Ҳузайфа ибн Ямон ва Абу Зарр розияллоҳу анҳум ривоят қиладилар: Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам уйғонганларида:  

“Алҳамдулиллаҳиллазий аҳяна баъда ма аматана ва илайҳин нушур”, (Бизни вафот эттиргандан сўнг тирилтирган Аллоҳга ҳамд бўлсин. Унгагина қайтамиз) деб айтардилар.

Инсоният бу ҳаёти дунёда синовлар ичра яшайди, шу синовлардан саломатликда ўтиб Аллоҳнинг ҳузури олийсига соф иймон билан бориш – яшамоқлигининг асосийси мақсади ҳисобланади.

Мўминлик яқин қариндошликдан ҳам азиз бўлган дўст ва қалбларнинг боғлиқлигидек мукаммал муносабатларга таянади. Буни саодат асри саҳобийларидан ҳам ибрат олиш мумкин. Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Мадинага келган кунларидаёқ Маккадан келган ва мадиналик барча саҳобаларни бир-бирларига яқин дўст, дин биродар қилиб қўйганларининг ҳикмати қалбларини яқин қилиш эди. Бу ҳикматнинг сабаби мўминлар бир-бирларини йўқликларида ҳам ҳимоя қилиши, дўстларининг обрўларини сақлаши эди. Ислом инсонларни манфаатини биринчи ўринга қўяди ва инсонни йўқлигида ҳам шаъни ва обрўсини муҳофаза этади. Аллоҳ таоло бир киши бошқа бир кишини йўқлигида айбларини айтишдан қайтариб оятлар нозил этган. Бу иш яни бошқа инсонни йўқлигида айбларини айтиш “ғийбат” деб номланадиган гуноҳи кабиралардан ҳисобланади.

“Ғийбат” луғатда бир нарсанинг кўздан тўсилишидир. Бу борадаги нозил бўлган оятлар, Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳадислари ва уламлоларнинг сўзларни келтириш билан ғийбат қанчалик улкан гуноҳ эканини баён этамиз.

Бу ҳақида Ҳужурот сурасида қуйдагича баён этилади: “Баъзиларингиз-баъзиларингизни ғийбат қилмасин. Бирортангиз ўзининг ўлган биродарининг гўштини ейишни яхши кўрурми? Ҳа, ёмон кўрасизлар. Аллоҳдан қўрқинглар! Албатта, Аллоҳ тавбани кўп қабул қилувчидир, ўта раҳмлидир” (12-оят).

Оятда Аллоҳ таоло инсонларни ғийбат қилиш – ўлган яқин кишисининг гўштини ейиш, деб ундан қайтармоқда. Ҳадисларда ҳам ғийбатнинг жамият ва инсонларга қанчалик зарарлик экани ҳақида батафсил маълумотлар берилган.

Анас ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расуллуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Меърожга чиққанимда мисдан бўлган  тирноқлар билан юзлари-ю кўксиларини тирнаётган бир қавмнинг олдидан ўтдим. Мен: “Эй Жаброил, улар ким?” деб сўрадим. “Улар дунёда одамларнинг гўштини еб, обрўсни тўкканлар”, деб жавоб берди”, дедилар” (Абу Довуд ва Аҳмад ривоят қилган).

Мўмин-мусулмонлар ғийбатдан четланибгина қолмасдан, бошқа ғийбатчиларнинг оғзига уриб, ғийбатга йўл қўймасликка ҳаракат қилишлари ҳам матлубдир. Чунки иймонли инсон ҳадис ва оятга итоат этиб ғийбатдан ва шу каби Аллоҳ қайтарган кабира гуноҳдан сақланади. Кимки бир кишини ғийбат қилинишидан ҳимоя қилса Аллоҳ таоло унга бир фаришта юборадики, уни ҳимоя қилганни гўштини дўзахдан ҳимоя қилади. Аммо бир кишики мўминни ҳақоратлаб, ғийбат қиладиган бўлса токи гапидан қайтмагунча Аллоҳ таоло уни жаҳаннам кўпириги устида ушлаб туради. Аллоҳ таоло раҳматли зот, гуноҳига тавба қилишига бандасига имкон бермаса, мўминлар ҳам жаҳаннам аҳлига айланиб кетар эди. Аммо Ўз Аллоҳ фазли ила тавба қилувчиларни асрайди. Уламолар ғийбатнинг сабабларини келтиришда кимдандир дунё матоси сабаб аччиқланади ва ғийбат қилади. Яна бир сабаб эса ўз обросини кўтариш мақсадида, бошқа бир инсоннинг обрўсини тўкиш учун ғийбат қилади. Ҳасад қилиб ҳам инсонни ғийбат қилади. Чунки ҳасад ҳам инсонни ичига ўрнашиб олиб бошқаларга етган яхшиликка ичидан жизғанак бўлиш билан ғийбат қилади.

Ғийбат – иллат, у жамиятни пароканда қилиш билан бирга инсонларни дунё ва охират азобига гирифтор қилади. Аллоҳ таоло барчамизни бу иллатдан сақланиш ва савобли ишларга мушарраф бўлгувчилардан қилсин.

Зафар МАҲМУДОВ,

 “Таҳфизул Қуръон” кафедраси ўқитувчиси.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам етимларни тарбия қилиш, парваришлашга тарғиб қилганлар ва улар ҳимоясининг ҳақи тўғрисида ҳам огоҳлантирганлар, ўзлари ҳам бу ахлоқи ҳамидага амал қилиб, етимлар ҳимоясида ўрнак бўлганлар.

 Умму Саийд бинти Муррадан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ўз етимини ёки бегона етимни кафолатига олиб, агар Аллоҳга тақво қилса, мен билан жаннатда мана бундай бўлади” дедилар ва икки (кўрсатгич ва ўрта) бармоқларига ишора қилдилар” (Имом Бухорий ривояти).

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мусулмонларнинг уйлари ичида энг яхшиси етимга яхшилик қилинадиган уйдир. Мусулмонларнинг уйлари ичида энг ёмони ундаги етимга ёмонлик қилинадиган уйдир”, дедилар. Сўнгра икки бармоқларига ишора қилиб: “Мен ва етимнинг кафили жаннатда мана бундаймиз” дедилар (Имом Бухорий ривояти).

Абу Умома розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким Аллоҳ азза ва жалла учун бир етимнинг бошини силаса, қўли нечта сочнинг устидан ўтса, шунча ҳасанот ёзилади. Ким ўз ҳузуридаги етим қизга ёки болага яхшилик қилса, мен ўша одам билан жаннатда мана бундай бўламан” деб икки бармоқларини яқинлаштирдилар (Имом Абу Дардо ривояти).

Амр ибн Молик розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Ким ота-онадан етим қолган қизчани у беҳожат бўлгунича тарбия қилса, унга албатта жаннат вожиб бўлади” дедилар  (Имом Бухорий ривояти).

Ибн Умар розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Аллоҳ учун уйларнинг энг яхшиси унда иззат-икром қилинадиган етим бор уйдир”, деганлар (Имом Байҳақий, Имом Табароний ривояти).

Мулоҳаза қилсангиз, бошдаги сочнинг саноғи минг-минглабни ташкил этади. Ким етимга меҳр кўрсатиб, унинг бошини силаса, ўша соч толаси баробарида ажр-мукофот ваъда қилиняпти. Бу албатта, етимнинг бошини силаганга, аммо унинг бошини силашлик билан бир қаторда унга таълим-тарбия, озиқ-овқат, кийим-бош, айни пайтда, бошпана берган, умрини унинг камолга етишига сарф қилган саховатпеша инсонлар оладиган ажру мукофотнинг ҳисобига етиб бўлмаса керак. Хусусан, етимпарвар хонадонга берилган баҳони Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳадиси шарифларидан ўқиб кўрганингиздан кейин ўша хонадонга муҳаббатингиз, ҳурматингиз ошмай қолмайди. Чунки, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам дунёдаги энг яхши хонадон етими бор хонадан деб таъриф бердилар.

Бинобарин, ҳар бир хонадон жамиятнинг ана шу қатламига эътибор қаратса, қанчалар мукофотга эга бўлиши ҳадиси шарифдан кўриниб турибди. Унинг хонадони хайрли хонадонга айланиши, ўзи эса Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан жаннатда икки бармоқ каби яқин бўлиши унинг жаннати эканлигининг хушхабари эмасми? Ахир дунёда яхши амалларни қилиб, жаннатда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан ёнма-ён бўлишдан кўра, яхшироқ нима бор?! Бундан-да зиёдароқ яхшилик қилиш мумкинми? 

Айни шу ваъдага эътиборан етимга кафил бўлган инсон имон-ибодатлари билан биргаликда жаннати эканининг ваъдаси бериляпти. Чунки Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам қиёмат куни албатта жаннат эшиги олдида туриб, ўз умматларини чорлашлари айни ҳақиқатдир.

Абдулҳай ТУРСУНОВ,

Наманган вилояти Бош имом-хатиби.