнгра тақво қилиб имон келтирган бўлсанг, дарҳақиқат Аллоҳ сени ароқ ичишдан қайтарган” – деди. Шунда Умар р.а.: “Тўғри жавоб бердингиз” – дедилар.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раисининг

биринчи ўринбосари Ҳомиджон Ишматбеков.

https://t.me/tuhur

• Муҳаммад алайҳиссаломнинг илк пайғамбарлик даврларида арабларнинг ҳолати
• Мадинаи мунавварадаги қонунчилик 
• Ислом шариати қонунчилиги манбалари

Ўзбекистон мусулмонлари идораси жамоаси Самарқанд вилояти Самарқанд шаҳри "Абдуллоҳ ибн Аббос" жоме масжиди имом-хатиби Абдураҳмон домла Давроновнинг вафоти муносабати билан чуқур таъзия изҳор этади. Абдураҳмон домла қарийб 30 йил мобайнида турли вазифаларда дин ва халқ хизматида бўлди. Аллоҳ таоло охират сафарига кузатилган марҳум олимнинг барча солиҳ амалларини ўзларига ҳамроҳ айлаб, Ўз мағфиратига олсин.

Раҳматли домламизнинг яқинлари, фарзанду аржумандларига чиройли сабр бериб, бу мусибатларга ажру мукофотлар ато этсин.

Иннаа лиллааҳи ва иннаа илайҳи рожиъуун!