Бир вақтлар Сирдарёнинг ўнг соҳилида жойлашган Сиғноқ шаҳри 14-15- асрларда Оқ ўрда ва кўчманчи ўзбеклар давлатининг пойтахти бўлган. Ҳозирда бу шаҳар харобалари Сидарё соҳилидан ўн саккиз км узоқликда Туман ариқ темир йўл бекатининг шимолий қисмида жойлашган. 13-асрнинг биринчи чорагида Сиғноқ шаҳри Хоразмшоҳлар давлати таркибида бўлиб, кейинроқ мўғуллар истилосига учраб, Чингизхоннинг ўғли Чиғатой улусига қаради.  1506-1509- йилларда Шайбонийхон Хуросондан қайтиб, қозоқ султонларига зарба беради ва уларни Дашти Қипчоқ ичкарисига қувиб боради. Бу юришлар натижасида Сиғноқ, Ясси ва Саброн шаҳарлари қайта қўлга киритилади. Шундай қилиб, Мовароуннаҳр ва Хуросонда Шайбонийлар сулоласи тўлиқ ҳукмронга айланди. Сиғноқ шаҳри аҳолиси асосан ҳунармандчилик ва савдо-сотиқ билан шуғулланган. 1583-1598-йилларда ҳукмронлик қилган Абдуллахон II нинг ёрлиқномасида Сиғноқ атрофида яшайдиган ҳар хил уруғлар ҳақидаги  маълумотлар учрайди.

Заҳириддин Муҳаммад Бобур таълим соҳасида ўқиш ва ўқитишни енгиллаштириш мақсадида хатти Бобурийни кашф этади. Бу иш 1503-1504- йилда унинг Кобулдалик вақтида юзага келиб, ўзи бу ҳақда шундай ёзади: «Ушбу маҳалларда (1503-1504 йил Кобулда) Бобурий хатти ихтироъ қилдим».(Бобурнома,204-бет). Бу хат-алифбо ҳақида сўз юритган Бобур бир ғазалида шундай келтиради:»Турклар хатти насибинг бўлмаса, Бобур, не тонг, Бобурий хатти эмасдур, хатти сиғноқидурур» (Бобур. Девон, 27-бет).

Ушбу байтда Бобурий хатти-алифбосининг манбалари ҳақида сўз юритгандай туюлади, яъни Бобурий хатти туркий ёзувлар (руний, уйғур) га ўхшамасада, аммо у сиғноқий хатга ўхшашдир, деган маъно англашилади.
Сиғноқ Сирдарёнинг шимолий соҳилидаги қадимий шаҳарлардан бири бўлиб, бу шаҳардан кўплаб олиму фозил кишилар етишиб чиққан. Аммо ушбу жойда яратилган хат-алифбо-сиғноқий хат ҳақида шундан бошқа аниқроқ маълумот учраган йўқ. Эҳтимол хатдан Бобур хабардор бўлса керак. Бобурий хатти 29 ҳарфдан иборат бўлиб, шаклан араб ҳарфларига ўхшаш томонлари бўлса-да, аммо ҳар бир товушни ифода этиш учун алоҳида ҳарф бўлган (мана шу жиҳати билан хатти Бобурий сиғноқий хатга ўхшаган бўлса керак). хатти Бобурий ихтиро қилингач, унинг овозаси турли томонларга тарқалиб, унга қизиқиш кучаяди.  Бобур ҳузурида бобурий хатти – алифбосини ўрганган котиблар шу хатда турли қитъаларни кўчирганлар. XVI аср муаррихи Бадоюнийнинг «Мунтахаб ут-таворих»ида ёзилишича, Қуръони каримнинг бир нусхаси ҳам бобурий хатида кўчирилиб, бу нусха ўз вақтида Маккаи муаззамага юборилган. Аммо унинг тақдири бизга маълум эмас.

