Ислом динидаги ибодатлар маълум бир амаллар билан чекланиб қолмасдан балки ижтимоий манфаати бор бўлган ҳар қандай ишни яхшилик қилувчи киши одамлар мақтови, уларнинг орасида обрў-эътибор орттириш мақсадида қилмаган экан, энг афзал ибодатлардан бири деб ҳисобланади.

Қайғуда қолган одамнинг кўз ёшларини аритиш, бошига мусибат тушганнинг мусибатини енгиллатиш, қалби ўксикнинг қалбига сурур бағишлаш, оч одамга таом едириш, мазлумни ҳимоя қилиш, золимнинг қўлини қайтариб қўйиш, қарзини узолмай юрганга кўмаклашиш, фарзандлари кўп камтар камбағалга ёрдам бериш, йўл тополмай турганга йўл кўрсатиш, илмсизга илм ўргатиш, мусофирга бошпана бериш, бирор ҳайвондан ёмонликни даф этиш, кўчада йўловчиларга озор берадиган нарсаларни олиб ташлаш, тирик жонга манфаат еткариш кабиларнинг барчаси тўғри ният билан қилинса, ибодат, Аллоҳга яқин қиладиган ишлар бўлади.

Расули соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Сизларга рўза, намоз ва садақанинг даражасидан кўра афзалроқ ишнинг хабарини берайми?” дедилар. Саҳобалар: «Ҳа!», дейишди. У зот алайҳиссалом: «Одамлар ўртасини ислоҳ қилишлик» деганлар (Имом Термизий ривояти).

Яна бир ҳадиси шарифда: «Кимда ким бир беморнинг аҳволидан хабар олгани борса, самодан туриб бир нидо қилгувчи: «Яхши бўлгин, қадаминг ҳам яхши йўлни боссин ва Жаннатдан ўз манзилинга эга бўлгин!» дея нидо қилади» (Имом Термизий ривояти). Бошқа ҳадисда: «Кимда ким бир беморнинг аҳволидан хабар олгани борса токи ўтиргунича раҳматга шўнғиб борайверади. Энди қачон ўтирадиган бўлса, раҳматга ботиб кетган бўлади», деганлар (Аҳмад, Баззор ва Ибн Ҳиббоннинг “Саҳиҳ”ида ривоят қилинган).

Ислом бу амалларни қилишга тарғиб қилади. Мусулмонни Жаннатга яқин қиладиган ва дўзахдан узоқ қиладиган кундалик вазифалар қаторига қўшади.

Абу Зарр розияллоҳу анҳудан: «Мен Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан: «Бандани дўзахдан нима йироқ қилади?» деб сўрадим. У зот: «Аллоҳга иймон келтириш», дедилар. Мен: «Иймон билан бирга бирор амал ҳам борми?» дедим. «Аллоҳ сенга мулк қилиб берган нарсадан бермоқлигинг», дедилар. «Эй Аллоҳнинг набийси, агар беришга ҳеч нарса топа олмайдиган фақир бўлсачи?» дедим. «Амри маъруф ва наҳйи мункар қилади», дедилар. «Агар амри маъруф ва наҳйи мункар қилишга қурби етмасачи?» дедим. «Ундай бўлса, овсарга ёрдам берсин» дедилар. (яъни, қўлидан иш келмайдиган нодонга ҳунар ўрганиши учун ёрдам берсин). Мен: «Эй Расулаллоҳ, айтингчи, агар бирор бир ишни уддасидан чиқа олмайдиган бўлса нима қилсин?» дедим. У зот: «У ҳолда мазлумга ёрдам берсин», дедилар. Мен яна: «Эй, Аллоҳнинг набийси, айтингчи, агар мазлумга ёрдам бериш қўлидан келмайдиган заиф бўлса нима қилади?» дедим. У зот: «Биродаринга ҳеч бир яхшилик қолдиришни истамайсанми? Одамларга озор бермасин», дедилар. Мен: «Айтингчи эй, Аллоҳнинг расули, агар шу ишни қилса Жаннатга кирадими?» дедим. У зот: «Қайси бир мўмин ана шу хислатлардан бирини талаб қиладиган бўлса, у хислат унинг қўлидан тутиб Жаннатга олиб қиради», дедилар» (Имом Байҳақий ривояти). 

