Moody's халқаро рейтинг агентлиги Туркияда келгуси беш йил ичида ислом банкинги активлари ҳажми икки баравар ортишини тахмин қилмоқда. 

Душанба куни агентлик эълон қилган ҳисоботда айтилишича, ўтган йили Туркияда ислом банкларининг умумий активлари 54 фоиз ортган. Уларнинг умумий банк активларидаги улуши ҳозирга келиб 7,2 фоизни ташкил этмоқда. 

Таъкидланишича, Туркияда ислом банкинги тезкор ўсаётган бўлса-да, унинг ҳажми Форс кўрфази мамлакатлари ҳамкорлик кенгаши аъзолари билан таққосланса, анча кичиклиги аён бўлади: мазкур мамлакатларда умумий банклар активларидаги ислом банкинги активларининг улуши ўртача 40 фоизни ташкил этади. 

“Ҳукуматнинг исломий молиялаштиришга эътиборининг ортиши мамлакатда исломий молийлаштириш сектори, хусусан, унда қатнашаётган банклар учун ижобий омилдир”, – дейилади ҳисоботда.

azon.uz

Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг ёшлиги Андижонда ўтган. Буюк тарихчи олим Абдулҳай Лакнавий Ҳасаний «Нузҳат ул-хавотир (Хотиралар сайри)» асарида бундай ёзади: “Ҳазрат Хожа Убайдуллоҳ Аҳрор унинг исмини Заҳириддин Муҳаммад деб қўйган. Лекин туркий халқлар орасида (довюраклиги учун) у Бобуршоҳ номи билан машҳур бўлган”.

Бобур барча темурий шаҳзодалар каби махсус тарбиячилар, йирик фозилу уламолар устозлигида ҳарбий таълим олиб, фиқҳ илми, араб ва форс тилларини яхши ўзлаштиради. Жумладан, кўплаб тарихий ва адабий асарлар мутолаа қилиб, шеъриятга қизиқиши ортади.

Бобурнинг отаси – Умаршайх Мирзо Фарғона вилояти ҳокими, онаси – Қутлуғ Нигорхоним Мўғулистон хони ва Тошкент ҳокими Юнусхоннинг қизи бўлган. У ўқимишли ва оқила аёл бўлиб, ўғлига ҳокимиятни бошқаришида яқиндан ёрдам берган ва бир қанча ҳарбий юришларида ҳамроҳлик қилган. Отаси Ахсида бевақт, 39 ёшида фожиали ҳалок бўлгач, оиланинг тўнғичи 12 ёшли Бобур валиаҳд сифатида 1494 йил июнь ойида тахтга ўтиради.

Бобур икки қўлида қилич ўйнатадиган моҳир саркарда бўлиши билан бирга серқирра ижодкор эди. Саркарданинг Ҳанафийлар мазҳаби фиқҳида “Мубайян” номли асари бўлиб, унга Шайх Зайниддин (ибн Қутбуддин Ҳанафий) Хавофий шарҳ ёзиб, уни “Мубаййин” деб номлаган” (“Нузҳат ул-хавотир (Хотиралар сайри)”, 314-бет.). “Рисолаи аруз”да айтилишича, бу асар милодий 1521 йили ёзилган. Мазкур асардан шу нарса маълумки, Бобур фиқҳга муҳаббати кучли, ҳанафий мазҳабида мустаҳкам эътиқодли шахс бўлган. Бу асар кўп йиллар давомида “Мубийн” (“Мубаййин”) дея талқин қилиб келинди. Исломшунос олим Мирзо Кенжабек “Рисолаи Хожа Ахрори Вали” рисоласи муқаддимасида келтиришича, аслида “Мубаййин” китоб шарҳининг номидир. Уни Бобурнинг муншийси (шахсий котиб) Шайх Зайн ёзган. Бу асар яна “Фиқҳи Бобурий” деб ҳам аталган” (“Урду доираи маъорифи исломия” энқиклопедияси, урду тилида. Панжоб университети нашри, мил. 1972 й.).

Шоҳ Бобур «Мубайян» асарини фарзандлари Носириддин Ҳумоюн ва Комрон Мирзога атаб, фиқҳий бир дастур сифатида ёзган. Унда Исломдаги беш фарзнинг фиқҳий масалалари таълим берилади. Яъни, иймон-эътиқод, намоз, рўза, закот ва ҳаж масалалари шеърий тилда гўзал баён этилган. Таҳқиқ қилиб, солиштирилганда “Мубайян” асари асосида “Мухтасари Виқоя” ҳамда «Ҳидоя»и шариф китоблари намоён бўлади. Асардаги дуо матнлари эса, асосан кутуби ситтада, яъни Имом Бухорий, Имом Муслим, Имом Термизий, Имом Абу Довуд, Имом Ибн Можа, Имом Насоий каби олти улуғ муҳаддиснинг китобида келган ҳадислардан ҳамда Имом Ғаззолийнинг «Иҳёу улумид-дин» асаридан олинган.

