Сўнги пайтлар жамиятда асаби таранг, сал нарсага жаҳл қиладиган, бақириб гапирадиган, хотиржамлиги йўқ, пессимист, негатив фикрловчи, бир сўз билан айтганда жиззаки одамлар кўп учраётгандек. Ҳатто, бу қусур яъни жиззакилик синдромга ҳам айланиб улгурди. Алал оқибат одамлар билиб билмай, ҳам ўзларига, ҳам ўзгаларга зулм қилишмоқда. Динимиз мусулмонларни юмшоқлик, ҳалимлик ва барча яхшиликларнинг мажмуаси бўлган гўзал хулққа даъват этади. Зеро, Аллоҳ таоло ўзининг суюкли пайғамбарини мақтаб у зотга берган неъматини шундай эслатади: “Албатта Сиз улуғ хулқ устидадирсиз” (Қалам, 4).

Биз бугун дуч келаётган жиззакиликнинг асосий сабабларидан бири ношукрликдир. Чунки, ношукр банда ҳарқандай воқеликга салбий томондан баҳо беради. Аянчли томони “вирус”ни тезлик билан бошқаларга ҳам юқтиради. Аллоҳ таоло Ўз каломида бандаларига буйруқ тарзида шундай марҳамат қилади: “Бас, (эй мўминлар!) Аллоҳ сизларга ризқ қилиб берган нарсаларнинг покларини енг ҳамда, агар Аллоҳга ибодат этувчи бўлсангиз, Унинг неъматларига шукр қилингиз!” (Наҳл, 114).

Албатта Аллоҳнинг неъматларига шукр қилсак, Қуроъни каримда “Қасамки, агар (берган неъматларимга) шукр қилсангиз, албатта, (уларни янада) зиёда қилурман” дея вада қилинганидек, яна ҳам зиёда бўлади. Аксинча, ношукрлик қилиб, итоатсизлик ила, қайтариқларидан қайтмасак, оятнинг давомида марҳамат қиладики: “Борди-ю, ношукрлик қилсангиз, албатта, азобим (ҳам) жуда қаттиқдир” (Иброҳим, 7).

Биз сўз юритаётган жиззакилик аслиятида жоҳиллик ва ношукрлик, Аллоҳга ишончсизлик ва илмдан узоқлашиш туради. Банда ўзига берилган неъматга шукр қилиб, ҳалол пок йўлда мустаҳкам турса, бандалигини унутмаса Аллоҳ унинг қалбига ҳотиржамлик неъматини солиб қўяди. Натижада инсон ўзини бахтиёр ҳис этиб атрофга, борлиққа ва ҳаётга табассум билан, кўтарингки кайфиятда назар ташлайди. Жиззакилик қилмайди. Тиб илмининг улуғ устозларидан бўлган ватандошимиз Абу Али ибн Сино ҳазратлари ҳам ушбу оятдан шундай хулоса қилган: “Инсондаги кўплаб дардлар руҳий мувозанатнинг бузилишидан келиб чиқади. Руҳий мувозанат эса аксарият ҳолда ношукрлик туфайли бузилади”. Демак, инсоннинг ношукрлиги унинг соғлиги ва асаб толалари учун ҳам жиддий хавф туғдиради.

Бир киши Пайғамбар алайҳиссаломдан насиҳат сўради: Расулуллоҳ (с.а.в.) унга насиҳат қилиб ушбу оятни ўқидилар: “Авф-марҳаматли бўлинг, яхшиликка буюринг ва жоҳиллардан юз ўгиринг”. (Аъроф, 199). Аллоҳ таоло бу оят орқали, жиззакилик муолажаси хусусида: атрофдагиларнинг биргина хатоси ёки камчилиги туфайли унга жаҳл қилмасдан кечиримли бўлиш, одамларга яхшилик қилиб, уларни ҳам яхшиликка даъват этиш, энг асосийси жоҳиллардан юз ўгириб улардан узоқроқ юриш, ношукр ва ахлоқсиз кимсалар билан ҳамсуҳбат, ҳамфикр бўлмаслик инсон, унинг саломатлиги, дини ва дунёси учун улкан фойда эканлигини Аллоҳ ва Расули (с.а.в.) таъкидламоқда.

