muslim.uz

muslim.uz

П'ятниця, 18 июнь 2021 00:00

Мазҳабсизлик – хатарли бидъат

Фиқҳий мазҳабларнинг келиб чиқиш тарихи саҳобалар[1] ва Набий алайҳиссалом вафот этгандан кейинги келадиган  асрга тақалади.

Ҳижратнинг аввалги иккинчи асридан тўртинчи асрнинг ярмигача ижтиҳоднинг олтин даври бўлди. Бу вақт оралиғида мазҳаблари ёзилиб ва фикрларига эргашиладиган ўн учта мужтаҳид намоён бўлишди. Улар: Маккада Суфён ибн Уйайна, Мадинада Молик ибн Анас, Басрада Ҳасан Басрий, Куфада Абу Ҳанифа ва Суфён Саврий, Шомда Авзоий, Мисрда Шофеъий ва Лайс ибн Саъд, Нийсобурда Исҳоқ ибн Роҳивайҳ, Бағдодда Абу Савр, Аҳмад, Довуд Зоҳирий ва ибн Жарир Таборийлардир.

Улардан тўрттаси жумҳур мусулмонлар томонидан расмий фиқҳий мазҳаблар, деб тан олинди[2]. Улар: Ҳанафий, Шофеъий, Моликий, Ҳанбалий мазҳабларидир.

Бу ўринда шуни таъкидлаб ўтиш жоизки, бугунги кунда дунёдаги тахминан 1,3 миллиард мусулмон аҳолисининг 92,5 фоизини суннийлар ташкил этади. Улар мазҳаблар бўйича қуйидаги нисбатда бўлинадилар: Ҳанафийлар 47 фоиз, шофеъийлар 21 фоиз, моликийлар 17 фоиз, ҳанбалийлар 7,5 фоиз[3].

Бу тўрт мазҳаб ўртасида катта фарқлар кўзга ташланмайди. Жуда кўп масалаларда бир хиллик мавжуд. Ўрталарида фақат жузъий ихтилофлар мавжуд.

Демак, фиқҳий мазҳабларнинг вужудга келиш тарихини ўрганар эканмиз, ҳозирги кундаги баъзи мазҳабсизларнинг ёки сохта “салафийлар”нинг: “Мазҳабга эргашиш бидъат”, “Имомга эргашиш суннатдан юз ўгиришдир” каби даъволари пуч эканини кўрамиз. Аксинча фиқҳий мазҳабларнинг тарихий илдизи буюк саҳобалар ва улуғ тобеинлар асос солган йўл эканига гувоҳ бўламиз.

Набий алайҳиссаломнинг саҳобалари илмда бир-биридан фарқ қилган. Баъзилар Абдуллоҳ ибн Аббосни, ироқликлар Ибн Масъудни, ҳижозликлар Абдуллоҳ ибн Умарни розияллоҳу анҳум ўзларига ўрнак қилиб, уларнинг кўрсатмаларига риоя этиб яшашган. Аҳли илмлардан ҳеч ким уларнинг бу ишини қоралагани ёки бир шахсга тақлид қилганни гуноҳкорга чиқарганларини билмаймиз[4].

Демак, бугунги кунимизда ҳам оми халқ, шунингдек, истинбот ва ижтиҳод қилиш даражасига етмаган олимлар учун бирор мужтаҳидга тақлид қилиш, билмаганларини сўрашдан бошқа чора йўқ. Зеро, Аллоҳ таоло бундай буюрган: “Агар билмайдиган бўлсангиз аҳли зикрлардан сўрангиз”[5] (Наҳл сураси, 43-оят).

Шу ўринда диёримиз мусулмонлари ислом дини кириб келган вақтдан бошлаб Имоми Аъзам (ҳанафий) мазҳаби кўрсатмасига риоя қилиб келаётганини алоҳида таъкидлаб ўтишимиз зарур. Ўтган уламоларимизнинг деярли ҳаммаси ҳам шу мазҳаб асосида асарлар битиб қолдиришган. Халқимиз ҳам шу мазҳабга амал қилишган. Дарҳақиқат, Имоми Аъзам мазҳаби мўътадиллиги, Исломнинг асл мазмун-моҳиятини ифодалаб бериши билан асрлар оша диёримиз мусулмонларининг ўзаро ҳамжиҳатлигида, турли ҳуқуқий муаммоларни осон ҳал қилинишида, айрим ҳолларда юзага келадиган турли зиддиятларнинг бартараф этилишида муҳим асос бўлиб келмоқда[6].

