muslim.uz

muslim.uz

 

ЎМИ матбуот хизмати

Олийжаноблик, саховат, сахийлик деганда фойдаси ва манфаати кўп ишларни қилиш ёки яхшилик ва эзгулик йўлида мол-мулкни инфоқ-эҳсон қилиш тушунилади.

Пайғамбар алайҳиссалом қўли очиқ ва саховатли киши бўлиб, ул зотнинг ўзлари умматларини ҳам сахийликка қизиқтириб, шижоатлантирган ҳолда шундай дердилар: “Сахий киши Аллоҳга яқин, инсонларга яқин, жаннатга яқин бўлади. Бахил киши Аллоҳдан узоқ, инсонлардан узоқ, жаннатдан узоқ, жаҳаннамга яқин бўлади”. (Имом Термизий Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан ривоят қилган).

Яна бир ҳадиси шарифда шундай дейилган: “Ҳар доим бандалар тонг орттирадиган бўлсалар, икки фаришта Ер юзига тушиб, бири: “Аллоҳим, инфоқ қилувчи кишига ўрнини тўлдиргин”, деса, бошқаси: “Аллоҳим, бахил кишига талофот етказгин”, дейди”. (Имом Муслим ривояти).

Яна у зот: “Қизғанчиликдан сақланинг. Чунки у сизлардан аввалгиларни ҳалок қилган”, деганлар.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васалламнинг саховатлари – мақталиш ёки бирор маломатдан қочиш учун бўлмаган. Ёки фахр-ифтихор ва маддоҳлар мақташини ният этмаганлар. Балки Расулуллоҳнинг саховатлари динни ҳимоя қилиш, ҳидоят йўлига чорлашни қўллаб-қувватлаш ва Аллоҳнинг йўлидан тўсадиганларга қарши чиқишга қаратилган.

Шунингдек, Пайғамбаримиз мол-дунёни сақлашни асло ёқтирмаганлар. Қўлларига тушган ғанимат ва ўлжаларни камбағал ва муҳтож мўмин-мусулмонларга инфоқ қилганлар.

Пайғамбар алайҳиссалом етимлар бошини силаб беваларнинг моддий таъминотига ғамхўрлик қилганлар. Ўз хожайини билан пул бериш эвазига озод бўлишга келишиб олган қулларни озод қилардилар. Ислом динига мойил бўлган қалбларни улфат қилиш учун мол-дунёни аямаганлар. Бу каби тадбирлар у зотнинг ҳаётлари давомида кўп кузатилган.

Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи васаллам ўзгалари ва оилаларидан кўра бошқаларга кўпроқ саховат кўрсатганлар. Бирон нарсага ўзлари энг ҳожатманд бўлишларига қарамай, бошқаларга берганлар. Ўзлари муҳтож бўлиб турганда ҳам буни ўйлаб ўтирмай, дарҳол ҳадя қилиб юборганлар.

Пайғамбар алайҳиссалом Аллоҳ йўлида имкони борича кўпроқ инфоқ қилсалар ҳам, буни оз санардилар. Кўп нарсаларни ҳадя қилиб юборсалар ҳам кўп бердим, деб ҳисобламасдилар. Ислом йўлида у зотдан бирор нарса сўралса, ҳеч қачон рад жавобини олинмаган.

Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламда саховат шу даражага етгандики, бирор нарса сўраб келган одамни қуруқ қайтариш ёки “Ўзимизда ҳам йўқ” деб узр айтишдан ҳаё қилар эдилар. Бир киши ёрдам сўраб олдиларига келганда Пайғамбар алайҳиссалом: “Ҳозир менда ҳеч нарса йўқ, бироқ менинг номимдан нарса сотиб ол. Қўлимизга бирор нарса тушса, ўзим бериб қўяман”, дедилар. Шунда Умар розияллоҳу анҳу: “Эй, Аллоҳнинг Расули, унга ҳадя қилдингиз. Ахир Аллоҳ таоло ўзингиз қодир бўлмаган ишга сизни буюрмаган-ку!”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга бу сўз ёқмади. Сўнг ансорлардан бир киши келиб: “Эй, Аллоҳнинг Расули, инфоқ қилаверинг, Арш эгаси бўлган Зот озайтириб қўяди, деб ўйламанг”, деди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам табассум қилдилар. Ансорий кишининг сўзидан юзларида хурсандчилик аломати пайдо бўлиб: “Мана шунга буюрилганман”, дедилар. (Термизий ривояти).

