Хуллас, суннат ҳужжатдир, ҳадис эса доим ҳам ҳужжат бўлавермайди. Энди савол пайдо бўлади: “Фалон ҳадис суннат ва фалон ҳадис суннат эмас”, деб ким ҳукм чиқариб беради? Жавоб шуки, бу ҳукмни мужтаҳидлар чиқарадилар, лекин ўзаро ихтилоф қилишлари мумкин. Масалан, барча фуқаҳолар ўтда пишган нарсани ейиш билан таҳорат синмайди, деб иттифоқ қилишган. Ҳолбуки: “Ўтда пишган нарса(ни ейиш) туфайли таҳорат олингиз”, деган ҳадис бор (Имом Муслим ривояти).
Яна фуқаҳолар иттифоқ қилишганки, эр-хотин қўшилиши биланоқ ғусл вожиб бўлади, маний тушадими-йўқми – фарқи йўқ. Ҳолбуки, “Сунани Термизий”да Убай ибн Каъб розийаллоҳу анҳудан ривоят қилинган: “Сув (маний) боис сув (ғусл) лозим бўлур” ҳадиси бор. Бу Исломнинг аввалидаги рухсат бўлиб, кейинроқ бекор қилинди (яъни, жинсий яқинликда маний тўкилмаса ҳам, ғусл вожиб бўлди).
Намозда “рафъул ядайн”, яъни рукуга бориш ва қайтишда икки қўлни кўтариш ё кўтармаслик ҳақида ҳам ҳадислар бор. Имом Абу Ҳанифа ва Имом Абу Юсуф раҳимаҳумаллоҳ: “Рафъул ядайн ҳадислари мансух бўлган, уни қилмаслик суннат”, дейди. Имом Муҳаммад эса аксини айтади. “Омин”ни жаҳрий айтишга оид ҳадисларда ҳам худди шундай ихтилоф бўлган. Икки катта имом: “Расули акрам соллаллоҳу алайҳи ва саллам Воил розийаллоҳу анҳуга таълим учун жаҳрий айтган эдилар. Шунинг учун бу суннат эмас”, дейишса, кейинги икки имом эса: “Жаҳрий айтиш суннат”, дейишган.
Бундай ихтилофли суратларда тақлид, яъни имом (мазҳаббоши)га эргашиш лозим бўлади.
Мужтаҳид имомга эргашмай илож йўқ
Мужтаҳид имомларга тақлид қилиш, асосан, уч қисм масалаларда бўлади. Шариатнинг қолган масалаларини тўғри татбиқ этиш ҳам устозсиз, раҳнамосиз бўлмайди. Лекин ушбу уч қисм масалада эргашишдан бошқа чора йўқ. Фиқҳнинг тахминан йигирма фоизини ташкил қилган ўша уч қисм масалалар ушбулардир:
1. Баъзида насс (оят, ҳадис)ни фаҳмлашда, унинг қандай маънони ифодалашида ихтилоф бўлиб қолади. Бир имом ундай деса, иккинчи имом бундай дейди. Луғат жиҳатидан бу икки маъно ҳам дуруст бўлиши мумкин. Демак, бунда тақлиддан – мазҳаб имомига эргашишдан бошқа чора қолмайди.
2. Гоҳо носих билан мансухни тайин қилишда, яъни қайси ривоят аввал ва қайси кейин келгани ҳақида ихтилоф бўлади. Бунда ҳам мазҳаббошига эргашилади.
3. Гоҳида масала истинботий бўлади, яъни насс асосида масала чиқариш керак бўлади ва бунда ҳам ихтилоф юзага келса, мазҳаббошига эргашилади.