Жаҳл – жиззакилик олиб борадиган ҳалокатли йўлнинг охири. Жиззаки одам бора-бора ўзи ва атрофдагиларнинг жаҳлини жунбушга келтириб, улкан муаммо ва ҳалокатларга сабаб бўлади. Саҳобалардан бири Расулуллоҳ (с.а.в.)нинг рўпараларига келиб: “Ё Расулуллоҳ дин нимадир” дея 3 бора сўраганда, Расулуллоҳ (с.а.в.): уч бора ҳам “Дин гўзал хулқ, гўзал хулқ эса жаҳл қилмаслигингдир” дея жавоб берганлар.

Пенсилвания университети олимлари жиззакиликнинг инсон танаси ва саломатлигига қандай таъсир этиши бўйича турли тадқиқотлар ўтказиб қуйидагича хулоса тақдим этишган: Жиззакилик инсон саломатлиги учун жиддий хавфлардан бири бўлиб узлуксиз характерга айланса:

• Қандли диабет
• Невроз
• Депрессия
• Ошқозон яраси
• Жигар касалликлари
• Қон касалликлари
• Хафақон (гипертония)
• Инфаркт ҳамда инсулть каби ўта хавфли касалликлар келиб чиқишига сабаб бўлиши мумкин.

Хулоса шуки, ҳар қандай ҳолатда ҳам муаммо ва дардларни Эгасига топшириш, ҳар бир ҳодисанинг қолаверса, умрнинг ўткинчи эканлигини англаб яшаш, неъматларга шукр қилгувчи шокирлар қаторида бўлиш, муаммоларга ақл ва тафаккур билан, Аллоҳ буюрганидек ечим қидириш, бандаси учун вада қилинган икки дунё саодатига эриштиради. Ношукрлик ва жоҳиллик эса инсоннинг соғлиги, тинчлиги, обрўси, кўрки, иймони ва охиратига улкан салбий таъсир кўрсатади.