Анас розияллоҳу анҳудан шундай ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан нима сўралса, уни берардилар. Сафвон ибн Умайя ҳали мусулмон бўлишидан олдин Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ҳузурига келганида, унга икки тоғ орасидаги бир сурув қўйларни ҳадя қилдилар. У қавми олдига бориб: “Эй қавмим, исломга киринглар. Чунки Муҳаммад фақирликдан қўрқмайдиган кишининг ҳадясини берди”, деди”. Бошқа бир ривоятда: “Фақирликдан қўрқмас экан”, деб келган.

Ҳунайн куни ҳам озод қилинган кишиларнинг қалбларини исломга мойил қилиш учун кўп ҳадялар улашдилар. Ўшанда туяларни юзталаб тарқатдилар. Бундай ҳадяни олганлар орасида Молик ибн Авф розияллоҳу анҳу ҳам бор эди. Сўнгра Молик ибн Авф бу ишларини деб Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламни мадҳ этиб, қасида ҳам битган. (Имом Муслим ривояти).

Саид ибн Мусайяб Сафвон ибн Умайядан ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам менга жуда кўп ҳадя берганлар. У киши мен учун мусулмон бўлишимдан олдин инсонларнинг энг ёмони бўлсалар, ҳадя берганларидан сўнг инсонларнинг энг суюклисига айланганлар”. (Термизий ривояти).

Воқидийнинг “Мағозий” китобида келтирилишича, Сафвон Ҳунайн куни Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам билан ўлжаларни бирга кўриб юришиб, туялар ва ўлжага тўла дара олдидан ўтишди. Бу ўлжалар Сафвонга ёқиб, уларга бошқача қарай бошлади. Шунда Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Эй Абу Ваҳб, булар сенга ёқдими?” дедилар. Сафвон: “Ҳа”, деб жавоб берди. У зот: “Барчаси сенга бўлсин”, дедилар. Сафвон ниҳоятда қувониб: “Гувоҳлик бераманки, сиз Аллоҳнинг Расулисиз. Бундай ҳадяни фақатгина пайғамбар хушнуд бўлиб бера олади”.

Имом Термизийнинг ривоятида Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга тўқсон минг дирҳам олиб келинди ва бўйра устига қўйилди. У зот уни тақсимлашга тушдилар. Ҳаммасини тақсимлаб бўлгунларича ким сўраб келса, уни қуруқ қайтармадилар.

Абу Саид розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Ансорийлардан бир қанчаси Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламдан бир нарса сўраб келишганда сўраган нарсаларини бердилар. Сўнг яна сўрадилар, уни ҳам бердилар. Сўнг яна сўрадилар, уни ҳам бердилар. Охири олдиларида ҳеч нарса қолмаганда: “Ҳузуримдаги ҳадя-ўлжалардан бирортасини сизлардан яшириб ғамлаб олмайман. Ким иффатни истаса, Аллоҳ уни иффатли қилиб қўяди. Ким ўзини тийса, Аллоҳ уни бой қилиб қўяди. Ким сабрли бўлишга ҳаракат қилса, Аллоҳ унга сабр бериб қўяди. Зеро, кишига сабридан кўра хайрли ва кенгроқ нарса берилган эмас”. (Олти саҳиҳ тўплам соҳиблари ривоят қилишган).

Оиша розияллоҳу анҳодан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам садақа беришга бирор кишини вакил қилмасдилар. Ўзлари сўровчининг қўлига топширардилар”. (Ибн Можа ривояти.)

Ибн Саъд Айёш ибн Абу Рабиъанинг мавлоси Зиёддан ривоят қилади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам икки нарсага ҳеч кимни вакил қилмасдилар. Кечаси турган пайтлари таҳорат сувини ўзлари тайёрлардилар ва бирор нарса сўраб келган кишига ўзлари берардилар”.

“Сунани Абу Довуд” ва “Сунани Байҳақий” китобида шундай ривоят қилинади: Абдуллоҳ Ҳавзанийдан ривоят қилинади: “Мен Билол розияллоҳу анҳу билан кўришиб қолдим ва: “Эй Билол, менга Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг нафақалари қандай бўлганини айтиб беринг”, дедим. У киши: “Пайғамбар алайҳиссаломга тааллуқли бирор иш бўлса, ўзим ўша ишни қилардим, яъни молларига мен қарар эдим. Аллоҳ таоло у кишини пайғамбар қилиб юборганидан то вафотларига қадар шундай қилдим. Агар у зотнинг ҳузурларига бирор киши мусулмон бўлиб келса, уни кийимсиз ҳолда кўрсалар, менга қарзга кийим сотиб олиб унга беришни ва овқатлантиришни буюрардилар”, дедилар.

