Подшоҳ вазиридан сўради: «Нега анави ходимимни ўзимдан кўра бахтиёрроқ юрганини кўраман? Ахир унинг ҳеч вақоси бўлмаса, менда бўлса бойлик, мол-мулк ва барча нарсанинг эгалиги бўлса? Яна мени кўнглим тўлмайди, инжиқ бўламан?

Вазир жавоб берди: «У билан «тўқсон тўққиз» қоидасини тажриба қилиб кўринг, тушуниб оласиз».
Подшоҳ: «Тўқсон тўққиз» қоидаси нима экан? дея сўради.
Вазир: «Тунда сездирмай келиб, ходимнинг уйи эшиги олдига тўқсон тўққиз динорни қўясиз ва бир парча қоғозга «мана шу юз динор сенга ҳадядир» деб ёзиб қолдирасиз. Секин эшикни қоқиб кетиб қоласизда, бир четдан нима бўлишини кузатиб турасиз», деди.

Подшоҳ вазирининг айтганини қилди ва четдан кузата бошлади. Ходим эшикни очди ва нарсани олиб, ундаги ёзувни ўқиди. Сўнгра динорларни санаб кўрди-да, «ҳойнаҳой, бир динор ташқарида тушиб қолган бўлса керак» дея оила аъзоларини ҳам уйғотиб чақирди ва ҳаммалари бирга кўчадан уни излашга тушишди. Тун ўтиб, тонг ҳам отдики, уни топа олишмади. Уйнинг эгаси етмаётган динорни топа олишмаганидан қаттиқ жаҳли чиқди ва уларни урушиб, заҳрини сочди.

Эртасига ходим туни билан ухламай пул қидириб чиққани учун ҳам ишга ҳаёли паришон ҳолда келди ва юзи буришган, қовоғи солиқ, аҳволидан нолиган ҳолда подшоҳнинг олдига рўбаро бўлди.

Ана шунда подшоҳ «тўқсон тўққиз»нинг маъносини англади.
Биз ана шундаймиз. Аллоҳ таоло бизга ато этиб қўйган тўқсон тўққиз неъматни унутамизда, ўша «йўқотилган» биттасини излаш билан умримизни ўтказиб қўямиз. Аллоҳ таоло бизга тақдир этмагани излаш билан ўтказиб қўямиз. Унинг ҳикматини англамаймиз, кўнглимиз тўлмайди ва ичида кўмилиб юрганимиз неъматларни эса унутамиз.

Бас, ундан кўра тўқсон тўққиз неъмат билан ҳузурларланинглар, улардан баҳраманд бўлинглар. Аллоҳдан Унинг фазлини сўранглар, асло санаб адоғига ета олмайдиганимиз, шукрини келтира олмайдиганимиз неъматларига шукр қилинглар.

«Ва Роббингиз сизга: «Қасамки, агар шукр қилсангиз, албатта, сизга зиёда қилурман. Агар куфр келтирсангиз, албатта, азобим шиддатлидир», деб билдирганини эсланг» (Иброҳим сураси, 7-оят).

Қуръони каримнинг биринчи нозил бўлган оятида Аллоҳ таоло Пайғамбаримиз алайҳиссаломга: “Ўқинг (эй Муҳаммад! Бутун борлиқни) яратган зот бўлмиш Раббингиз исми билан! (У) инсонни лахта қондан яратди. Ўқинг! Раббингиз эса карамлидир. У инсонга қалам билан (ёзишни ҳам) ўргатди. У инсонга билмаган нарсаларини билдирди (“Алақ” сураси, 1 – 5 оятлар), дея марҳамат қилиб, бутун инсониятни илм-маърифат эгаллашга буюради. Қолаверса, Қуръони каримнинг ҳар бир сурасида очиқ ёки ишора билан илмнинг қадр-қиммати, аҳамияти хусусида сўз юритилади. Шундан англаш мумкинки, Ислом – илм дини, зотан, банда илм воситасида Раббини танийди, дину диёнат, дунё ва охират синоатларини теранроқ англаб, зиммасидаги фарз амалларини бажаришга муваффақ бўлади.

