Подшоҳ аъёнлари қуршовида кўчадан дабдаба билан ўтиб борарди. Қаршисидан абгор ҳолдаги гадо чиқиб, баланд овозда деди:

• Ассалому-алайкум қариндош!
• Эй нодон, - деди подшоҳ ғазабланиб. – Қандай қилиб сенга қариндош бўлай?! Сен ким-у, мен ким?
• Қариндошмиз, олампаноҳ. Ҳаммамиз бир ота-она – Одам Ато ва Момо Ҳаввонинг фарзандларимиз-ку.

         Нима ҳам дердик, ўша гадо ҳақ. Инсоннинг инсондан фарқи (“афзаллиги”, “устунлиги” ва ҳоказо)ни ташқи кўриниши, кийими, терисининг ранги, моддий имкониятлари, ижтимоий мавқеи, мансаби... кабилар билан ажратиш ўта нисбий тушунча. Дейлик, бири – “фуқаро”, иккинчиси – “зодагон”. Нима бўпти? Яна, бек ким-у, хожа ким, фақир ким? Ҳаммаси – ҳазрати Инсон эмасми? Масалан, “оқсуяк”-зодагонга бир умр бахтли-саодатли бўлмоқ, дорилбақога қайтгач, тўппа-тўғри жаннатга тушмоқ кафолати берилганида, бошқа гап эди! Ёки, куч-қудратда тенгсиз паҳлавонлар, заифлардан кўра узоқроқ умр кўрадими-йўқми – буни ҳеч ким билмайди! Баъзан, бошқаларга нисбатан зоҳирий устунлик – инсон ўзининг чексиз орзу-истаклари-ю, ақли воситасида ўйлаб топган “кашфиёти” холос, дейиш мумкин.

Ҳадиси шарифда шундай дейилади: “Инсонларнинг ҳаммаси тароқнинг тишидек баробардур”. Фақат, гоҳо бу ҳақиқатни ё билмаймиз, ёки билишни истамаймиз...

Чексиз оламда Инсон – ким ўзи?

Бу саволга ўтмиш мутафаккирлари турли-туман жавоблар топишган. Умар Хайём инсонни “табиатнинг гултожи”, “оламнинг меҳвари” дея улуғласа, фаранг мутафаккири Блез Паскаль камтарона, ҳатто тушкун кайфиятда: “атом зарраси каби адашган”, “бир дақиқа ялт этиб кўриниб, абадий йўқолган соя”га  ўхшатади. “Коинот ичра инсон нима? – дея савол қўяди Б.Паскаль ва бундай жавоб беради: – чексизлик билан қиёслаганда йўқлик, йўқлик билан қиёслаганда борлиқ, ҳамма нарса ва ҳеч нарса орасидаги ўрталикдир.

Инсоннинг улуғлиги унинг фикрлаш қобилиятида. Ёлғиз тафаккургина бизни юксакка кўтаради, макон ва замон бундай имконга эга эмас, чунки улар ичра биз ҳеч нарсамиз”.

Дарҳақиқат, инсон бу чексиз оламда имкониятлари ниҳоятда чекланган мавжудот, десак, ўзимизга мос баҳо берган бўламизми? Мисол учун, жуда паст овозни эшитмаймиз, ўта баланд овоздан эса қулоқ ёрилиб кетади. Кичик зарраларни кўролмаймиз, шунингдек, ўта узоқ масофани ҳам кўзимиз илғамайди. Ҳатто,  “энг учқур” деб таърифланувчи ақл-идрокимиз имкониятлари ҳам албатта, чегараланган. Қадимги ҳинд ҳикматида айтилганидек, “Биз олам, одам ва жамият ҳақида жуда-жуда оз нарса билишимизни билиш учун ниҳоятда кўп нарса билишимиз кераклигини камдан-кам одам билади”. Бинобарин, Инсон ўз ақл кучи билан “ҳамма нарсани” билувчи эмас, балки Аллоҳ истаган нарсанигина билгувчидир.

Инсоннинг феъл-атвори жуда ҳам қизиқ. Ўта мураккаб. Унинг баъзи  қирралари шундай кутилмаган ҳолатда намоён бўладики, буни аввалдан айтиш, башорат қилиш, “режага киритиш” ва ҳатто тасаввур қилиш ниҳоятда мушкул...