Ислом шу сингари ҳар бир мусулмонни рағбатлантиради. Бу ибодатларни фақат бойларга хос бўлган молиявий, фақат кучлиларга хос бўлган жисмоний, фақат зиёлиларга тегишли бўлган маданий ибодатлар жумласидан ҳам қилган эмас. Аксинча барча инсоният учун бирдай мажбурият қилиб қўйди. Уни ҳар бир инсон тоқатига қараб адо этади, унда бою камбағал, кучлию кучсиз, авому уламо муштаракдир.

Росулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Инсонда олтмиш учта бўғим бор. Бас, у ана ўша бўғимларнинг ҳар бири учун садақа бермоғи лозимдир» дедилар. Одамлар: «Ундай бўлса, бу ишга кимнинг тоқати етар эди, эй Аллоҳнинг расули?» дедилар. (Улар молиявий садақа деб ўйлаган эдилар). У зот: « Масжиддаги балғамни кўмиб қўясан ва йўлда ётган нарсани олиб ташлайсан..» дедилар (Имом Аҳмад ривояти).

Кишининг биродарига қилган табассуми, қулоғи кар одамнинг эшитишига ёрдамлашиши, кўзи ожиз одамни етаклаши, тушунмай турган одамнинг тушунишига ёрдамлашиши, маслаҳат сўраган кимсага маслаҳат бермоғи, ёрдам сўраб турган мусибатзада дардига шерик бўлмоғи, кучсизларга қўли билан ёрдам бермоғи ва бу бошқа кўплаб амалларни садақалар қаторига қўшиб келган ва уларни буюк ибодат ва энг яхши садақа деб санаган.

Абдурауф Ёрбеков,
Сирдарё вилояти бош имом-хатиби ўринбосари

Афғонистоннинг етакчи оммавий ахборот воситаларидан – «Tolo news» ахборот нашри сайтида «Марказий ва Жанубий Осиё давлатлари ўртасидаги иқтисодий ҳамкорликнинг ҳолати ва истиқболлари» сарлавҳали мақола чоп этилди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА.

Мақолада Марказий Осиё давлатларининг минтақавий ҳамкорлиги, Марказий ва Жанубий Осиё давлатлари ўртасидаги иқтисодий ҳамкорлик салоҳияти батафсил баён қилинган.

Нашрда таъкидланишича, Ўзбекистон раҳбариятининг қўшни давлатлар билан яхши қўшничилик, дўстона ва ўзаро манфаатли алоқаларни мустаҳкамлашга қаратилган ташқи сиёсати Марказий Осиё мамлакатлари ўртасида савдо-иқтисодий ва сармоявий ҳамкорликни ривожлантириш, ҳамкорлик алоқаларини кенгайтириш, шунингдек, транспорт соҳасидаги ҳамкорликни ривожлантириш учун ишончли пойдевор яратди.

«Марказий Осиё давлатлари ҳудудида 75,3 миллион аҳоли истиқомат қиладиган бозор шаклланди. 2020 йилда давлатларнинг умумий ЯИМ 291,1 миллиард долларни, ташқи савдо айланмаси эса 142,5 миллиард долларни ташкил этди», дея таъкидланади материалда.

Минтақавий интеграция ишлаб чиқарувчилар харажатларини камайтириш ва ташқи бозорларда рақобатбардош маҳсулотлар ишлаб чиқаришни рағбатлантиришга ёрдам беради. Бундан ташқари, Марказий Осиё давлатлари минтақа доирасида савдо операцияларини амалга оширишда маҳсулотлар етказиб бериш учун энг қисқа масофаларга эга бўлиб, уларга транспорт харажатларини тежашда афзалликлар беради.

«Tolo news»нинг ёзишича, минтақанинг барча мамлакатлари экспорт ҳажмини ошириш ва уларнинг ташқи савдосини диверсификация қилиш, янги ташқи бозорларга чиқиш ҳамда янги транспорт йўлларини яратиш ва улардан фойдаланишдан манфаатдор.