Ўз даврида “Мадинатул улум” лақабига сазовор бўлган Ҳасан ибн Али ибн Ҳажжож ибн Али Ҳисомуддин Сиғноқий асли шу жойлик бўлиб, фиқҳ илмини ёшлигида Носир ал-Бухорийда ўқиб, фақиҳлик даражасига етди.  Бу аллома “Ҳидоя”га шарҳ ёзиб, унга “ан-Ниҳоя” деб ном қўйди, бу китобни 1301 йили рабиъ ал-аввал ойида ёзиб тугатди. У Муҳаммад ан-Насафий ал-Макҳулийнинг “Шарҳ ат-тамҳид фи қавоид ат-тавҳид” китоби, “ал-Кофи фи шарҳ усул ал-Паздавий”ни тасниф қилди. У фиқҳ ва наҳв илмларида маҳорати кучли ҳисобланган. У ҳаждан қайтиб, Дамашққа 1310-йили келганида қозиларнинг қозиси Носириддин Муҳаммад ибн Умар ривоят ва бошқа ишларини унга топширди. Сиғноқлик олим Қивомиддин Кокийга, Жалолиддин Курланийга фиқҳ илмидан дарс берди. Ҳалабга келиб, у ерда истиқомат қилди. У ҳижрий 1310-йили Дамашққа келиб, Ахсикасийнинг “Мунтахаб” китобига шарҳ ёзди, усул иддин ҳақида “Шарҳ ат-Тамҳид”ни ёзди. Халаб шаҳрида вафот этади. Унинг сарфга тааллуқли “Нажоҳ” номли китоби ҳам бор. Насафийнинг бир асарига 1306-07-йили Сиғноқий «Таcдид» номли шарҳ ёзиб, уни «Китабу-т-таcдид фи шарҳи-т-тамҳид ли Аби-л-Муъин ан-Насафи» деб номлайди. Ушбу асарнинг қўлёзма нусхалари Туркия кутубхоналарида сақланмоқда.                              

Манбалар асосида

  Саъдулла ЖАМАЛОВ,

тайёрлади

ЎМИ Матбуот хизмати

Жаъфар ибн Абу Толиб (розияллоҳуанҳу) хилқатда ҳам хулқда ҳам Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам)га ўхшарди. Бу ҳақда Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Эй Жаъфар сен хилқат ва хулқ жиҳатдан менга ўхшайсан”, деганлар.
Абу Ҳурайра (розиялллоҳу анҳу)дан ривоят қилинади: “Набий (соллаллоҳу алайҳи ва саллам): “Жаъфарни жаннатда фаришталар билан учиб юрганини кўрдим”, дедилар” Шунинг учун Жаъфар (розияллоҳу анҳу) “Жаъфарут тайёр (учувчи Жаъфар)” лақабини олган.
Абу Ҳурайра (розияллоҳу анҳу) айтади: “Жаъфар ибн Абу Толиб камбағал-бечораларни ва мискинлар жуда яхши кўрарди. Улар билан бирга бўлиб, уларга яхшиликлар қилиб, хизматларини бажарарди. Шу сабаб Пайғамбаримиз (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) Жаъфар (розияллоҳу анҳу)га “Мискинлар отаси” деб куня берганлар”

ЎМИ Матбуот хизмати

Яман ҳукумати бугун, 29 март куни мамлакат ҳудудидаги тарихий меросни сақлашда кўмак беришини сўраб UNESCOга мурожаат қилди. Бу ҳақда “aawsat.com” нашри хабар берди. 

Мамлакатдаги зиддиятли аҳвол сабабли хусий жангарилари томонидан Яман архитектура ёдгорликлари бузиб ташланаётгани ва уни сақлаб қолишда мамлакат ҳукуматининг имконияти етарли эмаслиги қайд этилган. 

Мамлакат Маданият вазирлиги берган баёнотга кўра, обидаларни вайрон қилиш ишлари уч йилдан кўпроқ вақт давомида давом этиб келмоқда. 

Бундан ташқари, жангарилар гуруҳлари тарихий иморатларнинг ташқи девор қисмини ўзларининг шиорлари рангида бўяшмоқда. Мурожаатда Сано шаҳрининг қадимий қисмини сақлаб қолишга кўмак бериш масаласи баён этилган.