Имом Бухорий ва Имом Муслим “Саҳиҳ” китобларида Ибн Аббос розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам энг саховатли киши эдилар. Рамазонда Жаброил алайҳиссалом у кишининг ҳузурларига келадиган пайтлари янада сахий бўлиб кетардилар. У зот инсонларга эсувчи шамолдан ҳам тезроқ сахийлик қилишга шошардилар”.

БАРАТОВ Ғиёсиддин 

Дин ва ҳадис илмлари инсонни ҳамиша маънавий камолотга етаклайди. Ундан олинадиган фойдалар беқиёсдир. «Имом Бухорий ҳадислари» рукнида тақдим этилаётган навбатдаги ҳадислардан баҳраманд бўлинг!
 
Абу Туфайлдан[1] ривоят қилинади: “Али (р.а.)дан «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам оммавий инсонларга бермаган нарсалардан бирор нарсани сизларга хослаб берганларми?» – деб сўралди. Али розияллоҳу анҳу: “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларга айтмаган нарсаларни бизга хослаб айтиб берган эмаслар. Аммо, фақат қиличимни қинидаги мана бу нарса бор”, деди. Кейин бир саҳифани чиқарди. Қарасак унда “Аллоҳдан бошқага атаб жонлиқ сўйган кишини Аллоҳ лаънатлайди. Ер (чегарасини кўрсатувчи) белгисини ўғирлаган кишини Аллоҳ лаънатлайди. Ота-онасини лаънатлаган кишини Аллоҳ лаънатлайди. Муҳдис (бидъатчи)га жой берган кишини Аллоҳ лаънатлайди”, деб ёзилган экан”.[2]
 
Ҳадиснинг умумий маъноси:
 
Али розияллоҳу анҳу – Али ибн Абу Толиб ал-Қурайший, милодий 600 санада Маккада таваллуд топган. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи васаллам нинг амакиваччалари, Абу Толибнинг ўғли. Ёш болалардан энг биринчи бўлиб (етти ёшида) Ислом динини қабул қилган. Баъзи манбаларда у кишининг исмлари келтирилганда «Каррамаллоҳу важҳаҳу – Аллоҳ таоло унинг юзини мукаррам қилган» деган ибора ишлатилади. Бунинг сабаби, Али розияллоҳу анҳу ҳеч қачон бут-санамларга ибодат қилиш учун юзланмаган. Мусулмонларнинг тўртинчи халифаси (656-661), 661 милодий йилда Куфада вафот этган.
 
Пайғамбаримиз Муҳаммад саллоллоҳу алайҳи ва саллам вафотларидан кейин саҳобалар Али (р.а.)дан «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларга омматан бермаган нарсалардан бирор нарсани сизларга хослаб берганларми?» – деб сўрашди.
 
Яъни, Али розияллоҳу анҳудан саҳобалар: Пайғамбар соллаллоҳу алайҳи ва саллам ислом динида шаръий ҳукмларга оид одамларга айтмаган бирор нарсанинг ҳукмини, аҳли байтдан бўлганингиз сабабли, бошқалардан беркитиб сизларга айтганларми? деб сўрашди.
 
Али (р.а.): “Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам инсонларга айтмаган нарсаларни (улардан яшириб) бизга хослаб айтиб берган эмаслар. Аммо (менда) фақат қиличимни қинидаги мана бу нарса (мактуб) бор”, – деган жавоблари билан Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам шариати исломни ва ундаги ҳукмларни бир саҳобадан яшириб, бошқасига хосламаганлигини маълум қилдилар.
 
Ҳазрати Али сўзларини тугатиб, “Кейин бир саҳифани чиқарди. Қарасак унда:
 
“Аллоҳдан бошқага атаб жонлиқ сўйган кишини Аллоҳ лаънатлайди”;
 
Аллоҳ таолодан бошқаларга – жинларга, руҳларга, фаришталарга, пирларга, бут ва санамларга, алоҳида жойларга ва ҳоказоларга атаб, оқ, сариқ, қора рангларга ажратиб жонлиқ сўйиш муқаддас динимизда ширк амаллардан бири саналади. Сўйилган жонлиқнинг гўшти эса, гарчи у аслан ҳалол бўлсада, Аллоҳ таолодан бошқага атаб сўйилгани учун ҳаромга айланади ҳамда бу каби амалларни қилувчиси Аллоҳ таолонинг лаънатига қолади. Аммо, Аллоҳ таолодан савоб умидида ўтганларнинг руҳига савобини бағишлаб Аллоҳ учун жонлиқ қурбонлик қилиб, уни эҳсон қилиш – шариатда рухсат этилган савобли амаллардандир.
 
