Аллоҳ таоло Аҳзоб сурасининг 56-оятида: «Албатта, Аллоҳ ва Унинг фаришталари Набийга салавот айтурлар. Эй иймон келтирганлар! Сизлар ҳам унга салавот айтинг ва салом йўлланг», деган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга салавот ва салом йўллашнинг турли шакллари мавжуд. Уларнинг энг афзали намозда ўқиладиганидир. Ўша салавотда «Иброҳим ва унинг аҳлига салавот йўллаганингдек» жумласи бор, чунки Иброҳим алайҳиссалом ва у зотнинг аҳлига фаришталар салавот айтган, Аллоҳдан раҳмат сўраганлар. Аллоҳ таоло:

قَالُواْ أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ اللّهِ رَحْمَتُ اللّهِ وَبَرَكَاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَّجِيدٌ

«Улар (фаришталар): «Аллоҳнинг амридан ажабланасанми? Эй аҳли байтлар, сизларга Аллоҳнинг раҳмати ва баракотлари бўлгай. Албатта, У мақталган ва буюк Зотдир» деган (Ҳуд сураси, 73-оят).

Имом Муслим ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким менга бир марта салавот айтса, Аллоҳ унга ўнта салавот йўллайди», деганлар.

Имом Аҳмад Анас ибн Моликдан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким менга бир марта салавот айтса, Аллоҳ унга ўн марта салавот йўллайди. Ўнта гуноҳини ўчириб, уни ўн даража кўтаради», деганлар.

Имом Термизий ва Ибн Ҳиббон Абдуллоҳ ибн Масъуд розияллоҳу анҳудан ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Қиёмат кунида одамларнинг менга энг яқини менга энг кўп салавот айтганидир», дедилар.

Омир ибн Робийъа розияллоҳу анҳу айтади: «Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг «Ким менга салавот айтса, салавоти миқдорича фаришталар ҳам унга салавот айтади. Шунга қараб банда хоҳ камайтирсин, хоҳ кўпайтирсин»  деганларини эшитдим».

Имом Термизий келтирган ривоятда Убай ибн Каъб розияллоҳу анҳу айтади: «Қачон туннинг тўртдан бири ўтса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам туриб: «Эй одамлар! Аллоҳни зикр қилинглар. Қиёмат яқин қолди. Унинг ортидан қайта тирилиш юз беради. Ўлим ўзига боғлиқ нарсалар билан келмоқда», дер эдилар. Убай ибн Каъб: «Ё Расулуллоҳ! Ҳақиқатан мен сизга кўп салавот айтаман. Дуоимнинг қанча вақтини сизга бағишлайин?» деди. У зот: «Хоҳлаганигча», дедилар. «Тўртдан бирини бағишласам-чи?» деди. У зот: «Хоҳлаганингча, агар зиёда қилсанг, яхши бўлади», дедилар. «Учдан бирини бағишласам-чи?» деди. У зот: «Хоҳлаганингча, агар зиёда қилсанг, яхши бўлади», дедилар. «Иккидан бирини бағишласам-чи?» деди. У зот: «Хоҳлаганингча, агар зиёда қилсанг, яхши бўлади», дедилар. «Ё Расулуллоҳ! Дуоимнинг ҳаммасини сизга бағишласам, нима дейсиз?» деди. У зот: «Унда барча ғам-ташвишларинг арийди, мақсадинг ҳосил бўлади ва гуноҳинг кечирилади», – дедилар.

Демак, Расули акрам соллаллоҳу алайҳи васаллам Убай розияллоҳу анҳуга зиёдалик эшигини ёпмаслик учун кеча ва кундуздан маълум бир вақтни тайин қилиб, белгилаб бермадилар.

Имом Муслим Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу анҳудан келтирган ривоятда: «Ким муаззиннинг азон айтаётганини эшитганда: «Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ, У яккаю ягонадир. Унинг шериги йўқдир. Муҳаммад Унинг расули ва бандасидир. Аллоҳни Роббим деб, Муҳаммад алайҳиссаломни пайғамбарим деб, Исломни диним деб рози бўлдим» деса, гуноҳи кечирилади», дейилган. 