ЎМИ Матбуот хизмати

Президент Шавкат Мирзиёев Жиззах вилоятига ташрифи давомида бир қатор объектларда бўлиб, вилоят иқтисодини кўтариш, аҳоли фаровонлигини таъминлашга қаратилган қатор лойиҳалар билан танишмоқда. 

Кейинги манзил Жиззах шаҳари, Мустақиллик кўчасида барпо этилаётган кўп қаватли арзон уй-жойлар бўлди. 

Президентимизнинг 2016 йил 22 ноябрдаги "2017-2020 йилларда шаҳарларда арзон кўп квартирали уйларни қуриш ва реконструкция қилиш дастурини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида"ги қарори ижроси юзасидан бапо этилаётган мазкур уй-жойлар аҳолининг кенг қатлами учун замонавий ва шинам уйлардан фойдаланиш даражасини тубдан ошириш, ер ресурсларидан оқилона фойдаланишни таъминлашга хизмат қилмоқда. Бундай замонавий уйлар юртимиз кўркига кўрк қўшиш ва аҳоли турмуш фаровонлигини юксалтириш билан бирга, одамларда давлатга, эртанги кунга ишонч туйғусини янада мустаҳкамламоқда.

Қарорга мувофиқ, 2018-2020 йилларда шаҳарларда қарийб 43,5 минг квартира қурилиши режалаштирилган. Аҳолига янада қулайлик яратиш мақсадида уй-жойларнинг тарифидан келиб чиқиб, 10 фоиздан 40 фоизгача миқдоридаги сумма бошланғич бадал сифатида белгиланди. 

Жиззах шаҳрида қурилаётган мазкур уй-жойларни жорий йилнинг сентябрь ойида тўлиқ фойдаланишга топишириш кўзда тутилган. 7 қаватли, 420 хонадонга мўлжалланган уйлар 2 ва 3 хонали. 

Шаҳар кўркига кўрк қўшаётган 10 та бу уйлар эски, ҳеч бир шароити йўқ, пастқам уйларда яшаётган аҳолини босқичма-босқич замонавий уйлар билан таъминлаш имконини беради. 

Президентимиз янги қурилаётган уй-жойлар лойиҳалари билан танишди. 

Шу ерда Шавкат Мирзиёевга вилоятда олиб борилаётган қурилиш ишлари ҳақида батафсил маълумот берилди. Шароф Рашидов туманидаги Учтепа шаҳарчасида кўп қаватли турар жой биноларининг жойлашув лойиҳаси, мазкур тумандаги “Тоқчилик” ҚФЙ ҳудудида барпо этилаётган замонавий 3-4 қаватли, 2-3 хонали арзон уй жойлар массиви лойиҳаларида аҳоли эҳтиёжи ҳисобга олинган бўлиб, қурилиш ишларини босқичма-босқич амалга ошириш режалаштирилган. 