Имом Термизий ривоят қилган ҳадисда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай марҳамат қилади: “Аллоҳ таоло, аввало, қаламни яратиб, “Ёз!” деди, қалам: “Нимани ёзаман?” деди, Аллоҳ деди: “Қадарни ёз, бўлиб ўтганни ҳам, энди бўладиганни ҳам”. Ҳадисда илмнинг фазилати нақадар юксак эканлиги эътироф этилмоқда. Демак, киши заҳмат чекиб бўлса ҳам ҳар доим илм эгаллаши, тўғрилик ва ҳалолликни энг олий мақсад қилиб олиши лозим.

«Аллоҳ адолатда (барқарор) туриб, шундай гувоҳлик берди: “Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқдир”, фаришталар ва илм эгалари ҳам. (Албатта), Ундан ўзга илоҳ йўқ. У Азиз (қудратли) ва Ҳаким (ҳикматли)дир» (Оли Имрон сураси, 18-оят).

Ушбу оятда эса Аллоҳ таоло аввал ўзини, кейин фаришталарни, сўнг илм аҳлини зикр этмоқда. Бу эса илмнинг шараф ва олий мақом эканини англатади.

Пайғамбаримиз алайҳиссалом: “Илм Чин-Мочин (Хитой)да бўлса ҳам, уни излаб топиб, эгаллангиз. Зеро, илмни талаб қилиш ҳар бир мусулмонга фарздир”, – деганлар (Имом Ибн Адий ва Имом Байҳақий ривоятлари). Инсон қандай мушкул бўлмасин, ҳамиша билим олишга интилиши, ҳатто бу йўлда мусофирликнинг ҳам аччиқ синовларини бошдан кечирса ҳам надомад қилмаслиги лозим. Боиси, динимиз бизни илм қаерда бўлмасин, бориб эгалланг, деб ундамоқда.

Улуғ аждодларимиз бекорга илм-фан, маданият, санъат ва бошқа соҳаларда улкан муваффақиятларга эришмаганлар. Уларнинг маърифатга бўлган муҳаббати ҳамиша алангаланиб турган ва бу куч барча синовларни енгиб ўтишга, тинимсиз меҳнат қилишга ундаб турган. Қолаверса, айтиш жоизки, қадимги боболаримиз, момоларимиз фарзандларининг келажакда олиму фузало бўлишлари учун мудом дуода бўлишган. Демоқчимизки, илм эгаллашда дуонинг ҳам беқиёс ўрни бор. Қуръони каримнинг Бақара сураси, 186-оятида шундай дейилади: “Сиздан (эй Муҳаммад!) бандаларим Менинг ҳақимда сўрасалар, (айтинг) Мен уларга яқинман. Менга илтижо қилувчининг дуосини ижобат этурман. Бас, улар ҳам Мени (даъватларимни) ижобат (қабул) этиб, Менга имон келтирсинлар, шояд (шунда) тўғри йўлга тушиб кетсалар”. Биз дуоларимизда Аллоҳ таолога илтижо билан топинсак, суянсак ва Ундан мадад сўрасак, албатта, муродимиз ҳосил бўлади. Демак, дуоларнинг афзали бўлган фарзандларимизнинг бахту иқболи порлашини, илми янада зиёда бўлишини сўрашдан толмасак, иншааллоҳ, боболаримизнинг муносиб ворислари етишиб чиқаверади.

Ҳолбуки, ота-онанинг фарзанди ҳаққига қилган дуоси, шубҳасиз, ижобат бўлади. Болаларимизни салоҳиятли, тақволи, элу юртга хизмат қиладиган маърифатли қилиб тарбиялашга катта эътибор қаратишимиз, ота-оналар ўғил-қизларининг ҳаққига кўпроқ дуо қилишлари лозим.

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам илм талаб қилишга ундаб: “Ким илм талабида йўлга чиқса, Аллоҳ унга жаннат йўлини (топишни) енгил қилади. Фаришталар қанотларини толиби илмнинг оёғи остига пояндоз қилиб тўшайдилар. Олим ҳақига осмонлар ва Ердаги барча нарсалар истиғфор айтур. Ҳатто сувдаги балиқлар ҳам. Олимнинг обидга нисбатан устунлиги ойнинг юлдузларга нисбатан фазилатига ўхшашдир. Олимлар пайғамбарларнинг меросхўрларидир. Албатта, пайғамбарлар динор ва дирҳам мерос қолдирмайдилар, улар илмни мерос қолдирадилар. Ким уни тутса, тўла насибасини олибди” (Абу Довуд ва Имом Термизий ривояти).

