بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد لله رب العالمين و الصلاة و السلام على سيدنا محمد و على آله و أصحابه أجمعين

لا حول و لا قوة إلا بالله

 Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: “Қуёш чиқадиган кунларнинг яхшиси жума кунидир. Унда Одам яралди, шу кунда жаннатга киритилди, шу кунда ундан чиқарилди” (Имом Муслим ва Термизий ривоятлари).

Термизий ривоятининг давомида: “Соат” (қиёмат) ҳам жума кунидагина қоим бўлур” дейилган.

“Бизлар охиргилармиз. Гарчи ҳар бир умматга Китоб биздан аввал берилиб, бизларга улардан кейин берилган бўлса-да, қиёмат кунида бизлар ўзиб кетгувчилармиз. Кейин Аллоҳ бизларга фарз қилган ушбу кундирки, Аллоҳнинг Ўзи бизларни унга ҳидоят қилгандир. Бу бўйича инсонлар бизларга эргашувчилардир. Яҳудийлар эртанги куни, насоролар унинг эртасига” (Имом Муслим ривояти).

Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ таоло жума кечасида бутун Ислом аҳлини мағфират қилур”, деганлар.

Ибн Масъуд розияллоҳу анҳу ривоят қилган ҳадисда эса, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Жума кечасининг барчасида Аллоҳ таоло Ўз халқига уч бора назар солур ҳамда Аллоҳга ҳеч нарсани ширк келтирмаганларни мағфират қилур” деганлар.

Эътиборлиси шундаки, бу ҳадислар “Қадр” сурасининг тафсирида кечаларнинг улуғи қадр кечасими ёки жума кечасими, деган мубоҳасада келтирилган. Гарчи жумҳур уламолар қадр кечаси афзал деса-да, яна бир тоифа олимлар жума кечсининг улуғроқ эканига далиллар келтирганлар.

Хусусан, (“Қадр кечаси минг ойдан яхшидир”) дейилганда ўша тоифадаги уламолар “жумаси бўлмаган минг ойдан яхши” деб тафсир қилганлар (Олусийнинг “Руҳул маъоний” тафсири).

Биз кечаларнинг қай бири улуғлиги ҳақида мунозара қилмоқчи эмасмиз, лекин шундай мубоҳаса борлигининг ўзи жума кунининг нақадар улуғлигига далил эмасми?

Улуғбек қори ЙЎЛДОШЕВ,

Асака туманидаги “Муҳаммадсолиҳ” жоме масжиди ходими.

Менинг 14 йилдан бери фарзандларим билан ҳар ҳафтада такрорлайдиган бир машғулотим бор. Шу машғулот туфайли биз бир-биримизни яхшироқ тушунадиган, кўпроқ меҳр қўядиган бўлганмиз. Шу сабабли сакинат ва хотиржамликда яшаймиз. Мен уни Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ушбу ҳадисларидан ўрганганман: “Ким Каҳф сурасини жума куни қироат қилса, унга икки жума орасича нур зиё сочади”.

Бу ҳадисга амал қилишни фарзандларим гўдаклик чоғлариданоқ бошлаганман. Уларни тўплаб ҳар бирларига ширинлик ҳадя қилар ва Каҳф сурасини ўқиб берар эдим. Улар мени диққат билан тинглашарди. Кейин уларни бирма-бир мақтаб, дуо қилиб қўяр эдим. Кунлар ўтиб фарзандларим улғайишди. Каҳф сурасини ёдлаб ҳам олишди. Ҳар жума кунги қироат қиладиган маҳалимиз барчамиз учун муҳим бир вақтга айланди. Ҳеч ким келмасдан қолмасди. Шу тарзда бир-биримизга бўлган ўзаро меҳр-муҳаббатимиз мустаҳкамланиб, қалбимиз нурга тўларди. Ушбу нур кейинги қироат маҳалимизгача бизни яхшиликка чорларди.

Абдуллоҳ Муҳаммад Абдулмуътийнинг "Меҳр ойи" китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Ҳикматуллоҳ Рўзалиев таржимаси.

﴾وَأَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجَالًا وَعَلَى كُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ﴿

“Одамларни ҳажга чақир. Улар сен томон пиёда ва озиб кетган уловлар устида узоқ-узоқ йўллардан келсинлар” (Ҳаж сураси, 27).