“Ер (чегарасини кўрсатувчи) белгисини ўғирлаган кишини Аллоҳ лаънатлайди”;
 
Ҳар бир инсон ва ҳар бир жамият маълум бир чегаралар ва қонун-қоидаларга асосланиб умргузаронлик қилади. Ана шу қонун-қоидалардан бири ер масаласидир. Ўзаро келишув асосида тақсимланган ерга чегара (белги, девор, сим, қозиқ кабилар) ўрнатилади. Мана шу нарса кишининг ўз қўшниси билан, давлатларни эса қўшни давлатлар билан тинчлик ва осойишталигини таъминлайди. Агар, мана шу вазифани бажарувчи тўсиқ – чегара йўқолса, икки қўшни давлатлар ёки қўшни кишилар ўртасида бир-бирлари билан келишмаслик ва ўзаро адоват пайдо бўлади. Бу чегарани бузган киши ана шундай жанжаллар ва улкан фитналарга сабаб бўлади. Шу сабабли бундай кишиларни Аллоҳ таоло лаънатлайди. Юқоридаги таърифдан Ер (чегарасини кўрсатувчи) белгисини ўғирлашнинг умумий ва шахсий ҳолатдаги зарарлари мавжудлиги маълум бўлади.
 
Ер чегарасини ўзгартириш умумликдан хосликка олиб қаралса, ҳар бир шахс Ер чегарасини ўз манфаати учун ўзгартириши билан икки ҳақдан бирига тажовуз қилган бўлади. Шулардан бири қўшни томонга ўз ерининг чегарасини ўзгартириб ер майдонини кенгайтириш бўлиб, бу энг оғир гуноҳ ишлардан бири саналади ва бу қўшнининг ҳаққига тажовуздир. Қўшнининг ҳақларидан; ўртадаги ер майдонини ажратиб турувчи ўртадаги чегарага тегинмаслик, иморат қурар бўлса қўшни билан маслаҳатлашиш; агар қўшнининг йўли унинг ер майдони ёнидан ўтган бўлса унинг йўлига ва уйи яқинига ахлат ташламаслик, йўлини қисқартирмаслик, йўлини бекитиб қўймаслик; агар ўз уйида ити бўлса қўшнилар ўтган-қайтганда уларнинг йўлига итини чиқармаслик, қўшнининг уйи томон итини ҳуришига йўл қўймаслик, итини ва бошқа уй ҳайвонларини қўшнининг ерига ўтишига йўл қўймаслик; ариғига тегинмаслик ва ариғига нарса ташламаслик; дарахт ва иморатларини қўшнига халақит бермаслигини таъминлаш; қўшни бирор жойга кетган бўлса унинг уйини қўриқлаш, таом пиширса (ҳиди қўшнига етиб борса) ундан қўшнига ҳам чиқариш; қўшнининг айбини бекитиш ва ҳоказолар. Пайғамбаримиз соллаллоҳу алайҳи ва саллам қўшнининг ҳаққи ҳақида: «Дўстим Жаброил (алайҳи-с-салом) менга қўшнига яхшилик қилишни шунчалик кўп васият қилдиларки, ҳатто у қўшнимни тез кунларда менга меросхўр қилади», деб ўйлаб қолдим,”– дедилар.
 
Бугунги кунда қўшнилар ўртасида содир бўлаётган турли келишмовчилик ва эътирозлар, кўнгилхиралик ва дилозорликларнинг келиб чиқишини энг асосий омилларидан бири қўшнилар бир-бирларини ҳаққини билмаслиги, бирини бошқасини ҳаққига билиб-билмай тажовуз қилиши сабаб бўлмоқда. Қиёматда ерига тажовуз қилинган бу ҳақдор қўшни ундан ўз ҳаққини талаб қилса, тажовузкорнинг савобидан олиниб ўша мазлум қўшнига берилади. Энг оғири бошқа ҳадисларда айтилганидек, «Ўзига тегишли бўлмаган ерни ўзиники қилиб олган киши Қиёматда етти қават дўзахнинг энг тубига улоқтирилади». Бундан ҳам оғири мазкур ҳадисга биноан бу инсон малъунлар, яъни Аллоҳ таоло лаънатлаган тоифадаги кишилар қаторида туради.
 
Агар ер майдонини ўзгартириш йўл, кўча томонга бўлса-чи? Яъни, ўзига қарашли ерни кенгайтириш ҳисобига йўлни торайтириш бўлса? Юқорида бир қўшнининг ҳақлари ва унга тажовуз қилишнинг оғир ва аянчли оқибатлари ҳақида сўз юритдик. Агар мазкур ўринда йўл кўпнинг ҳаққи эканлигига эътиборимизни қаратадиган бўлсак, йўлга тажовуз қилиб уни қисқаришига сабаб бўлган кишининг шариатдаги ҳукми ҳақида сўзлашнинг ўзи оғир. Чунки, йўл одамзодни ҳам, ҳайвонотни ҳам ҳаққи ҳисобланади. Диндош биродарим! Энди, ўзингиз ўйлаб кўринг! Бир қарич ер шунча уқубатга арзийдими? Агар ким билиб-билмай бу ишни қилиб қўйган бўлса, у дарҳол тавба қилиб зўрлик ёки алдов билан олган ўша ерни ҳақдорига қайтарсин ёки юқорида айтилганларни бошига келишини кутсин!
 