Саидаброр УМАРОВ

Ўзбекистоннинг Вашингтондаги элчихонаси маълумотига кўра, 2018 йилнинг 11 декабрь куни АҚШ Давлат котиби Майкл Помпео ўз қарори билан Ўзбекистонда дин эркинлигини таъминлаш йўлида салмоқли натижаларга эришилганини эътироф этган ҳолда, мамлакатимизни “алоҳида хавотир уйғотадиган давлатлар” (СРС) рўйхатидан чиқарди.
Мазкур қарор кутилган ва ундан ажабланма-са ҳам бўлади. Чунки Ўзбекистонда ҳаётнинг барча жабҳасига дахлдор туб ислоҳотлар ҳамда ўзгаришлар билан боғлиқ, тарихий босқич юз беряпти. Америкалик ва бошқа ҳамкорлар Ҳаракатлар стратегиясининг хавфсизлик, миллатлараро тотувлик ҳамда диний бағрикенгликни таъминлаш, чуқур ўйланган, ўзаро манфаатли ва амалий руҳдаги ташқи сиёсат юритишга қаратилган бешинчи устувор йўналишни рўёбга чиқариш бўйича кўлга киритилаётган натижаларга бир неча бор ишонч ҳосил қилишди.
АҚШ Давлат департаменти томонидан Ўзбекистоннинг мазкур соҳадаги ютуқлари диний эркинликни илгари суриш бўйича ўтказилган вазирликлар конференциясида илк бор эътироф этилган эди. Унда Ўзбекистон ташқи ишлар вазири бошчилигидаги делегация ҳам қатнашган.
Вашинггондаги дипломатик миссиямиз томонидан қайд этилганидек, АҚШнинг халқаро диний эркинликлар соҳасидаги махсус топшириқлар бўйича элчиси Самуэл Браунбэк бошчилигидаги АҚШ делегацияси жорий йил сентябрь ойида Ўзбекистонга қилган ташрифи чоғида диний эркинликни таъминлаш, амалдаги нормаларни такомиллаштириш ва соддалаштириш, радикализмга қарши курашиш бўйича ёндашувлар ишлаб чиқиш, диний жиноятлар учун қамалган минглаб шахсларни мисли кўрилмаган даражада афв этиш, қолаверса, маърифатли исломни илгари суриш борасидаги институционал механизмларни яратиш бўйича амалий чора-тадбирларга бевосита гувоҳ бўлди.
Америка ташқи сиёсат идорасининг мазкур қарори Ўзбекистон Республикаси Конституцияси қабул қилинганининг 26 йиллигини нишонлаш пайтига тўғри келганида ҳам чуқур рамзий маъно бор. Зеро, Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев Конституция кунига бағишланган тантанали маросимдаги маърузасида таъкидлаганидек, инсон қадр-қимматини эъзозлаш биз учун ўтган икки йил давомида энг устувор вазифага айланди.
Ўз аҳамияти бўйича Ўзбекистон тарихида мутлақо янги воқелик – минглаб маҳкумларнинг афв этилиши бунинг тасдиғидир. Ўшанда давлатимиз раҳбари биринчи марта ўзининг конституциявий ваколатидан фойдаланган ҳолда Ўзбекистон Республикаси судлари томонидан озодликдан маҳрум этилган бир гуруҳ шахсларни афв этиш тўғрисидаги Фармонни қабул қилди. Ўтган икки йилда Ўзбекистон Президенти ташаббуси билан бир пайтлар диний экстремистик гуруҳларга алоқаси бор, деб назоратга олинган 20 мингдан зиёд фуқаролар “махсус ҳисоблар”дан чиқарилди. Юқорида айтиб ўтилган муваффақиятлар 11 декабрь куни Давлат департаменти қарори эълон қилиниши муносабати билан сенатор Рожер Уилкер раислигида ўтказилган Хельсинки комиссияси эшитувида ҳам баён этилди. Рожер Уилкер эшитувни очар экан, шундай дея алоҳида қайд этди: “Президент Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида Ўзбекистон рўйхатдаги ўзининг халқаро мажбуриятларини бажаришга интилаётган ва зарур ислоҳотларни олиб бориш учун сезиларли чора-тадбирлар қабул қилаётган ягона давлатга айланди”.
“Ўзбекистон АҚШнинг янада кучли ҳамкори бўлиши мумкин ва бизнинг мақсад – мамлакатнинг иқтисодиёти гуллаб-яшнашига кўмак беришдан иборат. У минтақа ва унинг ташқарисида тараққиёт моделига айланади”, дея айтди сенатор. У яна шуни қўшимча қилди: “Ўзбекистон ҳукумати келгусида ҳам ислоҳотларни амалга оширишга қатъий содиқдир ва Конгресс умумий мақсадларни қўлга киритиш учун барча манфаатдор томонлар билан яқиндан ҳамкорлик қилишда давом этади”.
Ўз маърузаси билан иштирок этган элчи Самуэл Браунбэк ҳам таъкидлаганидек, “Ўзбекистоннинг янги раҳбарияти, ҳақиқатан ҳам, янгиланишлар жараёнига содиқдир ҳамда мамлакатда нафақат дин эркинлиги, балки мажбурий меҳнат ва умуман, инсон хуқуқлари соҳасида салмоқли ўсишга эришилган”.

