Cавол: 50 марта тавоф қилса катта ажрга эга бўлиш ҳақида ҳадисларда келган экан. Шунда 50 та тавоф қандай адо этилади? Етти айлана етти тавоф ҳисобланадими ёки битта тавоф ҳисобланадими? Ҳар 7 тадан кейин 2 ракат намоз ўқиладими ёки охирида ўқиса бўладими?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм.

Бу борада Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадиси шарифда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай деганлар:

“Ким байтни эллик бор тавоф қилса, онадан янги туғилган кунидагидек гуноҳларидан чиқади” (Имом Термизий ривояти).

Элликта тавоф деган сўзни элликта айлана деб тушунмаслик лозим. Чунки етти айлана битта тавоф ҳисобланади. Мана шу етти айланадан эллик марта қилинади. Чунки бир айлана қилиш билан тавоф ибодати қилинган бўлмайди.

Қолаверса, имом Ибн Абу Шайбанинг Ибн Аббос розияллоҳу анҳумодан қилган ривоятида “خمسين أسبوعا – элликта етти айланиш”, деган ибора билан келган. Тўлиқ етти айлананинг ўзи битта тавоф ҳисобланади. Масалан, умрага борган инсон бир марта умра қилса, битта тавоф қилган бўлади. Кейин яна умра қилса ёки нафл тавофнинг ўзини қилса, иккинчи тавофни қилган бўлади.

Юқоридаги ҳадисда зикр қилинган эллик марта тавофни бир мартада ёки битта сафар давомида қилиш шарт эмас, бутун умр давомида қилиши мумкин (“Файзул қодир” китоби).

Мазкур тавофларни қилишда етти айланиб, бир тавофни тугатгач, нафл намоз ўқиш макруҳ бўлмаган вақтда икки ракатли тавоф намозини ўқийди. Биринчи тавофдан кейин тавоф намозини ўқимасдан кейинги тавофни қилиш макруҳ ҳисобланади. Шунинг учун ҳар тавофдан кейин тавоф намозини ўқийди, кейин янги тавофни қилади. Бу ҳақида фиқҳий китобларимизда баён қилинган. Жумладан, Аллома Косоний раҳимаҳуллоҳ бундай деган: “Зиёратчи ҳар етти айлана қилиб бўлгач, нафл ўқиш макруҳ бўлмаган вақтда икки ракат тавоф намозини ўқийди. Биринчи тавофдан кейин тавоф намозини ўқимай, иккинчи тавофни қилиш имом Абу Ҳанифа ва Муҳаммад раҳимаҳумаллоҳ наздида макруҳдир” (“Бадоеъус саноеъ” китоби). Валлоҳу аълам.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.

Макка шаҳарининг асосчилари Журҳум қабиласи бўлса, сўнгра Журҳумийлардан Макка бошқарувини Хузоъийлар олди ва охири Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қабилалари Қурайшга ўтди.

Қадимдан жамоавий бошқарув Макканинг сиёсий раҳбарлик асоси эди. Бу қоидадан истисно, Маккада тўлиқ ҳокимиятга эга ва унинг ягона ҳукмдори Қусай ибн Килоб бўлган. У Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламнинг бешинчи бобосидир.

Қусай отасидан эрта айрилиб, онасининг қарамоғида қолди. Онаси Арабистон ярим оролининг шимолида яшовчи қабиладан бўлган одамга эрга тегди. Она ўғлини олиб, Маккани тарк этди ва эрининг ватанига кўчиб ўтди.

Қусайнинг ота-онаси томонидан қўйилган асл исми Зайд эди, лекин у Маккадан узоқда бўлгани учун уни одамлар “Қусай” лақаби билан аташди. Исм "узоқ" деган маънони англатарди. Унинг Зуҳра исмли катта акаси Макка яқинида қолди. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳаётлик чоғларида жаннат башорати берилган машҳур саҳоба Саъд ибн Абу Ваққос розияллоҳу ануҳ ҳам Бану Зуҳрадан эди.

Ёш Қусай ўзини маккалик эканлигини билмас ва кунлардан бири куни асл келиб чиқиши унга маълум бўлди. Ўшанда болалар, сен бизга бегонасан, деган эди, Қусай хафа бўлиб, онасидан бу ҳақда сўради.

Онаси, сен чиндан ҳам бу ерга бегонасан, лекин сенинг наслинг уларникидан ҳурматлироқ, деди. Қусай ота-боболарининг ватанига қайтишга қатъий қарор қилди.