«Ота-онасини лаънатлаган кишини Аллоҳ лаънатлайди»;
 
Фарзанд ота-онага муомала қилишда, гарчи улар хатокор бўлсалар ҳам эҳтиёт бўлиши, уларнинг қалбига озор берувчи сўзлардан батамом йироқ бўлиши лозим. Шунингдек, жамиятда ҳам доим ота-онасига олқиш ва раҳматлар келтирадиган амалларни қилиши керак. Ота-онани лаънатлаш, сўкиш билан ва уларнинг номига ёмон сўзларни олиш билан киши ўзини ўзи Аллоҳ таолонинг лаънатига лойиқ қилади. Аллоҳнинг лаънатига дучор бўлиш эса, раҳматидан маҳрум қилинишдир. Бундай инсон на дунёда ва на охиратда саодат топмас.
 
Муҳдисга жой берган кишини Аллоҳ лаънатлайди”, деб ёзилган экан”.
 
Муҳдис – Ислом дини аҳкомларига ўзгартириш киритувчи, динга янгилик киритувчи, бидъатчи. Ундай кимсалар Қуръон ва суннатда кўрсатилган йўл қолиб, ўз фикрлари асосида пайдо бўлган турли маросим ва ғояларни дин аҳкомларига боғлаб тарғибот қиладилар. Муқаддас динимиз учун энг хавфли душманлар ҳам айнан ўшалардир. Чунки, ундай кимсалар ўз мақсадларига динни ниқоб қилиб олишади. Али розияллоҳу анҳунинг Пайғамбаримиз саллоллоҳу алайҳи ва салламдан ёзиб олган ҳадис матнининг охирида динда янгилик яратувчи-бидъатчи, фитначи кишиларга паноҳ ёки бошпана берган киши Аллоҳ таолонинг лаънатида эканлиги маълум қилинмоқда. Муҳдис – бидъатчи кишига жой берганнинг ҳоли шу бўлса, динда турли хил янгиликларни пайдо қилувчи бидъатчи кишининг ҳоли тасаввур қилиб бўлмас ҳолатдир. Чунки, дин оламлар яратувчиси бўлган зот Аллоҳ таолонинг чиқарган қонунлари, ҳукмлари мажмуасидир. Турли бидъат ва хурофотларни динга олиб кирувчи киши эса мана шу қонунларни чиқарган энг олий Ҳакам билан ҳукм талашиб ўзининг ноқис ақли билан У зотнинг ҳукмларига ўзгартириш киритишга уринган бўлади.
 
Ҳадисдан олинадиган фойдалар:
 
Аллоҳ таолодан бошқага атаб жонлиқ сўйишнинг мумкин эмаслиги.
 
Қўшнилар ва давлатлар ўртасидаги чегарага тегиниш оғир гуноҳ эканлиги.
 
Ота-онани ножоиз, яъни улар эшитса хурсанд бўлмайдиган сўзлар билан тилга олишнинг оғир гуноҳ эканлиги.
 
Бидъатчи ва фитначи кишиларга жой бериш, уларни уйга киритиш, улар билан суҳбатлашиш мумкин эмаслиги.
 
Бу тўрт амални қилувчилар Аллоҳ таолонинг лаънатида эканлиги.
 
Ундай кимсалардан узоқ бўлиш.
 
Шариат борасида етарли илм бўлмаса диний аҳкомлардан сўзламаслик.

Имом Бухорий халқаро илмий-тадқиқот маркази

Аввало, юртимиздаги барча мўмин-мусулмонларни, бутун халқимизни меҳр-оқибат, эзгулик ва саховат айёми — муборак

Қурбон ҳайити билан чин қалбимдан самимий қутлайман.

Бу қутлуғ айёмда ҳаммамиз, аввало, шундай файзли ва барокатли кунларга етказгани учун Аллоҳ таолога чексиз шукроналар айтамиз. Оила, маҳалла ва жамият аҳлига меҳр ва эътибор кўрсатиш, кўмакка муҳтож, эҳтиёжманд кишиларга беғараз ёрдам бериш, яхшилик, сабру қаноат каби эзгу фазилатларни ўзида мужассам этган бу байрамнинг маъно-мазмуни бугунги кунда юртимизда олиб борилаётган ислоҳотларга ғоят уйғун ва ҳамоҳангдир. Айни чоғларда бутун инсоният ҳаётига таҳдид солаётган коронавирус касаллиги тезроқ аришини, беморларга комил шифо беришини Ҳақ таолодан сўраймиз.