“Кимки нарда ўйнаса, Аллоҳ таолога ва Унинг Расулига итоатсизлик қилибди” (Имом Абу Довуд, Имом ибн Можа ривоят қилган).
Нарда ўйнаш тақиқланишининг сабаби вақтни исроф қилиш ва қимор ўйинларига ўрганиб қолишдан иборатгина эмас, унда унга ортиқча боғланиб қолмасликни ва кўп вақт ўйнамасликни шарт қилиб уни ўйнаш мумкин бўлиб қолар эди. Масалан, бирор киши ишдан кейин 5-10 дақиқа дам олиш учун ўйнайман, дейиши мумкин. Бир қарашда бунда ҳеч қандай ғайритабиий нарса йўқдек, аммо ана шу ҳолатда ҳам нарда ўйнаш қатъиян тақиқланган.
Нофеъдан ривоят қилинади:
«Абдуллоҳ ибн Умар ўз аҳлидан бирортасининг нард ўйнаганини билса, ўшани урар ва нардни синдириб ташлар эди».
Шарҳ: Улуғ саҳобий Абдуллоҳ ибн Умар розияллоҳу анҳунинг бу ишлари барча ота-оналар, оила бошлиқларига намунадир. Ҳар бир оила бошлиғи ўз қўл остидагилар нима билан машғул эканини зийраклик билан кузатиб туриши ва ношаръий ишлар содир бўлса, дарҳол чора кўриши лозим.
Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади:
«Унга ҳовлисида турадиган аҳли байтидан баъзиларининг нарди борлиги хабари етди. Бас, у уларга одам юбориб «Агар нардни чиқариб ташламасангиз, сизларни чиқариб ташлайман» деди ва бу ишларини инкор қилди».
Шарҳ: Нардни ўйнаш у ёқда турсин, уни ўйнайдиган тахтаси, доналари ва тошларини ҳам уйда сақлаш мумкин эмас экан. Нард ўйнаган кишига эмас, балки уни уйида сақлаб турган кишига нисбатан шу қадар кескинлик қилган эканлар.
Робиа ибн Кулсум ибн Жабрдан у отасидан ривоят қилинади:
«Ибн Зубайр бизга хутба қилди.
«Эй Макка аҳли! Менга хабар беришларича, қурайшлик баъзи кимсалар бир ўйин ўйнашар экан, унинг номи нардишер экан» деди. У чапақай эди. «Аллоҳ «Албатта хамр ва қимор рижсдир, шайтоннинг амалидандир...» деган.
«Албатта, мен Аллоҳнинг номи ила қасам ичиб айтаманки, ким уни ўйнаб, қўлга тушиб, менинг олдимга келтирилса, мен уни сочида ва башарасида иқобга оламан ва кийимларини уни олдимга олиб келган одамга бераман», деди».
Шарҳ: Абдуллоҳ ибн Зубайр розияллоҳу анҳу бир муддат Маккада ҳоким бўлиб турганлари ҳаммага маълум. Ўша даврда баъзи одамларнинг нард ўйнашаётганлари ҳақида у кишига хабар етганда бунга қарши чоралар кўрган эканлар. Бу чоралар ҳақида ўз хутбаларида эълон қилган эканлар.

Нарда ўйнаш мумкин эмаслигига барча мазҳаблар бирдек ижмоъ қилган – пул тикиб ўйнайдими, шунчаки дам олиш учун ўйнайдими, фарқи йўқ.
Юқоридаги ҳадисда таъкидланганидек, нарда ўйнаш Аллоҳ таолога ва Унинг Расулига итоатсизлик қилиш бўлади.
Ушбу ҳадис маъносидан яна шундай хулоса чиқариш мумкинки, одамни намоздан ва бошқа ибодатлардан чалғитадиган, фойдали иш коэффицентини пасайтириб юборадиган ҳар қандай нарса – ўйин бўладими, бошқа жиддий машғулотми – шариатимиз ҳукми бўйича ҳаром экан. Иккинчи жиҳати, худди шу нарса инсоннинг руҳиятига ҳам салбий таъсир ўтказса (инсон боқибеғам, эринчоқ бўлиб қолса ёки хаёл-ҳуши ўша нарсага боғланиб қолса), бу иш ҳам ҳаром ва макруҳ саналади. Зотан, инсон ўзига омонат қилиб берилган жисмоний ва руҳий соғликни муҳофаза қилишга масъулдир.
Бинобарин, одамнинг шариат рухсат берган сув ичиш, овқат ейиш, хордиқ чиқариш, яхши кийимлар кийиш, ўйин-кулгулар қилишга эҳтиёжи бўлганидек, ибодат қилишга, бошини саждага қўйишга ҳам кучли эҳтиёж бор. Динимиз инсон ҳаётининг барча жиҳатларини қамраб олган ва тўғри йўлни кўрсатиб қўйган. Биз бандалар ана шу йўлдан оғишмасак бас.

Дамин ЖУМАҚУЛ тайёрлади.

ЎМИ Матбуот хизмати