Таълим олиш учун йўлга чиққан инсоннинг даражаси Аллоҳ таолонинг ҳузурида ниҳоятда баланд экан. Уларнинг ишлари ўнгланиши, юриши учун Бутун Олам қўллаб-қувватлаб тураркан.

Хулоса ўрнида айтишимиз лозимки, Аллоҳ таолонинг илк амрига бўйсунган, унга тўла-тукис амал қилган банда борки, у, шубҳасиз, энг бахтли, саодатли одамдир. Уларнинг ҳаёт тарзи, тутумлари барчамизга ибрат мактаби, сабоқ маёғи бўлмоғи лозим. Зотан, илм – нур, у бизни нурли манзиллар сари етаклайди.

Дилмурод СОДИҚОВ

Инсон ҳаёти гоҳида шодлик, гоҳида ғамгин кунлар билан ўтади. Хурсандчилик онларида кишига бутун олам ёруғ ва яхшиликка тўла кўринади. Ғамгин дақиқаларда эса бунинг акси. Гўё дунё ғам-ташвишлардан иборатдек. Аммо мана шу синовлар банданинг иймонини мустаҳкамлайди, ахлоқини сайқаллайди.

Бу ҳақда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Одамларнинг энг қаттиқ синовга дучор бўладиганлари пайғамбарлардир, улардан кейин солиҳ зотлар, кейин уларга яқинлар, кейин уларга яқинлардир. Киши динига қараб имтиҳонга солинади, агар динида салобат бўлса, синови ҳам зиёда қилинади, агар динида енгиллик бўлса, синови ҳам енгил қилинади. Бандага синовлар келаверганидан, охир бориб ер юзида гуноҳи қолмаган ҳолда юрадиган бўлади”, деганлар (Имом Термизий ривояти).

Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам қайғу-ғам келганда кўп дуо қилар эдилар. У зот соллаллоҳу алайҳи васаллам айтганлар: “Қай бир банда ўзига ғам-ташвиш етганида: “Аллоҳумма инний ъабдука, ибну ъабдика, ибну аматика, насийатий бийадик, мазин фиййа ҳукмук, ъадлун фиййа қозоук, асалука бикулли исмин ҳува лака саммайта биҳи нафсака ав анзалтаҳу фи китабика ав ъалламтаҳу аҳадан мин холқика ав истасарта биҳи фий ъилмил ғойби ъиндака ан тажъалал Қуръана нуро содрий ва робийъа қолбий ва жилаа ҳузний ва заҳаба ҳаммий” деса, албатта Аллоҳ таоло унинг ғам-ташвиши ва маҳзунлигини кетказади ҳамда ўрнига шодликни алиштириб беради” (Ибн Сунний ривояти).

Маъноси: “Аллоҳим! Албатта, мен Сенинг қулингман, қулингнинг ўғлиман, чўрингнинг ўғлиман. Пешонам Қўлингда (яъни, мен Сенинг салтанатинг-ҳукминг остидаман). Ҳукминг менинг устимда жорийдир. Қазо (амр-ҳукминг) менинг устимда адолатдир. Сенинг учун бўлган ҳар бир исм билан Сендан сўрайман. У исм билан Ўзингни номлаган эдинг ёки Китобингда нозил қилган эдинг ёки уни бирон бандангга билдиргандинг ёки Ўз олдингдаги ғайб илмида олиб қўйган эдинг. Шу исмларнинг ҳаммаси билан сўрайман. Қуръонни қалбимнинг баҳори, кўнглимнинг нури, маҳзунлигимни кетказувчи ва ғам-ташвишимни аритгувчи қилгин”.

Яна Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам маҳзунликда: “Лаа илаҳа иллаллоҳул аъзиймул ҳалийм. Лаа илаҳа иллаллоҳу Роббул аршил аъзийм. Лаа илаҳа иллаллоҳу Роббус самааваати ва Роббул арзи Роббул аршил карийм”, деб айтардилар.

Абу Саид Худрий розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бир куни масжидга кирсалар, Абу Умома деган ансорий саҳоба ўтирган эдилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй Абу Умома, намоз вақтидан бошқа пайтда масжидда ўтирганинг боиси нима?” деб сўрадилар. “Ё Расулуллоҳ, мени ғам ва қарз шу аҳволга солиб қўйди”, дедилар. Шунда у зот алайҳиссалом: “Сенга бир дуони ўргатайми? Уларни айтиб юрсанг, Аллоҳ ғамингни кетказиб, қарзингдан халос этади. Агар тонг отса ва кеч кирса:

“Аллоҳумма инний аъузу бика минал ҳамми вал ҳазани ва аъузу бика минал ъажзи вал касали ва аъузу бика минал жубни вал бухли ва аъузу бика мин ғолабатид дайни ва қоҳрир рижал”ни айт деб буюрдилар”. Абу Умома розияллоҳу анҳу: “Сўнг Набий соллаллоҳу алайҳи васалламнинг айтганларига амал қилдим. Аллоҳ менинг ғам-ғуссамни кетказиб, қарздан халос этди”, дедилар” (Имом Абу Довуд ривояти).

Маъноси: Аллоҳим, Сенинг номинг ила ғам-ташвишдан, ожизлик ва дангасаликдан, қўрқоқлик ва бахилликдан, қарз эзиб қўйиши ва кишиларнинг қаҳридан паноҳ тилайман.

Бобур МУҲАММАД

Аллоҳ азза ва жалла расулларни халққа ибрат қилиб юборган.

Бизга ривоят қилинган хабарда айтилишича:

Идрис алайҳиссалом тикувчи бўлган;

Нуҳ алайҳиссалом дурадгор бўлган;

Ҳуд алайҳиссалом тожир бўлган;

Солиҳ алайҳиссалом тожир бўлган;

Шуъайб алайҳиссалом тожир бўлган;

Мусо алайҳиссалом чўпон бўлган;

Довуд алайҳиссалом темирчи бўлган;

Марям алайҳассалом қил ва жун йигирувчи бўлган;

Ҳавво алайҳассалом қил ва жун йигирувчи, тўқувчи бўлган;

Муҳаммад алайҳиссалом чўпонлик қилганлар.

Уларнинг қилган ишлари ҳақидаги ушбу хабарлар Китобда айтилган нарсаларнинг ҳақиқат эканини таъкидлайди. Мушриклар Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ризқ талаб қилганларини ва пайғамбарликнинг аввалида тижорат қилганларини айб санашган. Шундан Аллоҳ таоло қуйидагиларни нозил қилган:

«Улар дедилар: «Бу не расулки, таом ейди, бозорларда юради?! Унга бир фаришта туширилсайди, у билан бирга огоҳлантирувчи бўлар эди».

Яъни унга нима бўлдики, ризқ талаб қилади?

Бошқа бир оятда уларга жавоб қилиб деган:

«Сендан олдин юборган расулларимиз ҳам, албатта, таом ер ва бозорларда юрар эдилар...»

Расулимиздан ва набийлардан – ҳаммаларига Аллоҳнинг салавотлари бўлсин – хабар бериб айтадики, бу уларнинг ишидир. Улар Аллоҳдан умидвор бўлиб, ризқ талаб қилурлар. У зотнинг бозорларда юришлари ризқ талабида бўлмаганда эди, улар ажабланмас эдилар.

Агар «Пайғамбарликни етказиш учун юрганлар», дейдиган бўлсанг, мен айтаманки, бундан таажжубланишларида қандай маъно бор? Яна хазиналарни зикр қилишнинг ва егулик ейиладиган жаннатнинг нима маъноси бор?

Батаҳқиқ, аҳли тафсирлар ушбу оятни «ризқ талаб қилиш» дея таъвил қилганлар.

"Касбнинг баёни" китобидан.