Таъкидлаш жоизки, Қурбон ҳайити буюк байрам ва қувончли воқеадир. Ушбу байрам ҳижрий зулҳижжа ойининг 10-куни нишонланади. Бу ойда имкон қадар нафл ибодатларни кўпайтириш Аллоҳга қурбат ҳосил қилиш билан бўлади. Хусусан, зулҳижжа ойининг аввалги ўн куни ашри зулҳижжа дейилади, ушбу 10 кунда қилинадиган савобли амаллар ажри жуда ҳам улуғ. Имом Бухорий ва Имом Муслимдан келтирилган ҳадиси шарифда Абдуллоҳ ибн Аббос розияллоҳу анҳу айтадилар: “Жаноби Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Мен Аллоҳнинг наздида зулҳижжанинг аввалги 10 кунида қилинган солиҳ амалларга бериладиган савобли амалларни топмадим”, дедилар”. 

Шу билан бирга, мана шу 10 кун ичида арафа куни — эртага ҳайит деган кун рўзаси ҳақида Расули акрам алайҳиссолату вассаламдан машҳур ҳадис бор: “Арафа куннинг рўзаси бир йил аввалги ва бир йил кейинги гуноҳига каффорот бўлади, деб умид қиламан”.

Яъни бу муборак 10 кунда қилинадиган солиҳ амаллар ажри Аллоҳ ҳузурида янада кўпроқ бўлади. Демак, мўмин-мусулмонлар кўпроқ хайрли ишларни қилишса, кўпроқ савобга эга бўлишади, инша Аллоҳ.

Ушбу муборак байрамда қилинадиган амали солиҳларнинг энг афзали — зулҳижжа ойининг 10-кунидан бошлаб, учинчи кун қуёш ботгунга қадар, яъни 3 кун ичида мусулмон, оқил, балоғат ёшига етган, муқим ва закот беришга қодир бўлган кишиларга бир жонлик сўйиш вожиб ҳисоб­ланади.

Ҳазрати Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: “Қурбонлик кунини байрам қилишга амр қилиндим. Уни Аллоҳ бу уммат учун хос қилгандир”, дедилар. Демак, қурбонлик кунини байрам қилишни Парвардигори олам Пайғамбар алайҳиcсаломга амр қилган. Аллоҳ таоло фақатгина биз умматларга бу Қурбон ­ҳайитини ўзига хос байрам қилиб берган.

Имом Нисобурий айтадиларки, Аллоҳ таолонинг ушбу ўн кечага қасам ичиши бу кунларнинг нечоғли шарафли ва улуғ эканига далолат қилади ва унда дунёвий ва ухровий манфаатлар борлигини билдиради.

Ҳазрати Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Аллоҳ учун ибодат қилишга зулҳижжанинг ўн кунидан севимлироқ кунлар йўқ. Унинг ҳар кунлик рўзаси бир йиллик рўзага, ҳар тундаги ибодат Лайлатул қадрдаги ибодатга тенгдир”, деганлар (Имом Термизий ривояти).

Одатда ҳайит кунида ҳамма бир-бирини улуғ кун билан самимий муборакбод этади. Таъкидлаш керакки, бу йил Қурбон ҳайитини карантин талабларига мувофиқ, уй шароитида, оила даврасида, ҳашаматсиз ва камтарона, тартибли нишонлаймиз. Биринчи ўринда бизларни дунёга келишимизга сабабчи бўлган ота-оналаримизни, улардан кейин қариндош-уруғларимизни, ёру биродарларимизни телефон орқали йўқлаймиз. Уларнинг кўнглини сўраш ва кўтаришга ҳаракат қиламиз. Бу кун барчага қувонч улашиладиган кундир.

Зеро, улуғ алломаларимиз: “Ҳайит кунлари шодликни изҳор қилиш диннинг шиорларидандир”, деганлар. Исломнинг шиори бўлган Қурбон ҳайити кунларида қувончимизни, саховатимизни ҳар қачонгидан кўра кўпроқ намоён қилишимиз лозим.

Расулуллоҳ (соллаллоҳу алайҳи ва саллам) ҳадиси шарифда марҳамат қилиб: “Қурбонлик қилиш чиройли амаллардандир. У бандани дунёда балолардан ва охиратда офатлардан ҳимоя қилади”, деганлар.