“Араб тафаккури хазинаси”дан: “Хасталик тўшагида ўзига заифлик билан бирга орзу-умид, жангу-жадал майдонида эса бузғунчилик билан бирга куч-қувват топиб, ўзида иккала зиддиятни жамлай олган мавжудот – инсондир”. Баайни, Инсон жисмида сув ва олов бирлашган. Тупроқдек хокисорлик ҳам, тенгсиз бунёдкорлик, бузғунчилик, қайноқ меҳр-муҳаббат, ваҳшийлик, ҳавойилик (масалан, кибр), йиртқичлик... ҳам инсонга хос. “Инсон ҳар доим беозор бўлмасдан, баъзан дунёдаги энг ваҳший махлуққа айланиши мумкинлигини гоҳо тан олгимиз келмайди”.

Юқоридаги фикрлар инсон зотига нисбатан инсонлар томонидан айтилган ва кимдир бунга қарши чиқиши ҳам мумкин. Агар бирор бир буюмни ясасангиз унинг қандайлигини сиздан бошқа ҳеч ким аниқ ва батафсил билмайди. Одам зотини ҳам уни яратган Аллоҳ таолодан бошқа ҳеч ким заррасигача, қалбидаги ҳисларигача билиши мутлақо мумкин эмас. Шу сабаб биз ҳақимизда Аллоҳ таолонинг Каломида келтирилган оятларга назар солсак:

“Эсланг, (эй Муҳаммад!) Раббингиз фаришталарга: “Мен Ерда халифа (Одам) яратмоқчиман”, – деганида, (улар) айтдилар: “Унда (Ерда) бузғунчилик қиладиган, (ноҳақ равишда) қонлар тўкадиган кимсани яратмоқчимисан? Ҳолбуки, биз Сенга ҳамдинг билан тасбеҳлар айтамиз ва Сени муқаддас деб биламиз”. (Аллоҳ) айтди: “Албатта, Мен сизлар билмаган нарсаларни билурман”. (Бақара сураси, 30)

“(Ҳар бир) инсон зиёнда (бахтсизликда)дир! Фақат имон келтирган ва солиҳ амалларни қилган, бир-бирларига ҳақиқатпарвар бўлишни тавсия этган ва бир-бирларига сабрли бўлишни тавсия этган зотларгина бундан мустаснодирлар”. (Аср сураси, 2-3)

Ахир, инсон заиф яратилган-да! (Нисо сураси, 28)

Нима бўлганда ҳам инсон эканлигини, бандани Аллоҳ таоло яратганлигини, ҳаётга келишдан мақсад ва юклатилган вазифаларни унутмасдан яшаш ҳар бир ўзини ОДАМ деб билган мавжудот учун унутилмас ва исбот талаб қилмас ҳақиқатдир!

“Инсоннома” китоби асосида Саидаброр Умаров тайёрлади

Қуйида келтириладиган фикрлар, ҳикматлар ижтимоий тармоқлардаги турли саҳифалардан олиб таржима қилинган.

*****

Аллоҳ таоло бир ишни кечиктирса, бу яхшиликкадир. Аллоҳ таоло сени бир ишдан маҳрум этса, бу ҳам яхшиликкадир. устингга келган бало ҳам яхшиликка. Маҳзун бўлма, Меҳрибон Зот фақат яхшилик ато қилади.

“Ҳаётнинг нариги юзи”

*****

Иши юриб турган одамнинг дўстлари кўп бўлади. Иши орқага кетганнинг дўстлари эса ҳақиқий бўлади.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Ўсимликларда ақл йўқ. Агар уларни тешиги бор сандиққа солиб қўйсанг, улар нурга эргашиб ўша тешикдан ўсиб чиқади. Биз ақлга эга бўла туриб, нега нурга (илм-маърифатга) эргашмаймиз?!

Нажиб Маҳфуз

*****

Жирканчлик – қилган ёмон ишингни унутиб, ўша ишингга кўрсатган реакциямни ҳисоб-китоб қилишингдир.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Муваффақиятга эришган шахсга ҳужум қилиш ўрнига ўзинг ундан ўзиб кетишга шошил. Аввалгиси ҳасад, кейингиси ҳавасдир.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Йўқотадигани нарсаси йўқ одамни курашга чорлама.

“Ҳаётнинг нариги юзи”

*****

Агар енгилган одам табассум қилса, ғолиб ғалаба лаззатини йўқотади.

“Ҳаётнинг нариги юзи”

*****

Табассум –ҳарфларсиз ҳам тушуниладиган сўздир.