Бу даврда Макка, юқорида айтиб ўтилганидек, Хузоъа қабиласи ҳукмронлиги остида, унинг раҳбари Хулайл ибн Хубшия эди. Қусай шаҳарнинг қонуний ҳукмдори Хулайлнинг ишончига кириб, энг яқин иттифоқчисига айланди. Уларнинг яқинлиги Хулайлнинг қизи Ҳуббийга Қусайнинг уйланиши билан мустаҳкамланди.

Исломнинг бош зиёратгоҳи бўлган Макка тақдирини белгилаб берган воқеаларнинг кейинги ривожи тарихий йилномада турлича тасвирланган. Бир версияга кўра, Хулайл Қусайни ҳокимиятда ўзининг вориси қилиб қўйган, бошқасига кўра, у ваколатларни қизи Хуббийга, у эса ўз навбатида эрига топширган. Аммо учинчи версия ҳам борки, унга кўра, Хулайл ҳукумат жиловини ўз ўғли Абу Ғабшонга топширган, у Маккани Қусайга арзимаган пулга «сотган».

Шундан сўнг, бозорларда бирор нарса сотиб, кам фойда кўрса, муваффақиятсиз савдо битими бўлса, араблар орасида буни “Абу Ғабшон келишувидан ҳам фойдасизроқ битим” деган киноя гап пайдо бўлди. Қандай бўлмасин, Қусай Макка ҳукмдори бўлди, бу эса Хузоъа қабиласининг норозилигига сабаб бўлди.

Хузоъийлар Қусайни ўзларига бегона ҳисоблар, уруш бўлиши муқаррар эди. Қусай она томонидаги қариндошларининг ёрдамидан фойдаланиб, хузоъийларни мағлуб этиб, Макка ҳукмдори бўлди.

Қусай ҳукмронлиги даврида Макка таниб бўлмас даражада ўзгарди. Янги турмуш тарзи ва кўплаб ислоҳотлар амалга оширилган бутунлай бошқача шаҳарга айнланди. Аввало, Қусай Маккада Фиҳр ибн Моликнинг барча ўғилларини бирлаштирди. Маълумки, Фиҳр авлодлари Қурайш деб аталади. Бунгача улар Макка атрофларига тарқалиб кетган бўлса, энди бу ер улар учун асосий марказга айланганди.

Аммо Қурайшийлар орасида ҳам маълум бир ижтимоий даража бор эди – Қурайши Битаҳ ва Қурайши Завоҳир. Биринчилари алоҳида ҳурматга сазовор бўлган ва бойликка эга эди. Шунингдек, улар Ҳаж зиёратларини уюштирар ва савдо йўлларини назорат қилардилар. Иккинчиси Макканинг чеккасида яшаб, ижтимоий-иқтисодий ва маданий жиҳатдан кам ривожланган эди. Қусайнинг асосий хизматларидан бири ижтимоий вазифаларни тақсимлаш эди, уларнинг аксарияти ҳаж билан боғлиқ. Унинг қўл остида Сидона – Каъба хизмати, Ҳижоба – Каъбага кисва кийдириш, Сиқоя – ҳожиларини сув билан таъминлаш, Рифода – зиёратчиларга озиқ-овқат бериш каби йўналишлардаги ишлар бор эди.

Бундан ташқари, Маккада энг жасур жангчиларга бериладиган байроқ - ливо ва Макка жамиятининг асосий муаммолари муҳокама қилинган кенгаш уйи - Дорун Надва пайдо бўлди.

Қусай ибн Килоб Маккада, ҳам замондошлар, ҳам маккаликлар ва кейинги авлодлар орасида шубҳасиз обрўга эга эди. Нубувват келгач, қурайшликлар Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалламдан талаб қилган мўъжизалардан бири Қусай ибн Килобни тирилтириб беришни сўраши, унинг нақадар обрўли шахс бўлганига далолат қилади.

Қусай Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васалламнинг туғилишидан тахминан 100 йил олдин вафот этган.

Қусай ибн Килобнинг ҳикматли сўзлари:

“Кимки нопок одамни ҳурмат қилса, унинг ёмонлигига шерик бўлади”.

“Кимнинг қадр-қиммати ислоҳ қилмаса, уни хорлик тузатади”.

“Кимки ўз қадр-қимматидан устун бўлган нарсани талаб қилса, у маҳрум бўлишга лойиқдир”.

“Ҳасадгўй одам яширин душмандир”.

“Маст қилувчи ичимликлардан эҳтиёт бўлинг, чунки улар онгни хиралаштиради”. 