Асбаҳоний Анас розияллоҳу анҳудан келтирган ривоятда у зот: «Менинг ҳузуримга қавмлар келишганда уларни менга кўп салавот айтганларидангина таниб оламан», деган эканлар. Бошқа ривоятда: «Қиёматнинг даҳшатлари ва хатарли ҳолатларидан сизларнинг энг кўп эминда бўладиганларингиз менга энг кўп салавот йўллаганларингиздир», деган эканлар.

Имом Табароний ва Дорақутний Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан келтирган ривоятда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Менга салавот айтиш Сирот (кўприги) узра нурдир. Ким менга жума кунида саксон марта салавот айтса, саксон йиллик гуноҳи кечирилади», деган эканлар.

Юқорида келтириб ўтилган хабарлар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга салавот айтиш қанчалар фазилатли иш эканига далолат қилади. Уларни жамлаганда қуйидаги фойдалар ҳосил бўлади: савобларнинг ўн баробар кўпайтирилиши, шафоатга ноил бўлиш, қул озод қилиш каби ажрга эга бўлиш, қиёмат даҳшатларидан нажот топиш ва бошқалар.  

Робия САИДХОНБАЛОВА,

Тошкент ислом иниститутининг 1 курс-талабаси

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Болаларингизга одоб беринглар ва одобларини чиройли қилинглар” (Имом Муслим ривояти), деб марҳамат қилганлар.

Юз йиллар муқаддам Махмудхўжа Беҳбудий ҳазратлари: “Тараққий этган миллатларнинг оналари ўқитур экан, биз аввал оналаримизни ўқитиб, уларга тил ўргатмоғимиз керак. Чунки бизнинг илм ва тилсизлигимиз улардандир”, дея бонг урган эди.

Бу бонг ҳанузгача ўз жарангида қолмоқда. Миллатимизнинг етук намоёндалари ҳаётига назар ташласак, уларни айнан оналари илмли қилиб тарбиялаганларини кўрамиз: Муқумий онаси Оишабибидан, Мунавварқори онаси Хосиятхондан, Фитрат онаси Бибижондан, Исоқхон Ибрат онаси Ҳурбибидан тарбия ва илк илм сирларини ўрганишган.

Абдулла Авлоний: “Тарбияни кимлар қилур? Қайда қилинур?” – деган саволга, “Биринчи – уй тарбияси. Бу иш она вазифасидир”, дея жавоб берган.

Афсуски, бугунги кунда аксар аёлларимизнинг машғулотлари кийим-кечак, гап-гаштак, қозон-товоқ, меҳмон кутиш, телесериаллар кўриш бўлиб қолди, улар олди-қочди мавзуларга бой газеталар ўқишдан нарига ўтишмайди. Бу ҳолат учун асосан эрлар жавобгарликни бўйинларига олишлари даркор.

Модомики хотинлар фарзанд тарбиясига сўнгги вазифа сифатида қараб, ёинки уни бошқаларга топшириб, масъулиятсизлик кўрсатар экан, миллатимиз шафқатсиз дардга гирифтор бўлиши турган гап. Бола онадан тарбия олмас экан, уни ҳеч бир муаллим тузата олмайди.

Бекобод тумани “Улуғбек” жоме масжиди
имом-хатиби Холбоев Х.

Динимиз инсонларни одамларга яхшилик қилишга чақиради. Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таолога инсонларнинг энг суюклиси одамларга энг кўп манфаат келтирувчисидир”, дедилар.

Динимизда амаллар ҳажмига қаралмайди, балки амал қилувчининг ниятига қаралади. Озгина амал билан буюк мукофотларни қўлга киритиш мумкин.

Бу борада Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан қуйидаги ҳадис ворид бўлган: «Яхшиликнинг бирортасини паст санама! Ҳатто биродарингга очиқ юз билан йўлиқишни ҳам». Ҳадисга эътибор берилса, инсонлар наздида яхшиликнинг энг оддий кўриниши бўлган очиқ чеҳраликни ҳам паст санамасдан ихлос билан қилиш кераклиги уқтирилмоқда.

Ҳақиқий мўмин жамият дарди билан, атрофидаги одамларни ўйлаб яшайди. У қўлидан келгунича атрофдагиларга ёрдам қилади. Агар уларнинг бошига бирор кулфат тушса, худди ўзининг бошига тушгандек қайғуради.

