Жорий йилнинг 25-30 сентябрь кунлари Ўзбекистон элчихонаси кўмагида Малайзия Ислом цивилизацияси институти директори Фариза Шам бошчилигидаги делегациянинг мамлакатимизга амалий сафари ташкил қилинди, деб хабар бермоқда "Дунё" АА мухбири.

Малайзия Ислом цивилизацияси институти (Ислам Ҳадҳари Институте) мамлакат Миллий университети қошида илмий-тадқиқот муассасаси сифатида 2007 йилда ташкил этилган. Муассаса ислом цивилизациясига оид Малайзиянинг етакчи илмий муассасаси ва ахборот-таҳлилий маркази ҳисобланади.

Республика Маънавият ва маърифат маркази таклифига биноан Малайзия делегацияси 28 сентябрь куни Абу Райҳон Берунийнинг 1050 йиллиги муносабати билан ўтказилган «Абу Райҳон Беруний илмий меросининг жаҳон фани ривожидаги ўрни»мавзусидаги халқаро илмий-амалий анжуманда иштирок этди.

Фариза Шам ўзининг нутқида Беруний шахсияти ва фазилатлари, унинг ислом цивилизацияси ривожига қўшган ҳиссаси ҳақида сўзлар экан, «ҳар бир ёш авлод Берунийни ўзи учун ибрат деб билса, унинг инсоний хусусиятларига эргашса, унга ўхшашга интилса, ҳаётига янада мазмун киради ва катта ишларга қодир бўлади», дея таъкидлади.

Ташриф давомида Имом Термизий халқаро илмий-тадқиқот маркази директори вазифасини вақтинча бажарувчи Музаффархон Жониев билан учрашув ўтказилди.

Томонлар ўртасида Ҳамкорлик меморандум имзоланди. Тегишли келишувга жорий йил 16 июнь куни ўтказилган онлайн учрашув натижасида эришилган эди. Мазкур меморандум икки муассаса ўртасида Ўзбекистон заминида етишиб чиққан алломалар меросини ўрганиш, нодир манбаларни тадқиқ этиш, илмий ходимлар малакасини ошириш, конференция ва семинарлар ўтказиш каби йўналишларда амалий ҳамкорликни назарда тутади.

Шунингдек, сафар давомида Фариза Шамнинг Ўзбекистон Халқаро ислом академияси ва Тошкент давлат шарқшунослик университетида ташриф буюрувчи профессор сифатида очиқ дарс ва маърузалари ташкил қилинди.

Бундан ташқари, Ўзбекистон Ислом цивилизацияси маркази билан музокаралар ўтказилиб, келгуси режалар ва 2024 йилда Тошкент шаҳрида «Ислом цивилизациясининг буюк алломалари» мавзусидаги тўртинчи халқаро илмий-амалий семинарни уюштириш истиқболлари хусусида фикр алмашилди.

Мавлид байрамлари ўтказилаётган айни бир пайтда Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Беруний ўрта махсус ислом билим юртида "1-октябрь – Устоз ва мураббийлар куни" муносабати билан "Сизга таъзим, устозлар!" номли тадбир бўлиб ўтди. Унда Қорақалпоғистонда диний-маърифий соҳада узоқ йиллар давомида хизмат қилган фахрий устозлар, ишчи ходимлар, фахрий имом-хатиблар, билим юртининг ўқитувчи-устозлари ва талаба ёшлари иштирок этди.

Бугунги тадбирни ўтказишдан асосий мақсад, муҳтарам устозларни, диний таълим соҳасининг фахрийларини эъзозлаш, ҳурмат кўрсатиш, қолаверса, талаба ёшларга уларнинг ибратли ҳаёт йўлини таништириш ва хайрли дуоларини олишдан иборат.

Тадбирни билим юрти мудири Ш.Баҳоуддинов очиб берди ва йиғилганларни мавлиди шариф билан, қолаверса, "1-октябрь – Устоз ва мураббийлар куни" байрами билан табриклади.

Байрам тадбирида узоқ йиллардан буён хизмат қилиб келаётган билим юртининг бир қатор ўқитувчи-устозлари диний таълим соҳасидаги самарали фаолияти учун Ўзбекистон мусулмонлари идораси томонидан мақтов ёрлиғи билан тақдирланди. Шунингдек, Қорақалпоғистон мусулмонлари қозиёти томонидан юртимизда диний-маърифий соҳада хизмат қилган фахрий меҳмонларга байрам муносабати билан "Ардоқли устоз" туркуми асосида миннатдорчилик хати ва эсдалик совғалари топширилди. Шундан сўнг меҳмонлар байрам дастурхонига таклиф қилинди.

Талабалар томонидан ижро этилган нашидлар, шеър ва монологлар, ўқилган саловат ва мавлидлар тадбирга ўзгача файз-шукуҳ баҳш этди.

Файзли байрам тадбири якунида нуроний устозлар ва фахрий меҳмонлар билим юртининг устоз-мураббийлари ҳамда талаба ёшлар ҳаққига хайрли дуолар қилди. Жумладан, бугунги тинч-осойишта ва фаровон турмушга шукрона ўлароқ, талаба ёшларга илм-билим олишда шижоат ва ғайрат қилиш кераклигини таъкидлади.

Билим юрти
Матбуот хизмати

Аллоҳ ва унинг росулига итоат қилиш, Аллоҳ ва унинг росули ҳалол қилган нарсани ҳалол, ҳаром қилган нарсани ҳаром дейиш, Аллоҳ ва унинг росули вожиб деган нарсани вожиб дейишлик барча инсону жинларга вожибдир.

Лекин шариат аҳкомлари ичида ҳамма инсон ҳам ўзича Қуръон ва ҳадисдан билиб олиши мумкин бўлмаган масалалар борки, ушбу ҳукмларни билишда одамлар олимларга мурожаат қилишлари лозим бўлади. Чунки, олимлар Аллоҳнинг каломи ва  росулуллоҳнинг ҳадисларини яхшироқ тушунадилар, оят ва ҳадисда ирода қилинган маънони тўғри англайдилар.

Мазҳаббошилари ва уларга эргашган уламолар гўё Росулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам билан инсонлар ўртасида турган бир воситачи, далолатчи ва йўлбошчи вазифасидаги кишилар бўлиб, улар Росулуллоҳнинг айтган сўзларини ва ундан кўзланган маъно-мақсадни одамларга ўз ижтиҳодлари ила етказадилар ва тушунтириб берадилар.

Аллоҳ таоло бир олимга берган илм ва фаҳмни бошқа олимга бермаслиги ҳам мумкин. Бунга Қуръони каримдаги ушбу оят далил бўлади:

وَدَاوُۥدَ وَسُلَيْمَٰنَ إِذْ يَحْكُمَانِ فِى ٱلْحَرْثِ إِذْ نَفَشَتْ فِيهِ غَنَمُ ٱلْقَوْمِ وَكُنَّا لِحُكْمِهِمْ شَٰهِدِينَ فَفَهَّمْنَٰهَا سُلَيْمَٰنَ  وَكُلًّا ءَاتَيْنَا حُكْمًا وَعِلْمًا

"Ва Довуд билан Сулаймоннинг экинзор ҳақида ҳукм қилаётганларини (эсла). Ўшанда у(экинзор)га қавмнинг қўйи кечаси тарқалиб кетган эди. Биз уларнинг ҳукмига шоҳид бўлган эдик. Бас, Биз уни Сулаймонга фаҳмлатдик. Уларнинг ҳар бирига ҳукмни ва илмни берган эдик" (Анбиё сураси, 78-79-оятлар).

Ўз даврининг Пайғамбари ва подшоҳи бўлмиш Довуд алайҳиссаломнинг ҳузурларига икки киши ораларида ҳукм чиқаришни сўраб келишибди. Улардан бири экинзор соҳиби, иккинчиси қўйлар эгаси экан. «Ўшанда у (экинзор)га қавмнинг қўйи кечаси тарқалиб кетган эди». Кечаси билан экинзорни пайҳон қилиб, еб битирган эди. Довуд алайҳиссалом икки томоннинг гапини эшитиб бўлиб, қўйларни экинзор эгасига берилишига ҳукм чиқардилар. Пайҳон бўлиб йўқолган экинзор ўрнига уни пайҳон қилган қўйларни олиб бериш айни адолат эди. Бу ҳукмдан кейин қайтиб кетаётган қўй эгаси Сулаймон алайҳиссаломни кўриб қолиб, бўлган ҳодисани у кишига айтиб берди. Шунда Сулаймон алайҳиссалом оталари Довуд алайҳиссаломнинг олдиларига кирдилар ва «Эй Аллоҳнинг пайғамбари, ҳукм сиз чиқарган ҳукмдек бўлмаслиги керак эди», дедилар. Довуд алайҳиссалом: «Қандай бўлиши керак эди?», дедилар. Сулаймон алайҳиссалом: «Қўйни экинзор эгасига беринг, у фойдаланиб турсин. Экинзорни эса, қўй эгасига беринг, уни тузатиб асл ҳолига келтирсин. Сўнгра ҳар ким ўз нарсасини қайтариб олади. Экинзор эгаси экинзорини эски ҳолига келгандан сўнгра қайтариб олади. Қўй эгаси ҳам қўйларини қайтариб олади», дедилар. Шунда Довуд алайҳиссалом: «Ҳукм сен чиқарган ҳукмдир», дедилар.

