Бишр ибн Мансур айтади: «Айюбнинг ҳузурида ўтириб, кўп кераксиз гаплардан гаплашдик». Шунда Айюб: «Тилни тийинглар. Хоҳласам, бугун гапирган ҳар бир сўзимни айтиб бера оламан», деди.

Аллоҳ кенгчилик берса, фарзандларингга кўрсат

Ҳаммод айтади: «Айюб қачон бозорга борса, қўлида оиласи учун бирор нарса кўтариб олган бўларди. Бир куни ёғ солинган шиша идиш кўтариб олганини кўриб, бу ҳақда ундан сўрадим. У шундай деди: «Ҳасандан эшитганманки, мўмин Аллоҳ таолодан гўзал одоб олади. Агар у кенгчилик қилса, Аллоҳ ҳам унга кенгчилик қилади. Агар сиқиб қўйса, Аллоҳ ҳам унга тор қилиб қўяди».

«Солиҳлар гулшани» китобидан

Бош вазир ўринбосари, Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси раиси Азиз Абдуҳакимов бошчилигидаги ишчи гуруҳ Хива шаҳрида қурилаётган меҳмонхоналарда кетаётган иш жараёни билан яқиндан танишди.
Жумладан, Хива шаҳрида янги қурилаётган 5 юлдузли «Фаровон» меҳмонхонаси 100 ўринга мўлжалланган.

Меҳмонхонанинг 800 ўринли анжуманлар зали учрашувларни ўтказишга мўлжалланган. Унинг қурилишига 300 га яқин ишчи жалб қилинган. Ушбу лойиҳа 2021 йил охирида фойдаланишга топшириш мўлжалланган.

Uzbektourism.uz хабарига кўра, Азиз Абдуҳакимов мазкур меҳмонхона қурилиш жараёни билан танишиб чиқиб, мутасаддиларга меҳмонхонанинг халқаро талабларга мувофиқ қурилиши вa талабчан сайёҳга ҳам манзур бўлиши ҳақида топшириқлар берди.

Таъкидлаш жоиз, Ўзбекистоннинг энг диққатга сазовор сайёҳлик марказларидан бири бўлган Хива шаҳрида доимий равишда турли фестивал, оммавий тадбир ва байрамлар ўтказилади. Сайёҳлар оқимининг тобора кўпайиши эса шаҳарда замонавий ва шарт-шароитларга эга бўлган меҳмонхоналарга бўлган талабни янада оширмоқда.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.
Аллоҳ таолога битмас-туганмас ҳамду санолар бўлсин.
Пайғамбаримизга мукаммал ва батамом салавоту дурудлар бўлсин.

Узоқ йиллардан буён юртимиз аёлларида диний билимларнинг заифлиги, унинг таълимотларидан бехабарлиги, шу боис ҳаётларида диний кўрсатмаларга мувофиқ ҳаракат қилмасликлари сабабидан қалбимизда бир оғриқ туяр эдик. Шу туфайли бундай ҳолатларни муолажа қилиш фикри бор эди. Уларнинг диний саводсизлиги фақат эътиқодий таназзулга эмас, дунёларига ҳам таъсир қилгани, ўзлари билангина чегараланиб қолмасдан, фарзандларига, ҳатто эрлари ва ён-атрофдагиларига ҳам ўз таъсирини ўтказа бошлаганидир. Аёллардаги бу салбий ҳолат тездан ислоҳ қилинмаса, сурункали касалликка ўхшаб, маҳкам ўрнашиб олиши мумкин. Шуларни ўйлаганимиз боис ғамимиз янада зиёдалашмоқда.

Диний илмсизлик туфайли уларнинг эътиқоди, амали, хулқи, яъни бутун турмуш тарзи барбод бўлиши мумкин. Бу ҳолатда ҳатто баъзи куфрга далолат қилгувчи сўз ва ишлардан иймонларини сақлаб қолиш ҳам мушкул бўлиб қолади.

Муҳтарама аёлларимиз  бошланғич таълим манбаи бўлганлари сабаб хулқ, амал, фикрлаш каби муҳим кўникмалари фарзандларига  беихтиёр таъсир кўрсатади.

Оналарнинг сути, оғизларидан чиқаётган сўзлари, қилаётган хатти-ҳаракатлари ҳамда амаллари орқали болаларга соф эътиқод, гўзал фикр-хаёллар, чиройли хулқ, покиза исломий табиат мерос бўлиб ўтиши керак. Акс ҳолда, фарзандларнинг нафақат дини барбод бўлади, балки дунёлари ҳам бемаъно, бемақсад бўлиб қолади.