Элчи республикада БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгашининг дин ва эътиқод эркинлиги масаласи бўйича махсус маърузачиси Аҳмад Шаҳид тавсияларини амалга ошириш мақсадида “йўл харитаси” қабул қилингани, минглаб маҳкумларнинг афв этилиши ва “қора рўйхатлар”дан чиқарилиши, ўнга яқин диний ташкилотларнинг рўйхатдан ўтказилиши ҳамда тегишли тартиб-таомилларнинг соддалаштирилишини сезиларли натижалар қаторига киритган.
Ўзбекистоннинг АҚШдаги элчихонаси томонидан хабар берилишича, эшитув чоғида инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро ташкилотлар билан ўзаро муваффақиятли ҳамкорлик жараёни, шунингдек, Ўзбекистон ўз зиммасига олган ҳуқуқий мажбуриятларини амалга ошириш йўлида қабул қилинаётган чора-тадбирлар, БМТ ва бошқа халқаро ташкилотларнинг диний хавфсизлик, диний бағрикенглик ва ёшларни қўллаб-қувватлаш соҳасидаги муҳим ташаббуслари борасида Ўзбекистон томонидан кўрсатилаётган мисли кўрилмаган фаоллик алоҳида белгилаб қўйилди.
“Ўзбекистоннинг алоҳида хавотир уйғотадиган давлатлар рўйхатидан чиқарилиши ўз вақтида қилинган ва тўғри қарордир. Бу Ўзбекистондаги салмоқли юксалиш натижасидир. АҚШ Давлат департаменти Диний эркинлик бўйича офисининг 20 йиллик фаолияти тарихида иккита мамлакат мана шундай рўйхатдан чиқарилган: Вьетнам ва Ўзбекистон”, дея АҚШ Давлат департаменти қарорига муносабат билдирди Глобал ҳамкорлик институти раҳбари Крис Сайпл.
Крис Сайпл элчи Самуэл Браунбэк делегацияси таркибида шу йил кузда Ўзбекистонга ташриф буюрганди. Ўшанда Глобал ҳамкорлик институти Ўзбекистон Президенти ҳузуридаги Стратегик ва минтақалараро тадқиқотлар институти ҳамда Фуқаролик жамияти шаклланишини мониторинг қилиш мустақил институти билан Ўзбекистонда дин эркинлигини илгари суриш бўйича махсус ишчи гуруҳи тузишга доир Меморандум имзолаган эди.

С. МАХСУМОВ тайёрлади.
Манба: “Халқ сўзи” газетаси

Имоннинг ярми дея сифатланган сабр ҳақида қанча кўп ёзилса, қанча кўп китоблар нашр этилса, шунча фойдали бўлади. Чунки сабр-қаноат инсонга бот-бот эслатиб турилмаса, инсоннинг бесабрликка берилувчанлик табиати устунлик қилиб олади.

Ушбу китобнинг фазилати шундаки, унда сабрнинг фазилати шариатимиз аҳкомларига кўра таърифланган.  Унинг диндаги ўрни,  сабр соҳибига бериладиган даражалар, сабрнинг қисмлари, сайр ва сулукдаги ўрни; сабрдан келадиган фойдалар, сабрсизлик сабаб бўладиган офатлар тартиби билан худди толиби илмга тушунтирилгандек, содда усулда баён қилинган.

Энг муҳими, ушбу мўъжаз асарни ўқиган китобхон муқаддас Китобимиз – Қуръони каримда  сабрга қанчалик катта эътибор қаратилгани ва унинг етмишдан ортиқ жойда зикр этилгани, сабрли инсонларга нақадар улкан  ажру савоблар ваъда қилинганини билиб олади.

Таржимон китобнинг таъсирчанлик руҳини оширишни ният қилиб, таржима сўнгидан оят, ҳадислар, ҳикмат ва мақоллар келтирганки, бундан муҳтарам китобхонларга жуда ҳам яхши фойда етади деган фикрдамиз.

Асар “Мовароуннаҳр” нашриётида чоп этилган

Муаллиф: Муҳаммад Зоҳид Қўтқу

Таржимон: Дамин Жумақул

Муҳаррир: Толиб Низом

Нашриёт дўконидаги нархи 5000 сўм