Юқоридаги қиссада баён қилинганидек, ушбу икки пайғамбар бир масала устида икки ҳил ҳукм чиқардилар. Аммо, Аллоҳ таоло фақат уларнинг бирларига тўғри ҳукмни илҳом қилди. Лекин шундай бўлсада, ҳар икковларини ҳам олим ва ҳаким деб мақтади.

Олимлар пайғамбарларнинг меросхўрлари саналадилар. Уларнинг бирор масала устида қилган ижтиҳодларини худди намоз ўқиш учун қиблани ахтарган кишиларга ўхшатиш мумкин бўлади. Масалан, тўрт киши ҳар бирлари ўзларича қибла томонни аниқлашга ҳаракат қилдилар ва ҳар бирлари ўзларича қибла томон деб эътиқод қилган тарафга қараб намоз ўқидилар. Аслида, уларнинг ичидан фақат битталаригина қиблани тўғри топган эдилар. Лекин, шундай бўлсада тўртовларининг намозлари ҳам дуруст бўлаверади. Ҳаракат қилиб тўғри топганга иккита савоб, аммо ҳаракат қилиб нотўғри топганга эса, битта савоб бўлади. Бу ҳақда Росулуллоҳ саллаллоҳу алайҳи васаллам шундай деганлар: "Ҳукм чиқарувчи киши агар ижтиҳод қилиб тўғри топса, унга иккита ажр бор. Бордию, ижтиҳод қилишда хатога йўл қўйса, унга битта ажр бор" (Имом Бухорий ривояти).

Албатта, шу нарсага эътибор бериш керакки, ҳукм чиқараётган киши албатта, мужтаҳид бўлиши шарт. Бундан келиб чиқадики, мужтаҳид бўлмаган ҳар бир киши ҳам ўзича ҳукм чиқарса, хато қилган тақдирда ҳам ажрга эга бўлиб қолар экан, деган фикрга бормаслик керак.

Чунки, бошқа ҳадисларда илмсиз ҳолатда фатво берган кишиларнинг ўзлари ҳам залолатда, ўзгаларни ҳам залолатга бошлашлари мумкинлиги хақида қаттиқ огоҳлантирилгандир.

Хомиджон Ишматбеков,
ЎМИ раисининг биринчи ўринбосари

▫️Имом Бухорий номидаги Тошкент ислом институти муассислигида "Ислом маърифати" илмий-адабий, маънавий-маърифий журнали таъсис этилди.

▫️Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комиссияси илмий нашрлар рўйхатидан ўтган "Ислом маърифати" журналининг илк нишона сони нашрдан чиқди.

▫️Журналга ислом тарихи, исломшунослик, диншунослик, манбашунослик ва матншунослик, ислом ҳуқуқи, фароиз, ақоид ва калом илми, филологик тадқиқотлар, ислом фалсафаси, шунингдек, диний-маърифий соҳаларига оид илмий мақолалар қабул қилинади.

▫️Ўзбек, рус, инглиз, араб ва турк тилларидаги мақолаларни эълон қиладиган мазкур журнал йилда тўрт марта нашр қилинади.

Давоми...  https://oliymahad.uz/40713

Юклаб олиш: 1-сон

(http://oliymahad.uz/wp-content/uploads/2023/10/Islom-marifati_07_01-86.pdf)Журнал ҳақида: https://oliymahad.uz/jurnal-haqida

Мақола бериш: https://oliymahad.uz/islommarifati

Тошкент Ислом институти
Матбуот хизмати

Аллоҳ таоло бундай амр этади: “Мен жин ва инсни фақат Ўзимга ибодат қилишлари учунгина яратдим” (Зориёт сураси, 56-оят). Оятдан маълумки, ибодат инсоннинг яратилишига сабаб бўлгани учун бу масалага жиддий эътибор қаратиш лозим.