Минг афсуслар бўлсинки, ХХ аср сўнггида мусулмон оламида ислом ниқоби остида яна бир таҳдид – мазҳабсизликка чақирувчилар тоифаси пайдо бўлди.

Мазҳабсизликни ёйилиши Ислом динига хусусан мусулмонлар бирлигига улкан таҳдид туғдирадиган омил эканига шубҳа йўқ. Мазҳабсизлар ўзларини бирор-бир мазҳабга амал қилмасликларини даъво қиладилару, аслида намоз ва бошқа ибодатларда тўрт мазҳаб имомларидан бирига эргашадилар. Бундан бошқа иложлари ҳам йўқ. Негаки, ижтиҳод қилишга ҳар ким ҳам қодир бўлолмайди. Чунки бу ишни қилиш учун шаръий далиллардан ҳукмларни чиқариб олишга етарли даражада илмий ва ақлий қувват лозим. Лекин бир, икки масалани чуқур ўрганмай туриб, ихтилоф чиқаришга усталар, масалан: “Мазҳаб деган нарса Расулуллоҳнинг даврларида бўлмаган, биз уларга эмас Аллоҳ ва Расулига эргашамиз”, ёки “Мазҳаб деган нарса Расулуллоҳнинг даврларида йўқ эди, биз мазҳаб эгаларининг эмас, Аллоҳ ва Расулининг айтганига амал қилишимиз керак” – деган даъволарни қиладилар[7]. Бу ўта калтафаҳмлик ва жоҳиллик, ғаразгўйликдан бошқа нарса эмас.

Мазҳабсизларнинг энг кулгили ҳолати, аҳли сунна ва жамоадаги тўрт мазҳаб соҳибларидан бирининг йўлига юриб, гапини олиш “бидъат”-у, кимлиги номаълум  “шайх”ларининг асоссиз “фатво”ларига эргашиш “ҳақиқат”ми? Аслида, мана шу каби асоссиз “фатво”лар мусулмонларнинг бирдамлигига раҳна солаётган “ИШИД” ёки “Ал-қоида” каби бузғунчи гуруҳларнинг фойдасига хизмат бўлиб қолмоқда. Ваҳоланки, ислом қоидаларига биноан, фатво бериш ҳуқуқи, ақида, фиқҳ илмида мукаммал даражага етган, Қуръон ва ҳадис илмини тафсирлари ва тули шарҳлари, санадлари билан тўлиқ ёд билувчи, ўз мазҳабининг таълимотларига таянган ҳолда, қолаверса, муфтий мартабасига эга муайян шахсларгина бериши маълум[8].

Ҳозирги кунда бутун ислом уммати минг уч юз йилдан буён тан олиб, ардоқлаб, эҳтиром қилиб келаётган тўрт фиқҳий мазҳабларни инкор этиб, улар ҳақларида нолойиқ гаплар айтиб, ўзини мужтаҳид санаб юрганлар аслида, “бир китобча ва магнит тасмаси маданияти”га мансуб кишилардир[9].

Мазҳабдан юз ўгириш салафи солиҳ йўлидан юз ўгириш бўлиб, шубҳасиз адашишга олиб боради. Зеро, Ислом олами тан олган Имом Таҳовий, Имом ибн Сурайж, Имом Қудурий, Имом Сарахсий, Имом Жувайний, Имом Ғаззолий, Имом Нававий, Бурҳониддин Марғилоний ва кўплаб мужтаҳид уламолар тўрт мазҳабдан бирига эргашганлар.

Шу ўринда айтаётган сўзларига ҳужжат келтира олмайдиган ва қилаётган даъволарининг асоссиз эканлиги аниқ бўлган мазҳабсизларнинг “муайян бир мазҳаб асосида амал қилиш ҳаром ва бу бидъатдир”, деган сўзлари эмас, балки аллома Муҳаммад Саид Рамазон Бутий: “Мазҳабсизлик ислом шариатига таҳдид соладиган хатарли бидъатдир”, деган сўзи айни ҳақиқатдир.