Ҳаж қилишга ният қилган мўмин-мусулмон азму қарор билан уйдан чиқади. Сўнгра мийқот ҳудудига етганда эҳромга кириб, ҳаж амалини бажаришни бошлайди. Мийқот иккига бўлинади. Мийқот замони ва мийқот макони.

Мийқот замони ҳаж вақтидир. Аллоҳ таоло Каломи Қуръони каримда бундай марҳамат қилган: “Ҳаж (мавсуми учун) маълум ойлар (белгиланган)” (Бақара сураси, 197-оят).

1. Мадиналиклар ва у ердан келганлар учун Зулҳулайфа.
2. Ироқликлар ва у ердан келганлар учун Зоту Ирқ.
3. Мисрликлар, шомликлар ва бў йўлдан келганлар учун Жуҳфа.
4. Наждликлар ва Нажд орқали келганлар учун Қорнул Манозул.
5. Яманликлар ва Яман орқали келганлар учун Яламлам эҳромга кириладиган жойлардир. Бу жойлар мийқот дейилади.

Зиёратчилар Маккага етиб келганларидан кейин Каъба атрофини етти марта тавоф қиладилар. Тавоф ниҳоясига етгандан кейин Мақоми Иброҳим ортида икки ракат намоз ўқилади. Шундан сўнг Сафо ва Марва орасида етти марта саъй қилинади. Сафодан бошлаб, Марвада тугатилади.

Ҳожи сочини олдириб ёки қисқартириб бўлганидан сўнг эҳромдан чиқади.

Тарвия зулҳижжа ойининг саккизинчи куни ҳаж учун Ҳарам (Макка шаҳри)дан эҳром боғланади. Сўнгра ҳожилар Мино водийсида тунайдилар. Бу тарвия куни дейилади. Зулҳижжанинг 9-куни ерталабдан ҳажнинг асосий амали – Арофат тоғи олдида туриш (вуқуф) бошланади. Сўнг ҳожилар Минодан Арафотга қараб йўл оладилар. Ҳожилар бу ерда пешин вақти кирганда пешин билан аср намозини жам қилиб ўқийдилар. Қуёш ботгунига қадар зикр, Қуръон тиловати ва дуолар билан машғул бўладилар. Арафада турилмаса ҳаж ибодати адо бўлмайди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: "Ҳаж Арафадир", деганлар.

Apафoтдaн қaйтгaндaн кeйин ҳожилар Муздалифадa бир муддат тypадилар. Шом ва хуфтон намозини жамлаб ўқийдилар. Бундай жамлаш “жамъу таьхийр” дейилади. Ҳожилар шу ерда тунаб қоладилар.

Ҳожилар зулҳижжанинг ўнинчи куни, яъни Қурбон ҳайити кунида қуёш чиқишига оз қолганида Муздалифадан Минога қараб йўлга тушадилар.

Минога етиб келингач, тош отиш бошланади. Ҳайитнинг биринчи куни "Жамратул Ақоба" деб номланган жойда тош отилади. Биринчи куни нўхатдан каттароқ етти дона тош отилади.

Иккинчи кyни yч жoйдa тoш отилaди. Mинoдaн юpиб кeлгaндa дacтлaб дуч кeлинaдигaн "Жaмpaтyл-yлa" деган epгa eтти дoнa тoш oтилaди.

Cўнг биp чeтгa ўтиб, қиблaгa қapaб дyo қилинади. Toш oтилaдигaн иккинчи вa yчинчи жoйлаp "Жaмpaтyл вycтo" вa "Жaмpaтyл Ақобa" деб номланади. У ерлapдa ҳaм xyдди биpинчи жойдaги ҳoлaт тaкpopлaнaди.

Taмaттyъ вa қиpoн ҳажни ният қилгaнлap қypбoнлик қилишлapи вoжиб, ифpoд ҳажни ният қилгaнлар учун эса қypбoнлик қилиш суннат саналади.

Ҳожилар қypбoнлик қилганларидан кeйин coчларини қисқартириб ёки тўлиқ oлдиpиб, эҳромдaн чиқадилap. Эҳромдан чиқишлари билан уларга хушбўйликлар ва жимодан ташқари бошқа барча амаллар жоиз бўлади. Бу "таҳаллулул асғар" деб номланади.