Улуғ шоир, қомусий аллома, маърифатли фақиҳ Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг “Бобурнома” ёки “Тузуки Бобурий” асари дунёга машҳур. Шунингдек, саркарданинг шеърлар “Девон”и мажоз ва ҳақиқатлар гавҳари бўлса, “Волидия” рисоласи назмий таржимаси унинг маънавий ҳоли Убайдуллоҳ Аҳрор Вали ҳазратлари билан боғлиқлигидан дарак беради. “Мубайян” асарини Темурийлар даври ижтимоий, оилавий, диний маданиятининг кўркам ифодаси дейиш мумкин.

“Бобурнома”нинг ўз даврида Мирзо Абдураҳим ибн Байрамхон томонидан форс тилига таржима қилиниши ҳам асарнинг жуда улуғ қадр-қиммат топганини англатади.

Абдувоҳид ЎРОЗОВ,
Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот
маркази илмий ходими

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР
1.Бартолд В. В. Сочинения, т. 2 (част 2), Москва, 1964 й.
2.Оқилов Саидмухтор. Мотуридия ва Ашъария таълимотлари тархи. Тошкент. Мовароуннаҳр. 2015. – Б. 44.
3.“Урду доираи маъорифи исломия” энқиклопедияси, урду тилида. Панжоб университети нашри, ҳиж. 1392 й, мил. 1972 й.
4.Фасих Хавафи. Муджмал-и фасихи., Тошкент: 1980 й; Темурнома (Амир Темур Кўрагон жангномаси). Тошкент: 1990 й.
5.Шарафиддин Али Яздий. “Зафарнома”, Тошкент: 1997 й.
6.Шарафиддин Али Яздий. Зафарнома, Тошкент: 1997 й.; Амир Темур Кўрагон, Қиссаи Темур ("Малфузоти Темурий"), Тошкент: 2000 й.
7.Файзийев Т. Темурийлар шажараси, Тошкент, 1995 й;
8.Ҳаким Сатторий. “Ҳазрати Соҳибқирон”. Тошкент. Ғафур Ғулом. 2005 й. – Б. 20.

Юртимизда туризм ривожланишининг асосий омилларидан бири динлар, миллатлар, халқлар ўртасидаги тинчлик-тотувлик, бағрикенглик, ўзаро меҳр-оқибат ва ҳамжиҳатликнинг мавжудлигидадир. Мамлакатимиз азалдан ўзининг ажиб ва турфа табиати, бой тарихи, меъморий обидалари, буюк алломалари билан жаҳон мамлакатлари аҳолисини ўзига жалб этмоқда.

Ўзбекистоннинг халқаро ташкилотлар ва хорижий давлатлар билан туризм соҳасида алоқалар ўрнатиши ва ривожланиши, юртимизга туристлар оқимининг кириб келишини кўпайтириш, уларга хизмат кўрсатиш учун барча шароитларни яратиш, хизмат кўрсатиш сифати ва маданиятини ошириш, туристлар хавфсизлигини таъминлаш, туристик индустрияни ташкил қилиш ва ривожлантириш, соҳа бўйича кадрлар тайёрлаш билан боғлиқ муносабатларни тартибга солувчи ташкилий-иқтисодий механизмлар такомиллашиб бормоқда.

Президентимизнинг 2021 йил 9 февралда “Ўзбекистон Республикасида ички ва зиёрат туризмини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида” фармони қабул қилинди. Унда туризм бозорининг турли сегментларига йўналтирилган туризм маҳсулоти ва хизматларини диверсификация қилиш, уларнинг рақобатбардошлигини янада ошириш, мақбул ва қулай ички ва халқаро зиёрат туризми муҳитини яратиш, транспорт йўналишларини кенгайтириш, транспорт хизматлари сифатини ошириш, туризм маҳсулотларини кенг тарғиб қилиш, шунингдек, мамлакатимизнинг саёҳат ва дам олиш учун хавфсиз манзил сифатидаги имижини мустаҳкамлашга йўналтирилган вазифалар белгилаб берилди.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 3 февралдаги “2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини “Ёшларни қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини мустаҳкамлаш йили”да амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисида”ги фармонига мувофиқ, Ўзбекистон бўйлаб саёҳат қилиш учун харажатларнинг бир қисмини қайтариш тартиби жорий қилинди.

Шу билан бир қаторда ташкилий, иқтисодий-ижтимоий масалалар юзасидан соҳани қўллаб-қувватлашда Молия вазирлиги, банк молия тизими, транспорт логистикаси ҳамда солиқ тизимларига тегишли кўрсатмалар берилди.

Бу ўз навбатида, ички туризмнинг жадал ривожланиши ҳамда фуқароларимизнинг ҳордиқ чиқаришларига қулай имкон яратади. Эътиборли жиҳатларидан яна бири, бу буюк алломамиз Имом Мотуридий ёдгорлик мажмуасини зиёрат марказига айлантириш ҳамда атрофидаги 8 нафар буюк уламонинг қабрини тиклаш ва ободонлаштириш ишлари концепцияси “Йўл харитаси”ни ишлаб чиқилиши ва амалга оширилишидир. Натижада миллий ва халқаро туристларнинг оқими янада кенгаяди.

Фармоннинг яна бир муҳим жиҳати сифатида Имом Бухорийнинг бебаҳо меросини кенг кўламда оммалаштириш ва тарғиб қилиш мақсадида хорижий тилларда “Имом Бухорий” зиёрат туризми йўлдош телеканалини, хорижий мамлакатларда унинг мухбирлари фаолият олиб боришини назарда тутган ҳолда ташкил этиш ва уни ривожлантириш концепциясининг яратилиши ҳисобланади.

Мазкур лойиҳани амалга оширишда Ўзбекистон халқаро ислом академияси марказий ўринларни эгаллаши ва мамлакатимизда зиёрат туризмининг жадал ривожланишига хизмат қилувчи етук мутахассисларни етиштириб беришда, илмий тадқиқот ишларини амалга оширишда ўз ўрнига эга бўлади. Ўзбекистон туризм индустриясида зиёрат туризми субъектларининг фаолияти, талаб ва таклиф қонунининг устуворлиги, ташкилий-иқтисодий жараёнларни мувофиқлаштиришнинг маъмурий механизмларини яратиш ҳолати каби мавжуд ижтимоий-иқтисодий жараёнлар жамиятдаги турли ихтисослашган институтлар ва уларнинг фаолият юритиш тартибига тўғридан-тўғри боғлиқ бўлади.

Шундай экан, Ўзбекистонда туризм индустриясининг бугунги ҳолатини ўрганиш билан бир қаторда, бозор механизмларидан ҳам устун турувчи жамиятнинг маданий, ижтимоий, иқтисодий, сиёсий, диний, ҳуқуқий механизмлари мажмуаси сифатида намоён бўлувчи мавжуд институтларнинг жараёнларга таъсир даражасини ўрганиш муҳим аҳамият касб этади.

Президентимизнинг мазкур фармонлари юқорида қайд этилган жиҳатларни тўлиқ қамраб олгани билан диққатга сазовордир. Таъкидлаш жоизки, сўнгги йилларда юртимизда олиб борилаётган ислоҳотлар натижаси ўлароқ Ўзбекистон “Жаҳон мусулмон сайёҳлари индекси” рейтингида 10 поғона (32-ўриндан 22-ўринга) кўтарилиб, Ислом ҳамкорлик ташкилотига аъзо мамлакатлар ўртасида мусулмон сайёҳларни жалб қилаётган “Энг жозибадор” ҳамда “Хавфсизлик ва бағрикенглик даражаси юқори” бўлган 10 мамлакат қаторидан ўрин эгаллади.

Президентимизнинг мазкур фармонлари зиёрат туризмини самарали ривожлантиришнинг таркибий қисми сифатида давлат ва хусусий сектор хамкорлигини таъминловчи механизм орқали миллий ва халқаро бозорларда рақобатбардошликни таъминлашга хизмат қилади.

Анвар Худояров,

Ўзбекистон халқаро ислом академияси

“Ислом иқтисодиёти ва молияси, зиёрат туризми” кафедраси доценти, иқтисодиёт фанлари нозоди.

ЎзА

Мисрнинг Порт-Саид шаҳри ҳокими, генерал Адил ал-Ғадбан 15-февраль куни Порт Саид шаҳридаги маданият марказида “Қуръон ҳофизи ва нашидлар ижрочиси марҳум Шайх Маҳмуд Халил ал-Хусарий” хотирасига бағишлаб ўтказиладиган Қуръони Каримни ёддан ўқиб бериш ва нашидлар айтиш бўйича 4-халқаро Порт Саид мусобақасини очиб берди.

Ушбу тадбирнинг очилиш маросимида Шайх ал-Хусарийнинг қизи, доктора Ясмин ал-Хусарий, Миср сенаторлар кенгаши вакили Феби Фавзий, ал-Азҳар университети собиқ ректори Усома ал-Абд, “ал-Азҳар” мажмуаси, Вақф ва Ислом ишлари, ёшлар ва спорт вазирликлари вакиллари, шунингдек, Порт Саид шаҳри ҳокимлиги мутасаддилари иштирок этди.

Тадбир Қуръони карим тиловати билан бошланди. Сўнг марҳум шайх Маҳмуд Халил ал-Хусарийнинг ҳаётига бағишланган кинофильм намойиш этилди, нашидлар ижро қилинди.

Порт Саид шаҳрида бўладиган 4-халқаро Қуръони карим ва нашидлар мусобақасида 21 давлат вакилларидан 52 нафар ёшлар иштирок этади. Мусобақада иқтидорли қорилар Қуръони каримни тўлиқ ёддан ўқиб бериш ва тажвид қоидаси билан чиройли ўқиш, нашидлар айтиш бўйича 3 йўналишда рақобатлашади.

Порт-Саид ҳокими Адил ал-Ғадбан жаноблари мусобақанинг очилиш маросимидаги нутқида Мисрнинг Исломнинг мўътадил маёғи ислом мамлакатларининг таянчи экани, ёшлар ғояларига эҳтиром кўрсатиши, ёшлар масалалари бўйича 1-халқаро анжуманни ўтказишни бошлаб берганини, шу сабабли мусобақа иштирокчиси бўлган ёшларни иззат-эҳтиром кўрсатган ҳолда самимият билан кутиб олиниши ва мусобақа ўтказиладиган жойни коронавирусга қарши дезинфекция қилиш ҳақида маълумот берди.

Халқаро алоқалар бўлими ходими
Илёс Аҳмедов тайёрлади

Тошкент вилояти Зангиота тумани ҳудудида ислом оламидаги муқаддас зиёратгоҳлардан бири - Занги ота мажмуаси қад ростлаб турибди.

Занги отанинг ҳақиқий исмлари Ойхўжа ибн Тошхўжа бўлган.
У кишининг асли туғилган ва яшаган маскани Шош (Тошкент) вилояти бўлиб, Тошкент билан Қовунчи оралиғидаги Занги ота номли қишлоқ ҳисобланади.

Баъзи манбаларда Занги ота Тошкент шаҳрининг Самарқанд дарбоза кўчасидаги Занги ота маҳалласида туғилиб ўсган, деган тахминлар ҳам бор.

Занги ота Аҳмад Яссавийнинг тўртинчи шогирди Ҳаким отадан бир неча йил яссавия тариқатининг сир-асрорлари, одобини ўрганади ва илми зоҳирий ва илми ботиний йўриқларидан воқиф бўлади. Ҳазрат бутун умр одамларнинг молини боқиш билан шуғулланган, чўпонлик қилиб, ҳалол ризқ топиб, ҳаёт кечирган.

Занги ота ҳазратлари тариқат шайхларидан бўлиб, халқни доимо дину диёнатга, ҳалоллик, покликка даъват қилганлар.

Маълумотларга кўра, ушбу улуғ зот милодий 1258 йил Тошкент яқинидаги ҳозирги Занги ота қишлоғида вафот этган.
Занги ота мақбарасининг бунёд этилиши билан боғлиқ ибратли ривоятлар ҳам, тарихий воқеалар ҳам бирдек чуқур рамзий маънога эга.

Ривоят қилишларича, Амир Темур Ясси қўрғонида Аҳмад Яссавий ҳазратларига мақбара қуриш ҳаракатини бошлаганида нима учундир иш ҳадеганда юришавермаган. Бу ҳолнинг сабабини билолмай, ҳайрон бўлиб юрганида бир кечаси тушига нуроний бир зот кириб, Яссавийга мақбара қуришдан олдин Занги отанинг қабрини обод қилиши кераклигини айтади. Шунда Амир Темур XIV асрнинг 80-йилларида Занги ота руҳини шод этиш учун мақбара ва масжид тиклашга киришади. Бу муҳташам ёдгорлик мажмуанинг қурилишини 1420 йили Мирзо Улуғбек тугаллаган. Ҳозирги пештоқ айнан Мирзо Улуғбек томонидан бунёд этилган.

Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамасининг 2013 йилдаги тегишли қарори асосида Тошкент вилоятидаги Занги ота мажмуаси ва унга туташ ҳудудларда кенг кўламли қурилиш ва ободонлаштириш ишлари олиб борилди. Мажмуа ҳудудида 1 000 ўринли янги масжид, Ўзбекистон мусулмонлари идораси вилоят вакиллигининг биноси қурилди.

Янги лойиҳага биноан, мажмуага кириш дарвозаси қайта қурилди, чегара деворлари бошқатдан тикланди. Қадимги мадраса биноси тўла таъмирдан чиқарилди. Янги масжид олдида баландлиги 31 метр бўлган минора қурилди. Занги ота ва Анбар биби мақбаралари ҳам буткул қайта таъмирланди. Мажмуадаги 5 та гумбаз қайта тикланди. Мажмуа ҳудуди кенгайтирилиб, кўкаламзорлаштирилди. Бугун ушбу тарихий маскан мамлакатимиз ва хорижий зиёратчиларнинг севимли масканига айланган.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати