Қиш – мўминнинг баҳори рукнидан (8-мақола)

Парвардигоримизнинг меҳрибонлигини қарангки, тунлари ибодат қилувчи бандаларининг бу машаққатларини беэътибор қолдирмасдан уларни Ўзининг Каломида мақтаб қўйган. Собирлар, сиддиқлар, тасбиҳ айтувчилар, истиғфор айтувчилар, бошларини саждадан кўтармагувчилар, ёнбошлари ётоғидан йироқ қилиб, тоат-ибодатини самимий ихлос билан қилувчи бандаларига шундай мукофотлар ҳозирлаб қўйганини айтадики, ўша мукофотларни кўрганда уларнинг кўзлари қувонади.

Зотан, тун ярмида қилинган ибодат ҳар қандай риёдан холи бўлган энг самимий ибодатдир. Чунки ўша вақтда ибодат қилаётган одамни ҳеч ким кўрмайди. У Раббимиз билан ёлғиз қолади.

Бобораҳим Машраб:

Ҳар кишининг дарди бўлса, йиғласин ёр олдида,

Қолмасин армон юракда, этсин изҳор олдида, –

деганидек, кўнглида неки некбин туйғулари бўлса, фақат Унга айтади. Жонини бир нафас ҳимоясида қилиб қўйган Буюк Яратувчига ҳамду санолар айтади. Ана ўшаларни Аллоҳ таоло ояти карималарда қуйидагича мадҳ этади:

“Сабр қилувчилар, содиқлар, доимий тоат қилувчилар, нафақа қилувчилар ва саҳарда истиғфор айтувчилардир” (Оли Имрон, 17).

“Улар кечаю кундуз тасбиҳ айтарлар. Чарчамаслар” (Анбиё, 20).

“Улар тунларни Раббиларига сажда қилиб, бедор ўтказадилар” (Фурқон, 64).

“Уларнинг ёнбошлари ётар жойдан йироқ бўлур. Улар Раббиларига қўрқув ва умидворлик ила дуо қилурлар ва ўзларига ризқ қилиб берган нарсаларимиздан инфоқ қилурлар. Бас, ҳеч бир жон ўзлари учун қилиб ўтган амаллари мукофотига беркитиб қўйилган кўз қувончларини билмас” (Сажда, 16-17).

“Йўқса, у кечалари ибодат қилиб, сажда этган, бедор ҳолида охиратдан қўрқиб, Рабби раҳматидан умидвор бўлган одамга тенгми?! Сен: “Биладиганлар билан билмайдиганлар тенг бўлармиди?!” – деб айт. Албатта, ақл эгаларигина эсларлар” (Зумар, 9).

“Албатта, тақводорлар жаннат ва булоқлардадир. Раббилари берган нарсаларни олувчилардир. Чунки улар бундан олдин эҳсон қилувчилардан бўлганлардир. Улар кечалари оз ухлар эдилар” (Заарийаат, 15-18).

“Улар баробар эмаслар. Аҳли китоблардан Аллоҳнинг оятларини сажда қилган ҳолларида кечасида тиловат қиладиган яхши тоифалари ҳам бор” (Оли Имрон, 113).

Тунги ибодатнинг шунча фазилати борлигини кўргандан кейин ҳар бир қалби салим юртдошимиз узун тунларнинг фазилатидан фойдаланиб қолишга жидду жаҳд этиши табиий.

Бинобарин, кечаси оз ухласак ҳам тонг отади, кўп ухласак ҳам кун ёришади. Аммо ёнбошимизни ётоққа эмас, пешонамизни саждага кўпроқ қўйсак, Раббимиз айтганидек, ўзимиз тасаввур қила олмайдиган даражада катта мукофотларга эришамиз.

Раббимиз барчамизни ҳар бир кунимиздан фойда ва тунимиздан фазилат олувчилардан қилсин!

ЎМИ матбуот хизмати

Раҳматуллоҳ Сайфуддинов

"Мирза Юсуф" жоме масжиди имом-хатиби

Оила аъзолари орасидаги муносабатлар яхши бўлиши керак

Тартиб ва интизом бўлган жойдагина қонун-қоида амал қилади. Тартиб бўлмаган жойда иш ҳам юрмайди, ривожланиш ҳам бўлмайди. Оилада тинчлик-хотиржамликнинг бўлиши, оила аъзолари орасида меҳр-оқибатнинг мавжудлиги, ота-она ва фарзандларнинг ўзаро самимий муносбаталари бу кичкина жамият деб номланган оиланинг ички-тартиб қоидалари ҳисобланади. Бизнинг оиламиз катта оролдаги танҳо оила эмас, балки ака-укаларимиз, опа-сингилларимиз, амаки-тоғаларимиз, амма-холаларимиз, биз билан яқин борди-келдиси бўлган дўсту ёр, қўни-қўшниларнинг оилалари орасида эканини эсимиздан чиқармайлик.

Янги ишга кирган ходимга ҳам аввал бошида керакли шарт-шароитини яратиб бериб, ички тартиб-қоидалар билан таништириб ундан кейин иш талаб қилинади. Оилада ҳам худди шундай бўлиши керак эмасми? Оиламизда тартиб ўрнатганмиз, болаларим айтганларимни қилади, тўғри йўлда олиб кетяпман деймиз-у жойи келганда фарзандларимизнинг қилиб қўйган ишларини кўриб ёқамизни ушлаб қоламиз. Йўқ, бу менинг фарзандим эмас, бу унинг иши эмас, буни бошқа биров қилган, уни мажбурлаган….. Кошки бу важларнинг энди фойдаси бўлса?  

Ота-онага хизмат қилиб, уларнинг розиликларини олиш бутун бир бошли оила, қариндош-уруғ, ҳатто қўни-қўшни, ёру дўстлар жамоасини ўз ичига оладиган комплекс хизматлар мажмуаси десак муболаға бўлмайди. Чунки оят ва ҳадислардан шу нарса маълум бўлмоқдаки, бу борадаги илк қадам оилада бевосита ота-онадан бошланса-да, у бориб-бориб ака-укалар, амаки-тоғалар, ота-онанинг ёру дўстларига бўлган муносабаталарни ҳам ўз ичига олмоқда.

Икки ё уч ёки ундан кўп фарзандли оилаларда, кейинчалик уларнинг ҳар бири оила қуриб бола-чақали бўлгандан кейинги бир бутун катта оилани кўз олдингизга келтиринг. Бу кичкина жамият гарчи ҳаммаси бир ота ва онадан кўпайган бўлса-да, турли характердаги ҳар хил салоҳиятдаги катта-ю кичик одамларни ўз қарамоғига олади. Мана шу кичкина кишилик жамиятида ҳеч кимнинг кўнглини оғритмасдан, имкон қадар ҳамма билан яхши муносабат ўрнатган ҳолда ота-онанинг хизматини қилиб, розиликларини топиш лозим бўлади. Камчилик ва хатолар ҳаммада ҳам бўлади. Айниқса бу болаларда кўп учрайди. Зотан инсон қусурлардан холи эмас. 

Оила аъзолари орасидаги, айниқса ота-она ва фарзандлар ўртасидаги муомаланинг яхши бўлишлиги, энг аввало, уларнинг баъзи қусур ва камчиликларига кўз юмишликка боғлиқдир. 

Агар оила аъзолари ҳисобланган фарзандларнинг бирортасида ёмонроқ одати бўлса, буни унга чиройли қилиб, юмшоқлик билан тушунтириш лозим. Бу чиройли сўзни мисоллар ёки ибратли ҳикоялар билан тушунтирилса янада яхши бўлади. Бу жараёндаги, яъни  оила аъзоларига тарбия беришдаги энг муҳим жиҳат, сўздан бошқа ортиқча ҳаракатларга эҳтиёж қолдирмасликдан иборатдир. Демак, айтилиши билан хато ва камчиликлар бартараф этиладиган бўлса, ортиқча гап-сўзларга ўрин қолмайди ва бу тарбиянинг яхши таъсиридан дарак беради.

Ота-она томонидан буюрилган ишлар фарзанд томонидан қаршилик билан қабул қилинса, ижроси кечиктирилса ёки бажарилмайдиган бўлса, бундай буйруқларни бергандан кўра бермаслик маъқул, дейилган тарбия китобларимизда. Чунки айнан мана шу зарурат болани ота-онанинг амрига исён қилиб, Аллоҳнинг азобига гирифтор бўлиб қолмаслиги учун ҳам керакдир. Зеро ҳадиси шарифда: 

“Фарзандининг итоатига ёрдам берган отага, Аллоҳ раҳмат қилади”, деб марҳамат қилинган. (Саҳовий, “Мақосидул-Ҳасана”, 516) 

Бу ҳадиси шарифда фарзанди қарши чиқиб осий бўлиб қолишига сабаб бўладиган буйруқни бермаган ота назарда тутилган. Бу аслида ҳар бир ота-она учун энг муҳим ва керак бўладиган кўрсатма ҳисобланади. Чунки бола то ақлини таниб, оқ-қорани ажратиб, савобу гуноҳ нималигини яхши билиб олгунича қанчадан қанча қовун пишиғи ўтиши лозим бўлади. Ҳатто бола катта бўлиб, ҳаётда ўз ўрнини топиб кетганда ҳам ота-она айнан шу масалада жуда эҳтиёткор бўлса, фақат яхши бўлади.

Тарбия китобларимизда устознинг даражаси отаникидек улуғлиги айтиб ўтилади. Бу бежизга эмас. Чунки устоз инсоннинг маънавий тарбияси билан шуғулланиб, уни комил инсон бўлиб етишига асосий эътиборини қаратади. Шунинг учунг ҳам уларнинг таълим-тарбия бериш усулларида, аввало, устознинг ўзи чиройли одоб эгаси бўлишлиги, кейин оғир-вазминлик, сабр-тоқатлик, чидамлилик каби қобилиятларга эга бўлиш энг биринчи талаблардан ҳисобланган. Ислом оламининг буюк шайхлари ҳаёти ҳақидаги тарихий манбаларда ёзилишича, илм даргоҳларида таълим олаётган айрим шогирдларда кузатилган камчилик ёки нуқсонни талабага айтиш учун устози йиллаб, ҳатто, айримлари қирқ йил кутганлари баён этилган. Бу нима дегани? Инсон хато ва камчиликдан холи бўлмаганидек, шу нуқсонларини бирданига қабул қилиб, уни бартараф этишга ҳам лойиқ эмас дегани. Инсонга ўз хатосини то ўзи ақл-идроки билан тушуниб етиши учун унга йиллар керак бўлади. Баъзида эса шу камчилигини унга айтиш учун зарур ва қулай фурсатни топиш учун ҳам ота-оналарга кунлар, балки ойлар керак бўлар. Шунинг учун фарзанд тарбиясида, айниқса, ота-оналарнинг уларга нисбатан муносабатларида тарбиянинг мана шунга ўхшаш нозик жиҳатларини эсларидан чиқармасликлари айни муддао бўлади.    

 Ҳикмат. Абу Лайс Самарқндийнинг “Танбеҳул ғофилийн” асарида аллома Фузайл бин Ийёс раҳматуллоҳи алайҳнинг қуйидаги хулосалари ифода этилган:

“Шу ишларни қилган одам мутлақо мурувват ва фазилат соҳиби бўлади: ота-онасига яхшилик қиладиган, қариндошларини зиёрат этадиган, дин биродарларига илтифот ва ҳурмат кўрсатадиган, аҳли аёли, болалари ва хизматчиси билан яхши муомалада бўлиб, ҳаёт кечирадиган, динини муҳфаза қиладиган, молини шариат буюрган тарзда ҳалол сақлаб, ортиғини эҳсон қиладиган, тилини тийган, кўзлари уйига, ибодатга қаратилган тарзда ҳаёт кечирадиган, беҳуда ишлар ва кераксиз одамлардан узоқда юрган.” 

Тарбия китобларимизда, болалар етти ёшигача оиланинг райҳонлари экани, уларни мазза қилиб ҳидлаш мумкинлиги, етти ёшдан ўн тўрт ёшгача ота-онанинг хизматчиси экани, кейин эса ё душманингиз ёки дўстингиз бўлади, деб айтилган.  

Ўқиган-билганларимиздан шу нарса маълум бўлмоқдаки, бирорта кишига, шу жумладан, ўз фарзандига ҳам бир нарсани ўргатишда тарбияни шуни қилгин, буни бажармагин каби кескин буйруқ ва мажбурлаш тарзида бермаслик керак экан. Ҳар қандай тарбия жараёнида чиройли ўрнак кўрсатиш энг яхши натижа бериши тажрибалардан билинмоқда. 

Шундан келиб чиқиб, ота-оналар ҳам яхши ва хайрли ишларни фақат тушунтиравермасдан, насиҳатларини амалда ўзлари бажариб кўрсатиб турсалар, яхши ўрнак бўлади.

Улуғбек Султоновнинг
"Ота – онага хизмат қилиш
одоблари" китобидан олинди

Муҳаммад исми Австрия пойтахти Венада янги туғилган чақалоқларга энг кўп қўйилаётган исмлар ичида 3-рақамлиси бўлди. Бу ҳақда Kronen Zeitung нашрига таяниб kun.uz ёзмоқда.

“Бу расман тасдиқланган: 2017 йилда ўғил болаларга энг кўп қўйилган исмлар – Александр ва Максимилиан бўлди, мусулмонча Муҳаммад исми эса 3-ўринни эгаллади”, дейилган газетадаги хабарда.

Таъкидланишича, бунда Муҳаммад исмининг Муҳамад, Муҳаммет, Моҳамад, Муҳаммад ва Муҳаммед каби турлича ёзилишлари ҳисобга олинган.

Wiener Zeitung нашри чақалоқларга қўйилган исмлар бўйича аниқ маълумотларни келтириб ўтди. 2017 йилда Венада 175 нафар Александр, 161 нафар Максимилиан ва 159 нафар Муҳаммад исмли болалар дунёга келган. Шунингдек, ўғил болаларга энг кўп қўйилган исмлар бешталигидан Давид (151) ва Филип (137) исмлари ҳам ўрин олган.

Қиз чақалоқларга берилган исмлар орасида София (183 чақалоқ), Сара (173) ва Анна (142) исмлари етакчилик қилмоқда.

ЎМИ Матбуот хизмати

بسم الله الرحمن الرحيم

МАЪНАВИЙ ЖИНОЯТЛАРНИНГ ХАТАРИ 

Муҳтарам жамоат! Аллоҳ таоло биз инсонларга бошқа махлуқотларда бўлмаган тил орқали сўзлаш, фикримизни баён эта олиш имкониятини ато этди. Бу энг улуғ неъматлардан саналади. Динимизда тилни фақат яхшилик йўлида ишлатишимиз, ёмон гапларни сўзлашдан сақланишимиз таълим берилади. Мусулмон киши тилига жуда эҳтиёт бўлиши, оғзидан чиқаётган ҳар бир сўзи ё унинг фойдасига ёки зарарига ҳужжат бўлиб қолиши мумкин эканлигини асло унутмаслиги лозим. Аллоҳ таоло бу ҳақда биз бандаларини огоҳлантирган.

مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ

 (سورة ق/18).

яъни: Аллоҳ таоло айтади: “У бирор сўзни талаффуз қилса, албатта, унинг  олдида ҳозиру нозир бўлган бир кузатувчи (сўзни ёзиб олувчи фаришта) бордир” (Қоф сураси, 18-оят). Шунинг учун, Пайғамбаримиз (с.а.в.) марҳамат қилдилар:

عن أَبي هريرة رضي الله عنه عن النَّبيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: "مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللهِ وَاليَوْمِ الآخِرِ فَلْيَقُلْ خَيْراً أَوْ لِيَصْمُتْ"

(متفق عَلَيْهِ).

яъни: Абу Ҳурайра (р.а.)дан ривоят қилинади, Пайғамбар (с.а.в.) дедилар: “Ким Аллоҳга ва охират кунига имон келтирган бўлса яхши гап гапирсин ёки жим турсин” (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).

Ислом динимиз биз мўмин-мусулмонларни бир қанча гуноҳ саналган ишлардан қайтарганки, улар асосан тил орқали содир этилади ва уларни бир сўз билан маънавий жиноятлар деб атаймиз. Ана шундай маънавий жиноятлардан ғийбат, туҳмат, бўҳтон кабиларни санаб ўтишимиз мумкин. Қуръони карим оятлари ва Пайғамбаримиз (с.а.в.)нинг ҳадисларида ушбу гуноҳлардан қатъий қайтарилган.

...وَ لاَ يَغْتَبْ بَعضُكُمْ بَعْضاً أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللهَ

إنَّ اللهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ  

 (سورة الحجرات/12).

яъни: Аллоҳ таоло айтади: “... ва бирингиз бирингизни ғийбат қилмасин! Сизлардан бирор киши ўлган биродарининг гўштини ейишни хоҳлайдими?! Уни ёмон кўрасиз-ку, ахир! Аллоҳдан қўрқингиз! Албатта, Аллоҳ тавбаларни қабул қилувчи ва раҳмли зотдир” (Ҳужурот сураси, 12-оят).  

Ғийбат нима эканлиги ҳақида Пайғамбаримиз (с.а.в.)дан қуйидаги ҳадис ривоят қилинган:

عن أَبي هريرة رضي الله عنه أنَّ رسُولَ الله صلى الله عليه وسلم قَالَ: "أَتَدْرُونَ مَا الْغِيبَةُ ؟" قالوا: "اللهُ وَرَسُولُهُ أعْلَمُ" قَالَ: "ذِكْرُكَ أخَاكَ بِما يَكْرَهُ" قِيلَ: "أفَرَأيْتَ إنْ كَانَ في أخِي مَا أقُولُ؟" قَالَ: "إنْ كَانَ فِيهِ مَا تَقُولُ فقد اغْتَبْتَهُ وإنْ لَمْ يَكُنْ فِيهِ مَا تَقُولُ فَقَدْ بَهَتَّهُ"

(رواه الإمام مسلم).

яъни: Абу Ҳурайра (р.а.)дан ривоят қилинади, Расулуллоҳ (с.а.в.): “Ғийбат нима эканлигини биласизларми?” – деб сўрадилар. Саҳобалар: Аллоҳ ва Унинг Расули билгувчироқдир, дейишди. Расулуллоҳ (с.а.в.): “Биродарингизни унга ёқмайдиган сифати билан эслашингиз”, дедилар. Улар: Агар биродаримизда биз айтган сифат бўлсачи? – деб сўрадилар. Расулуллоҳ (с.а.в.): “Агар унда сиз айтган сифат бўлса, ғийбат қилган бўласиз. Агар сиз айтган сифат унда бўлмаса, у ҳолда бўҳтон қилган бўласиз”, дедилар (Имом Муслим ривояти).

Муҳтарам азизлар! Жамиятда ғийбат, бўҳтон, ёлғончилик каби маънавий жиноятларнинг авж олиши ва турли миш-мишларнинг тарқалиши охир оқибат шу жамиятдаги кишилар ўртасида бир-бирларига нисбатан ўзаро ишончсизлик, ҳатто адоват ва нафратни юзага келтиради.

Пайғамбар (с.а.в.) катта-ю кичик жиноятларнинг олдини олиш мақсадида шундай марҳамат қилганлар: 

عن أَبي بَكْرة رضي الله عنه أنَّ رَسُولَ الله صلى الله عليه وسلم قَالَ في خُطْبَتِهِ يَوْمَ النَّحْرِ بِمِنَى في حَجَّةِ الوَدَاعِ: "إنَّ دِماءكُمْ وَأمْوَالَكُمْ وأعْرَاضَكُمْ حَرَامٌ عَلَيْكُمْ كَحُرْمَةِ يَوْمِكُمْ هَذَا في شَهْرِكُمْ هَذَا في بَلَدِكُمْ هَذَا ألا هَلْ بَلَّغْتُ"

(متفق عَلَيْهِ).

яъни: Абу Бакра (р.а.)дан ривоят қилинади, Расулуллоҳ (с.а.в.) Ҳажжатул вадоъда Ҳайит куни Минода туриб айтган хутбаларида жумладан шундай дедилар: “Албатта, қонларингиз, молларингиз ва обрўларингизни тўкиш бир-бирингизга ҳаромдир, ҳудди шу кунингиз, шу ойингиз ва шу ерингизнинг ҳурмати каби. Сизларга етказдимми?!” (Имом Бухорий ва Имом Муслим ривояти). Бошқа бир ҳадисда шундай дейилган:

عن أَبي موسى رضي الله عنه قَالَ، قُلْتُ: "يَا رسولَ اللهِ أَيُّ المُسْلمِينَ أفْضَلُ؟" قَالَ: "مَنْ سَلِمَ المُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ"

(متفق عَلَيْهِ).

яъни: Абу Мусо (р.а.) ривоят қилиб айтадилар: Ё Расулуллоҳ, мусулмонларнинг қайси бири афзал? Расулуллоҳ (с.а.в.) жавоб бердилар: “Мусулмонлар унинг тилидан ҳам, қўлидан ҳам саломат бўлгани” (Имом Бухорий ва Муслим ривояти). Демак, ўзгаларга тили билан озор беришлик мусулмончиликдан эмас экан. Чунки, мусулмон сўзининг ўзи барчага тинчлик, яхшилик тиловчи деган маънони англатади. Бир инсонга салом бериб туриб, ортидан ғийбат ёки бўҳтон қилса, у ҳақида туҳмат гапларни тарқатса албатта, бу иши мусулмончиликка зид, балки мунофиқлик саналади.

Ўз навбатида бундай оғир гуноҳнинг жазоси ҳам ўзига муносиб бўлади. Пайғамбаримиз (с.а.в.)дан шундай ҳадис ворид бўлган:

عن أنسٍ رضي الله عنه قَالَ، قَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم: "لَمَّا عُرِجَ بي مَرَرْتُ بِقَومٍ لَهُمْ أظْفَارٌ مِنْ نُحَاسٍ يَخْمِشُونَ وُجُوهَهُمْ وَصُدُورَهُمْ فَقُلْتُ: مَنْ هؤُلاءِ يَا جِبرِيلُ؟ قَالَ: "هؤُلاءِ الَّذِينَ يَأكُلُونَ لُحُومَ النَّاسِ وَيَقَعُونَ في أعْرَاضِهِمْ"

(رواه الإمام أَبُو داود) .

яъни: Анас (р.а.)дан ривоят қилинади, Расулуллоҳ (с.а.в.) дедилар: “Меърож кечаси мен бир қавмнинг ёнидан ўтдим. Уларнинг мисдан тирноқлари бўлиб, ўзларининг юзлари ва кўкракларини тирнар эдилар. Мен: Ё Жаброил, булар кимлар? – деб сўрадим. У: Булар одамларнинг гўштини еган (яъни ғийбат қилган), обрўларини тўккан кишилар, деб жавоб берди” (Имом Абу Довуд ривояти).

Шундай экан, дунё ва охиратда хасрату надомат келтирадиган бу каби гуноҳлардан сақланайлик. Аллоҳ таоло барчаларимизни тинчлик ва омонликда, ўзаро ҳурмат ва иззатда умргузаронлик қилмоғимизни насибу рўзи айласин! Омин!

ТЕЗИСГА ИЛОВА 

 Жиноятчиликка қарши курашда ҳеч ким лоқайд бўлиши мумкин эмас 

Муҳтарам азизлар! Инсон учун ҳур ва озодликдан улуғроқ неъмат йўқ. Аллоҳ таоло инсонни азалда озод қилиб яратиб, унга бу ҳаётда берилган имкониятлардан унумли фойдаланган ҳолда ўзи яшаб турган заминни обод этиш масъулиятини юклаган. Афсуски, баъзи инсонлар ўзига юклатилган бундай шарафли масъулиятни унутиб, ҳаёт неъматининг қадрига етмай, билиб-билмай турли хилдаги жиноятларга қўл уриб қўяди. Жиноятга эса, жазо муқаррарлиги сабабли озодлик деган азиз неъматдан маҳрум этилади. Сўнгги пушаймоннинг бефойдалиги эса, мусибат устига мусибат саналади.

Барчамизга маълумки, муҳтарам Президентимизнинг “Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганлигининг йигирма беш йиллиги муносабати билан афв этиш тўғрисида”ги Фармонига биноан 2700 нафар шахс маҳкумликдан озод этилди. Ҳозирги кунда улар ўз оилаларига қайтдилар. Дарҳақиқат, жазо беришга қодир бўла туриб афв этиб юбориш нақадар савобли иш.  Аллоҳ таоло Қуръони каримда шундай марҳамат қилган:

فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ

   (سورة المائدة/13).

яъни: “Уларни афв этинг ва кечиринг! Албатта, Аллоҳ эзгулик қилувчиларни севади” (Моида сураси, 13-оят).

Шундай экан, ўз навбатида афв этилиб озодликка чиқарилган шахсалар ҳам бунга жавобан ўтмишда қилган хатоларини такрорламасликка азму қарор қилиб, қолган ҳаётларини оиласига, маҳалла-кўй ва жамиятига манфаатли тарзда ўтказмоқлари лозим бўлади. Зеро, яхшиликка яхшилик билан жавоб бериш ҳам қарз, ҳам фарз. Қуръони каримда ҳам айтилган:

هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ

   (سورة الرحمان/60).

яъни: “Эҳсон (эзгулик)нинг мукофоти фақат эҳсон (эзгулик)дир” (Ар-Раҳмон сураси, 60-оят).

Президентимиз ҳар бир маърузаларида инсон тақдирини, унинг манфаатини юқори қўйиб гапирмоқдалар. Ҳар бир қилаётган ишимиз, бугунги кескин ўзгаришларимиз фуқароларнинг тинчлиги, фаровонлиги учун эканлигини қайта-қайта таъкидламоқдалар.

Айтайлик, бир қушни қанотларини боғлаб уч-тўрт кун хонага қамаб қўйдингиз. Сўнг раҳмингиз келиб қўйиб юбордингиз. Эътибор берган бўлсангиз, у қуш бирданига кўкка парвоз қила олмайди. Уни авайлаб кафтингизда тутиб бир оздан сўнг салгина имо қилсангиз, у ҳавога қийналмай парвоз қилади. Айтмоқчимизки, маҳкумликдан озод қилинган шахс ҳам шу тутқинликдан чиқарилган қушга ўхшайди. Дарров ҳаётда ўз йўлини топа олмайди. Оиласига, маҳалласига мослашишга, ишга киришга қийналади.

Шундай вақтда қўни-қўшнилар, маҳалла фаоллари уларнинг ёнига кириб, маҳаллага сингиб кетишига, тўю тадбирларга тортинмай қатнашишига, энг зарури иш билан таъминланишига яқиндан кўмак беришлари жуда муҳимдир. Пайғамбаримиз (с.а.в.) ҳам кўплаб ҳадисларида мўмин-мусулмонларни бир-бирига биродар эканлигини таъкидлаб ўтганлар. Жумладан:

عن النعمان بن بشير رضي الله عنهما قال: قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: "مَثَلُ المُؤمِنِينَ فيِ تَوَادِّهِم وَ تَرَاحُمِهِم وَ تَعَاطُفِهِم مَثَلُ الجَسَدِ إِذَا اِشتَكَى مِنهُ عُضْوٌ تَدَاعَى لَهُ سَائِرُ الجَسَدِ باِلسَهَرِ وَ الحُمَّى"

(رواه الامام البخاري و الامام مسلم).

яъни: Нуъмон ибн Башир (р.а.)дан ривоят қилинади, Расулуллоҳ (с.а.в.) дедилар: “Мўминларнинг ўзаро бир-бирларига нисбатан меҳру муҳаббат ва ҳамжиҳатликларининг мисоли бир танага ўхшайдики, ундаги бир аъзо оғриса тананинг бошқа аъзолари бедорлик ва иситма билан унга ҳамдард бўладилар” (Имом Бухорий ва Муслим ривояти).

Бизлар юртимизда амалга оширилаётган бу каби хайрли ишларга ривож тилаб, Юртбошимизни дуо қилишимиз, қолаверса амалий ҳаракатларимиз билан юртимиз равнақи, халқимизнинг имонли, эътиқодли бўлишига муносиб ҳисса қўшишимиз лозим бўлади.