Инсоннинг эътиқоди соф ва мустаҳкам бўлмас экан, ундан ахлоқсизлик пайдо бўлади. Ахлоқсизлик эса барча бадхулқлик, беамалликни келтириб чиқаради. Бундан, албатта, оила ҳамда жамиятга улкан зарарлар етади, парокандалик юзага келади.

1. Аввало, куфр ва ширкка далолат қилувчи баъзи сўз ва амаллар билан танишиб чиқсак:

— Куфр сўз ёки куфр амални ёқтирмоқ (Масалан: бошқа дин вакиллари ибодатида айтадиган сўзларини ёқтирмоқ).

— Бирортасига куфр сўзни айттирмоқ.

— Ўзининг мусулмонлигига пушаймон бўлмоқ.

— Фарзанди ёки бирор яқини вафот топганда: «Болам Худога керак экан, Ўзига олди» (астағфируллоҳ) каби иддаоларни гапирмоқ.

— Аллоҳ ва Расулининг бирор ҳукмини адолатсиз деб билмоқ ва ундан айб қидирмоқ.

— Бирор Пайғамбар ёки фариштани ҳақорат қилиш, камситиш.

— Бирор пири муршид ёки улуғ зот ҳақида «Улар ҳар доим бизнинг ҳолимиздан хабардор бўлиб туришади», дея эътиқод қилиш.

— Мунажжимлар – жинлар билан дўст тутинган, яъни «одамларим бор» дегувчи кишилардан ғайб хабарларини сўраш, фол очириш, уларнинг сўзларини тасдиқлаш.

— Валийларнинг арвоҳлари борасида «Улар ҳозиру нозир, ҳамма нарсани билиб туришади», деган эътиқодда бўлиш.

—«Ё Алий», «Ё пирим» дея нидо қилиб,«Бу нидойимни улар эшитади», деган эътиқодда бўлиш.

— «Довуд пайғамбар», «йигит пирим», «отамнинг арвоҳлари қўлласин» дейиш.

— Муродини Аллоҳдан бошқадан, хусусан ўтганлардан сўраш.

— Ўтган валийлардан, қабр соҳибларидан ризқ ёки фарзанд сўраш.

— Кимгадир бирор нарсани аташ. Масалан: «Фалончи пиримга шунча танга атадим», қабилида.

—Уларнинг номига назр аташ («Талхис» 61-бет).

2. Ёрдам сўрашдаги ширк.

Шунингдек, улар беморга шифо бериш, камбағални бойитиш каби ҳожатталаб ишларда Аллоҳдан ўзгадан ёрдам сўрар эдилар (Назр қилишдаги ширк ҳам шулар жумласига киради. Чунки Аллоҳдан ўзгага назр қилувчи келган ёрдамга шукр қилиш мақсадида ёки бўлажак ёрдамдан умид қилиб назр айтади). Мушриклар ҳам санамларига назр атар ва ўша назр туфайли улардан мақсадларига эриштиришларини кутар эдилар. Баракот умидида уларнинг исмларини тиловат қилардилар. Аллоҳ таоло мусулмонларга намозларида «Иййака наъбуду ва иййака настаъийн – Фақат Сенгагина ибодат қиламиз ва Сендангина ёрдам сўраймиз» (Фотиҳа сураси, 4-оят) деб айтишни вожиб қилди. Бу сажда ва ибодатда ширк келтиришдан қайтариш эди.

— Ўтганлар номига атаб ҳар хил жониворлар ёхуд хўроз-товуқ сингари паррандалар сўйиш.

— Бирор кишининг қабри ёки маконини тавоф қилиш.

— Бирортасига ибодат мақсадида сажда қилиш.

— Кимгадир рукуъ даражасида бош эгиш.

— Жинларга, ўтганларнинг арвоҳларига атаб чироқ ёқиш.

— Қайсидир валийнинг номига кокил аташ.

— Хоч тақиш.

— Дунё ишларига, инсонлар тақдирига юлдузларнинг таъсири бор, деб эътиқод қилиш.

— Бирор ой ёки кунни насх (ёмон) кун деб билиш.

— «Агар Аллоҳ ва унинг Расули хоҳласа, фалон иш бўлади», дейиш.

— «Аллоҳ ва Расули кўриб турибди», деб айтиш.

Модомики, «Жаннат оналар оёғи остидадир», деб марҳамат қилинган экан, у ҳолда аёллар соф эътиқодли бўлмоқлари, фарзандларининг тарбиясида ҳам дақиқ нуқталарга эътибор қилмоқлари лозимдир.

«Беҳишти зевар» китобидан

муаллиф: Ашраф Али Таҳонавий

Бобур Мирзо «Мубайян» асарини Ҳиндистон юришлари даврида, ҳижрий 928 (милодий 1521) йилда  шеърий йўлда тасниф этган. Китоб хотимасида айтади:

Маккийдан Расул кетганидин

Ҳижрат айлаб, Мадина етганидин –

Йил тўқуз юз йигирма секиз эди,

Фиқҳда Бобур ушбу назм деди.