[1] Ваҳба Зуҳайлий. Ал-Фиқҳул исламий ва адиллатуҳу. 1-жуз. 42-бет. Дамашқ: Дорул фикр, 2001 й.

[2] Аҳмад Саъид Ҳавва.  Мадхал ила мазҳабил имам Аби Ҳанифата Нўъмон. 87-бет.  Жидда, Дарул Андалус ал-Ҳазро. 2002 й.

[3] А.Тулепов. Ислом ва ақидапарсат оқимлар. 35-бет, Тошкент: “Шарқ” , 2014 й.

[4] Муҳаммад Саъид Рамазон Бутий. Ал-ла мазҳабийя ахтору бидъатин туҳаддиду шариъатал исламия. 107-бет. Дамашқ. Дарул фикр. 1985-йил

[5] Шайх Абдулазиз Мансур. Қуръони карим маъноларининг таржима ва тафсири. Тошкент. ТИУ.нашриёт матбаа бирлашмаси. 2009 й.

[6] А.Тулепов. Ислом ва ақидапарсат оқимлар. 36-бет, Тошкент: “Шарқ” , 2014 й.

[7] Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Ихтилофлар сабаблар ечимлар.83- бет. Тошкент: “Шарқ”, 2011.

[8] А.Тулепов. Ишид фитнаси. 19-бет. Тошкент. Мовароуннаҳр. 2014 й.

[9] Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф. Ихтилофлар сабаблар ечимлар.  64- бет. Тошкент: “Шарқ”, 2011.

Фарҳод ЖЎРАЕВ

Тошкент ислом институти ўқитувчиси

 

Ислом дини инсонларни ўзаро  ҳамжиҳатлик, бағрикенглик, ўзаро ҳурмат ва оилавий тотувликка чорлайди. Оилалар, инсонлар ўзаро ҳамжиҳат, тотув бўлсалар жамият ҳам тинч бўлади, тинчлик бўлган жойда эса тараққиёт бўлади.

Инсон ҳаёти давомида баъзан бошқа инсонлардан хафа бўлади, улар билан аразлашиб қолади. Бу нарса ҳар бир инсоннинг ҳаётида бўлади. Шундай пайтларда инсон бошқа инсонларни кечириши, аразлашганлигини унутиб, яхши муомаласини давом эттириши лозим.

Ислом дини инсонларни бир-бири билан уч кундан ортиқ аразлашишни ҳалол ҳисобламайди.

Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мўмин мўминдан уч кундан ортиқ аразлаши ҳалол эмас. Агар у уч кунни ўтказган бўлса, ўша билан учрашиб, салом берсин. Агар унинг саломига алик қайтарса, иккилари ажрга шерик бўладилар. Агар саломга алик қайтармаса, у гуноҳни ўзига олган бўлади. Мусулмон эса аразлашдан чиқади”, дедилар» (Абу Довуд ривояти).

Афсус билан айтишимиз мумкинки, бугунги кунда айрим эр-хотинлар, ака-ука, опа-сингил, қалин дўстлар ва ҳатто ота-болаларнинг бир-бирларини тушунмасдан аразлашиб юришганини гувоҳи бўлмоқдамиз. Бу масъулиятни ҳис қилмай, ҳуда-беҳудага низолашиш натижасидир. Аразлашганлардан сўрасангиз ҳамма ўзининг ҳақ эканлигини исботлашга уринади. Бу айни хатодир. Аслида, аразлашишдан чекиниш, бир-бировни кечириш фазилатдир.

Аллоҳ таоло ҳамжиҳат бўлиб яшаш бахтига барчамизни муваффақ қилсин!

Б.Холмуродов,

Қарши тумани бош имом-хатиби.

 

 

Қашқадарё вилояти, Шаҳрисабз шаҳридаги “Оиша она” ва Шаҳрисабз туманидаги “Янги қишлоқ-1” жоме масжидлари янги биносига илк ғишт қўйиш маросимлари бўлиб ўтди. Унда Ўзбекистон мусулмонлари идораси масъул ходими Искандар домла Халилов, Қашқадарё вилояти бош имом-хатиби Раҳматилло домла Усмонов, Шаҳрисабз шаҳар ва туман бош имом-хатиблари ва нуроний отахонлар, жамоат вакиллари билан бирга масжид пойдеворига илк ғиштни қўйишди.