Эътибор берсангиз, жамиятимизда ёлғон гапиришни унчалик ҳам айб санамайдиганлар тоифаси кўпайиб қолган. Бошқаларни боплаб алдагани билан мақтанадиган кимсалар ҳар қадамда учрайди. Ҳатто бола отасини, ота боласини, эр хотинини, хотин эрини, яқин дўстлар бир-бирини алдаши янгилик бўлмай қолди. Наҳотки ҳаётда роль ўйнаш, бошқа қиёфага кириб одамларни ишонтириш кўпчилик учун фахрга айланган бўлса?!
Бир куни таксида кетарканмиз, ёнимда ўтирган ёш йигитнинг телефондаги суҳбати диққатимни тортди. Афтидан, у ўртоғи билан гаплашар, унга ҳозир ўзини вилоятда экани, агар пойтахтда бўлганида шу заҳоти ёнига етиб борган бўлишини сохта афсус билан айтарди. Ёлғонимни атрофдагилар эшитяпти деб ийманмасди ҳам. Хўш, алдов, ёлғон шунчалик енгил гуноҳми, бундай қилмишга индамай кўз юмиб юбораверса бўладими?
Ислом динида ёлғоннинг ҳукми оғирлигини кўпчилик билмайди.
Аллоҳ таоло Наҳл сурасида: «Ёлғонни фақат Аллоҳнинг оятларига имон келтирмайдиганларгина тўқирлар. Ана ўшалар – ўзлари ёлғончилардир», деган (105-оят).
Ушбу ояти каримадан маълум бўладики, Аллоҳга имон келтирмаганларда савоб, гуноҳ деган тушунча йўқлиги, ёлғон гапирса, гуноҳ бўлиши, у дунёда азобланишига ишонмагани учун ҳам улар ўйламасдан ёлғон тўқийверадилар. Мўминлар эса ёлғонни катта гуноҳ деб биладилар. Ёлғон гапириш туфайли охиратда азобга дучор бўлишларидан қўрқадилар.
Юқоридаги ҳолатларни эслайдиган бўлсак, ёлғончилик одати билан мусулмонлар куфрга яқинлашиб қолаётгани маълум бўлади. Бунга қуйидаги ҳадис ҳам далолат бўла олади. Имом Молик ривоят қилган ҳадиси шарифда Сафвон ибн Сулайм розийаллоҳу анҳу айтадилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва салламдан: “Мўмин қўрқоқ бўладими?” деб сўралди. “Ҳа”, дедилар. “Мўмин бахил бўладими?” деб сўралди. “Ҳа”, дедилар. “Мўмин ёлғончи бўладими?” деб сўралди. “Йўқ”, дедилар».
Ўтган йили танишлар даврасида бир дўстимиз телеграм канали очиб, уни оммалаштириш хусусида маслаҳат сўраб қолди. Маслаҳат берувчилар орасида ҳозирги кунда одамларнинг эътиборини тортиш осон эмаслиги, шунинг учун таъсирчан “пиар”лардан фойдаланиш, керак бўлса, ёлғон хабарлар тарқатиш орқали обуначиларини кўпайтириш лозимлигини айтганлар бўлди. Уқтиришларича, айни вазиятда кўпчилик ўзини турли қиёфаларга солиб, омма ичида танилаётганмиш. Ушбу фикрнинг исботи ўлароқ фалон-фалон машҳур телеграм каналларининг “пиар” усулларини мисол келтиришди.
Ҳа, ҳозир телеграм каналлари очиб, даромад топиш урфга айланди. Кузатишимизча, бу соҳада алдов, сохталик билан одамларни ишонтиришга уриниш авж олган. Улар мақтаётган маҳсулотлар ҳар қандай дардга даво, ҳар қандай мушкулотга чора эмиш. Шу йўл билан гўл одамларнинг пулини шилиб юраверишади. Албатта, нафсни устун қўйиш, дунё зийнатларига ортиқча берилиш кишини ёлғон ва бошқа гуноҳ ишлардан қайтмайдиган қилиб қўяди.
Исломда ёлғоннинг қаттиқ қораланишининг сабаби шуки, бу иллат нафақат ёлғончининг ўзига, балки бошқаларга ҳам зарар келтиради, жамиятда илдиз отиб, барча соҳани издан чиқаради.

Давоми бор...

"Ислом нури" газетасидан