Нуъмон ибн Башир розияллоҳу анҳумодан ривоят қилинади, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мўминларнинг бир-бирларига меҳр-муҳаббат, раҳм-шафқат ва меҳрибонлигининг мисоли худди бир жасад кабики, унинг бирор аъзоси оғриса, қолган аъзолари унинг учун бедорлик ҳамда иситма ила безовта бўлишади», дедилар.

Ушбу ҳадисда ҳам барча мўмин-мусулмонлар ҳар доим бир-бири билан ўзаро меҳр-шафқат ва ёрдамда бўлишлари ҳамда бирон бир мўмин-мусулмонга етган мусибатга худди ўзларига етгандек муносабат кўрсатишлари кераклиги баён қилинмоқда.

Дарҳақиқат, динимиз инсонларга манфаат етказиш, доим яхшилик қилишга чорлаган диндир. Динимиз худбинликни қоралайди. Мана бизнинг мубин динимизнинг асл таълимоти. Бу қоида билан нафақат бир инсон ёки бир жамият, балки бутун олам ислоҳ бўлади, тараққий топади. 

Абдурауф Ёрбеков
Сирдарё вилояти «Абу Ҳанифа»
жоме масжиди имом-хатиби

Бу мавзуга киришдан олдин Қуръони Каримга оид энг машҳур икки истилоҳ–«оят» ва «сура» сўзларининг луғавий ва истилоҳий маънолари ила танишиб олсак, мақсадга мувофиқ бўлади.

«Оят» сўзининг бир неча луғавий маъноси бор:

1. «Мўъжиза».

Аллоҳ таоло Бақара сурасида: «Бани Исроилдан сўрагин, Биз уларга қанча очиқ-ойдин оят-мўъжиза берган эканмиз» (211-оят), деган.

2. «Белги-аломат».

Аллоҳ таоло Бақара сурасида: «Албатта унинг мулкининг оят-белгиси, сизларга Роббингиздан ичида сакина бор тобут келишидир» (248-оят), деган.

3. «Ибрат».

Аллоҳ таоло Ҳижр сурасида: «Албатта, бунда мўминлар учун оят-ибрат бордир» (77-оят), деган.

4.  «Ажойиб иш».

Аллоҳ таоло Мўминун сурасида: «Ва Биз Ибн Марямни ва унинг онасини оят–ажойиб иш қилдик» (50-оят), деган.

5. «Бурҳон, далил».

Аллоҳ таоло Рум сурасида: «Осмонлару ернинг яратилиши ва тилларингизу рангларингизнинг турли бўлиши, Унинг оят-далилларидандир» (22-оят), деган.

6. «Жамоат».

Арабларда, қавм ояти–жамоаси билан чиқди, деган гап бор.

7. Қуръон ояти.

Уламолар истилоҳида эса, Қуръон сурасига кирган, бошланиши ва тугаши белгили сўзлар тоифаси «оят» деб аталади.

Шу билан бирга, Қуръони Каримнинг ҳар бир ояти юқоридаги луғавий маъноларни ўз ичига олган бўлади.

Ҳа, Қуръони Каримнинг ҳар бир ояти мўъжиза, ибрат, ажойиб иш, белги-аломат, ҳарф ва сўзлар жамоаси ҳамда Аллоҳ таолонинг қудрати далилидир.

Қуръони Каримнинг ҳар бир ояти, унинг аввали ва охири ҳақидаги илмни Аллоҳ таолодан Жаброил алайҳиссалом билган. У кишидан Пайғамбар алайҳиссалом, у зотдан эса, мусулмонлар ўрганганлар.

Қуръони Каримдаги энг қисқа оят «Йасин» бўлиб, икки ҳарфдан иборатдир.

Энг узун оят эса, Бақара сурасидаги «Қарз олди-берди» оятидир. Оятларни бир-биридан ажрата билиш, уларнинг бошланиш ва тугаш жойларини англаб етиш маъноларни яхши тушуниб етишга ва бошқа бир қанча ишларда ёрдам беради. 

Қуръони Каримда оят сўзи кўп такрорланган. Оят сўзи баъзи бир жойларда юқорида зикр қилинган маъноларнинг ҳаммасини, иккинчи бир жойда икки-учтасини, учинчи жойда эса, фақат биттасини ифода этиб келган. Ушбу нозик фарқни англаб етилгандагина маъно тўғри тушунилади. 

«Ҳадис ва ҳаёт» китобидан