Асарда соғлом исломий ақийда – Аҳли суннат вал-жамоат ақоиди ва ислом дини рукнлари фиқҳий масалалари равшан баён қилинган бўлиб, валиаҳд Ҳумоюн Мирзо  ва Комрон Мирзога дастуруламал сифатида мўлжалланган. Чунончи, «Китоб назмининг сабаби» бўлимида фарзандларига хитоб қилиб айтади:

Билгасен, эй хужастаи фарзанд,

Жигарим бирла жонима пайванд;

Масъалаларки, ул зарур эрди,

Билмасанг, динингга қусур эрди.

Яъни: «Эй муборак, яхши, бахтли фарзандим, жон ва жигаримга пайвандим! Шундай зарур масъалалар бор эдики, агар уларни билмасанг, дину иймонингга қусур – нуқсон етар эди”.

Етди кўнглумғаким, йиғиштурсам,

Назм тартибида сиғиштурсам,

То ани забт қилгасен осон,

Ул масоилни билгасен яксон.

Тонглалиқ кундаким, ҳисоб ўлғай,

Менга ажру сенга савоб ўлғай.

“Шу сабабдан кўнглимга келдики, бу масъалаларнинг барчасини жамласам ва назм тартиби билан баён этсам, токи бу фиқҳий масалаларни осон эгаллаб, уни бирдай билиб олгайсан. Бундан эрта қиёмат куни ҳисоб-китоб бўлган вақтда сенга ажр-мукофот, менга ҳам савобу самара бўлгай».

Демак, Бобур бу асарни ўз фарзандларига ва уларнинг сиймоси орқали бутун туркий китобхонларга ислом илмларини эгаллашлари учун ёдгор қилиб қолдирган. Яна ушбу васиятомуз сатрларни ҳам битадики:

Бебақо дунё иши саҳлдурур,

Дин ишин қилғай улки, аҳлдурур.

Яъни: “Ўткинчи дунё иши енгилдир, осондир, аммо дин ишини эса фақат аҳли – лаёқати, ҳаққи-ҳуқуқи бўлган кишилар қилади”.

Бутун умри меҳнат, машаққат, дард ва жангу жадаллар  билан ўтган шоҳ Бобур дунёнинг ишини енгил ва осон деб санаши ва охират ишига улкан аҳамият бериши у зотнинг қандай улуғ қалб, сабот ва матонат эгаси эканлигини англатади.

Дину донишда ҳар кун афзун бўл,

Давлату бахт ила Ҳумоюн бўл.

Комрон бўл жаҳонда, давлат кўр,

Юз туман обрўю иззат кўр.

Бобур бу байтларда икки фарзандининг исмини айтиш орқали исмлар маъносига ҳам эътиборни қаратади ва шу номларга муносиб-мувофиқ  инсонлар бўлишни уларга васият қилади: «Дину донишда ҳар кун ортиб, ривожланиб, давлату бахт билан Ҳумоюн – муборак, бахтиёр бўл. Жаҳонда Комрон – муродига етган бахтли инсон бўлиб, давлат кўр ва юз минг обрўю иззат кўр!» – дейди.

Таъкидлаш жоизки, Бобур Мирзо “Бобурнома” асарида ҳам бир неча ўринда нозик фиқҳий масалаларга тўхталиб ўтади. шунингдек, унда масофа ўлчов бирлиги бўлган ҳиндча “куруҳларни мил (ўлчов бирлиги) билан тайин қилилди” дейди ва шу ўринда “Мубайян” асаридан уч байт келтириб, олти мисрада ўлчов бирлигининг арабча, ўзбекча, форсча, ҳиндча мил, куруҳ, қадам, қари, тутам, элик, жави арзий каби еттита истилоҳини қўллайди: “Бир мил тўрт минг қадамдир (1848 метрдир). Билгинки, ҳинд эли уни бир куруҳ (4000 газ) дейди. Бу қадамни бир ярим қари дедилар[1] (қари – бир метр чамасидаги ўлчов бирлиги). Билки, ҳар қари олти тутамдир. Бир тутам тўрт эликдир, яна бир элик олти жави арзий (олти бармоқ эни) бўлди, бу илмни билиб ол”. Яъни, Бобур Мирзонинг донишманд фақиҳ  эканлиги бошқа асарларидан ҳам маълум бўлиб туради.

[1] Бобурнома, Тўқуз юз ўттиз бешинчи (1528) йил воқеалари, Ўзбекистон Фанлар академияси  нашриёти,  1963  йил,  423-бет.