Сўнгра ҳожилар Бaйтyллoҳни тaвoф қиладилар. Бу "ифoзa тaвoфи"дир. Тавoфдaн кeйин Caфo вa Mapвa тeпaликлapи opacидa caъй қилинади.

Ҳожилар саъй амалини бажариб бўлишгач, эҳромдан чиқадилар, уларга энди хушбўйликлардан фойдаланиш жоиз бўлади. Бу "таҳаллулул акбар" деб номланади.

Ҳожилар юртларига қайтишдан олдин "тавофи видоъ"ни адо этадилар. Лекин ҳайз ва нифос ҳолатидаги аёллар ушбу тавофни қилишмайди.

Аллоҳ таоло ҳаж ибодатингизни, қилган дуо ва зикрларингизни ўз даргоҳида ҳусни қабул этсин! Ҳажингиз мабрур, саъйингиз машкур бўлсин!

Даврон НУРМУҲАММАД

Йўлбарс ҳеч пашша овлаб юрганини кўрганмисиз?! У пашшага бошини кўтариб ҳам қарамайди. Сиз худди йўлбарс каби бўлинг, майда-чуйда, беҳуда нарсалар билан шуғулланманг.

Олийларга интилиб яшанг!

Арзимас ишлар билан ўралашиб қадрингизни туширманг. Шундай одамлар борки, ўзи жуда шижоатли, муаммолар, машаққатларни енгиб ўтишда ғайратли бўлади-ю, лекин майда-чуйда, арзимас ишларга берилиб, катта ишлардан қолиб кетади.

Аслида аҳамиятсиз бўлган нарсалар ҳозирги замонимизда катта мусибатларга сабаб бўлмоқда. Машина, уй, пул, кийим-кечак, матоҳлар кўпчилик одамларнинг ҳаётидаги асосий мақсади бўлиб қолган. Ҳолбуки буларнинг бари йўл-йўлакай бўлиб кетаверадиган нарсалар. Ҳаётингиз мазмуни қилиб олишга арзигулик нарсалар эмас! Одамлар ўртасидаги кичкина муаммолар ҳам мана шу арзимас матоҳлар туфайли юзага келадиган бўлиб қолган. Эр-хотин ўртасидаги жанжал, озгина пулдан ажралиб қолиш, икки шерик ўртасидаги келишмовчилик ҳам шу майда-чуйда нарсалар туфайли вужудга келаётгани сир эмас. Бундай яшаш кўпчилик одамларни муаммоларга гирифтор қилмоқда, холос!

Майда нарсалар билан ўралшиб юрманг, ундай нарсаларга ўзидан катта ҳажм бериб юборманг. Йўқса, бу нарсалар тез орада ҳаётингизни бузади. Ўзингиздан чиқаётган, содир бўлаётган нарсаларга жуда эътиборли бўлинг.

Одамларни кечирувчан бўлинг, шу хатоларни мен ҳам қилиб қўйишим мумкин эди, денг. Шунда улар сиз хато қилганингизда кечиб юборишади ва яхшиям шундай қилган эканман, дейсиз.

Ишларга сиқилманг. Энг оқил одам ҳамма нарсага ўзига муносиб ҳаққини бера олган одамдир. Асабларингизни асранг, вазмин бўлинг!

Ҳаётингиздаги мақсад борасида қайта-қайта фикрлаб юринг. Ўзингиз учун янги мақсадлар қўйинг ёки эски мақсадларингизни янгиланг, сўнгра уларни амалга оширишга киришинг!

Вақтингизни, соғлиғингизни оладиган беҳуда ишлар билан шуғулланиш ўрнига олдингизга каттароқ мақсад қўйинг ва мақсадингизни жуда олий қилинг. Сизга ва атрофингиздагиларга муҳим бўлган, уларга фойдаси тегадиган ишлар билан банд бўлинг.

Ўзингиздан содир бўладиган ҳаракатларни яхшилаб кузатинг. Сизни майда ишларга ўралаштириб қўядиган қарорлар қабул қилишдан эҳтиёт бўлинг. Мободо шундай хатога йўл қўйсангиз, ўзингизни дарров ўнглаб олинг, тузатса бўладиган нарсаларни тузатинг. Бу қийин иш эмас!

Доктор Ҳассон Шамси Пошонинг “Метин қоялар” китобидан

Ғиёсиддин Ҳабибуллоҳ, Неъматуллоҳ Исомов таржимаси.