“Ҳаётнинг нариги юзи”

*****

Ғам қушлари бошинг узра учишини таъқиқлаб қўя олмайсан. Лекин ўша қушлар бошингда ин қуриб олишини ман эта оласан.

“Ҳаётнинг нариги юзи”

*****

Пасткаш табиатли кимсалар бошқаларнинг хатоларини излаб топишдан лаззатланадилар.

“Ҳаётнинг нариги юзи”

*****

Агар мол-дунё эркакларнинг ўрнини босганида эди, подшоҳларнинг қизлари турмушга чиқмаган бўларди.

“Ҳаётнинг нариги юзи”

*****

Либосингни ўзингдаги энг қиммат нарсага айлантириб қўйма. Тағин ўзинг кийган кийимингдан арзон бўлиб қолмагин.

“Тарих муҳрлаган сўзлар”

*****

Уч нарса сенга айтмасдан келади:

1. Муҳаббат.
2. Насиба.
3. Ўлим.

“Ҳаётнинг нариги юзи”

Уч киши тўйиш нималигини билмайди:

1. Илм истовчи.
2. Мол истовчи.
3. Машҳурлик истовчи.

“Ҳаётнинг нариги юзи”

*****

Интернет материалларидан тўплаб, таржима қилувчи

Нозимжон Иминжонов

Ёмон, норасо эътиқод билан қилинган эзгу иш сароб ва

 кул каби ҳеч қандай фойда бермайди.

Абулқосим Замахшарий.

Халқимиз инсоний қадриятлар акс этган Ислом дини таълимотларидан тўлақонли баҳраманд бўлаётган бир вақтда, эришилаётган муваффақиятларимизга соя соладиган  ҳолатлар борки, булар  халқимизнинг урф-одатлари билан уйғунлашиб кетган.

Мамлакатимизнинг турли шаҳар ва вилоятларида халқимизнинг шевалари, тўю-тантаналари, кийиниши бир-биридан фарқ қилади. Маросимлардаги урф-одатлар ҳам турлича бўлиб, аксари ҳолларда ота-боболарининг урфларига бориб тақалади.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда марҳамат қилади:

“Уларга (мушрикларга): «Аллоҳ нозил этган нарсага (оятларга) эргашингиз!» – дейилса, улар: «Йўқ, биз ота-боболаримизни не узра топган бўлсак, ўшанга эргашамиз», – дейдилар. Ота-боболари борди-ю, ҳеч нарсага ақллари етмайдиган ва тўғри йўлдан юрмайдиган бўлган эсалар-чи?!” (Бақара, 170).

Ҳозирги вақтда мусибатхоналарда турли бидъат-хурофотларнинг авж олиши, инсонларнинг  таъзия одобларига риоя қилмасликлари натижасида ўзларини ҳам,  мусибат етган хонадон аҳлини ҳам қийин аҳволга солиб қўйишлари,  гуноҳга сабаб бўлиш ҳоллари учрамоқда. Шариат аҳкомларига риоя қилмаслик, Қуръонга ва Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам суннатларига эргашмаслик  инсонларни залолатга етаклайди. Инсонларнинг етарли илмга эга эмасликлари натижасида турли маросимларда яқинлар, қариндошлар ва атрофдагилар орасида  бир қатор нохуш ҳолатларни келтириб чиқармоқда.

Бундай ҳолатлар таъзия маросимларида авж олиши, бидъат-хурофотларга кўр-кўрона эргашиш  мусибат етган хонадон эгаларини  ҳам руҳан, ҳам  моддий томондан  изтироб чекишига олиб келмоқда.

Ҳанафий мазҳабига оид Ибни Обидийнинг “Раддул-мухтор ала дуррил-мухтор” китобида  (1жуз, 663-664 бетлар) баён қилинишича, таъзияни уч кун қилиб белгиланиши аслида таъзия билдирувчилар учундир. Жанозада иштирок эта олмаган киши уч кун ичида кўнгил сўраб, ҳамдардлик билдирсин. Кейин келиб маййит соҳибларининг ярасини янгиламасин. Шундагина ваъда қилинган савобга эга бўлади, дейилган. Шундан келиб чиқиб, ҳайит кунлари яна келиб таъзия билдириш жоиз эмас, чунки таъзия бир маротаба бўлади.