«Ҳозирги кунда Марказий Осиё мамлакатларининг асосий савдо йўллари шимолий йўналишга қартилганини ҳисобга олсак, ташқи савдони диверсификация қилиш орқали иқтисодий ҳамкорликнинг жанубий йўналиши - Афғонистон, Бангладеш, Бутан, Мальдив ороллари, Непал, Покистон, Ҳиндистон ва Шри-Ланка сингари Жанубий Осиё мамлакатлари билан истиқболли бозор очилади», - дея таъкидланади мақолада.

Нашрда қайд этилишича, Марказий ва Жанубий Осиё мамлакатлари ўртасидаги ҳамкорликнинг асосий истиқболли йўналишлари Марказий Осиё мамлакатларининг жанубдаги денгиз портларига чиқишни таъминловчи янги транспорт йўлакларини қуриш, энергетика соҳасидаги ҳамкорлик (электр энергияси экспорти), ўзаро инвестицияларни рағбатлантириш, шунингдек, ташқи савдони кенгайтириш ва диверсификация қилиш ҳисобланади.

«Икки минтақа ўртасида кўприк вазифасини бажарадиган Афғонистондаги вазиятнинг барқарорлашиши Марказий ва Жанубий Осиё давлатлари ўртасидаги иқтисодий ҳамкорликнинг янада ривожланишига хизмат қилади», – деб таъкидланади материалда.

«Шу муносабат билан Афғонистон ҳудудида транспорт-энергетика лойиҳаларининг амалга оширилиши савдо-иқтисодий ва сармоявий алоқаларни ўрнатиш, Марказий ва Жанубий Осиё давлатлари ўртасида транспорт-коммуникация ҳамкорлигини мустаҳкамлаш имкониятларини кенгайтириш учун шароит яратади», – деб хулоса қилади «Tolo news».

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Ибн Таймиянинг қарашлари  ўз даврида  фитналарга сабаб бўлишига қарамасдан унга эргашувчиларнинг сони жуда кўпчиликни ташкил этган. Тарафдорларининг асосини саводсиз -бадавийлар (саҳро халқи) ташкил қилган бўлса-да, аммо улар орасида айрим кўзга кўринган зиёлилар, олимлар ҳам йўқ эмас эди.

Бунинг асосий сабаби Ибн Таймия кучли тақвоси ва ўткир илми билан танилган Ҳанбалий мазҳабига мансуб намунали оиланинг фарзанди бўлганидир. Отаси ва бобоси замонасининг машҳур фақиҳларидан деб, тан олинар эди. Ибн Таймия мухолифатчилик ҳаракатларини асосан қирқ ёшда бошлаган.

Унгача эса, у ўз даврининг етук ҳанбалий мазҳабига мансуб фақиҳларидан бири бўлиб, бир неча фойдали диний асарларини ёзиб, атрофга танилиб улгурган эди.

Унинг илмий мансаб-мавқеи ва шуҳрати шу даражага етган эдики, у томондан айтилган ҳар бир фикр унинг ихлосмандлари тарафдан сўзсиз қабул қилинар, далиллари суриштирилмас эди. Унинг ана шу шуҳрати кейинги ихтилофли фикрларини атрофга ёйилишига омил бўлди. Булар эса, мусулмонлар жамоатига қарши фикрларини “безаб” ва “зийнатлаб” қўйган эди. Натижада унинг адашувини кўпчилик пайқамай қолди. Унинг “янгича фатволари” мухлислари томондан бош устига қабул қилинар, оқибатда эса, уни “мужаддид” (динни янгиловчи) ва “шайхул-ислом” деган “шарафли” лақаблар билан атай бошладилар. Аслида эса, Ибн Таймия “мужаддид” ҳам, “мужтаҳид” ҳам, асл салафий ҳам бўлмаган! Удан кейин вужудга келган “салафийлик” оқими ҳеч қачон салафи-солиҳларнинг йўлини тутмаган ва уларга мос келмаган! Балки, мусулмонлар жамоасидан ажраб чиққан айримларнинг адашувига сабаб бўлган бир кичик оқим - тўда холос!  