Шунингдек, йиғилганлар Аллоҳ таолодан масжид қурилиш ишлари тез орада якунланиши, узоқ йиллар мўмин-мусулмонларга хизмат қилиши, масжид қурулишига ҳисса қўшаётган саховатпеша инсонлар, уста-мутахассислар, ҳашарчиларга ажру савобларни янада кўпайтириб беришини сўраб дуо қилинди.

Маълумот учун, ушбу масжидларнинг эски биноси янгитдан ҳашар ва хайрия йўли билан барпо этилади. Унинг қурилишида замонавий ва миллий меъморчилик анъаналари уйғунлаштиришга алоҳида эътибор берилади. Ҳозир масжидларнинг пойдевор ишлар олиб борилмоқда. Шунингдек, юз кишига хизмат кўрсатишга мўлжалланган таҳоратхоналар, маъмурий ва хизмат хоналар қуриш режа қилинган.

Динимизда масжид қуриш ёки унга ҳисса қўшишнинг савоби улуғ амаллардан. Қуръони каримда марҳамат қилинади: “Албатта, Аллоҳнинг масжидларини фақат Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирганлар, намозни тўкис адо этганлар, закотни берганлар ва Аллоҳдан бошқадан қўрқмаганларгина обод қилурлар. Ажаб эмаски, ана ўшалар ҳидоят топгувчилардан бўлсалар” (Тавба сураси, 18-оят).

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бундай дейдилар: “Ким Аллоҳ йўлида масжид учун битта ғишт қўйса, Аллоҳ у учун жаннатда битта қаср барпо қилади”, деганлар.

Бу дунёда қилган ҳар бир савоб амалимиз охират учун заҳирадир. Аллоҳга суюкли маконларни обод қилганларга эса жаннатда қаср бино этилади, иншоаллоҳ.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Ўзбекистоннинг Лондондаги элчихонаси кўмагида Бухоро шаҳар ҳокими Жамол Носиров ва ЕТТБ вице-директори Камола Махмудова бошчилигида бир гуруҳ ватандошлар ўртасида музокаралар ташкил этилди. Буюк Британияда истиқомат қилаётган юртдошларимиз ташаббуси билан «Бухоро - яшил шаҳар» хайрия лойиҳаси амалга оширилмоқда, деб хабар бермоқда «Дунё» АА.

Тадбирда Ўзбекистон ландшафт санъати уюшмаси раҳбарияти ва лойиҳани амалга оширишда ёрдам бераётган бухоролик кўнгиллилар ҳам иштирок этди.

«Бухоро - яшил шаҳар» лойиҳаси шаҳарни кўкаламзорлаштириш, ҳаво таркиби ва микроиқлимни яхшилаш мақсадида шаҳар маъмурияти ва жамоатчилик вакиллари ҳамкорлигида бир неча минг туп дарахт ва бўталар экишни назарда тутади.

Лойиҳа ташаббускори ва раҳбари Камола Маҳмудова ҳамда лойиҳа асосчиларидан бири, Кембриж университети доктори Темур Юнусовнинг маълум қилишича, лойиҳа доирасида дарахтларнинг ҳолатини кузатиш, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, аҳоли, айниқса, ёш авлод ўртасида «яшил» ривожланиш ғоясини тарғиб этишда фаол иштирок этадиган кўнгиллиларни тайёрлаш бўйича медиа ҳафталик ташкил этиш кўзда тутилган. Бундан ташқари, лойиҳа доирасида экилган дарахтларнинг электрон интерактив харитаси яратилади. Бу нафақат Ўзбекистонда, балки бутун МДҲ бўйлаб ноёб лойиҳа бўлади.

«Бухоро - яшил шаҳар» ташаббусини амалга ошириш учун 100 минг евро маблағ йўналтирилади. Ушбу маблағлар тадбиркорлар ва ватандошлар томонидан тўпланди ва ЕТТБнинг барқарор ўсиш хайрия лойиҳаларини қўллаб-қувватлаш ва аҳоли саломатлигини яхшилаш бўйича махсус жамғармаси томонидан тақдим этилди.

Бухоро шаҳар ҳокими Жамол Носиров ватандошлар, Ўзбекистон ландшафт санъати уюшмаси ва кўнгиллиларга шаҳарни кўкаламзорлаштириш мақсадида қилинаётган саъй-ҳаракатлари учун ўз миннатдорлигини билдириб, лойиҳани амалга оширишда, жумладан, суғориш ва экинларни тўғри парвариш қилиш бўйича барча имкониятлар яратиб берилишини билдирди. Барча саъй-ҳаракатларни бирлаштириш ва юзага келаётган масалаларни тезкорлик билан ҳал қилиш мақсадида томонлар доимий мулоқотни давом эттириш бўйича келишиб олди.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Саудия Арабистонининг етакчи нашрларидан бири - “Ар-Риёд” газетасида “Ўзбекистон элчиси саудиялик саёҳларни ватанига чорлайди” номли мақола чоп этилди, деб хабар бермоқда “Дунё” АА мухбири.

“Ўзбекистоннинг Ар-Риёддаги элчиси Улуғбек Мақсудов Ўзбекистонга сафар қилаётган саудиялик сайёҳларни қутлар экан, мамлакат ҳукумати томонидан аҳоли саломатлиги ва саёҳатчилар хавфсизлигини ҳимоя қилиш борасида тизимли чора-тадбирлар амалга оширилаётгани, хорижлик меҳмонларнинг республика бўйлаб мароқли вақт ўтказиши учун барча шароитлар яратилганини алоҳида қайд этди”, - дейилади мақолада.

Муаллиф мамлакатга кириш учун https://mfa.uz/en веб-сайтида тегишли анкетани тўлдириш орқали электрон виза олиш мумкинлигини таъкидлаган.

“Коронавирус билан боғлиқ чора-тадбирлар сабабли Ўзбекистонга ташриф буюрувчилардан келишдан 72 соат олдин (ПЦР) тест топширганлиги ҳақидаги маълумотнома талаб этилади ҳамда Туркия ва Ҳиндистон орқали келувчилар учун эса икки ҳафталик карантин қоидалари қўлланилади.

Саудиялик саёҳатчилар 2021 йил 12 июндан бошлаб Саудия Арабистонининг “FlyNas” авиакомпанияси томонидан ҳафтасига 3 маротаба йўлга қўйилаётган тўғридан-тўғри рейслар орқали Ар-Риёддан Тошкентга парвоз қилиши мумкинлигига эътибор қаратилган.

Хабарда айтилишича, Ўзбекистонга боришни истаганлар https://Uzbekistan.travel/sa/ веб-саҳифасида араб тилида мамлакатнинг туризм салоҳияти тўғрисидаги маълумотлар билан тўлиқ танишиши мумкин.

Шунингдек, Ўзбекистон ва Саудия Арабистони ўртасида туризм ва транспорт соҳаларидаги ҳамкорликни ривожлантиришга бағишланган видеомулоқот ўтказилгани, унда Саудия томонидан Миллий компанияларнинг тадбиркорлик дастури бош директори Бадр бин Иброҳим ал-Бадр ва “Сийра” сайёҳлик компанияси директорлар кенгаши раиси Муҳаммад ал-Халил ҳамда “FlyNas” авиакомпанияси вакиллари, Ўзбекистон томонидан эса инвестициялар ва ташқи савдо вазири ўринбосари Шуҳрат Вафоев, транспорт вазири ўринбосари Жасурбек Чориев ва Ўзбекистоннинг Ар-Риёддаги элчиси қатнашгани айтилади.

Учрашувда туризм соҳасидаги алоқаларни ривожлантириш ва тўғридан-тўғри парвозларни кўпайтириш бўйича ҳамкорлик имкониятлари муҳокама қилингани маълум этилган.

Бундан ташқари, Ўзбекистон Саудия Арабистони Подшоҳлигидан ташриф буюрувчилар ва саёҳатчиларни ўз меҳнат таътилларини Ўзбекистоннинг турли шаҳарларида мароқли ўтказишга, туристик масканлар, асори-атиқалар ва табиат манзараларидан баҳраманд бўлишга ҳамда Тошкент, Бухоро ва Самарқанд каби тарихий шаҳарларда ўтказиб келинаётган турли тадбирларда иштирок этишга таклиф қилмоқда, - дейилади “Ар-Риёд” газетасида чоп этилган мақолада.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси матбуот хизмати

Мақолалар

Top