Аксари ҳолларда бўладиган таъзия маросимларидаги бидъат-хурофотларни кўпчилик “Ота-боболаримиздан қолган урф-одат”, “Ўтганларни руҳи норози бўлади” ва бундай маросимларни ўтказиш “Фарзанднинг ота-онаси олдидаги бурчи” деб қаралади. Айнан мана шундай маросимларни ўтказиш билан марҳумнинг яқинлари учун “Фарзандлик бурчини ўташ” деб, нотўғри тушунчага борилади.

Таъзиядаги бидъат-хурфотлар урф-одат кўринишида бўлса ҳам, инсонларни ҳам маънавий, ҳам моддий томондан қийин аҳволга солиб қўяди.                                   

Таъзиядаги бундай маросимлар асосан, таъзияхонадаги исрофгарчилик, инсонларнинг кўзи учун қилиниши ва ачинарлиси мусибатхона эгаларини бундай маросимларни ўтказаман деб, қарз бўлиб қолиши мусибат устига мусибатдир.

Баъзи вилоятларимизда мусибатхонада узоқ қариндошларни, таниш-билишларни кутиб, маййитни 3-4 кунлаб сақлаш одати бор. Бунинг оқибатида, айниқса иссиқ кунларда турли нохушликларни келиб чиқишига сабаб бўлади.  Маййитни сақлаш эса  атрофдаги инсонлар соғлигига ҳам хавф солиши мумкинлигини тушунтириш лозим.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади:

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам:

 “Жанозани тезлатинглар. Агар аҳли солиҳ бўлса, яхши. Уни (яхшиликка) тақдим қиласизлар. Агар ундан  бошқача бўлса, ёмон. Уни елкангиздан (тезроқ) қўясиз”, - дедилар (Бухорий, Муслим  Абу Довуд, Термизий ва Насаий ривоят қилганлар).

Марҳумга атаб қилинадиган “Кир ювди”, “Гул”, “Ток“, “Ошқовоқ”, “Туршак”, “Қор ёғди”, “Қовун”, “Лайлак келди” каби одатлар шариатда йўқ нарсалардан. Яқин  қариндошларнинг, қўшниларнинг  таъзия бўлган хонадонга келиб  тасалли беришлари, марҳум ҳақида чиройли дуода бўлишлари хонадон эгаларига далда бўлади, лекин аёллар йиғилиб, уларга  зиёфат қилиниб, 4-5 хил таомлар тарқатилиши  шариатимизда йўқ.

Ўтган ота-оналаримиз, яқинларимизга дуо, истиғфор, садақа ва ҳаж каби баданий–молиявий ибодатлардан манфаат олишлиги кўпчиликка маълумдир. Имконият даражасида маййитнинг яқинлари, ўзлари бўлмаса илмли инсонлардан хатми Қуръон қилдиришлари, маййит ҳақига қилинган дуолар ўтганларга ҳам,  маййитнинг яқинларига ҳам  ажру савоблар келтиради. Чунки Қуръон қироати бўлган жойга Аллоҳнинг раҳмати ва баракаси нозил бўлади.

Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади:

“Саъд ибн Убоданинг онаси у йўқлигида вафот этди. Шунда у:

“Эй Аллоҳнинг Расули, онам менинг йўқлигимда вафот этди. Агар унинг номидан бирор нарса садақа қилсам, унга манфаати бўладими?” деди.

“Ҳа” дедилар у зот.

“Сизни гувоҳ қилиб айтаманки, мевали боғим унга садақа бўлсин”, деди”.

(Бухорий, Термизий, ва Насаий ривоят қилганлар).

Мусибатхона эгаларидан қарз бўлиб, қарзини қайтара олмаётган кимсалар бўлса, марҳумга савоби етиши учун қарзларидан кечиб юбориши, солиқларини тўлай олмаётган қўшниси борми, шартнома тўловини тўлай олмаётган толиби илмлар борми, кўп фарзандли оилаларга,  бемор бўлиб, дори-дармонларга пул топа олмаётган инсонларга ёрдам берилса, мақсадга мувофиқ бўлар эди.

«Эл-юрт нима дейди”, “Халқимиз маросимларида қатнашганмиз”, “Ота-боболаримиздан қолган удум”, деб одамлар гапига қараб эмас, балки шариат ҳукмига қараб, амал қилиш керак. Ўтган яқинларимизга эса энг савобли амал, уларнинг ҳаққига дуо қилишликдир.

Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам:

“Замон охирида бир хил қавмлар пайдо бўладики, улар ҳамма амалларни барчага кўрсатиб, ошкора қилишни ўзларига дўст тутадилар ва махфий равишда сир тутиб қилишни ёқтирмайдилар”, дедилар. Саҳобалар сўрадилар: “Ё, Расулуллоҳ, буни қандай тушунайлик?” Шунда Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам изоҳ бердилар: “Одам бир-бирини кўролмаслигидан, яъни фалончи ундай қилибди, мен ундан ҳам ўтказиб қиламан дейишидан ёки бир-биридан қўрққанидан шундай қилишади” (Имом Муслим ривояти).

Уч кундан кейин қилинадиган ҳар қандай эҳсонни  ҳар ким ўз оила шароитидан келиб чиқиб, ҳохлаган вақтда, қарз ҳаволасиз қилса бўлади. Имкони бўлмаганлар эса эҳсон қилишлари шарт эмас.

Шуни яхши билмоқ керакки, хайр-эҳсон қилиш мустаҳаб амал бўлиб, у шариат  таълимотига мувофиқ ўтказилгандагина ажру-савобга эга бўлади.

Аслида эҳсон бирорта муҳтож оилага берилиб, унга алоҳида саховат кўрсатилса, нур устига нур бўлади. Оламдан ўтиб кетганларни фақат қилинадиган эҳсон кунлари эмас, балки ҳар доим эслаб туришимиз лозим. Ибратли ҳаёт йўллари, қилган савобли амаллари ҳақида яқинларимизга, фарзандларимизга ўгит сифатида айтишнинг тарбиявий аҳамияти каттадир.

Муҳтожларга ҳам моддий ҳам маънавий мадад беришимиз ўтган яқинларимиз учун ҳам, ўзимиз учун ҳам ажру-савоблар етадиган амаллардир.

Мунира Абубакирова

Ўзбекистон мусулмонлари идораси мутахассиси

ЎМИ Матбуот хизмати

Ёмонликдан қайтариш 

Шу йил 9 январь куни Президентимиз “Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига жамоат тартибини таъминлаш механизмларини такомиллаштиришга қаратилган ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги қонунни имзолади.

Мазкур ҳужжат маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги ҳамда жиноят кодексларига тиланчилик учун жазо белгилашга оид ўзгариш киритди. Эндиликда пул, озиқ-овқат маҳсулотлари ва бошқа моддий қимматликлар беришни фаол тарзда сўраб, тиланчилик билан шуғулланиш жавобгарликка тортишга асос бўлади.

– Ушбу қонунга биноан жамоат жойларида тиланчилик қилганлик учун 2 хил: маъмурий ва жиноий жазо қўлланилади, – дейди ҳуқуқшунос Хушнудбек ХУДОЙБЕРДИЕВ. – Хусусан, биринчи марта содир этганлик учун энг кам иш ҳақининг 1 бараваридан 3 бараваригача миқдорда жарима солишга ёки 15 суткагача муддатга маъмурий қамоққа олишга сабаб бўлади. Агар шахс тиланчиликни давом эттирса, унга иккинчи марта жиноий жазо берилади. Бунда шахсга 240 соатгача мажбурий жамоат ишлари, 2 йилгача ахлоқ тузатиш ишлари, бир йилгача озодликни чеклаш ёки бўлмаса бир йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.

Тиланчилик катта-кичик урушлар, парокандалик, қурғоқчиликлардан қолган асорат. Аммо бугунги тинч, фаровон замонда унинг моҳияти ўзгартиргандек. Яъни бир вақтлар уятли ҳисобланган, мажбурликдан қилинган бу ишни ҳозирда айрим фирибгарлар пул топиш манбайи деб қарамоқдалар.

“Қонунга кўра, нафақат тиланчилар, балки ўзга шахсларни тиланчиликка жалб қилган шахслар ҳам жавобгарликка тортилади. Уларнинг жазоси тиланчиларникидан оғирроқдир. Жумладан, вояга етмаган, кекса ёшдаги ва руҳий касалликлари, ногиронлиги бўлган ҳамда бошқа шахсларни (“исталган кишини”) тиланчиликка жалб қилиш мумкин эмас. Шунингдек, шахсларга алкоголли ичимликларни ёхуд гиёҳвандлик моддалари ёки психотроп моддалар бўлмаган, лекин шахснинг ақл-идрокига таъсир кўрсатувчи моддаларни мажбуран истеъмол қилдирган ҳолда уларни тиланчилик қилишга жалб этиш оғир жиноий жавобгарликка тортишга асос бўлади”, – дейди ҳуқуқшунос.