Ҳазрати Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи ва саллам: “Ким қурбонликка жонлиқ олиш учун бозорга борса, Аллоҳ таоло ҳар бир қадамига ўнта савоб ато этади ва ўнта гуноҳини кечиради ва мартабасини ўн даража кўтаради. Жонлиқни савдо қилаётганда айтган сўзларини тасбеҳ ўрнида қабул қилади. У учун берган ҳар бир дирҳамига етти юз дирҳамнинг савобини беради. Қурбонликнинг ҳар қатра қонидан ўнта фаришта яратади ва улар қиёматгача унинг учун истиғфор айтадилар. Қурбонлик гўштининг ҳар луқмаси учун Исмоил алайҳиссалом фарзандларидан бир қулни озод қилганлик савобини беради”, деганлар.

Қурбонлик ибодат бўлиши билан бирга унинг ижтимоий аҳамияти ҳам беқиёс. Қурбон ҳайити —хайр-эҳсон, саховат, меҳр-мурувват  байрами. Унда қилинадиган қурбонликлар эса жамиятда кишилар ўртасида инсоний фазилатларни ривож топишида хизмат қилувчи восита. Чунки қурбонлик гўштидан ва таомидан эҳсон қилишимиз қалбларимизни юмшатиб, меҳр-муҳаббат ришталарини мус­таҳкамлайди.

Таъкидлаш жоизки, бугунги коронавирус касаллиги кенг тарқалган дамларда сабр қилиб, сукут сақлаш мўминларга ҳам қонуний, ҳам ибодат тавсияси бўлади. Бу синовли кунларга сабр ва шукр қилишимиз Аллоҳнинг раҳматига ноил бўлади.

Муҳтарам Президентимизнинг “Қурбон ҳайитини нишонлаш тўғрисида”ги қарори эълон қилинди. Унда Қурбон ҳайитини карантин талабларига қатъий риоя қилган ҳолда ўтказишга алоҳида урғу қаратилди. Шунингдек, Ўзбекистон мусулмонлари идораси уламолар кенгашининг Қурбон ҳайитини коронавирус пандемияси даврида карантин талабларига мувофиқ ўтказиш тўғрисидаги баёноти ҳам тарқатилди.

Бугунги вазиятни инобатга олган ҳолда шаръий кўрсатмалар ва фиқҳий қоидалар асосида мўмин-мусулмонлар Қурбон ҳайитининг карантин талаб­ларига мувофиқ, уй шароитида, оила даврасида, ҳашаматсиз ва камтарона, тартибли ўтказишлари алоҳида таъкид­ланди.

Шунингдек, Қурбон ҳайити байрамини оиламиз бағрида ўтказиш, сабрли бўлиш, дуою илтижоларни кўпайтириш, яхши кунларга умид билан яшаш лозим. Қурбон ҳайити меҳр-оқибат, эзгулик, бировларга яхшиликни соғиниш айёми экани, бугунги карантин даврида бизнинг яхшилигимиз кексалар, беморлар хонадонларига бориб уларнинг ҳолидан хабар олиш эмас, аксинча, бормасдан телефон орқали ҳол-аҳвол сўрашдир. Ҳайит кунларида ўз аҳли оиламизни хурсанд қилиш, фарзандларимизни келажакда илмли, маърифатли, зиёли қилиб тайёрлаш, карантин даврида фарзандлар тарбияси билан кўпроқ машғул бўлишга урғу қаратишимиз керак.

Ўзбекистон мусулмонлари идораси уламолар кенгашининг Қурбон ҳайитини нишонлаш тўғрисидаги баёнотида айтилганидек, шариат инсонга зарар етиш эҳтимоли кучайган пайтда ибодатларни енгил тарзда бажаришга рухсат беради ёки бутунлай зиммадан соқит қилади. Ҳайит намози вожиб амал бўлгани боис бугунгидай узрли ҳолатларда ҳайит намозини адо этиш соқит бўлади.

Ислом дини манбаларида Қурбон ҳайити намози вожиб амал экани баён этилган. Абу Ҳанифа раҳматуллоҳи алайҳдан жума намози вожиб бўлган кишиларга ҳайит намози вожиб экани нақл қилинган. Жума намози Қуръон, суннат, ижмо каби қатъий далиллар билан собит бўлган фарз амалдир. Модомики муайян узрлар билан фарз бўлган жума намозини вақтинча тўхтатиб туриш тўғрисида уламолар фатвоси қабул қилинган экан, вожиб амал бўлган ҳайит намозини ўқимаслик ҳам ўз-ўзидан маълум бўлади. Баён этилганлардан келиб чиқиб, 2020 йилги Қурбон ҳайити (Ийдул адҳо) намозини пандемия даврида жамоат бўлиб ўқиш имконияти мавжуд эмаслиги мўмин-мусулмонларнинг зиммасидан ушбу ибодатни соқит қилади.