Бугунги кунда ибодатни бир мунча торроқ доирада тушунадиган бўлиб қолдик. Аксарият мусулмонлар ибодатни намоз, рўза, закот ва ҳаж амалларидангина иборат деб билишади. Аммо бу ибодатларнинг бошқа бир неча амаллар билангина мукаммал бўлишини унутишмоқда.

Пайғамбар алайҳиссалом дедилар: “Ислом беш нарса устига барпо қилинган: Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ ва Муҳаммад Аллоҳнинг элчиси деб гувоҳлик бериш, намозни қоим қилиш, закотни адо этиш, Байтуллоҳни ҳаж қилиш ва Рамазон рўзасини тутиш” (Имом Бухорий ривояти).

Ҳадиси шарифнинг жумлаларига эътибор қаратилса, ҳозирги кунда Ислом деб қаралаётган намоз, рўза, закот, ҳаж амаллари Ислом дейилмаяпти, балки Исломнинг асоси, пойдевори дейилмоқда.

Комил ибодат тушунчаси уламолар наздида икки қисмга – шаръий ва таомилий (ижтимоий ҳаётдаги хатти-ҳаракатлар) амалларга бўлинади. Юқорида санаб ўтилган ибодатлар, яъни Исломнинг беш аркони шаръий ибодатлар туркумига киради. Уламолар бу икки қисм ибодатнинг баёнида, бир-бирига чамбарчас боғлиқ ва бири иккинчисисиз комил бўлмайди, деб таъриф беришган. Ислом манбалари синчиклаб ўрганилса, бу масалада жуда кўплаб далилларни учратиш мумкин.

Жумладан, Жаъфар ибн Абу Толиб Нажоший ҳузурига кирганида, подшоҳ ундан Ислом қандай дин эканини сўрайди. Жаъфар ибн Абу Толиб:

– Эй подшоҳ! Бизга Аллоҳ таоло то ўз ичимиздан, омонатдор, тўғрисўз, иффатли, наслу насаби маълум ва машҳур бир кишини пайғамбар қилиб юбормагунича жоҳилият ҳолатида яшайдиган, бут-санамларга ибодат қиладиган, ҳаром-ҳариш нарсаларни ҳам истеъмол қилаверадиган, фаҳш ва бузуқ ишлардан тап тортмайдиган, қариндошлик ва қўшничилик алоқаларини боғламайдиган бир қавм эдик. Пайғамбар алайҳиссалом бизни Аллоҳ таолонинг Ўзигагина ибодат қилишимизга, тўғри сўзлашга, омонатга хиёнат қилмасликка, ваъдага вафодорликка, силаи раҳмни боғлашга ҳамда қўшниларга яхшилик қилиш каби чиройли хулқлар билан хулқланишга буюрдилар. Шунингдек, ҳаром қилинган нарсалардан ва ноҳақ қон тўкишдан қайтардилар, – деди.

Уламолар: “Ислом чиройли ахлоқ мажмуасидир”, деганлар. Яна: “Иймон – бу яхши хулқдир, кимнинг яхши хулқи зиёда бўлса, иймони зиёда бўлибди”, дейишган.

Таомилий ибодатлар одамлар ўзаро бир-бирлари билан бўладиган муомалаларда ўз аксини топган ва шаръий ибодатлар асосида барпо қилингандир. Мўмин-мусулмонлар ота-оналарнинг фарзандларига, фарзандларнинг ота-оналарига, қайнона-қайноталарнинг келин-куёвларига, келин-куёвларнинг қайнона-қайноталарига, шунингдек, қўни-қўшни, қариндош-уруғларнинг ўзаро бир-бирларига, ишчилар раҳбарларига, раҳбарларнинг ишчи-ходимларга бўладиган гўзал муомалаларини Ислом дини ибодат даражасига кўтарганини билишлари ва амал қилишлари жамиятда юксак маънавият барқарор бўлишининг энг муҳим омилидир.

Муҳаммадсиддиқ УСМОНОВ,
Ўзбекистон халқаро ислом академияси
“Манбалар хазинаси” мудири