Фахриддин МУСТАҚОВ,

Жиззах вилояти, Ғаллаорол тумани,

Нурул ислом жоме масжид имом ноиби 

Шу йил 22 апрель куни Саудия Арабистонининг Мадина шаҳрида биринчи "Умра ва зиёрат" халқаро форуми ўз ишини бошлади, деб хабар қилмоқда "Дунё" АА мухбири.

Саудия Арабистони Ҳаж ва Умра вазирлиги томонидан ташкил этилган анжумандан мақсад "Vision 2030" дастурини ҳаётга тадбиқ этиш доирасида Макка ва Мадинага ташриф буюрувчи зиёратчилар ва сайёҳлар учун янада кенг қулайликлар ва шарт-шароитларни яратишдан иборат.

Тадбирда дунёнинг 100 дан зиёд мамлакатдан келган делегациялар, жумладан, 300 дан ортиқ умра хизматини ташкил этувчи сайёҳлик агентликлари, меҳмонхона, озиқ-овқат ва авиакомпаниялар вакиллари иштирок этмоқда. Шунингдек, форум ишида Ўзбекистон Бош консулхона ходимлари ҳам қатнашди.

Анжуманнинг очилиш қисмида Саудия Арабистони ҳаж ва умра вазири, доктор Тавфиқ ар-Робия ва Мадина амири Салмон бин Султон бин Абдулазиз Ол Сауд иштирокчиларни қутлади.

Форум доирасида туризм индустриясини ривожлантириш, хорижий меҳмонларни қабул қилишда яратилган шарт-шароитлар, қулай виза тизими, сайёҳлик йўналишларини диверсификация қилиш, сайёҳлар хавфсизлигини таъминлаш ва бошқа мавзуларда тақдимотлар ўтказилмоқда.

Ўзбекистон Бош консулхонаси ходимлари Саудия Арабистони Ҳаж ва Умра вазирлиги, "Al Rajhi Group" корпорацияси ва "Marmara Group" компанияси вакиллари билан икки томонлама учрашув ўтказдилар.

Музокаралар чоғида ўзбекистонлик зиёратчиларга яратилаётган шарт-шароитлар учун миннатдорлик билдирилиб, "Умра – 2025" мавсумида ўзаро ҳамкорликни янада ривожлантириш истиқболлари муҳокама қилинди.

Биринчи "Умра ва зиёрат" халқаро форуми 24 апрелга қадар давом этди. 

Ўзбекистон мусулмонлари идораси
Матбуот хизмати

Cавол: Шерикларим билан жамоат бўлиб, бомдод намозини ўқиётган эдик. Имом бўлган киши зам сурани ўқиётиб, суранинг давоми эсига келмай қолди ва бир оз жим туриб қолди. Кейин эсига келиб, давомини ўқиди. Бу ҳолатда намозимиз бузилмадими?

Жавоб: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳим.

Бундай ҳолатда имом суранинг давомини ўқигунча қанча вақт ўтганига қаралади. Агар уч тасбиҳ миқдорича жим туриб қолган бўлса, саждаи саҳв вожиб бўлади. Яъни уч марта “Субҳаналлоҳ” дейиш муддатича. Ундан кам муддат бўлса, саждаи саҳв вожиб бўлмайди. Бу ҳақда фиқҳий китобларимизда бундай дейилади: “Хулоса гап шуки, саждаи саҳвни вожиб қилувчи ўйланиб қолишнинг муддати борасида ихтилоф бор. Бирор рукн (фарз) ёки вожиб амални бир рукн адо бўлиш миқдорича ўз вақтидан кечиктириб юборилса, саждаи саҳв вожиб бўлади. Фуқаҳоларимиз энг тўғриси деб айтган гап мана шудир” (“Раддул муҳтор” китоби).

Аллома Ибн Нужайм раҳимаҳуллоҳ “Баҳрур роиқ” китобида саждаи саҳвни вожиб қиладиган сукутнинг миқдори бир рукн адо бўлиш муддатичадир деб қуйидаги жумлани келтирганлар: “Ва (қисқа рукн) уч тасбиҳ айтиш миқдоричадир”.

Аслида намоз ўқиётган киши зам сурасини ўқиётганда давоми эсига келмаса, қанча миқдорда ўқиганига қараш керак. Агар бир узун оят ёки қисқа уч оят миқдорича ўқиган бўлса, руку қилса бўлаверади. Акс ҳолда, давомидан бошқа оят ёки сурани ўқийди. Валлоҳу аълам.

 Ўзбекистон мусулмонлари идораси Фатво маркази.