Ҳанафий мазҳабининг мўътабар манбаларида келишича, ҳайит намози Зуҳо (чошгоҳ) намозининг ўрнига қў­йилган. Қачонки, ҳайит намози бирор узр сабабли ўқилмай қолса, икки ёки тўрт ракат нафл намоз ўқиш мустаҳаб бўлади. Тўрт ракат ўқиган афзал.

Ҳозирги халқимиз бошига оғир иш тушган бир паллада муҳтарам ­Президентимиз бошчилигида ҳукумат аъзоларидан тортиб вилоят раҳбарлари ва мутасадди ташкилот вакилларигача, айниқса, соғлиқни сақлаш ходимлари, юксак масъулиятни ҳис этган ҳолда кунни тунга улаб, ўз жонларини хатарга қўйиб, коронавирус хасталигини жиловлаш бўйича жиддий кураш олиб ­бормоқдалар.

Мазкур ўрнатилган тартиб-қоидалар ва чекловлар барчаси аҳолимиз саломатлигини асраб-авайлаш учун қилинмоқда. Буни теран ақл билан тўғри тушунишимиз керак. Халқимиз ҳаётини сақлаш йўлида амалга оширилаётган барча чора-тадбирларни қўллаб-қувватлашимиз лозим бўлади. Ҳар биримиз ўзимиз, оиламиз, фарзанд­ларимизнинг соғлиғи ва тақдири учун, аввало, ўзимиз масъул эканимизни чуқур англашимиз лозим.

Аллоҳ таоло бандаларига етган азиятлар сабабли уларнинг даражаларини кўтаришни хоҳлайди. Бу ҳақда Ҳазрати Пайғамбар алайҳиссалом бир нечта ҳадисларида марҳамат қилганлар: “Мўмин кишига бирор тикан кирса ёки ундан каттароқ мусибат етса, албатта, Аллоҳ ана шу сабабли унинг даражаларини кўтаради ёки унинг хатоларини ўчиради (Имом Муслим ривояти).

Бошқа бир ҳадиси шарифда Ҳазрати Пайғамбаримиз алайҳиссалом ­айтадилар:

 “Мўмин кишининг ишлари ажо­йиб. Унинг барча ишлари яхшиликдир. Бундай имконият ҳаммага эмас, фақат мўмин-мусулмонларгадир. Агар унга кенгчилик етса, шукр қилади ва бу унга яхши (савоб) бўлади. Агар унга қийинчилик етса, сабр қилади ва бу ҳам унга яхшиликдир (Имом Муслим ривояти).

 Таниқли уламолардан Ризоуддин ибн Фахруддиннинг бундай сўзлари бор: “Одам боласи қайғу, ҳасрат кўрмай умр кечириши мумкин эмас. Турмуш ва ҳаёт тиканли чангалзор устидан юришдан, машаққат тўлқинлари билан курашиб сузишдан иборат. Ақлли киши шу машаққатлардан қўрқмаслиги, келажакдаги роҳатларга умид боғлаб, ушбу машаққатлардан енгилмаслиги, кўнглини чўктирмаслиги зарур. Ҳар оғирлик ортидан бир енгиллик келишини Яратганнинг ўзи ваъда қилиб қўйган. Оқил киши, албатта, шу ваъдани хотирлаб, кўнг­лини хотиржам қилади, ўзига тасалли беради”.

Ҳазрати Али (карамаллоҳу важҳаҳу): “Сабр қоқилмас уловдир, қаноат қайрилмас қиличдир”, деганлар.

Демакки, бу ўрнатилган тартиб-қоидаларни тўғри тушунган ҳолда амал қилиб, бошга келган синовларни ­сабр-қаноат ила, ёруғ кунларга умид билан енгиб ўтиш лозим бўлади.

Сиз азизларни Ислом динининг эзгу ғояларини яққол ифода этувчи байрам — Қурбон ҳайити билан чин қалбдан муборакбод этаман! Сизларга оилавий бахту саодат, сиҳат-саломатлик, дину дунё ишларингизда муваффақиятлар тилайман! Аллоҳ бутун дунёга офият берсин! Келаси шу ой шу кунларга соғ-саломат, тинчлик-осудаликда етиб боришимизни насиб айласин!

Яна бир бор барчангизга Қурбон  ҳайити муборак бўлсин!

Усмонхон АЛИМОВ,

Ўзбекистон мусулмонлари идораси раиси, муфтий

Мақолалар

Top