Усмонхон АЛИМОВнинг
“Суннат ва ҳадис” китобидан

"Ислом нури" газетасидан

Тошкентнинг қадимий масканларидан ҳисобланган “Чўпон ота” маҳалласи бир томондан Бўзсув каналига, бошқа томондан “Қатортол” ва “Катта Қани” маҳаллаларига туташади.
“Чўпон ота” номи эса, халқ орасидаги гап-сўзларга кўра, беҳисоб қўй-эчкиларини бутун Марказий Осиё чўл-адирларида боқиб юрган ва муҳтожларга хайр-эҳсон қилган, кўплаб инсонларга илм ўргатган пири комил зотга бориб тақалади.
Маҳалла қадимда Самарқанддан Тошкентга келадиган карвон йўли бўйида бўлган. Илгарилари Тошкент дарвозалари шомдан сўнг ёпилган ва шаҳарга ҳеч ким киргизилмаган. Шу боис маҳалла ҳудудида иккита карвонсарой бўлиб, биттаси маҳалла гузарида, иккинчиси ундан 3 км пастроқдаги Тубан (ҳозирги Қўшилиш) кўчасида, яъни Бўзсув ва Изза ариғи оралиғида жойлашган. Карвон қўнган бу жойларда мусофирлар учун ҳамма шароитлар яратилган – отхона ва ҳужралар, гўшт дўкони, баққолчилик дўконлари ва бозор бўлган. Маҳалланинг ўртасидан катта ариқ ўтган ва аҳоли ундан сув ичган. Тубан кўчасидаги карвонсарой шўролар даврида жамоа хўжалиги отхонасига айлантирилган бўлса, гузардагиси фойдаланилмай ётган.
Ўша пайтлари ҳудудда 1500 дан ортиқ хонадон аҳолисининг сони 10 минг киши атрофида бўлган. Гузарда учта чойхона, озиқ-овқат дўконлари, деҳқон бозорлари бўлган.
1966 йил Тошкент зилзиласидан сўнг маҳалланинг асосий қисми, шу қаторда гузар ва карвонсаройлар бузилиб, ўрнига кўп қаватли уйлар қурилди, 13, 14, 15, 21, 22, 23-даҳалар барпо этилди. 1966 йилда фақат маҳалла этагидаги 40 – 50 га яқин хонадон бузилмай қолади ва янги уйлар қурилиши ҳисобига ҳозир улар сони 800 га яқинлашган.
Ҳудуддаги тарихий масканлардан Амир Темур даврида қурилган Чўпон ота мақбараси ва жоме масжид ёнидаги кичик мезана сақланиб қолган.
Учтепа туманидаги ҳудудий жиҳатдан энг катта ҳисобланган ушбу маҳаллада туман ҳокимияти ва бир қанча идоралар жойлашган. Ҳозирги кунда шу ерда “Ҳазрати Билол” жоме масжиди фаолият кўрсатмоқда.
Бу ердан жуда кўплаб диний илм соҳиблари етишиб чиққан. Жумладан, ака-ука Зокир қори ва Исмоил қорилар, Акром қори, ака-ука Маҳкам қори ва Соат қорилар, Султонбек қори, Содиқ қори, Аҳмад қори ва бошқаларни санаб ўтиш мумкин. 1957 йилда Ўрта Осиё ва Қозоғистон мусулмонлари диний бошқармаси томонидан “Чўпон ота” маҳалла гузарида қорилар мусобақаси ўтказилади. Ўша мусобақада Маҳкам қори Файзиевга “Булбул қори” дея ном берилади.
Албатта, даҳрийликка асосланган тузумда дин аҳлига қийин эди. Шунга қарамай, улар ибодатларни адо этишдан чекинишмади. Аксинча, тўсқинлик қилувчиларнинг тақдири фожиали бўлди. Маҳалла гузари яқинида яшовчи Содиқ қори супада пешин намозини ўқиб турганида хўжалик раҳбари: “Ишга чиқмай намоз ўқиб ўтирибсанми?” деб тепиб юборади. Оқибатда оёғи шол бўлиб, кўп азоб тортади. Содиқ қори эса, узоқ умр кўради.
Яна бир ибратли воқеа. 1912 йилда Акром қорининг отаси Аброр қори бир гуруҳ ҳамюртлари билан муқаддас ҳаж сафарига боришади. У пайтларда жуда кам одам ҳажга борган ва 6 ой давомида қайтган. Ўша вақтдаги Саудия подшоҳи Имом Бухорий ва Имом Термизий юртидан келган ҳожилар дея ҳурмат қилиб, уларни меҳмонга чақиради. Зиёфат давомида юртимиз билан қизиқади. Шунда Аброр қори сўз олиб, Тошкентнинг “Чўпон ота” маҳалласидан экани ва боғ-роғлари, уй-жойлари, диёримиздаги Аллоҳ берган неъматлар тўғрисида гапириб беради. Подшоҳ: “Эй ҳожи, сен айтаётган нарсалар жаннатда бўлади, сен жаннат таърифини билиб олиб, яшаш жойингни жаннатга таққослаяпсанми?” дейди. Шунда Аброр қори шунча йўл босиб келиб “ёлғончи ҳожи” деган ном билан кетаманми, деб подшоҳдан сўзини исботлаш учун бир вакилини карвонга қўшиб жўнатишни илтимос қилади. Подшоҳ ўз ўғлини улар билан бирга жўнатади. Шаҳзода 15 кун “Чўпон ота” маҳалласида Аброр қори ҳожи отанинг уйида меҳмон бўлади ва Маккада подшоҳга тавсифланганларнинг ҳаммасини ўз кўзи билан кўради.
Ҳа, “Чўпон ота” маҳалласи аҳли ана шундай имон-эътиқоди мустаҳкам, ватанпарвар элдошлари билан фахрланади.

 Абдумўмин ЗОКИРОВ,
меҳнат фахрийси

"Ислом нури" газетасидан