Аҳоли гавжум жойлар, жамоат транспорти, масжидлар ёнида тиланчиликни “касб” қилган тўрт мучаси соғлом, ишласа ўзи тугул катта рўзғорни тебратиш қобилиятига эга эркаклар, оддий тикиш-бичиш ҳунари орқали ёки бирор жойда фаррошлик қилиб бўлса-да кундалик эҳтиёжини қоплаши мумкин бўлган аёлларнинг борлиги ачинарли ҳолат.

Айниқса, ёш боласи билан тиланчилик қилаётган аёллар нури дийдасининг тарбияси бузулишига, соғлигига жиддий зарар етишга сабабчи бўлаётгани ачинарли ҳол. Бунинг устига болаларда носоғлом муҳит таъсирида ёлғончилик, кишилар олдида ўзини ночор сезиш, бировнинг ҳисобига яшаш каби иллатлар шаклланишига замин яратмоқдалар.

– Тиланчилик қилиш боқувчиси бўлмаган, кишилардан бирор нарса сўрашдан бошқа иш қўлидан келмайдиган кишилар учун ҳалол, аммо унинг ҳам чегараси бор, – дейди Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво бўлими бошлиғи Ҳомидбек ИШМАТБЕКОВ. – Яъни бу меъёр – бир кунлик ейиш-ичиш эҳтиёжини қондирадиган миқдордаги нарса топгунгача бўлган вақт. Ундан ортиғи ҳаром саналади. Эртанги кунга ҳам биратўла бугун топиб қўяй, дейилмайди. Кейинги кун Худо куч-қувват берса ёки бирор йўл кўрсатса, албатта, ишлаши, мабодо ҳеч иши ўхшамай, бошқа йўли қолмаса – яна кундалик эҳтиёжи учун тиланчиликка чиқиши мумкин. Мискин бўлиб, тирикчилигим шундан, дея шу ишга муккасидан кетиш фирибгарликдир. Бундайларнинг юзи икки дунёда шувут бўлади. Била туриб бу ишни қилиш очиқ-ойдин хорликдир. Ўзини майиб-мажруҳ кўрсатиб, гадой, тиланчи қиёфасига солиш ҳам айни товламачиликнинг бир тури. Динимиз бундан қатъий қайтаради.

Аллоҳ таоло Ўз Каломида садақа олишга ҳақли бўлган кишиларни баён қилган: “Албатта, садақалар фақирларга, мискинларга, садақа ишида ишловчиларга, кўнгилларини улфат қилинадиганларга, қул озод қилишга, қарздорларга, Аллоҳнинг йўлига ва йўл ўғлиларига берилиши Аллоҳ томонидан фарз қилингандир. Аллоҳ билгувчи ва ҳикматли зотдир” (Тавба сураси, 60-оят).

Ислом дини меҳнатга ярамайдиган, иши бору, ундан оладиган даромади эҳтиёжига етмайдиган, иш тополмаган кишиларга раҳнамолик қилишга чақиради.

Шариатимизда тиланчи отда келса, ҳатто қўлида тилласи бўлса ҳам садақа беришга тарғиб қилинади. Бунинг учун саховатли инсон савоб олади. Аммо садақа сўраган кишининг фирибгарлиги, алдаб одамларнинг пулини еяётгани аён бўлса, унга ҳеч нарса бермаслик керак. Сабаби бу орқали у текинхўрлик, дангасаликка одатланади.

Динимиз ризқ-насибани ўз меҳнати билан топишга буюради. Ўтган Пайғамбарлар ва набийлар, хотамул анбиё Муҳаммад алайҳиссалом ўз меҳнати орқали турмуш кечириб, уматларига ўрнак бўлганлар.

Дангасалик, ишёқмаслик, текинхўрлик мусулмон кишига ёт ҳолат. Динимиз ялқовлик, бировга қарам бўлишдан буткул қайтаради.

“Киши ризқланадиган энг ширин таом, ўз касби орқали еганидир”, дейилади ҳадиси шарифда (Имом Аҳмад ривояти).

Мўмин банданинг ўз меҳнати билан ҳалол ризқ топиши нафақат ўзи, балки оила аъзоларини ҳам икки дунё саодатига элтади.

Баҳриддин ХУШБОҚОВ

 тайёрлади.