Ҳозирги давримизда ҳам интернет ва ижтимоий тармоқларда салафийликни тарғиб қилаётган айрим шахслар (Абдуллоҳ Зуфар, Юсуф Даврон ва ўзини мен ҳам ҳанафийман деб, сохта салафийликни тарғиб қилаётган Содиқ Самарқандийлар) мазҳабга эргашиш шарт эмас деб, айни дамда эса, ўзлари сохта мазҳабда эканликларини англамаса.

Ҳақиқий салафлар эса, тўрт мўътабар мазҳаббошиларимиздир. Уларнинг тузган йўллари – мазҳабларида юришгина салафи солиҳларга эргашишликдир.  Шуни англаш лозимки, уч олтин даврда яшаб ўтган салафи солиҳлар – мазҳаббошиларимизга тош отиш – Пайғамбаримиз алайҳиссалом мақтаган зотларга тош отишдан бошқа нарса эмас!

“Охунбобо” жоме масжиди имом хатиби

   Ботиров Баҳодир

Хабарингиз бор, Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво ҳайъати йўл ҳаракати хавфсизлигига риоя қилиш ҳақида фатвони эълон қилди. Унга кўра, рухсат этилгандан юқори тезликда ҳаракатланиши оқибатида рўй берган бахтсиз ҳодиса туфайли вафот этган ҳайдовчи шаръий жиҳатдан ҳаддидан ошган ва ўз жонига қасд қилган мақомида ҳисобланади.

“Мусулмон кишини йўл ҳаракати қоидалари, одоб ва маданиятларига амал қилиши кузатув камералари ёки йўл ҳаракати ҳавфсизлиги бўлинмалари ходимлари назорат қилаётгани учун эмас, балки амалдаги йўл ҳаракати қонун-қоидаларига амал қилиш – Ислом шариатининг талаби деб эътиқод қилган ҳолда бажариши керак. Шунда йўлда юриш ҳам ибодатга айланади”, - дейилади Фатво ҳайъати хабарида.

Бу бўйича "МК" Москванинг тарихий масжиди имоми Руфат Ахметжановдан ушбу фатвога изоҳ беришни сўради.

– Бу қандайдир янгилик, деб айта олмаймиз, – деди имом. – Бир неча йил аввал Бирлашган Араб Амирликлари ҳам шунга ўхшаш хулосага келган эди. Шахсан мен бунга тўлиқ қўшиламан. Менимча, тезлик чегарасини бузган, қоидаларга зид машинани ҳайдаган одам қасддан ўз ҳаётини ва бошқа одамларнинг ҳаётини хавф остига қўяди. У ўз жонига қасд қилиш билан тенглашиши мумкин, чунки у нима қилаётгани англаган ҳолда бу ишга қўл уради.

Яна бир масала фатвонинг ҳеч қандай қонуний кучга эга эмаслигидир. Бу қонун ҳужжати эмас, балки илоҳиётчиларнинг хулосаларидан биридир. Сиз унга амал қилишингиз, амал қилмаслигингиз мумкин. Дин сизни йўл қоидаларини бузмасликка, ёки бирор жазолашга мажбур қила олмайди. Бунинг учун ҳуқуқ-тартибот идоралари бор. Буни нима учун қилмаслик кераклигини фақат инсон онгига етказишга ҳаракат қилишимиз мумкин.

Қуръонда оламлар Парвардигори: "Ўзларингизни ўлдирманглар", деб огоҳлантиради. Ўз жонига қасд қилиш энг ёмон гуноҳлардан биридир. Мўмин учун эса янги фатво ўйлаш учун қўшимча сабаб бўлиши керак. Масжидимиз ҳам вақти-вақти билан бу мавзуни кўтариб туради".

Йўллардаги ўлимларнинг аянчли статистикаси билан таниш бўлганлар учун тошкентлик мусулмонларнинг янгилиги ортиқча кўринмайди. Ҳар ҳолда, ўша Амирликларда йўлларда йўл полициясини зўрға кўрасиз. Мусулмонлар ишонганидек, Аллоҳ ҳамма нарсани кўриб турганида милиция ходимлари ва видеокамераларга эҳтиёж йўқ. Шунинг учун қоидаларни бузмаган маъқул.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати