Ражаб ойи қамарий ойларнинг еттинчиси бўлиб, уруш ҳаром қилинган улуғ ойлардан бири ҳисобланади. Зеро, “ражаб” сўзи луғатда “улуғлаш”, “ҳурмат бажо келтириш” маъноларини англатади. Жоҳилият даври араблари ушбу ойни улуғлагани ва ҳурматлагани боис у “ражаб” деб аталган.

Аллоҳ таоло Қуръони каримда бундай марҳамат қилган: “Эй иймон келтирганлар! Аллоҳнинг дини аломатларини, ҳаром ойни, аталган қурбонликни, осилган белгиларни ва Роббиларидан фазл ва розилик тилаб Байтул-Ҳаромни қасд қилиб чиққанларни ўзингизга ҳалол ҳисобламанг” (Моида сураси, 2-оят).

Уламолар ушбу оятдаги “ҳаром ой”дан мурод: ражаб, зулқаъда, зулҳижжа ва муҳаррам ойларидир, деганлар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам ушбу оятни “Ҳажжатул вадо”да ўқиб, мусулмонларга муборак ойларнинг ҳурмати тўғрисида сўзлаб берганлар.

Ражаб ойи кирганда қандай дуо қилиш тўғрисида Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан қуйидаги саҳиҳ ҳадис ривоят қилинган: “Ражаб ойи кирса, Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳумма баарик ланаа фий ражабин ва шаъбана, ва баллиғнаа ромазона”, (Аллоҳим! Ражаб ва шаъбон ойларида бизга барака бергин ва бизни рамазон ойига етказгин), дер эдилар” (Имом Байҳақий ривояти).

Демак, ражаб ойи кирганда ушбу дуони қилиш суннат ҳисобланади.

Ражаб ойида муҳим тарихий воқеалар юз бергани ривоят қилинади. Жумладан:

- Нуҳ алайҳиссалом тўфон бошланганда ражаб ойининг биринчи куни кемага минганлар;

- Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламга илк ваҳий ражаб ойида нозил бўлган;

- Исро ва Меърож воқеаси ҳам машҳур қавлга кўра ражаб ойида содир бўлган.

Ражаб ойида юз бергани ривоят қилинадиган муҳим воқеалар хроникаси қуйидагилардан иборат:

Ҳижратдан аввалги 9 йил, ражаб ойи (нубувватнинг 5 йили / мил. 614 йил апрель- май) – 16 нафар саҳоба Ҳабашистонга ҳижрат қилди (бу Ислом тарихида «Ҳабашистонга қилинган биринчи ҳижрат» номи билан қайд этилган).

Ҳижратдан аввалги 4 йил, ражаб ойи (нубувватнинг 10 йили / мил. 619 йил февраль-март)

– Абу Толиб саксон етти ёшида оламдан ўтди;

– Қурайш мушриклари яна ҳадларидан ошиб, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга очиқчасига озорлар бера бошлашди.

– Айрим манбаларда Мерож воқеаси айнан шу ойда юз бергани айтилади (Баъзи ривоятларда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам меърожга робиъул аввал ойида чиққанлар, дейилса, баъзиларида ражаб ойи, яна бошқа ривоятларда эса бошқа ойларнинг номи зикр қилинган).

Ҳижрий 2 йил, ражаб ойи (мил. 624 йил январь) – Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Абдуллоҳ ибн Жаҳш Асадий розияллоҳу анҳуни муҳожирлардан ўн икки кишига бош қилиб, Қурайш карвони ҳақида хабар олиб келиш учун Макка билан Тоиф ўртасидаги Нахла водийига юбордилар (бу Ислом тарихида «Нахла» сарияси деб аталади).

Ҳижрий 6 йил, ражаб ойи (мил. 627 йил ноябрь-декабрь) – Зайд ибн Ҳориса розияллоҳу анҳу сарияси бўлди.

Ҳижрий 9 йил, ражаб ойи (мил. 630 йил октябьр-ноябрь)

– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Табук ғазотидан эллик кун деганда Мадинага қайтдилар;

– ушбу ғазотдан сўнг Аллоҳ таоло мунофиқларга нисбатан қаттиққўллик билан муомала қилишга буюрди, садақаларини қабул қилиш, уларга жаноза ўқиш, истиғфор айтиш ва қабрлари устида туришдан қайтарди;

– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Табук ғазотидан қайтиб келганларидан сўнг Аллоҳ таолонинг буйруғи билан макр-ҳийла ва фитна ўчоғи бўлган Зирор масжидини буздириб ташладилар;

– Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Табукдан қайтиб келганларидан сўнг Уваймир Ажлоний билан аёли ўртасида «лиъон» (Лиъон – аёлини зино устида ушлаганини даъво қилган одам агар бу даъвосига тўртта гувоҳ келтира олмаса, аёли ҳам гуноҳига иқрор бўлмаса, ҳар иккаласи қози олдида ўзининг ҳақлигини айтиб, тўрт марта гувоҳлик беради ва бешинчисида эр: «Агар гапим ёлғон бўлса, менга Аллоҳнинг лаънати бўлсин», деб қасам ичади, аёл ҳам бешинчисида: «Агар унинг гапи рост бўлса, менга Аллоҳнинг ғазаби бўлсин», дейди) содир бўлди;

– ғомидлик бир аёл зино қилганини эътироф этиб келди (ва ҳомиласини туғиб, ўғлини сутдан ажратганидан сўнг унга тошбўрон қилиш ҳукми ижро этилди);

– Нажоший (Ҳабашистон подшоҳи) Асҳама ражаб ойида, Табук ғазотидан сўнг вафот этди, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унга Мадинадан туриб ғойибона жаноза намозини ўқидилар.

Абдул Азим Зиёвуддин

Аҳли Сунна вал-Жамоа деганда, ҳозирги кунда энг катта жамоа бўлган ва суннатга тўғри амалқилиб келаётган Мотуридий ва Ашъарийлар тушунилади.

Аллоҳ таолонинг зоти ва сифатлари борасидафикрлашни, улар ҳақида кўп гапиришни, баҳс-мунозара қилишни хуш кўрадиган, Аҳли сунна валжамоадан оғишган тоифа вакиллари ҳар қандайнарсадан беҳожат бўлган Аллоҳ субҳонаҳу ватаолони осмонда деб бот-бот таъкидлаб келадиларва шундай дейишни ақиданинг устувор рукнисифатида кўрадилар. Бунинг учун аҳли сунна валжамоанинг мужтаҳидларини ҳам “Аллоҳосмонда!” деганлар, деб туҳмат ва бўҳтон қилиб, оммани чалғитиб келадилар. Жумладан, Абдулло Зуфар тахаллусли шахс томонидан ҳам ушбу сўзлар айтилгани ижтимоий тармоқларда тарқалган эди. Албатта, мужтаҳид имомларимизнинг бундай деганлари борасида ҳеч қандай ишончли ва аниқ далил йўқ ва бундай деб айтмаганлар ҳам. Аксинча, Аҳли сунна вал-жамоа: “Аллоҳ таоло бирор маконда ўрин олишдан холидир”, - дейдилар (Бадъул аъмолийнинг ўзбекча шарҳи – эътиқод дурдоналари).

Аслида динда, айниқса, Аллоҳ таолонинг зоти ва сифатлари борасида баҳс ва мунозара қилмоқлик ўта хатарли ҳисобланади. Жумладан, Расулуллоҳсоллаллоҳу алайҳи ва салламдан:

تفكروا في كل شيء ، ولا تفكروا في ذات الله

“Ҳар бир нарса тўғрисида фикр қилаверинг, аммо Аллоҳ таолонинг зоти тўғрисида фикрюритманг!”, деган ривоят мавжуд (“ал-Жомеъ ас-сағир”, 2/3345).

Саҳобаи киромлар, тобеинлар ва табаъа тобеъинлар ҳам бу тарздаги саволларни бериш жоиз эмаслигини айтганлар. Имом Али ибн Абу Толиб розияллоҳу анҳу Аллоҳ қаерда деб сўраган кишига жавобан: “Қаердани тайин қилган зотга нисбатан қаерда дейилмайди”, деганлар. Кейин яна айтганлар: “Бирор макон йўқлигида ҳам Аллоҳ бор эди”. Аввал қандай бўлган бўлса ҳозир ҳам шундайдир. Яна у кишига айтилди: “Аллоҳ қаерда? деган саволга қандай фикрдасиз?”. Унга айтилади: “Аллоҳ таоло халқ яратилишидан олдин ва бирор макон йўқлигида ҳам бор эди. У ҳар бир нарсани Яратувчисидир". Имом Шофеъий раҳимаҳуллоҳ: “Аллоҳ бирор макон йўқлигида ҳам бор эди, сўнг маконни яратди”. У азалий сифатларида маконни яратишидан олдин қандай бўлса ўшандай. У зотга зоти ва сифатларида ўзгариш жоиз эмас.

Демак, Аллоҳ қаерда ёки қайси маконда деган савол бидъат ва бунга жавоб ҳам ўз-ўзидан бидъат эканлиги очиқ баён қилинган.

Бундай саволларни қалбида шак-шубҳа бўлган кишилар беришини Аллоҳ таоло Қуръони каримда “Оли Имрон” сурасининг 7-оятида:

“У сенга китобни туширган зотдир. Ундамуҳкам–ойдин оятлар ҳам бор ва улар китобнинг аслидир ва муташобиҳ оятлар ҳамбор. Қалбларида ҳидоятдан оғиш борлар, фитнамақсадида ва уни таъвил қилиш мақсадидаундан муташобиҳ бўлганига эргашадир. Унингтаъвилини Аллоҳдан бошқа ҳеч ким билмас. Илмда собит бўлганлар эса, унга иймонкелтирдик, барчаси Роббимиз ҳузуридандир, дерлар. Ва фақат ақл эгаларигина эсларлар” –деб баён қилган.

Бу ояти каримада муҳкам оятларни қўйиб, муташобиҳ оятларга, фитна илинжида унинг таъвийлини ва маъносини очиқ баён қилинишини таъвил қиладиган кишилар иймонсиз кишилар эканлиги баён қилинди. Улар мўминлар ичида фитна чиқариш учун шундай оятлардан фойдаланадилар ва Аллоҳ қаерда деган саволни берадилар.

Мўминлар соддалик қилиб бу тарздаги саволларга жавоб бериш ўрнига Аллоҳ бундай кимсалар ҳақида Қуръони каримда нима деганига назар солсинлар ва эҳтиёт чорасини кўрсинлар. Аллоҳ таоло макон ва замондан олий бўлган Зотдир. Муташобиҳ яъни, маъносида махфийлик бўлган оятларни Аллоҳ ўзининг доно Зотлигига кўра ҳақиқий мўъминлардан қалбларида шак бўлган иймонсизларни ажратиш учун ва яна ўзигагина аён бўлган ҳикматлар учун нозил қилгандир.

Аллоҳ таоло барчамизни Ўзининг тўғри йўлидан адаштирмасин, омийн!

ЗАЙНИДДИН ЭШОНҚУЛОВ – ЎМИ Самарқанд вилоят вакили